Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 11/2002 van 16 januari 2002 Rolnummer 2065 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 444 van het Wetboek van Koophandel Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 11/2002 van 16 januari 2002 Rolnummer 2065 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 444 van het Wetboek van Koophandel Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...) Extrait de l'arrêt n° 11/2002 du 16 janvier 2002 Numéro du rôle : 2065 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 444 du Code de commerce , posée par le Tribunal d(...) La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, M(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 11/2002 van 16 januari 2002 Extrait de l'arrêt n° 11/2002 du 16 janvier 2002
Rolnummer 2065 Numéro du rôle : 2065
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 444 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 444 du Code
Wetboek van Koophandel (wet van 18 april 1851 op het faillissement, de de commerce (loi du 18 avril 1851 sur les faillites, banqueroutes et
bankbreuk en de opschorting van betaling), gesteld door de Rechtbank sursis), posée par le Tribunal de commerce de Charleroi.
van Koophandel te Charleroi.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L.
L. François, M. Bossuyt, E. De Groot, J.-P. Snappe en E. Derycke, François, M. Bossuyt, E. De Groot, J.-P. Snappe et E. Derycke,
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 10 oktober 2000 in zake A. Posilovic en I. Vausort Par jugement du 10 octobre 2000 en cause de A. Posilovic et I. Vausort
tegen de coöperatieve vennootschap P & V Verzekeringen, waarvan de contre la société coopérative P & V Assurances, dont l'expédition est
expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 27 oktober parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 27 octobre 2000, le
2000, heeft de Rechtbank van Koophandel te Charleroi de volgende Tribunal de commerce de Charleroi a posé la question préjudicielle
prejudiciële vraag gesteld : suivante :
« Is artikel 444 van de wet van 18 april 1851, dat deze Rechtbank « L'article 444 de la loi du 18 avril 1851, que le Tribunal de céans
dient toe te passen ingevolge de bepalingen die de wetsconflicten in est tenu d'appliquer par l'effet des dispositions régissant les
de tijd regelen, niet strijdig met de artikelen 10 en 11 van de conflits de lois dans le temps, en tant que cette disposition opère un
Grondwet, doordat die bepaling een absolute en algemene dessaisissement général et absolu du failli et qu'elle s'oppose à ce
buitenbezitstelling van de gefailleerde instelt en zij zich ertegen que le failli puisse percevoir personnellement les indemnités
verzet dat de gefailleerde persoonlijk de vergoedingen kan ontvangen destinées à réparer un préjudice présent et un préjudice postérieur à
die bestemd zijn voor het herstel van huidige schade en schade van na la date où aura lieu la clôture de faillite, quelle que soit la nature
de datum van het sluiten van het faillissement, ongeacht de aard van de ces préjudices et alors que les autres catégories de personnes,
die schade, terwijl ten aanzien van de andere categorieën van dont notamment les travailleurs salariés, voient ces mêmes indemnités
personen, waaronder met name de werknemers, diezelfde vergoedingen généralement être insaisissables, n'est-il pas contraire aux articles
over het algemeen niet voor beslag vatbaar zijn ? » 10 et 11 de la Constitution ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1. Artikel 444 van het Wetboek van Koophandel (wet van 18 april 1851 B.1. L'article 444 du Code de commerce (loi du 18 avril 1851 sur les
op het faillissement, de bankbreuk en de opschorting van betaling) bepaalde : faillites, banqueroutes et sursis) disposait :
« Te rekenen van het vonnis van faillietverklaring verliest de « Le failli, à compter du jugement déclaratif de la faillite, est
gefailleerde van rechtswege het beheer over al zijn goederen, alsmede
over de goederen die hij gedurende het faillissement mocht verkrijgen. dessaisi de plein droit de l'administration de tous ses biens, même de
Alle betalingen, verrichtingen en handelingen van de gefailleerde en ceux qui peuvent lui échoir tant qu'il est en état de faillite.
alle betalingen aan de gefailleerde, gedaan na het vonnis, zijn Tous payements, opérations et actes faits par le failli, et tous
rechtens nietig. » payements faits au failli depuis ce jugement sont nuls de droit. »
B.2. Die bepaling is opgeheven bij wet van 8 augustus 1997 maar de B.2. Cette disposition a été abrogée par la loi du 8 août 1997 mais le
verwijzende rechter is van mening dat zij van toepassing blijft op de juge a quo estime qu'elle reste d'application à l'espèce à propos de
zaak waarover hij aan het Hof een vraag stelt. laquelle il interroge la Cour.
De in het geding zijnde bepaling wordt onderzocht zonder rekening te La disposition en cause est examinée abstraction faite de la loi du 14
houden met de wet van 14 januari 1993, die onder meer artikel 476 van janvier 1993, qui, notamment, a modifié l'article 476 du même Code, et
hetzelfde Wetboek heeft gewijzigd, noch met de wet van 30 maart 1994,
vervangen door de wet van 13 april 1995 tot wijziging van artikel de la loi du 30 mars 1994 remplacée par la loi du 13 avril 1995
29bis en tot opheffing van artikel 29ter van de wet van 21 november modifiant l'article 29bis et abrogeant l'article 29ter de la loi du 21
1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité
motorrijtuigen. B.3. Volgens de bewoordingen van de prejudiciële vraag wordt het Hof ondervraagd over het verschil in behandeling dat voortvloeit uit het voormelde artikel 444, doordat het een algemene en absolute buitenbezitstelling van de gefailleerde tot stand brengt en zich aldus ertegen verzet dat hij persoonlijk de schadevergoeding zou kunnen ontvangen die bestemd is om een huidig nadeel en een nadeel dat zich voordoet na de datum waarop het faillissement zal zijn gesloten, te herstellen, ongeacht de aard van het nadeel, terwijl die schadevergoedingen over het algemeen niet in beslag zouden kunnen worden genomen wanneer het gaat om andere rechtsonderhorigen en met name werknemers. In de motivering van het vonnis is gesteld dat het betwiste artikel en matière de véhicules automoteurs. B.3. Suivant les termes de la question préjudicielle, la Cour est interrogée sur la différence de traitement résultant de l'article 444 précité, en ce qu'il opère un dessaisissement général et absolu du failli et s'oppose ainsi à ce qu'il puisse percevoir personnellement les indemnités destinées à réparer un préjudice présent et un préjudice postérieur à la date où aura lieu la clôture de la faillite, quelle que soit la nature de ces préjudices, alors que ces indemnités auraient généralement un caractère insaisissable dans le chef des autres justiciables et notamment des travailleurs salariés.
444 onbillijk is geoordeeld in de rechtsleer en in een gedeelte van de Il est précisé dans la motivation du jugement que l'article 444 en
cause a été jugé inéquitable par la doctrine et par une partie de la
rechtspraak (stelling die trouwens wordt bevestigd door artikel 16, jurisprudence (thèse consacrée d'ailleurs par l'article 16, alinéa 4,
vierde lid, van de wet van 8 augustus 1997) doordat het volgens de de la loi du 8 août 1997) en ce qu'il amenait, selon les termes de ce
bewoordingen van het vonnis tot gevolg had dat « de gefailleerde jugement, à « dessaisir le failli des indemnités extrapatrimoniales
buiten bezit werd gesteld van de extrapatrimoniale schadevergoedingen
die hem toekwamen ». qui lui revenaient ».
B.4. Door ernaar te verwijzen dat de schadevergoedingen die hij B.4. En faisant référence au caractère généralement insaisissable des
bedoelt over het algemeen niet in beslag kunnen worden genomen, indemnités qu'il vise, le juge compare les faillis aux salariés
vergelijkt de rechter de gefailleerden met de werknemers die worden
beschermd door de artikelen 1409, §§ 1 en 1bis, en 1410, § 1, 4° en protégés par les articles 1409, §§ 1er et 1erbis, et 1410, § 1er, 4°
5°, en § 2, 4° en 5°, van het Gerechtelijk Wetboek. Die artikelen, in et 5°, et § 2, 4° et 5°, du Code judiciaire. Ceux-ci disposent, dans
hun versie die volgt uit de wet van 24 maart 2000, bepalen : la version résultant de la loi du 24 mars 2000 :
«

Art. 1409.§ 1. Bedragen uitgekeerd ter uitvoering van een

«

Art. 1409.§ 1er. Les sommes payées en exécution d'un contrat de

louage de travail, d'un contrat d'apprentissage, d'un statut, d'un
arbeidsovereenkomst, een leerovereenkomst, een statuut, een abonnement ainsi que celles qui sont payées aux personnes qui,
abonnement, alsmede die welke worden uitgekeerd aan personen die tegen autrement qu'en vertu d'un contrat de louage de travail, fournissent
loon onder het gezag van een ander persoon arbeid verrichten buiten contre rémunération des prestations de travail sous l'autorité d'une
een arbeidsovereenkomst, kunnen onbeperkt overgedragen of in beslag autre personne, peuvent être cédées ou saisies sans limitation pour la
genomen worden, voor het gedeelte van hun totaal bedrag boven 35 000 partie du montant total de ces sommes qui dépasse 35 000 F par mois
frank per kalendermaand. civil.
Het gedeelte van die bedragen boven 29 000 frank en tot ten hoogste 32 La partie de ces sommes supérieure à 29 000 francs et n'excédant pas
000 frank per kalendermaand, kan niet worden overgedragen of in beslag 32 000 francs par mois civil, ne peut être cédée ni saisie pour plus
genomen voor meer dan 30 % in totaal, het gedeelte boven 32 000 frank de 30 % au total, la partie supérieure à 32 000 francs et n'excédant
en tot ten hoogste 35 000 frank per kalendermaand, kan niet worden pas 35 000 francs par mois civil, ne peut être cédée ni saisie pour
overgedragen of in beslag genomen voor meer dan 40 % in totaal; het plus de 40 % au total; la partie supérieure à 27 000 francs et
gedeelte boven 27 000 frank en tot ten hoogste 29 000 frank per n'excédant pas 29 000 francs par mois civil, ne peut être cédée ni
kalendermaand, kan niet worden overgedragen of in beslag genomen voor
meer dan een vijfde in totaal. saisie pour plus d'un cinquième au total.
Het gedeelte van genoemde bedragen dat 27 000 frank per kalendermaand La part de ces sommes qui ne dépasse pas 27 000 F par mois civil ne
niet te boven gaat, is niet vatbaar voor overdracht of beslag. peut être cédée ni saisie.
Wanneer de personen, bedoeld in het eerste lid, een kind of meerdere Lorsque les personnes, visées à l'alinéa premier, ont un ou plusieurs
kinderen ten laste hebben, worden de bedragen vermeld in de voorgaande enfants à charge, les montants mentionnés aux alinéas précédents sont
leden verhoogd met 2 000 frank per kind ten laste. De Koning bepaalt majorés de 2 000 francs par enfant à charge. Le Roi détermine ce qu'il
wat moet verstaan worden onder kind ten laste. y a lieu d'entendre par enfant à charge.
§ 1bis. Inkomsten uit andere activiteiten dan deze bedoeld in § 1, § 1erbis. Les revenus d'autres activités que celles visées au § 1er,
kunnen onbeperkt overgedragen of in beslag genomen worden, voor het peuvent être cédés ou saisis sans limitation pour la partie du montant
gedeelte van hun totaal bedrag boven 35 000 frank per kalendermaand. total de ces sommes qui dépassent 35 000 francs par mois civil.
Het gedeelte van die bedragen boven 29 000 frank en tot ten hoogste 35 La partie de ces sommes supérieure à 29 000 francs et n'excédant pas
000 frank per kalendermaand, kan niet worden overgedragen of in beslag 35 000 francs par mois civil, ne peut être cédée ni saisie pour plus
genomen voor meer dan twee vijfde in totaal; het gedeelte boven 27 000 de deux cinquièmes au total; la partie supérieure à 27 000 francs et
frank en tot ten hoogste 29 000 frank per kalendermaand, kan niet n'excédant pas 29 000 francs par mois civil, ne peut être cédée ni
worden overgedragen of in beslag genomen voor meer dan een vijfde in saisie pour plus d'un cinquième au total.
totaal. Het gedeelte van die bedragen dat 27 000 frank per kalendermaand niet La partie de ces sommes qui ne dépasse pas 27 000 francs par mois
te boven gaat, is niet vatbaar voor overdracht of beslag. civil ne peut être cédée ni saisie.
Wanneer personen die inkomsten genieten, bedoeld in het eerste lid, Lorsque des personnes, bénéficiant de revenus visés à l'alinéa 1er,
één of meer kinderen ten laste hebben, worden de bedragen vermeld in ont un ou plusieurs enfants à charge, les montants mentionnés aux
de voorgaande leden verhoogd met 2 000 frank per kind ten laste. De alinéas précédents sont majorés de 2 000 francs par enfant à charge.
Koning bepaalt wat moet verstaan worden onder kind ten laste. Le Roi détermine ce qu'il y a lieu d'entendre par enfant à charge.
[...] [...]

Art. 1410.§ 1. Artikel 1409, § 1bis, [...] vindt bovendien toepassing

Art. 1410.§ 1er. L'article 1409, § 1erbis, [...] est en outre

op : applicable :
[...] [...]
4° de uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid en de 4° aux indemnités pour incapacité de travail et aux allocations
invaliditeitsuitkeringen betaald krachtens de wetgeving op de ziekte- d'invalidité payées en vertu de la législation relative à l'assurance
en invaliditeitsverzekering of de wet van 16 juni 1960 die onder meer maladie-invalidité ou, de la loi du 16 juin 1960 portant notamment
de maatschappelijke prestaties waarborgt ten gunste van de gewezen garantie des prestations sociales assurées en faveur des anciens
werknemers van Belgisch-Congo en Ruanda-Urundi en de wetgeving employés du Congo belge et du Ruanda Urundi et de la législation
betreffende de overzeese sociale zekerheid; relative à la sécurité sociale d'outre-mer;
5° de uitkeringen, renten en toelagen betaald krachtens de wetgeving 5° aux indemnités, rentes et allocations payés en vertu de la
op de vergoeding van de schade uit arbeidsongevallen of législation sur la réparation des dommages résultant des accidents du
beroepsziekten, de genoemde wet van 16 juni 1960 of travail ou des maladies professionnelles, de la dite loi du 16 juin
verzekeringsovereenkomsten aangegaan bij toepassing van de wetgeving 1960 ou de contrats d'assurance souscrits en application des
op de overzeese sociale zekerheid, met uitzondering van het gedeelte
van de uitkering bedoeld in § 2, 4°, van dit artikel; dispositions de la législation prévue au § 2, 4°, du présent article;
[...] [...]
§ 2. De volgende schuldvorderingen zijn niet vatbaar voor overdracht § 2. Ne sont ni cessibles ni saisissables à charge du bénéficiaire les
of beslag ten laste van de rechthebbende : créances suivantes :
[...] [...]
4° het gedeelte van de vergoedingen uitgekeerd krachtens de wetgeving 4° la partie de l'indemnité payée en vertu de la législation sur la
réparation des dommages résultant des accidents du travail, qui
op de vergoeding van schade uit arbeidsongevallen die 100 pct. dépasse 100 p.c. et qui est accordée aux grands blessés dont l'état
overschrijdt en toegekend wordt aan zwaar verminkten wier toestand de nécessite absolument et normalement l'assistance d'une autre personne,
hulp van een andere persoon volstrekt en normaal vergt, evenals de ainsi que les montants accordés au titre d'aide d'une tierce personne
bedragen toegekend voor de behoefte aan andermans hulp krachtens de en vertu de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé
wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige
verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994; et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994;
5° de bedragen uit te keren : 5° les sommes à payer :
1. aan de rechthebbende van geneeskundige verstrekkingen als 1. au bénéficiaire de prestations de santé, à titre d'intervention à
tegemoetkoming ten laste van de verzekering voor geneeskundige charge de l'assurance soins de santé et indemnités ou en vertu de la
verzorging en uitkeringen of krachtens de wet van 16 juni 1960 of de loi du 16 juin 1960 ou de la législation relative à la sécurité
wetgeving betreffende de overzeese sociale zekerheid; sociale d'outremer;
2. als kosten voor geneeskundige, heelkundige, farmaceutische en 2. à titre de soins médicaux, chirurgicaux, pharmaceutiques et
verplegingszorgen of als kosten voor prothesen en orthopedische hospitaliers ou de frais d'appareils de prothèse et d'orthopédie à une
toestellen aan een door een arbeidsongeval of een beroepsziekte personne victime d'un accident du travail ou d'une maladie
getroffen persoon krachtens de wetgeving betreffende de professionnelle, conformément à la législation sur les accidents du
arbeidsongevallen of de beroepsziekten; travail ou les maladies professionnelles;
[...] ». [...] ».
B.5.1. Er dient te worden opgemerkt dat artikel 476, § 3, van het B.5.1. Il y a lieu de relever que l'article 476, § 3, du Code de
Wetboek van Koophandel (voormelde wet van 18 april 1851) van het
actief van het faillissement uitsloot de bedragen, sommen en
betalingen die de gefailleerde ontvangt na de faillietverklaring, in commerce (loi du 18 avril 1851 précitée) excluait de l'actif de la
zoverre daarop geen beslag kan worden gelegd krachtens de artikelen faillite, dans la mesure où ils sont insaisissables en vertu des
1409 tot 1412 van het Gerechtelijk Wetboek of bijzondere wetten. In articles 1409 à 1412 du Code judiciaire ou de lois particulières, les
montants, sommes et payements que le failli recueille à partir de la
die bepalingen zijn de vergoedingen en uitkeringen bedoeld die worden déclaration de faillite. Ces dispositions visent les indemnités et
betaald krachtens de wetgevingen op de ziekte- en allocations payées en vertu des législations sur l'assurance
invaliditeitsverzekering en op de arbeidsongevallen (artikel 1410, § maladie-invalidité et sur les accidents du travail (article 1410, § 1er,
1, 4° en 5°, en § 2, 4° en 5°). 4° et 5°, et § 2, 4° et 5°).
B.5.2. De buitenbezitstelling van de gefailleerde is een maatregel die B.5.2. Le dessaisissement du failli est une mesure qui vise à protéger
tot doel heeft de schuldeisers te beschermen door hen de waarborg te les créanciers en leur garantissant qu'il ne sera pas porté atteinte
bieden dat het patrimonium van de gefailleerde niet zal worden au patrimoine du failli à compter du jour du jugement déclaratif de
aangetast te rekenen vanaf de dag waarop het vonnis van
faillietverklaring wordt uitgesproken. faillite.
B.5.3. In zoverre een schadevergoeding verschuldigd aan de B.5.3. En tant qu'une indemnité due à un failli a pour objet de
gefailleerde ertoe strekt een inkomensverlies als gevolg van een
arbeidsongeschiktheid te vergoeden, moet zij worden vergeleken met de réparer une perte de revenus résultant d'une incapacité de travail,
bedragen, sommen en betalingen bedoeld in voormeld artikel 1410, § 1, elle doit être comparée aux montants, sommes et payements visés par
4° en 5°, en § 2, 4° en 5°, van het Gerechtelijk Wetboek. Aangezien de l'article 1410, § 1er, 4° et 5°, et § 2, 4° et 5°, précité, du Code
gefailleerde zich, in het licht van de doelstelling van de schadevergoedingen, in een analoge situatie bevindt als die van de personen die de bescherming genieten die is georganiseerd bij de voormelde bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek, is het discriminerend hem het voordeel van die bescherming volledig te ontnemen, ongeacht of het nadeel waarvoor de schadevergoeding wordt toegekend, zich vóór of na de sluiting van het faillissement heeft voorgedaan. B.6. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof, judiciaire. Dès lors qu'au regard de la finalité des indemnités, le failli se trouve dans une situation analogue à celle des personnes bénéficiant de la protection organisée par les dispositions précitées du Code judiciaire, il est discriminatoire de le priver totalement du bénéfice de cette protection, que le préjudice réparé soit ou non postérieur à la clôture de la faillite. B.6. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. Par ces motifs, la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 444 van het Wetboek van Koophandel (wet van 18 april 1851 op L'article 444 du Code de commerce (loi du 18 avril 1851 sur les
het faillissement, de bankbreuk en de opschorting van betaling)
schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de faillites, banqueroutes et sursis) viole les articles 10 et 11 de la
gefailleerde volledig het recht ontneemt om een schadevergoeding te Constitution, en ce qu'il prive totalement le failli du droit de
ontvangen die bedoeld is om een inkomensverlies ten gevolge van een percevoir une indemnité réparant une perte de revenus due à une
arbeidsongeschiktheid te herstellen. incapacité de travail.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 16 januari 2002. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 16 janvier 2002.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
L. Potoms. M. Melchior. L. Potoms. M. Melchior.
^