Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 84/2001 van 21 juni 2001 Rolnummer 1869 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Verviers. Het Arbitrageh samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, de rechters L. François, P. Martens, A. Art(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 84/2001 van 21 juni 2001 Rolnummer 1869 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Verviers. Het Arbitrageh samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, de rechters L. François, P. Martens, A. Art(...) Extrait de l'arrêt n° 84/2001 du 21 juin 2001 Numéro du rôle : 1869 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal du travail de Verviers. La composée des présidents M. Melchior et H. Boel, des juges L. François, P. Martens, A. Arts, R. Henn(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 84/2001 van 21 juni 2001 Extrait de l'arrêt n° 84/2001 du 21 juin 2001
Rolnummer 1869 Numéro du rôle : 1869
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 63 van de wet van 3 juli En cause : la question préjudicielle concernant l'article 63 de la loi
1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le
Arbeidsrechtbank te Verviers. Tribunal du travail de Verviers.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, de rechters L. composée des présidents M. Melchior et H. Boel, des juges L. François,
François, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse, M. Bossuyt en E. De Groot, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse, M. Bossuyt et E. De Groot, et,
en, overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari conformément à l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989
1989 op het Arbitragehof, emeritus voorzitter G. De Baets en sur la Cour d'arbitrage, du président émérite G. De Baets et du juge
ererechter J. Delruelle, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder honoraire J. Delruelle, assistée du greffier L. Potoms, présidée par
voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 12 januari 2000 in zake P. Biesmans tegen de gemeente Par jugement du 12 janvier 2000 en cause de P. Biesmans contre la
Trois-Ponts, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is commune de Trois-Ponts, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
ingekomen op 21 januari 2000, heeft de Arbeidsrechtbank te Verviers de Cour d'arbitrage le 21 janvier 2000, le Tribunal du travail de
volgende prejudiciële vraag gesteld : Verviers a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de « L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de
arbeidsovereenkomsten de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat travail viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, cet
dit artikel in een verschil in behandeling voorziet tussen bedienden article établissant une différence de traitement entre les employés et
en arbeiders, enerzijds, en daarbij aansluitend tussen werkgevers van les ouvriers, d'une part, ainsi que, corrélativement, entre les
arbeiders en werkgevers van bedienden, anderzijds, employeurs d'ouvriers et les employeurs d'employés, d'autre part,
in zoverre : en ce que :
1. het de werkgevers de verplichting oplegt het ontslag van de enkele 1. il impose aux employeurs de justifier le licenciement des seuls
handarbeiders te verantwoorden (het ontslag moet verband houden met de travailleurs manuels (le licenciement doit avoir un lien avec
geschiktheid of het gedrag van de werkman of berusten op l'aptitude ou la conduite de l'ouvrier ou être fondé sur les
noodwendigheden in verband met de werking van de onderneming), nécessités du fonctionnement de l'entreprise),
terwijl : alors que :
de werkgever een discretionaire bevoegdheid behoudt om zijn bedienden l'employeur conserve un pouvoir de licenciement discrétionnaire envers
te ontslaan (discriminatie die betrekking heeft op de uitoefening zelf ses employés (discrimination touchant à l'exercice même du droit de
van het ontslagrecht); licenciement);
2. het ten voordele van de enkele handarbeiders een daarbij 2. [il] assure au profit des seuls travailleurs manuels un droit
aansluitend recht op de verplichte omkering van de bewijslast voor het corrélatif à l'obligation de renversement de la charge de la preuve du
willekeurig karakter van het ontslag verzekert; caractère abusif du licenciement;
3. het de enkele handarbeiders vrijstelt van het aantonen van de 3. [il] dispense les seuls travailleurs manuels d'établir l'importance
omvang van het geleden nadeel als gevolg van het onrechtmatig ontslag, du préjudice résultant du licenciement illicite,
terwijl : alors que :
de bedienden een beroep moeten doen op het gerecht om de echtheid van les employés doivent recourir à la justice pour démontrer la réalité
een misbruik van het ontslagrecht door de werkgever, de echtheid en de d'un abus de droit de licenciement dans le chef de l'employeur, la
omvang van het geleden nadeel alsook het oorzakelijk verband aan te tonen ? » réalité et l'importance du dommage subi ainsi que le lien causal ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1.1. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de B.1.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité avec le
bestaanbaarheid van artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende principe d'égalité et de non-discrimination de l'article 63 de la loi
de arbeidsovereenkomsten, met het gelijkheids- en du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail.
niet-discriminatiebeginsel. Die bepaling luidt : Aux termes de cette disposition :
«

Art. 63.Onder willekeurige afdanking wordt, voor de toepassing van

«

Art. 63.Est considéré comme licenciement abusif pour l'application

dit artikel, verstaan, het ontslag van een werkman die is aangeworven du présent article, le licenciement d'un ouvrier engagé pour une durée
voor een onbepaalde tijd, om redenen die geen verband houden met de indéterminée effectué pour des motifs qui n'ont aucun lien avec
geschiktheid of het gedrag van de werkman of die niet berusten op de l'aptitude ou la conduite de l'ouvrier ou qui ne sont pas fondés sur
noodwendigheden inzake de werking van de onderneming, de instelling of les nécessités du fonctionnement de l'entreprise, de l'établissement
de dienst. ou du service.
Bij betwisting behoort het aan de werkgever het bewijs te leveren van de voor het ontslag ingeroepen redenen. Onverminderd artikel 39, § 1, zal de werkgever die een voor een onbepaalde tijd aangeworven werkman op willekeurige wijze afdankt, aan deze werkman een vergoeding moeten betalen die overeenstemt met het loon van zes maanden, behalve indien een andere vergoeding is vastgesteld door een door de Koning algemeen verbindend verklaarde collectieve arbeidsovereenkomst. De in het derde lid bedoelde vergoeding is verschuldigd onafgezien van het feit of de werkman al dan niet met inachtneming van een opzeggingstermijn werd afgedankt; zij kan niet samen genoten worden En cas de contestation, la charge de la preuve des motifs du licenciement invoqués incombe à l'employeur. Sans préjudice de l'article 39, § 1er, l'employeur qui licencie abusivement un ouvrier engagé pour une durée indéterminée est tenu de payer à cet ouvrier une indemnité correspondant à la rémunération de six mois, sauf si une autre indemnisation est prévue par une convention collective de travail rendue obligatoire par le Roi. L'indemnité visée à l'alinéa 3 est due indépendamment du fait que l'ouvrier a été licencié avec ou sans préavis; elle ne peut être
met de vergoedingen bedoeld in artikel 39, §§ 2 en 3, van deze wet, in cumulée avec les indemnités prévues à l'article 39, §§ 2 et 3, de la
de artikelen 16 tot 18 van de wet van 19 maart 1991 houdende présente loi, aux articles 16 à 18 de la loi du 19 mars 1991 portant
bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de un régime de licenciement particulier pour les délégués du personnel
ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en aux conseils d'entreprise et aux comités de sécurité, d'hygiène et
verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de d'embellissement des lieux de travail, ainsi que pour les
kandidaat-personeelsafgevaardigden, of in artikel 118, § 3, van de candidats-délégués du personnel ou à l'article 118, § 3, de la loi de
herstelwet van 22 januari 1985 houdende sociale bepalingen. » redressement du 22 janvier 1985 portant des dispositions sociales. »
B.1.2. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag blijkt dat alleen B.1.2. Il ressort des termes de la question préjudicielle que seuls
de eerste drie leden van het voormelde artikel 63 in het geding zijn; sont en cause les trois premiers alinéas de l'article 63 précité,
het Hof beperkt dan ook daartoe zijn onderzoek. auxquels la Cour limitera dès lors son examen.
B.2. Het verschil in behandeling waarvan de grondwettigheid aan het B.2. La différence de traitement dont la constitutionnalité est
Hof wordt voorgelegd, bestaat erin dat artikel 63 bedienden en soumise à la Cour consiste en ce que l'article 63 traite différemment,
arbeiders, alsook hun respectieve werkgevers, in verscheidene à divers égards, les employés par rapport aux ouvriers, ainsi que
opzichten verschillend behandelt. leurs employeurs respectifs.
Enerzijds, bepaalt artikel 63, enkel ten aanzien van de arbeiders en D'une part, l'article 63 précise, à propos des seuls ouvriers et non
niet ten aanzien van de bedienden, onder welke voorwaarden een ontslag des employés, à quelles conditions un licenciement n'est pas abusif;
niet willekeurig is; anderzijds, keert het ten voordele van dezelfde d'autre part, au bénéfice des mêmes travailleurs, il renverse la
arbeiders de bewijslast voor het willekeurige karakter van het ontslag charge de la preuve du caractère abusif du licenciement et les
om en stelt het hen ervan vrij de omvang van het geleden nadeel aan te dispense d'établir l'importance du préjudice subi.
tonen. B.3. De in artikel 63 nagestreefde doelstelling werd tijdens de B.3. L'objectif poursuivi par l'article 63 a été exposé comme suit
parlementaire voorbereiding als volgt toegelicht : lors des travaux préparatoires :
« Andere bepalingen, eveneens van sociale aard, hebben betrekking op « D'autres dispositions, à caractère social également, concernent
[...] de beteugeling van het willekeurig ontslag. Men kan voortaan [...] la répression des licenciements abusifs. Il n'est dorénavant
niet meer beweren dat de werkgever het recht heeft willekeurig te plus permis d'affirmer que l'employeur a un pouvoir discrétionnaire de
ontslaan zelfs met een opzegging. Voortaan kan de werkgever, zelfs licencier par préavis. Désormais, même lorsqu'il donne le préavis
wanneer hij een wettelijk ontslag geeft, worden ondervraagd over de légal, l'employeur peut être interpellé sur les motifs de son acte. »
beweegredenen van zijn daad. » (Parl. St., Senaat, 1977-1978, 258, 2°, p. 25) (Doc. parl., Sénat, 1977-1978, 258, 2°, p. 25)
Er werd eveneens gepreciseerd : Il a également été précisé :
« Deze redenen moeten verband houden met de geschiktheid of met het « Ces motifs devraient être liés à l'aptitude ou à la conduite du
gedrag van de werknemer of stoelen op de noodwendigheden inzake de travailleur ou fondés sur les nécessités du fonctionnement de
werking van de onderneming, de instelling of de dienst. l'entreprise, de l'établissement ou du service.
Het inschrijven van een dergelijk beginsel in onze wetgeving zou L'inscription d'un tel principe dans notre législation contribuerait à
bijdragen tot het stabiliseren van de contractuele betrekkingen tussen stabiliser les rapports contractuels entre employeurs et travailleurs,
werkgevers en werknemers, wat strookt met één van de fundamentele conformément à une des préoccupations fondamentales du droit du
bezorgdheden die aan het arbeidsrecht in ons land ten grondslag liggen [...]. » (ibid., p. 128) travail de notre pays [...]. » (ibid., p. 128)
Artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 ligt in het verlengde van L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 se situe dans le prolongement
artikel 24ter van de wet van 10 maart 1900, in die wet ingevoegd bij de l'article 24ter de la loi du 10 mars 1900, inséré dans cette loi
artikel 16 van de wet van 21 november 1969; die wet werd opgeheven bij par l'article 16 de la loi du 21 novembre 1969; cette loi a été
de wet van 3 juli 1978 (artikel 137), met name wat betreft het abrogée par la loi du 3 juillet 1978 (article 137), notamment en ce
voormelde artikel 24ter ervan, dat vervangen werd door de in het qui concerne son article 24ter précité, auquel se substitue la
geding zijnde bepaling. Het feit dat dat artikel 24ter, dat op dat disposition en cause. L'application de cet article 24ter, alors en
ogenblik in zijn ontwerpfase was, alleen op arbeiders zou worden
toegepast, werd tijdens de parlementaire voorbereiding als volgt projet, aux seuls ouvriers a été justifiée comme suit lors des travaux
verantwoord (Parl. St., Kamer, 1968-1969, 270, 7°, p. 45) : préparatoires (Doc. parl., Chambre, 1968-1969, 270, 7°, p. 45) :
« Voor de bedienden is, gezien de langere opzeggingstermijnen die zij « Tenant compte des plus longs délais de préavis dont bénéficient les
genieten, dergelijke beschermende bepaling niet even noodzakelijk; employés, une disposition protectrice de cet ordre ne s'impose pas
dans la même mesure; d'autre part, il n'est pas possible, pour
anderzijds is het om diverse redenen niet mogelijk vooralsnog voor de diverses raisons, d'instaurer pour l'instant de plus longs délais de
werklieden langere opzeggingstermijnen in te voeren. » préavis pour les ouvriers. »
Er werd evenwel uitdrukkelijk gepreciseerd : Il a toutefois été expressément précisé :
« Zulks betekent geenszins dat de bediende geen rechtsvordering wegens « Ce fait ne signifie nullement que l'employé ne peut pas intenter une
willekeurige afdanking kan instellen. action pour cause de licenciement abusif.
Dat blijft immers altijd mogelijk op grond van het gemeen recht. » Cette action reste en tout cas possible sur base du droit commun. »
(ibid., p. 43) (ibid., p. 43)
B.4. De arbeiders en de bedienden worden in de wet verschillend B.4. Les ouvriers et les employés sont traités différemment par la loi
behandeld wat de opzeggingstermijnen betreft die de werkgever moet en ce qui concerne les délais de préavis que l'employeur doit
naleven wanneer hij hen ontslaat : die termijnen zijn, in de regel, voor de bedienden langer dan voor de arbeiders. Zoals het Hof heeft doen opmerken in zijn arrest nr. 56/93, berust dat verschil in behandeling op een criterium dat de invoering ervan op dit ogenblik bezwaarlijk objectief en redelijk zou kunnen verantwoorden. Het Hof stelde tevens vast dat de wetgever maatregelen had genomen om de aan de arbeiders en de bedienden toegekende niveaus van bescherming tegen ontslagen dichter bij elkaar te brengen. De in het geding zijnde bepalingen maken deel uit van die maatregelen, zoals in het voormelde arrest (B.6.2.2.) werd opgemerkt. B.5. Teneinde de in deze zaak gestelde vraag te beantwoorden, dient te worden onderzocht of de wetgever, door inzake willekeurige afdanking aan de arbeiders voordelen toe te kennen die hij niet aan de bedienden toekent, ten nadele van laatstgenoemden niet het gelijkheids- en respecter quand il les licencie : ces délais sont, en règle, plus longs pour les employés que pour les ouvriers. Ainsi que l'a fait observer la Cour dans son arrêt n° 56/93, cette différence de traitement repose sur un critère qui pourrait difficilement justifier de manière objective et raisonnable qu'elle fût instaurée aujourd'hui. La Cour constatait également que le législateur avait pris des mesures afin de rapprocher les niveaux de protection contre les licenciements accordés aux ouvriers et aux employés. Les dispositions en cause font partie de ces mesures, ainsi que le relevait l'arrêt précité (B.6.2.2). B.5. Pour répondre à la question posée dans la présente affaire, il convient d'examiner si, en accordant aux ouvriers, en matière de licenciement abusif, des avantages qu'il n'accorde pas aux employés, le législateur n'a pas violé, au détriment de ceux-ci, le principe
niet-discriminatiebeginsel heeft geschonden. d'égalité et de non-discrimination.
B.6. De beperking van de toelaatbare redenen van ontslag, de omkering B.6. La limitation des motifs admissibles de licenciement, le
van de bewijslast en de forfaitaire vaststelling van de vergoeding renversement de la charge de la preuve et la fixation forfaitaire de
zijn maatregelen die de vordering kunnen vergemakkelijken die door een l'indemnité sont des mesures qui peuvent faciliter l'action introduite
arbeider wegens willekeurig ontslag wordt ingesteld. Ze staan dus in par un ouvrier pour licenciement abusif. Elles sont donc en rapport
verband met de nagestreefde doelstelling om de niveaus van bescherming avec l'objectif poursuivi de rapprocher progressivement les niveaux de
geleidelijk dichter bij elkaar te brengen : verre van een ongelijkheid tot stand te brengen, heeft de wetgever, inzake vastheid van betrekking, enkel een verschil in behandeling doorgevoerd vanuit de bekommernis om een ander verschil in behandeling te compenseren, namelijk dat inzake de opzeggingstermijn, dat de bedienden bevoorrecht. B.7. De bediende die van mening is dat hij willekeurig is ontslagen, geniet die voordelen niet. Hij kan echter een vergoeding krijgen met toepassing van de gemeenrechtelijke regels inzake rechtsmisbruik, zodat de in het geding zijnde maatregelen de arbeiders geen onevenredig voordeel lijken toe te kennen. protection : loin de créer une inégalité, le législateur, en matière de stabilité de l'emploi, n'a introduit une différence de traitement que dans le souci d'en compenser une autre, celle qui privilégie les employés quant aux délais de préavis. B.7. L'employé qui s'estime abusivement licencié ne bénéficie pas de ces avantages. Il peut toutefois obtenir une indemnité en application des règles du droit commun en matière d'abus de droit, de sorte que les mesures en cause n'apparaissent pas comme accordant aux ouvriers un avantage disproportionné.
B.8. Daaruit volgt dat de bekritiseerde maatregelen redelijkerwijze B.8. Il s'ensuit que les mesures critiquées sont raisonnablement
verantwoord zijn ten aanzien van de doelstelling om de verschillen justifiées par rapport à l'objectif de réduire progressivement les
tussen bedienden en arbeiders geleidelijk aan te verminderen, wat différences entre employés et ouvriers, en ce qui concerne les
betreft de waarborgen die aan de enen en de anderen inzake ontslag worden toegekend. garanties accordées aux uns et aux autres en matière de licenciement.
B.9. De vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.9. La question appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de
arbeidsovereenkomsten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. travail ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 21 juni 2001. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 21 juin 2001. Le greffier,
De griffier, De voorzitter, L. Potoms Le président,
L. Potoms M. Melchior M. Melchior
^