Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 48/2001 van 18 april 2001 Rolnummers 1885 en 1886 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 109 van de wet van 4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen, gesteld door het Hof van Cassatie. Het Arbitra samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters P. Martens, E. Cerexhe, R. Henneuse, E. De Gro(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 48/2001 van 18 april 2001 Rolnummers 1885 en 1886 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 109 van de wet van 4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen, gesteld door het Hof van Cassatie. Het Arbitra samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters P. Martens, E. Cerexhe, R. Henneuse, E. De Gro(...) Extrait de l'arrêt n° 48/2001 du 18 avril 2001 Numéros du rôle : 1885 et 1886 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 109 de la loi du 4 août 1986 portant des dispositions fiscales, posées par la Cour de cassation. La composée du président M. Melchior, des juges P. Martens, E. Cerexhe, R. Henneuse, E. De Groot et L.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 48/2001 van 18 april 2001 Extrait de l'arrêt n° 48/2001 du 18 avril 2001
Rolnummers 1885 en 1886 Numéros du rôle : 1885 et 1886
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 109 van de wet En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 109 de la
van 4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen, gesteld door het Hof loi du 4 août 1986 portant des dispositions fiscales, posées par la
van Cassatie. Cour de cassation.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters P. Martens, E. composée du président M. Melchior, des juges P. Martens, E. Cerexhe,
Cerexhe, R. Henneuse, E. De Groot en L. Lavrysen, en emeritus R. Henneuse, E. De Groot et L. Lavrysen, et du président émérite G. De
voorzitter G. De Baets overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere Baets conformément à l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier
wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, bijgestaan door de 1989 sur la Cour d'arbitrage, assistée du greffier L. Potoms, présidée
griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen I. Objet des questions préjudicielles
Bij twee arresten van 31 januari 2000 in zake H. Gilles en anderen en Par deux arrêts du 31 janvier 2000 en cause de H. Gilles et autres et
A. Gilles en anderen tegen de Belgische Staat, waarvan de expedities de A. Gilles et autres contre l'Etat belge, dont les expéditions sont
ter griffie van het Arbitragehof zijn ingekomen op 17 februari 2000, parvenues au greffe de la Cour d'arbitrage le 17 février 2000, la Cour
heeft het Hof van Cassatie de volgende prejudiciële vraag gesteld : de cassation a posé la question préjudicielle suivante :
« Schept artikel 109 van de wet van 4 augustus 1986 houdende fiscale « L'article 109 de la loi du 4 août 1986 portant des dispositions
bepalingen, wanneer het aldus wordt uitgelegd dat het uitsluitend fiscales, interprété en ce sens qu'il viserait uniquement les amendes
slaat op de administratieve boeten, bedoeld in artikel 335 van het administratives prévues par l'article 335 du Code des impôts sur les
Wetboek van de Inkomstenbelastingen (1964) en in artikel 445 van het revenus (1964) et par l'article 445 du Code des impôts sur les revenus
Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992, met uitsluiting van de 1992, à l'exclusion des accroissements d'impôts prévus par l'article
belastingverhogingen, bedoeld in artikel 334 van voornoemd wetboek
(1964) en in artikel 444 van dat wetboek 1992, een discriminatie die 334 dudit Code (1964) et par l'article 444 dudit Code 1992, crée-t-il
verboden wordt bij de artikelen 10 en 11 van de Grondwet ? » une discrimination prohibée par les articles 10 et 11 de la
Constitution ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1. Het Hof van Cassatie vraagt het Hof of artikel 109 van de wet van B.1. La Cour de cassation demande à la Cour si l'article 109 de la loi
4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen de artikelen 10 en 11 van du 4 août 1986 portant des dispositions fiscales viole les articles 10
de Grondwet schendt « wanneer het aldus wordt uitgelegd dat het et 11 de la Constitution, « interprété en ce sens qu'il viserait
uitsluitend slaat op de administratieve boeten, bedoeld [ . ] in
artikel 445 van het Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992, met uniquement les amendes administratives prévues par [ . ] l'article 445
du Code des impôts sur les revenus 1992, à l'exclusion des
uitsluiting van de belastingverhogingen, bedoeld [ . ] in artikel 444 accroissements d'impôts prévus par [ . ] l'article 444 dudit code [ .
van dat wetboek 1992 [ . ] ». ] ».
B.2. Het komt het Hof te dezen niet toe daarnaast te onderzoeken of de B.2. Il n'appartient pas à la Cour, en l'espèce, d'examiner, en outre,
verplichting om een belastingverhoging te motiveren, kan worden si l'obligation de motiver un accroissement d'impôt peut se déduire
afgeleid uit de artikelen 2 en 3 van de wet van 29 juli 1991 des articles 2 et 3 de la loi du 29 juillet 1991 relative à la
betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen. motivation formelle des actes administratifs. Cette question, qui n'a
Die vraag, die in de memories van de tussenkomende partijen niet werd pas été abordée dans les mémoires des parties intervenantes, fait
aangesneden, is het onderwerp van het derde onderdeel van het enige l'objet de la troisième branche du moyen unique du pourvoi que la Cour
middel van de voorziening, dat het Hof van Cassatie niet heeft de cassation n'a pas examinée.
onderzocht. B.3. Het voormelde artikel 109 van de wet van 4 augustus 1986 bepaalt B.3. L'article 109 de la loi du 4 août 1986 précité dispose :
: « Telkens wanneer een belastingadministratie aan een « Chaque fois qu'une administration fiscale adresse à un contribuable
belastingplichtige een bericht zendt, waarbij hem een administratieve un avis par lequel il lui est réclamé une amende administrative, cet
boete wordt opgelegd, vermeldt dit bericht de feiten die de
overtreding opleveren en de verwijzing naar de toegepaste wet- of avis mentionne les faits constitutifs de l'infraction et la référence
verordeningsteksten, en geeft de motieven op die gediend hebben om het aux textes légaux ou réglementaires dont il a été fait application et
bedrag van de boete vast te stellen. » donne les motifs qui ont servi à déterminer le montant de l'amende. »
B.4. Artikel 444 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen (1992), B.4. L'article 444 du Code des impôts sur les revenus (1992), qui
dat vermeld staat in afdeling I (« Administratieve sancties »), figure dans la section première (« Sanctions administratives »),
onderafdeling I (« Belastingverhogingen »), bepaalt : sous-section première (« Accroissements d'impôts »), dispose :
« Bij niet-aangifte of in geval van onvolledige of onjuiste aangifte,
worden de op het niet aangegeven inkomstengedeelte verschuldigde « En cas d'absence de déclaration ou en cas de déclaration incomplète
belastingen vermeerderd met een belastingverhoging die wordt bepaald ou inexacte, les impôts dus sur la portion des revenus non déclarés
naar gelang van de aard en de ernst van de overtreding, volgens een sont majorés d'un accroissement d'impôt fixé d'après la nature et la
schaal waarvan de trappen door de Koning worden vastgesteld en gaande gravité de l'infraction, selon une échelle dont les graduations sont
van 10 pct. tot 200 pct. van de op het niet aangegeven déterminées par le Roi et allant de 10 p.c. à 200 p.c. des impôts dus
inkomstengedeelte verschuldigde belastingen. sur la portion des revenus non déclarés.
Bij ontstentenis van kwade trouw kan worden afgezien van het minimum van 10 pct. belastingverhoging. En l'absence de mauvaise foi, il peut être renoncé au minimum de 10
Het totaal van de op het niet aangegeven inkomstengedeelte p.c. d'accroissement.
verschuldigde belastingen en de belastingverhogingen mag niet hoger Le total des impôts dus sur la portion des revenus non déclarés et de
zijn dan het bedrag van de niet aangegeven inkomsten. l'accroissement d'impôt ne peut dépasser le montant des revenus non
De verhoging wordt slechts toegepast wanneer de niet aangegeven déclarés. L'accroissement ne s'applique que si les revenus non déclarés
inkomsten 25.000 frank bereiken. » atteignent 25.000 francs. »
B.5. Artikel 445 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen (1992), B.5. L'article 445 du Code des impôts sur les revenus (1992), qui
dat vermeld staat in afdeling I (« Administratieve sancties »), figure dans la section première (« Sanctions administratives »),
onderafdeling II (« Administratieve boete »), bepaalde in de versie sous-section II (« Amende administrative »), disposait, dans sa
van toepassing op het aanslagjaar 1992 : version applicable à l'exercice d'imposition 1992 :
« De door de gewestelijke directeur gemachtigde ambtenaar kan een « Le fonctionnaire délégué par le directeur régional peut appliquer
geldboete van 200 tot 10.000 frank opleggen voor iedere overtreding van de bepalingen van dit Wetboek, evenals van de ter uitvoering ervan genomen besluiten. Deze geldboete wordt ingevorderd volgens de regelen die van toepassing zijn inzake personenbelasting. De Minister van Financiën of zijn gemachtigde doet uitspraak over de verzoekschriften welke de kwijtschelding van de fiscale boeten tot voorwerp hebben. » B.6. De belastingverhoging is een administratieve sanctie waarin de wetgever heeft voorzien bij niet-aangifte of in geval van onvolledige of onjuiste aangifte, voor zover de niet aangegeven inkomsten hoger liggen dan 25.000 frank. De belastingen die verschuldigd zijn op het niet aangegeven inkomstengedeelte worden vermeerderd met een belastingverhoging die, naar gelang van de aard en de ernst van de overtreding, door de Koning wordt bepaald, zonder dat het totaal hoger mag zijn dan het bedrag van de niet aangegeven inkomsten. De belastingverhoging wordt geïnd volgens dezelfde regels als die welke gelden inzake personenbelasting. B.7. De fiscale boete is een administratieve sanctie die kan worden opgelegd voor iedere overtreding van de bepalingen van het W.I.B. 1992, evenals van de ter uitvoering ervan genomen besluiten. De pour toute infraction aux dispositions du présent Code, ainsi que des arrêtés pris pour leur exécution, une amende de 200 à 10.000 francs. Cette amende est recouvrée suivant les règles applicables en matière d'impôt des personnes physiques. Le Ministre des Finances ou son délégué statue sur les requêtes ayant pour objet la remise des amendes fiscales. » B.6. L'accroissement d'impôt est une sanction administrative que le législateur a prévue en cas de non-déclaration ou en cas de déclaration incomplète ou inexacte, pourvu que les revenus non déclarés dépassent 25.000 francs. Les impôts dus sur la portion des revenus non déclarés sont majorés d'un accroissement d'impôt fixé par le Roi, d'après la nature et la gravité de l'infraction, sans que le total puisse dépasser le montant des revenus non déclarés. L'accroissement d'impôt est recouvré selon les mêmes règles que l'impôt des personnes physiques. B.7. L'amende fiscale est une sanction administrative qui peut être appliquée à toute infraction aux dispositions du C.I.R. 1992, ainsi qu'aux arrêtés pris pour leur exécution. L'amende fiscale s'élevait,
fiscale boete kon, op het ogenblik van het geschil, 200 tot 10.000 au moment du litige, de 200 à 10.000 francs. L'amende fiscale est
frank bedragen. De fiscale boete wordt ingevorderd volgens de regels recouvrée suivant les règles applicables en matière d'impôts des
die van toepassing zijn inzake personenbelasting. personnes physiques.
B.8. Artikel 109 van de voormelde wet van 4 augustus 1986 verplicht de B.8. L'article 109 de la loi du 4 août 1986 précitée impose à
administratie ertoe, wanneer zij een administratieve boete oplegt, de l'administration, lorsqu'elle inflige une amende administrative, de
belastingplichtige te informeren over de feiten die de overtreding notifier au contribuable les faits constitutifs de l'infraction et de
opleveren, en de motieven op te geven die gediend hebben om het bedrag donner les motifs qui ont servi à déterminer le montant de l'amende.
van de boete vast te stellen.
Tijdens de parlementaire voorbereiding heeft de Minister verklaard dat Au cours des travaux préparatoires, le ministre a déclaré que « cette
« deze eis voor een duidelijker strafgerecht [ . ] in de lijn [ligt] exigence d'une justice répressive plus explicite se situe dans la
van de aan de gang zijnde hervorming van het Strafwetboek, alsmede van ligne de la réforme en cours du Code pénal ainsi que d'un projet de
een wetsontwerp, dat deze hervorming op dit punt voorafgaat, loi, anticipant celle-ci sur ce point, adopté par la Commission de la
goedgekeurd door de Commissie voor de Justitie van de Kamer » (Parl. Justice de la Chambre. » (Doc. parl., Sénat, 1985-1986, n° 310/2, pp.
St., Senaat, 1985-1986, nr. 310/2, pp. 2 en 3). Het voormelde artikel 2 et 3). Le susdit article 109 a été inséré parce que le législateur
109 werd ingevoegd omdat de wetgever het wenselijk achtte « dat de estimait souhaitable « que les avis, par lesquels l'administration
berichten, waarbij de administratie een geldboete aan een réclame une amende fiscale administrative à un contribuable, indiquent
belastingplichtige oplegt, duidelijk de criteria vermelden welke zijn clairement quels sont les critères qui ont été appliqués pour
toegepast om het bedrag van de geëiste geldboete te bepalen » (Parl. déterminer le montant de l'amende dont le paiement est exigé » (Doc.
St., Senaat, 1985-1986, nr. 310/1, p. 29). parl., Sénat, 1985-1986, n° 310/1, p. 29).
B.9. Er bestaan bepaalde verschillen tussen de administratieve boete B.9. Entre les amendes administratives et les accroissements d'impôts,
en de belastingverhoging die op objectieve criteria gegrond zijn : het il existe certaines différences fondées sur des critères objectifs :
bedrag van een administratieve boete, vastgesteld door de gemachtigde contrairement aux amendes administratives, dont le montant, fixé par
ambtenaar, kon, op het ogenblik van het geschil, variëren tussen 200 en 10.000 frank; het bedrag van een belastingverhoging daarentegen vloeit rechtstreeks voort uit de in B.4 bedoelde wettelijke en reglementaire bepalingen. B.10. Dat neemt echter niet weg dat de ambtenaar in beide gevallen over een beoordelingsvrijheid beschikt voor de feiten die aanleiding hebben gegeven tot de sanctie en voor het bedrag dat hij oplegt. In geval van een belastingverhoging moet hij bovendien, overeenkomstig artikel 444, tweede lid, oordelen of er sprake is van « ontstentenis van kwade trouw ». Op geen enkele wijze kan worden verantwoord dat de belastingadministratie, wanneer zij een belastingverhoging oplegt, niet de redenen vermeldt die haar tot het besluit hebben gebracht dat een aangifte onvolledig of onjuist is en dat de belastingplichtige al dan niet te kwader trouw is, terwijl zij, wanneer zij een administratieve boete oplegt, verplicht is de elementen bedoeld in le fonctionnaire délégué, pouvait varier, au moment du litige, entre 200 et 10.000 francs, le montant des accroissements découle directement des dispositions légales et réglementaires visées en B.4. B.10. Il reste cependant que, dans l'un et l'autre cas, le fonctionnaire dispose d'un pouvoir d'appréciation quant aux faits constitutifs de la sanction et au montant qu'il applique. En cas d'accroissement d'impôt, l'article 444, alinéa 2, le charge en outre d'apprécier s'il y a « absence de mauvaise foi ». Rien ne justifie que l'administration fiscale ne mentionne pas les raisons qui l'ont amenée à conclure qu'une déclaration est incomplète ou inexacte et que le contribuable est ou n'est pas de mauvaise foi, lorsqu'elle applique un accroissement d'impôt, tandis qu'elle est
artikel 109 te vermelden. tenue de mentionner les éléments visés à l'article 109 lorsqu'elle
inflige une amende administrative.
In beide gevallen gaat het om administratieve sancties die de Dans les deux hypothèses, il s'agit de sanctions administratives que
administratie kan opleggen in geval van overtreding van bepalingen van l'administration peut infliger en cas d'infraction à des dispositions
het Wetboek, waarvan zij de aard en de ernst beoordeelt. du Code, dont elle apprécie l'existence et la gravité.
B.11. De vraag moet positief worden beantwoord. B.11. La question appelle une réponse affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Geïnterpreteerd in die zin dat het niet geldt voor de Interprété en ce sens qu'il ne s'appliquerait pas aux accroissements
belastingverhogingen bedoeld in artikel 444 van het Wetboek van de d'impôts prévus par l'article 444 du Code des impôts sur les revenus
inkomstenbelastingen 1992, schendt artikel 109 van de wet van 4 1992, l'article 109 de la loi du 4 août 1986 portant des dispositions
augustus 1986 houdende fiscale bepalingen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. fiscales viole les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 18 april 2001. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 18 avril 2001.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^