Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 142/2001 van 6 november 2001 Rolnummer 2071 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 9, § 1, 3°, van de wet van 3 juli 1967 betreffende de preventie van of de schadevergoeding voor arbeidsongevallen, voor on Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 142/2001 van 6 november 2001 Rolnummer 2071 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 9, § 1, 3°, van de wet van 3 juli 1967 betreffende de preventie van of de schadevergoeding voor arbeidsongevallen, voor on Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...) Extrait de l'arrêt n° 142/2001 du 6 novembre 2001 Numéro du rôle : 2071 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 9, § 1 er , 3°, de la loi du 3 juillet 1967 sur la prévention ou la réparation des dommages résult La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, P(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 142/2001 van 6 november 2001 Extrait de l'arrêt n° 142/2001 du 6 novembre 2001
Rolnummer 2071 Numéro du rôle : 2071
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 9, § 1, 3°, van de wet En cause : la question préjudicielle relative à l'article 9, § 1er,
van 3 juli 1967 betreffende de preventie van of de schadevergoeding 3°, de la loi du 3 juillet 1967 sur la prévention ou la réparation des
voor arbeidsongevallen, voor ongevallen op de weg naar en van het werk dommages résultant des accidents du travail, des accidents survenus
en voor beroepsziekten in de overheidssector, gesteld door het sur le chemin du travail et des maladies professionnelles dans le
Arbeidshof te Brussel. secteur public, posée par la Cour du travail de Bruxelles.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L.
L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L.
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke, Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij arrest van 30 oktober 2000 in zake F. Cambie tegen de Franse Par arrêt du 30 octobre 2000 en cause de F. Cambie contre la
Gemeenschap en de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie Communauté française et l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue
van het Arbitragehof is ingekomen op 8 november 2000, heeft het au greffe de la Cour d'arbitrage le 8 novembre 2000, la Cour du
Arbeidshof te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : travail de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante :
« Artikel 9, 3°, [lees : artikel 9, § 1, 3°] van de wet van 3 juli « L'article 9, 3°, [lire : l'article 9, § 1er, 3°] de la loi du 3
1967 bepaalt : ` Indien het ongeval of de beroepsziekte het overlijden juillet 1967 précise : ` Lorsque l'accident ou la maladie
van de getroffene tot gevolg heeft gehad, hebben recht op een professionnelle a causé le décès de la victime, ont droit à une rente
tijdelijke rente die voor ieder kind gelijk is aan 15 pct. van de in temporaire égale pour chaque enfant à 15 % de la rémunération indiquée
artikel 4 bepaalde bezoldiging zonder dat het totaal 45 pct. van die à l'article 4 sans que l'ensemble puisse dépasser 45 % de ladite
bezoldiging mag overschrijden, de kinderen, halve wezen, indien zij : rémunération, les enfants orphelins de père ou de mère s'ils sont : 1°
1° wettige kinderen zijn, geboren of verwekt vóór het overlijden van
de getroffene; 2° wettige kinderen zijn, geboren uit een vorig enfants légitimes nés ou conçus avant le décès de la victime, 2°
huwelijk van de overlevende echtgenoot; 3° natuurlijke kinderen zijn enfants légitimes nés d'un mariage précédent du conjoint survivant, 3°
door de getroffene of zijn echtgenoot vóór zijn overlijden erkend '. enfants naturels reconnus par la victime ou son conjoint avant son
Is dat artikel strijdig met artikel 6 en/of 6bis van de Grondwet in décès '; Cet article est-il contraire à l'article 6 et/ou 6bis de la
zoverre het slechts een recht op een rente toekent aan de natuurlijke Constitution en tant qu'il n'accorde un droit à une rente aux enfants
kinderen voor zover zij vóór het overlijden van de getroffene of zijn naturels que pour autant qu'ils aient été reconnus avant le décès de
echtgenoot werden erkend en het bijgevolg een onderscheid instelt la victime ou son conjoint et, dès lors introduit une distinction
tussen het vóór het overlijden erkend natuurlijk kind en het vóór het entre l'enfant naturel reconnu et l'enfant naturel non reconnu avant
overlijden niet erkend natuurlijk kind ? » le décès ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1. Het Arbeidshof te Brussel stelt aan het Hof een vraag over een B.1. La Cour du travail de Bruxelles interroge la Cour au sujet d'un
dodelijk ongeval op de weg naar het werk waarvan een ambtenaar van de accident mortel sur le chemin du travail dont a été victime un agent
Franse Gemeenschap op 22 februari 1994 het slachtoffer is geworden. de la Communauté française, le 22 février 1994. Le droit des orphelins
Het recht van de wezen op de wettelijke rente is geregeld in artikel à la rente légale est régi par l'article 9, § 1er, de la loi du 3
9, § 1, van de wet van 3 juli 1967 betreffende de preventie van of de juillet 1967 sur la prévention ou la réparation des dommages résultant
schadevergoeding voor arbeidsongevallen, voor ongevallen op de weg des accidents du travail, des accidents survenus sur le chemin du
naar en van het werk en voor beroepsziekten in de overheidssector, travail et des maladies professionnelles dans le secteur public, tel
zoals het was gewijzigd bij artikel 7 van de wet van 13 juli 1973. Die qu'il avait été modifié par l'article 7 de la loi du 13 juillet 1973.
bepaling luidde als volgt : Le paragraphe 1er de cet article disposait :
« Indien het ongeval of de beroepsziekte het overlijden van de « Lorsque l'accident ou la maladie professionnelle a causé le décès de
getroffene tot gevolg heeft gehad, hebben recht op een tijdelijke la victime, ont droit à une rente temporaire égale, pour chaque
rente die voor ieder kind gelijk is aan 15 pct. van de in artikel 4 enfant, à 15 p.c. de la rémunération indiquée à l'article 4, sans que
bepaalde bezoldiging zonder dat het totaal 45 pct. van die bezoldiging l'ensemble puisse dépasser 45 p.c. de ladite rémunération, les enfants
mag overschrijden, de kinderen, halve wezen, indien zij : orphelins de père ou de mère s'ils sont :
1° wettige kinderen zijn, geboren of verwekt vóór het overlijden van 1° enfants légitimes, nés ou conçus avant le décès de la victime;
de getroffene;
2° wettige kinderen zijn, geboren uit een vorig huwelijk van de 2° enfants légitimes, nés d'un mariage précédent du conjoint
overlevende echtgenoot; survivant;
3° natuurlijke kinderen zijn door de getroffene of zijn echtgenoot 3° enfants naturels reconnus par la victime ou son conjoint avant son
vóór zijn overlijden erkend. » décès. »
B.2. De Ministerraad onderzoekt die bepaling, rekening houdend met de B.2. Le Conseil des ministres examine cette disposition en tenant
wijzigingen, die hij als interpretatief kwalificeert, die bij de compte des modifications, qu'il qualifie d'interprétatives,
wetten van 20 december 1995 en 19 oktober 1998 zijn ingevoerd. Die introduites par les lois des 20 décembre 1995 et 19 octobre 1998. Ces
wijzigingen bestonden er onder meer in de term « natuurlijke » in modifications ont consisté notamment à supprimer le terme « naturels
artikel 9, § 1, 3°, te schrappen, een 4° aan toe te voegen, dat », à l'article 9, § 1er, 3°, à y ajouter un 4°, qui concerne les «
betrekking heeft op « niet-erkende kinderen [...], die een pensioen enfants non reconnus ayant obtenu une pension en application de
hebben verkregen in toepassing van artikel 336 van het Burgerlijk l'article 336 du Code civil » et à n'admettre les effets d'un
Wetboek » en de gevolgen van een gerechtelijke vaststelling van de établissement judiciaire de la filiation que si la procédure a été
afstamming enkel te aanvaarden indien de procedure is ingeleid vóór de
datum van het overlijden ten gevolge van het ongeval, behalve indien entamée avant la date du décès consécutif à l'accident, sauf si
het kind verwekt maar nog niet geboren was. l'enfant était conçu mais n'était pas encore né.
Aangezien die wijzigingen geen weerslag hebben op het aan het Ces modifications n'ayant pas d'incidence sur le litige soumis à la
Arbeidshof voorgelegde geschil, is het artikel 9, § 1, zoals het op 22 Cour du travail, c'est l'article 9, § 1er, tel qu'il était en vigueur
februari 1994 van kracht was, dat zal worden onderzocht. le 22 février 1994 qui sera examiné.
B.3. Wanneer de wetgever de wet van 24 december 1903 op de B.3. Lorsqu'il a adopté la loi du 24 décembre 1903 sur les accidents
arbeidsongevallen heeft aangenomen, heeft hij een amendement verworpen du travail, le législateur a rejeté un amendement visant à accorder
dat ertoe strekte een rente toe te kennen aan de kinderen die vóór het une rente aux enfants nés ou conçus avant l'accident mais qui n'ont
ongeval zijn geboren of verwekt maar die pas na het ongeval zijn
erkend, om reden dat een dergelijke bepaling aanleiding zou kunnen été reconnus qu'après celui-ci, au motif qu'une telle disposition «
geven tot misbruik en de erkenningen uit eigenbelang zou aanmoedigen prêterait à la fraude » et « encouragerait les reconnaissances
(Hand., Kamer, 1902-1903, p. 1906). intéressées » (Ann., Chambre, 1902-1903, p. 1906).
Die verantwoording is thans niet meer pertinent. Zij wordt trouwens Cette justification n'est plus pertinente aujourd'hui. Elle n'est
door de Ministerraad niet aangevoerd. De vaststelling van een d'ailleurs pas invoquée par le Conseil des ministres. L'établissement
afstamming post mortem gebeurt immers na een procedure tijdens welke d'une filiation post mortem se fait, en effet, au terme d'une
de rechter zelfs ambtshalve « een bloedonderzoek of enig ander procédure au cours de laquelle le juge peut ordonner, même d'office, «
onderzoek volgens beproefde wetenschappelijke methodes [kan] gelasten l'examen du sang ou tout autre examen selon des méthodes scientifiques
» (artikel 331octies van het Burgerlijk Wetboek) en houdt rekening met éprouvées » (article 331octies du Code civil) et il tient compte de la
het bezit van staat, voor zover het voortdurend is en bewezen wordt possession d'état, pour autant qu'elle soit continue et établie par
door feiten die « te samen of afzonderlijk de betrekking van des faits qui « ensemble ou séparément, indiquent le rapport de
afstamming aantonen » (artikel 331nonies). Tot slot kan elke persoon filiation » (article 331nonies). Enfin, toute personne à laquelle la
aan wie de rechterlijke beslissing wordt tegengeworpen, derdenverzet décision judiciaire est opposée peut former contre elle tierce
instellen (artikel 331decies). Aldus blijkt dat de procedure, opposition (article 331decies). Il apparaît ainsi que la procédure,
inzonderheid sedert men een beroep kan doen op betrouwbare spécialement depuis qu'il est permis de recourir à des modes de preuve
wetenschappelijke bewijsmethoden, garanties biedt die het risico van scientifiques fiables, fournit des garanties qui écartent le risque de
valse erkenningen uitsluiten. fausses reconnaissances.
B.4. De enige verantwoording die door de Ministerraad wordt B.4. La seule justification invoquée par le Conseil des ministres est
aangevoerd, is de noodzaak de rechtszekerheid niet in het gedrang te la nécessité de ne pas compromettre la sécurité juridique,
brengen, dat wil zeggen de rechten die, op de dag van het overlijden c'est-à-dire de ne pas mettre en cause les droits définitivement
van het slachtoffer, door de andere begunstigen van renten definitief acquis, au jour du décès de la victime, par les autres bénéficiaires
zijn verworven, niet in het geding te brengen. de rentes.
B.5. De niet-tijdige ontdekking van een begunstigde van renten kan B.5. La découverte tardive d'un bénéficiaire de rente peut remettre en
ofwel het beginsel zelf van het recht van andere begunstigden, ofwel cause, soit le principe même du droit d'autres bénéficiaires, soit le
het bedrag van hun renten in het geding brengen. Vermits de wetgever montant de leur rente. Dès lors que le législateur veut éviter cette
die rechtsonzekerheid wil vermijden, is het pertinent enkel rekening insécurité juridique, il est pertinent de ne tenir compte que des
te houden met erkenningen die vóór het overlijden zijn gebeurd. reconnaissances faites avant le décès.
B.6. Aangezien die maatregel ertoe kan leiden de rente te weigeren aan B.6. Toutefois, cette mesure pouvant aboutir à refuser la rente à un
een kind van wie de afstamming zal zijn vastgesteld, dient men zich enfant dont la filiation sera établie, il convient de se demander si
evenwel af te vragen of de radicale maatregel die erin bestaat elke la mesure radicale qui consiste à rejeter toute reconnaissance
gerechtelijke erkenning na het overlijden van het slachtoffer te judiciaire postérieure au décès de la victime n'est pas
verwerpen, niet onevenredig is met het nagestreefde doel. disproportionnée par rapport à l'objectif poursuivi.
B.7. Men zou kunnen begrijpen dat de wetgever, om het creëren van B.7. Il pourrait se concevoir que, pour éviter de créer une insécurité
rechtsonzekerheid te vermijden, maatregelen zou nemen om te juridique, le législateur prenne des mesures pour éviter que des
verhinderen dat niet-tijdige eisen de rechten in het geding zouden revendications tardives ne viennent remettre en cause les droits de
brengen van degenen van wie de afstamming vóór het overlijden was ceux dont la filiation était établie avant le décès. La Cour constate,
vastgesteld. Het Hof stelt hieromtrent vast dat de vorderingen tot à ce sujet, que les demandes d'indemnités sont prescrites après
betaling van vergoedingen verjaren na het verstrijken van een termijn
die loopt vanaf de kennisgeving van de betwiste administratieve l'expiration d'un délai qui court à partir de la notification de
rechtshandeling (artikel 20 van de wet van 3 juli 1967), wat een bepaalde rechtsonzekerheid gedurende die termijn inhoudt. B.8. De bezorgdheid om te verhinderen dat niet-tijdige bezwaren verworven situaties opnieuw in het geding zouden kunnen brengen, zou kunnen verantwoorden dat zij worden onderworpen aan vereisten inzake termijnen die een aanvangt nemen bij het overlijden van het slachtoffer. Maar het is onevenredig met de nagestreefde doelstelling elke aanvraag om rente door een kind dat niet erkend is op de datum van het overlijden, uit te sluiten. Een dergelijke maatregel kan ertoe leiden een erkend kind van de rente te beroven, zelfs wanneer geen enkele andere rechthebbende zich kenbaar zou hebben gemaakt en zelfs in de veronderstelling dat de vordering tot erkenning is ingesteld en de afstamming is vastgesteld binnen termijnen die geen overdreven inbreuk maken op de rechtmatige belangen van de andere begunstigden. In de veronderstelling dat de bij de wet van 19 oktober 1998 ingevoegde bepaling, volgens welke rekening wordt gehouden met de na het overlijden vastgestelde afstamming, na afloop van een vordering die vóór het overlijden werd ingesteld, als interpretatief zou kunnen l'acte juridique administratif contesté (article 20 de la loi du 3 juillet 1967), ce qui implique une certaine insécurité juridique tout au long de ce délai. B.8. Le souci d'empêcher que des réclamations tardives ne puissent remettre en cause des situations acquises pourrait justifier qu'elles soient soumises à des exigences de délai prenant cours au décès de la victime. Mais il est disproportionné à l'objectif poursuivi d'exclure toute demande de rente formulée par un enfant non reconnu à la date du décès. Une telle mesure peut aboutir à priver de la rente un enfant reconnu, alors même qu'aucun autre ayant droit ne se serait manifesté et même dans l'hypothèse où l'action en reconnaissance est introduite et la filiation établie dans des délais tels qu'il n'est pas porté d'atteinte excessive aux intérêts légitimes des autres bénéficiaires. A supposer que puisse être considérée comme interprétative, ainsi que le soutient le Conseil des ministres, la disposition, introduite par la loi du 19 octobre 1998, selon laquelle il est tenu compte de la filiation établie après le décès, au terme d'une action introduite
worden beschouwd, zoals de Ministerraad beweert, zou artikel 9, § 1, avant celui-ci, l'article 9, § 1er, 3°, établirait, au détriment d'une
3°, ten nadele van een categorie van kinderen een verschil in catégorie d'enfants, une différence de traitement qui n'est pas
behandeling instellen dat niet redelijk verantwoord is. raisonnablement justifiée.
B.9. Overigens kan worden opgemerkt dat het Europees Hof voor de B.9. Il est à remarquer par ailleurs que la Cour européenne des droits
Rechten van de Mens heeft nagegaan of de bepaling die het kind dat de de l'homme a examiné si la disposition qui exclut de la succession de
vader tijdens zijn leven niet had erkend van zijn erfopvolging son père l'enfant que celui-ci n'avait pas reconnu de son vivant était
uitsluit, bestaanbaar was met de artikelen 8 en 14 van het Verdrag. compatible avec les articles 8 et 14 de la Convention. Le premier
Artikel 8 waarborgt het recht op eerbiediging van het privé-leven en garantit le respect de la vie privée et de la vie familiale; le second
het gezinsleven; artikel 14 verbiedt elke discriminatie in het genot interdit toute discrimination dans la jouissance des droits et
van de rechten en vrijheden welke in dat Verdrag zijn vermeld, onder libertés reconnus par la Convention, notamment celle qui serait fondée
meer die welke op de geboorte zou zijn gegrond. Het Europees Hof heeft sur la naissance. La Cour européenne a considéré qu'une telle
geoordeeld dat een dergelijke uitsluiting onevenredig was met de exclusion était disproportionnée par rapport à l'objectif de protéger
doelstelling van bescherming van de rechten van de andere les droits des autres successibles (arrêt Camp et Bourimi c/ Pays-Bas
erfgerechtigden (arrest Camp en Bourimi t/ Nederland van 3 oktober du 3 octobre 2000).
2000). B.10. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. B.10. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 9, § 1, 3°, van de wet van 3 juli 1967 « betreffende de L'article 9, § 1er, 3°, de la loi du 3 juillet 1967 « sur la
preventie van of de schadevergoeding voor arbeidsongevallen, voor prévention ou la réparation des dommages résultant des accidents du
travail, des accidents survenus sur le chemin du travail et des
ongevallen op de weg naar en van het werk en voor beroepsziekten in de maladies professionnelles dans le secteur public » viole les articles
overheidssector » schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in 10 et 11 de la Constitution en tant qu'il refuse le droit à une rente
zoverre het het recht op een rente weigert aan kinderen die niet zijn aux enfants qui n'ont pas été reconnus avant le décès de la victime.
erkend vóór het overlijden van het slachtoffer.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 6 november 2001. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 novembre 2001.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^