Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 56/2001 van 8 mei 2001 Rolnummer 1876 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel. Het Arbitragehof, samengesteld ui wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 56/2001 van 8 mei 2001 Rolnummer 1876 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel. Het Arbitragehof, samengesteld ui wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van(...) Extrait de l'arrêt n° 56/2001 du 8 mai 2001 Numéro du rôle : 1876 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 320 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Nivelles. La Cour d'arbitrage, composée du prés après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par jug(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 56/2001 van 8 mei 2001 Extrait de l'arrêt n° 56/2001 du 8 mai 2001
Rolnummer 1876 Numéro du rôle : 1876
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 320 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 320 du Code
Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel. civil, posée par le Tribunal de première instance de Nivelles.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters L. François, A. composée du président M. Melchior, des juges L. François, A. Arts et
Arts en M. Bossuyt, en, overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere M. Bossuyt, et, conformément à l'article 60bis de la loi spéciale du 6
wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, emeritus voorzitter G. De janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, du président émérite G. De
Baets, ererechter J. Delruelle en emeritus rechter E. Cerexhe, Baets, du juge honoraire J. Delruelle et du juge émérite E. Cerexhe,
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 18 januari 2000 in zake K. Ez-Zaaf tegen Y. Allart en Par jugement du 18 janvier 2000 en cause de K. Ez-Zaaf contre Y.
B. Wautier, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is Allart et B. Wautier, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
ingekomen op 31 januari 2000, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Cour d'arbitrage le 31 janvier 2000, le Tribunal de première instance
Nijvel de volgende prejudiciële vraag gesteld : de Nivelles a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en 11 « L'article 320 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la
van de Grondwet, gelezen in samenhang met de artikelen 8 en 14 van het Constitution combinés avec les articles 8 et 14 de la Convention
Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en het européenne de sauvegarde des droits de l'homme [et] de la Convention
Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre het internationale des droits de l'enfant en tant qu'il ne permet pas au
de rechtbank van eerste aanleg niet toestaat machtiging te verlenen tribunal de première instance d'autoriser la reconnaissance de
opdat een andere man dan de echtgenoot het kind erkent, als het kind l'enfant par un autre homme que le mari si l'enfant a été conçu avant
werd verwekt vóór het huwelijk van de moeder, terwijl het de le mariage de la mère, tout en permettant d'autoriser la
machtiging tot erkenning door diezelfde man wel toestaat als het kind
werd verwekt tijdens het huwelijk, maar op een ogenblik waarop de reconnaissance par ce même homme si l'enfant a été conçu pendant le
moeder gescheiden leefde van haar echtgenoot ? » mariage mais à un moment où la mère vivait séparée de son mari ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof naar de bestaanbaarheid met B.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité avec les
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de articles 10 et 11 de la Constitution combinés avec les articles 8 et
artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens 14 de la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article
en met artikel 7 van het Internationaal Verdrag inzake de rechten van 7 de la Convention internationale des droits de l'enfant, de l'article
het kind, van artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek, « in zoverre het 320 du Code civil « en tant qu'il ne permet pas au tribunal de
de rechtbank van eerste aanleg niet toestaat machtiging te verlenen première instance d'autoriser la reconnaissance de l'enfant par un
opdat een andere man dan de echtgenoot het kind erkent, als het kind
werd verwekt vóór het huwelijk van de moeder, terwijl het de autre homme que le mari si l'enfant a été conçu avant le mariage de la
machtiging tot erkenning door diezelfde man wel toestaat als het kind mère, tout en permettant d'autoriser la reconnaissance par ce même
werd verwekt tijdens het huwelijk, maar op een ogenblik waarop de homme si l'enfant a été conçu pendant le mariage mais à un moment où
moeder gescheiden leefde van haar echtgenoot ». la mère vivait séparée de son mari ».
Hij verzoekt dus de situatie te vergelijken van de mannen die aan de Il invite donc à comparer la situation des hommes qui demandent au
rechtbank de toestemming vragen om een kind te erkennen dat is verwekt tribunal l'autorisation de reconnaître un enfant conçu avant le
vóór het huwelijk van de moeder, met de situatie van de mannen die aan mariage de la mère et celle des hommes qui demandent au tribunal
de rechtbank de toestemming vragen om een kind te erkennen dat is l'autorisation de reconnaître un enfant conçu pendant le mariage à un
verwekt tijdens het huwelijk op een ogenblik waarop de moeder moment où la mère vivait séparée de son mari.
gescheiden leefde van haar echtgenoot.
B.2.1. Artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : B.2.1. L'article 320 du Code civil dispose :
« Wanneer het vaderschap dat vaststaat krachtens artikel 315 of 317 « Lorsque la paternité établie en vertu des articles 315 ou 317 n'est
niet bevestigd wordt door het bezit van staat, kan het kind met pas corroborée par la possession d'état, l'enfant peut, sur
machtiging van de rechtbank van eerste aanleg van zijn woonplaats, l'autorisation du tribunal de première instance de son domicile, être
worden erkend door een andere man dan de echtgenoot : reconnu par un autre homme que le mari :
1° ingeval het kind geboren is tenminste 180 dagen na de ontbinding of 1° s'il est né 180 jours au moins après la dissolution ou l'annulation
de nietigverklaring van het huwelijk van de moeder; du mariage de la mère;
2° ingeval het kind geboren is meer dan 300 dagen na de 2° s'il est né plus de 300 jours après l'audience d'introduction visée
inleidingszitting bedoeld in artikel 1258 van het Gerechtelijk Wetboek à l'article 1258 du Code judiciaire et qu'un procès-verbal de
en geen proces-verbaal van verzoening is opgemaakt, of na de
beschikking van de voorzitter zitting houdend in kort geding, waarbij conciliation n'a pas été établi, ou après l'ordonnance du président
de echtgenoten gemachtigd worden een afzonderlijke verblijfplaats te siégeant en référé et autorisant les époux à résider séparément, ou
betrekken, of na de verklaring bedoeld in artikel 1289 van hetzelfde après la déclaration prévue à l'article 1289 du même Code, et moins de
Wetboek, en minder dan 180 dagen na de definitieve afwijzing van de 180 jours après le rejet définitif de la demande ou depuis la
eis of na de verzoening van de echtgenoten; conciliation des époux;
3° ingeval het kind geboren is meer dan driehonderd dagen na een 3° s'il est né plus de 300 jours après une ordonnance du juge de paix
beschikking van de vrederechter gegeven krachtens artikel 223 van dit rendue en vertu de l'article 223 du présent Code et autorisant les
Wetboek, waarbij de echtgenoten gemachtigd worden een afzonderlijke époux à résider séparément, et moins de 180 jours depuis que cette
verblijfplaats te betrekken, en minder dan honderdtachtig dagen nadat
aan deze maatregel een einde is gekomen, of nadat de echtgenoten mesure a pris fin ou depuis la réunion de fait des époux;
feitelijk herenigd zijn geweest;
4° ingeval het kind geboren is meer dan 300 dagen na de datum van de 4° si l'enfant est né plus de 300 jours après la date de la séparation
feitelijke scheiding wanneer de echtscheiding is uitgesproken de fait lorsque le divorce a été prononcé en vertu des articles 229,
krachtens de artikelen 229, 231 of 232. » 231 ou 232. »
B.2.2. Die bepaling staat dus een andere man dan de echtgenoot van de B.2.2. Cette disposition permet donc à un homme autre que le mari de
moeder toe een kind te erkennen, wanneer het vaderschap van de echtgenoot niet bevestigd wordt door het bezit van staat, en voor zover hij daartoe gemachtigd is door de rechtbank van eerste aanleg en het kind geboren is in bepaalde gevallen waarin de echtgenoten niet meer samen waren op het ogenblik dat het kind werd verwekt. B.3. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. la mère de reconnaître un enfant, lorsque la paternité du mari n'est pas corroborée par la possession d'état, pour autant qu'il y soit autorisé par le tribunal de première instance et que l'enfant soit né dans certaines hypothèses, où les époux étaient désunis au moment de la conception de l'enfant. B.3. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé.
B.4. Er bestaat tussen de twee categorieën van personen vermeld in B.1 B.4. Il existe entre les deux catégories de personnes mentionnées en
een verschil in behandeling. In het geval waarin artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek het een andere man dan de echtgenoot mogelijk maakt de toestemming te vragen om een kind te erkennen, blijkt uit een gerechtelijke akte dat de echtgenoten niet meer samen waren op het ogenblik dat het kind werd verwekt. In het andere geval is het kind verwekt vóór het huwelijk, maar wordt het geboren in een gezin waarin er op gerechtelijk vlak geen enkel teken van ontwrichting is. Het verschil in behandeling berust dus op een objectief criterium. Het gaat echter erom te onderzoeken of dat criterium relevant is ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde doel en of de maatregel niet onevenredig is. B.1 une différence de traitement. Dans le cas où l'article 320 du Code civil permet à un autre homme que le mari de demander l'autorisation de reconnaître un enfant, il ressort d'un acte judiciaire que les époux étaient désunis au moment de la conception de l'enfant. Dans l'autre cas, l'enfant est conçu avant le mariage mais sa naissance se produit au sein d'une famille dont aucun signe de désunion n'est apparu judiciairement. La différence de traitement repose donc sur un critère objectif. Il s'agit toutefois de vérifier si ce critère est pertinent par rapport au but poursuivi par le législateur et si la mesure n'est pas disproportionnée.
B.5. De wet van 31 maart 1987 heeft, zoals het opschrift ervan B.5. La loi du 31 mars 1987 a modifié, comme son intitulé l'indique,
aangeeft, verscheidene wettelijke bepalingen betreffende de afstamming diverses dispositions légales relatives à la filiation; en
gewijzigd; in het bijzonder werd in boek I van het Burgerlijk Wetboek particulier, son chapitre V a inséré dans le livre Ier du Code civil
bij hoofdstuk V ervan een nieuwe titel VII ingevoegd, met als un nouveau titre VII intitulé « De la filiation », dont fait partie la
opschrift « Afstamming », waarvan de hiervoor genoemde bepaling, zoals disposition citée ci-dessus, telle qu'elle a été modifiée par la loi
gewijzigd bij de wet van 27 december 1994, deel uitmaakt. du 27 décembre 1994.
Volgens de memorie van toelichting bestond de bedoeling van de wet van
31 maart 1987, wat de afstamming betreft, onder meer erin « de Selon l'exposé des motifs, un des objectifs de la loi du 31 mars 1987,
en ce qui concerne la filiation, était de « cerner le plus près
waarheid zoveel mogelijk te benaderen », dit wil zeggen de biologische possible la vérité », c'est-à-dire la filiation biologique (Doc.
afstamming (Parl. St., Senaat, 1977-1978, nr. 305/1, p. 3). In verband parl.,Sénat, 1977-1978, n° 305/1, p. 3). S'agissant de l'établissement
met de vaststelling van de afstamming van vaderszijde, werd erop
gewezen dat « de wil om de regeling van de vaststelling van de de la filiation paternelle, il a été indiqué que « la volonté de
afstamming zo dicht mogelijk de waarheid te doen benaderen [...] het régler l'établissement de la filiation en cernant le plus possible la
openstellen van de mogelijkheden tot betwisting tot gevolg [behoorde] vérité [devait] avoir pour conséquence d'ouvrir largement les
te hebben » (ibid., p. 12). Uit dezelfde parlementaire voorbereiding possibilités de contestation » (ibid., p. 12). Toutefois, il ressort
blijkt echter dat de wetgever tevens hetgeen daarin de « rust der des mêmes travaux préparatoires que le législateur a également entendu
families » wordt genoemd in overweging heeft willen nemen en heeft prendre en considération et protéger ce que ces travaux appellent « la
willen beschermen door, indien hiertoe nodig, het zoeken naar de paix des familles », en tempérant si nécessaire à cette fin la
biologische waarheid te temperen (ibid.,p. 15). Hij heeft ervoor recherche de la vérité biologique (ibid., p. 15). Il a choisi de ne
geopteerd niet af te stappen van het adagium « pater is est quem pas s'écarter de l'adage « pater is est quem nuptiae demonstrant »
nuptiae demonstrant » (ibid. p. 11). (ibid., p. 11).
B.6.1. Uit de parlementaire voorbereiding volgt dat de wetgever de B.6.1. Il résulte des travaux préparatoires que le législateur s'est
zorg had om twee verschillende doelstellingen met elkaar te verenigen
: enerzijds, de « rust der families » en, anderzijds, het in soucié de concilier deux objectifs différents : d'une part, la paix
aanmerking nemen van de biologische waarheid. Hij heeft gemeend dat de des familles et, d'autre part, la prise en considération de la vérité
eerste doelstelling voorrang moet hebben wanneer het vaderschap van de biologique. Il a estimé que le premier objectif devait prévaloir
echtgenoot wordt bevestigd door het bezit van staat. In de andere lorsque la paternité du mari est corroborée par la possession d'état.
gevallen heeft hij gemeend dat die doelstelling eveneens de overhand Dans les autres cas, il a estimé que cet objectif devait également
moest hebben, behalve wanneer de echtgenoten of één van hen, via l'emporter, sauf lorsque les époux ou l'un d'eux ont fait apparaître,
procedurele initiatieven, heeft doen blijken dat de rust van hun gezin par des initiatives procédurales, que la paix de leur ménage était
aangetast was. atteinte.
B.6.2. Rekening houdend met de door de wetgever nagestreefde zorg voor B.6.2. Compte tenu du souci de la paix des familles qu'avait le
de « rust der families » is het criterium van onderscheid relevant. De législateur, le critère de distinction est pertinent. En effet, le
wetgever vermocht immers te oordelen dat in de in artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde gevallen de « rust der families » reeds verstoord is, wat onder welbepaalde omstandigheden, en met name in het enkele geval waarin het vaderschap van de echtgenoot niet bevestigd wordt door het bezit van staat, het mogelijk maakt dat voorrang wordt gegeven aan de zorg voor de biologische waarheid. Wanneer het kind daarentegen geboren wordt in een op het huwelijk gebaseerd gezin, zonder enig gerechtelijk spoor van ontwrichting, vermocht hij te oordelen dat de « rust der families » voorrang moest hebben op de biologische waarheid, zelfs wanneer het kind is verwekt vóór het huwelijk. B.7. Bovendien is de maatregel, rekening houdend met de respectieve belangen van het wettige gezin voortspruitend uit het huwelijk en van de man die het kind wenst te erkennen, niet kennelijk onevenredig : bij het aangaan van hun huwelijk mochten de echtgenoten erop vertrouwen dat hun gezinsleven ook na de geboorte van een kind dat verwekt is vóór hun huwelijk, niet zou kunnen worden verstoord, althans wanneer er bezit van staat is, door het feit dat een andere man dan de echtgenoot gemachtigd zou kunnen worden het kind te erkennen. Ook het belang van het kind zou grondig kunnen worden verstoord door de vervanging van de afstamming van vaderszijde binnen het gezin waar het opgroeit door een nieuwe afstammingsband buiten dat gezin. législateur a pu considérer que dans les hypothèses visées à l'article 320 du Code civil, la paix des familles est déjà troublée, ce qui permet, dans des conditions bien précises, et notamment dans le seul cas où la paternité du mari n'est pas corroborée par la possession d'état, de faire prévaloir le souci de la vérité biologique. En revanche, quand l'enfant naît dans une famille fondée sur le mariage, sans aucune trace judiciaire de désunion, il a pu considérer que la paix des familles devait l'emporter sur la vérité biologique même lorsque l'enfant a été conçu avant le mariage. B.7. En outre, compte tenu des intérêts respectifs de la famille créée par le mariage et de l'homme qui souhaite reconnaître l'enfant, la mesure n'est pas manifestement disproportionnée : en se mariant, les époux pouvaient compter que même après la naissance d'un enfant conçu avant leur mariage, leur vie familiale ne pourrait être perturbée, du moins lorsqu'il y a possession d'état, par le fait qu'un autre homme que le mari soit autorisé à reconnaître l'enfant. Quant à l'intérêt de l'enfant, il pourrait être gravement affecté si la filiation paternelle au sein de la famille où il vit était remplacée par un nouveau lien de filiation en dehors de celle-ci.
B.8. Artikel 3.1 van het Verdrag van New York inzake de rechten van B.8. L'article 3.1 de la Convention de New York relative aux droits de
het kind schrijft voor dat bij alle maatregelen betreffende kinderen, l'enfant prescrit que, dans toutes les décisions qui concernent les
hun belangen de eerste overweging vormen. enfants, l'intérêt de ceux-ci soit la considération primordiale.
Artikel 7.1 van hetzelfde Verdrag bepaalt dat het kind, voor zover L'article 7.1 de la même Convention dispose que l'enfant a, dans la
mogelijk, het recht heeft zijn ouders te kennen en door hen te worden mesure du possible, le droit de connaître ses parents et d'être élevé
verzorgd. par eux.
Die bepalingen impliceren niet het recht om een andere band van Ces dispositions n'impliquent pas le droit d'établir un autre lien de
afstamming vast te stellen dan diegene die reeds bestaat op basis van filiation que celui existant déjà sur la base du mariage des parents.
het huwelijk van de ouders.
B.9. De artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten van B.9. Les articles 8 et 14 de la Convention européenne des droits de
de Mens verzetten zich er niet tegen dat de wetgever de erkenning van l'homme ne s'opposent pas à ce que le législateur subordonne la
een kind dat is geboren binnen het huwelijk en dat is gedekt door het reconnaissance d'un enfant né dans le mariage et couvert par la
in artikel 315 van het Burgerlijk Wetboek vervatte vermoeden van présomption de paternité inscrite à l'article 315 du Code civil, à
vaderschap, afhankelijk maakt van bepaalde voorwaarden, met de certaines conditions, dans le but de préserver la stabilité de la vie
bedoeling de stabiliteit van het gezinsleven dat op het huwelijk de famille reposant sur le mariage et le droit au respect de la vie
berust en het recht op de eerbiediging van het gezinsleven van die familiale de ces personnes.
personen te vrijwaren.
B.10. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.10. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 320 van het Burgerlijk Wetboek schendt niet de artikelen 10 en L'article 320 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de la
11 van de Grondwet, afzonderlijk beschouwd of in samenhang gelezen met Constitution considérés isolément ou combinés avec les articles 8 et
de artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de 14 de la Convention européenne des droits de l'homme et la Convention
Mens en het Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind, in internationale des droits de l'enfant en tant qu'il ne permet pas au
zoverre het de rechtbank van eerste aanleg niet toestaat machtiging te tribunal de première instance d'autoriser la reconnaissance de
verlenen opdat een andere man dan de echtgenoot het kind erkent, als l'enfant par un autre homme que le mari si l'enfant a été conçu avant
het kind werd verwekt vóór het huwelijk van de moeder. le mariage de la mère.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 8 mei 2001. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 8 mai 2001.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms L. Potoms
De voorzitter, Le président,
M. Melchior M. Melchior
^