Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 114/2001 van 20 september 2001 Rolnummer 1990 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 op de kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de spelers, ingesteld door de gemeente Lon Het Arbitragehof, samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters P. Martens, R. Henneuse, (...)"
Arrest nr. 114/2001 van 20 september 2001 Rolnummer 1990 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 op de kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de spelers, ingesteld door de gemeente Lon Het Arbitragehof, samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters P. Martens, R. Henneuse, (...) Arrêt n° 114/2001 du 20 septembre 2001 Numéro du rôle : 1990 En cause : le recours en annulation de l'article 29 de la loi du 7 mai 1999 sur les jeux de hasard, les établissements de jeux de hasard et la protection des joueurs, introduit par La Cour d'arbitrage, composée du président M. Melchior, des juges P. Martens, R. Henneuse, E. De(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 114/2001 van 20 september 2001 Arrêt n° 114/2001 du 20 septembre 2001
Rolnummer 1990 Numéro du rôle : 1990
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 29 van de wet van 7 En cause : le recours en annulation de l'article 29 de la loi du 7 mai
mei 1999 op de kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming 1999 sur les jeux de hasard, les établissements de jeux de hasard et
van de spelers, ingesteld door de gemeente Lontzen. la protection des joueurs, introduit par la commune de Lontzen.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters P. Martens, R. composée du président M. Melchior, des juges P. Martens, R. Henneuse,
Henneuse, E. De Groot en L. Lavrysen, en, overeenkomstig artikel 60bis E. De Groot et L. Lavrysen, et, conformément à l'article 60bis de la
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, emeritus loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, du président
voorzitter H. Boel en emeritus rechter E. Cerexhe, bijgestaan door de émérite H. Boel et du juge émérite E. Cerexhe, assistée du greffier L.
griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep I. Objet du recours
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 27 juni 2000 Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 27
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 28 juni juin 2000 et parvenue au greffe le 28 juin 2000, la commune de
2000, heeft de gemeente Lontzen, gemeentehuis, 4710 Lontzen, beroep Lontzen, maison communale, 4710 Lontzen, a introduit un recours en
tot vernietiging ingesteld van artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 op annulation de l'article 29 de la loi du 7 mai 1999 sur les jeux de
de kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de hasard, les établissements de jeux de hasard et la protection des
spelers (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 30 december 1999). joueurs (publiée au Moniteur belge du 30 décembre 1999).
II. De rechtspleging II. La procédure
Bij beschikking van 28 juni 2000 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 28 juin 2000, le président en exercice a désigné les
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé qu'il n'y avait pas lieu de faire
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. application des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Bij beschikking van 12 juli 2000 heeft het Hof beslist dat het Par ordonnance du 12 juillet 2000, la Cour a décidé que l'instruction
onderzoek in het Frans wordt gevoerd. aurait lieu en français.
Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi
organieke wet bij op 28 augustus 2000 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 28 août 2000.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 5 september 2000. Moniteur belge du 5 septembre 2000.
De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a
ingediend bij op 9 oktober 2000 ter post aangetekende brief. introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 9 octobre
Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de 2000. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 21 november 2000 ter post aangetekende brief. organique, par lettre recommandée à la poste le 21 novembre 2000.
De verzoekende partij heeft een memorie van antwoord ingediend bij op La partie requérante a introduit un mémoire en réponse par lettre
20 december 2000 ter post aangetekende brief. recommandée à la poste le 20 décembre 2000.
Bij beschikkingen van 29 november 2000 en 29 mei 2001 heeft het Hof de Par ordonnances des 29 novembre 2000 et 29 mai 2001, la Cour a prorogé
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 27 respectivement jusqu'aux 27 juin 2001 et 27 décembre 2001 le délai
juni 2001 en 27 december 2001. dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 6 februari 2001 heeft het Hof de zetel aangevuld Par ordonnance du 6 février 2001, la Cour a complété le siège par le
met rechter L. Lavrysen. juge L. Lavrysen.
Bij beschikking van 7 maart 2001 heeft het Hof de zaak in gereedheid Par ordonnance du 7 mars 2001, la Cour a déclaré l'affaire en état et
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 28 maart 2001. fixé l'audience au 28 mars 2001.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats,
bij op 8 maart 2001 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 8 mars 2001.
Op de openbare terechtzitting van 28 maart 2001 : A l'audience publique du 28 mars 2001 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. G. Zians, advocaat bij de balie te Eupen, voor de verzoekende partij; . Me G. Zians, avocat au barreau d'Eupen, pour la partie requérante;
. Mr. O. Vanhulst, tevens loco Mr. P. Hofströssler, advocaten bij de . Me O. Vanhulst, qui plaide également loco Me P. Hofströssler,
balie te Brussel, voor de Ministerraad; avocats au barreau de Bruxelles, pour le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers E. Cerexhe en L. Lavrysen verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs E. Cerexhe et L. Lavrysen ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
III. In rechte III. En droit
- A - - A -
Ten aanzien van het belang Quant à l'intérêt
A.1. De gemeente Lontzen doet tot staving van haar verzoekschrift A.1. A l'appui de sa requête, la commune de Lontzen fait valoir qu'il
gelden dat met haar geen rekening werd gehouden bij de toewijzing van n'a pas été tenu compte d'elle pour attribuer les neuf casinos alors
de negen casino's, ofschoon op haar grondgebied een casino heeft bestaan van 1935 tot 1947. qu'un casino était établi sur son territoire de 1935 à 1947.
Het belang van de gemeente Lontzen is eveneens wettig, rekening L'intérêt de la commune de Lontzen est aussi légitime, compte tenu de
houdend met de wet van 7 mei 1999. Het is niet correct dat het la loi du 7 mai 1999. Il n'est pas exact que le principe de
principe van het bestaan van historische rechten niet in aanmerking l'existence de droits historiques ne pourrait pas entrer en ligne de
zou kunnen komen om de wettigheid van haar belang aan te tonen. compte pour assurer la légitimité de son intérêt.
A.2. De Ministerraad stelt dat de verzoekende partij geen oorbaar en A.2. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt à agir de la partie
voldoende belang heeft om in rechte te treden. requérante à défaut de l'existence d'un intérêt licite et suffisant.
Aangezien de gemeente Lontzen op dit ogenblik geen casino heeft, wordt La commune de Lontzen n'accueillant pas à ce jour de casino, le fait
ze niet op rechtstreekse en vaststaande wijze in haar situatie geraakt que la disposition litigieuse lui interdise d'en accueillir un ne
doordat de bestreden bepaling haar verbiedt er één te hebben. l'affecte pas de façon directe et certaine dans sa situation.
Het belang dat de verzoekende partij doet gelden is overigens L'intérêt dont se prévaut la partie requérante est par ailleurs
ongeoorloofd, rekening houdend met een reeks wetsbepalingen die de illicite compte tenu d'une série de dispositions législatives qui
kansspelen en het openen van een casino verbieden. De verzoekende interdisent les jeux de hasard et l'ouverture d'un casino. La partie
partij geeft overigens toe dat het casino gevestigd op haar requérante admet d'ailleurs que le casino établi sur son territoire ne
grondgebied slechts het voorwerp uitmaakte van een tolerantie die werd faisait l'objet que d'une tolérance qui lui fut enlevée par une
opgeheven bij een beslissing van de procureur-generaal te Luik op 7 décision du procureur général de Liège, le 7 juillet 1947.
juli 1947. A.3. Aan de Ministerraad, die doet gelden dat zij geen concreet belang A.3. Au Conseil des ministres qui fait valoir qu'elle n'a pas
heeft, antwoordt verzoekende partij dat zij zich op een geografische d'intérêt concret, la partie requérante réplique qu'elle est située à
plek (het "drielandenpunt") bevindt die gunstig is voor het aantrekken un endroit géographique (les "trois frontières") propice pour attirer
van publiek. Verschillende stappen die werden ondernomen getuigen du public. Plusieurs démarches témoignent d'ailleurs de l'intérêt des
overigens van de belangstelling van investeerders en van plaatselijk investisseurs et des responsables politiques locaux pour la
politiek verantwoordelijken voor de heropening van een casino. réouverture d'un casino.
Ten aanzien van het eerste middel Quant au premier moyen
A.4.1. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen A.4.1. Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et 11
10 en 11 van de Grondwet alsmede van de artikelen 52 en volgende van de la Constitution ainsi que des articles 52 et suivants du Traité
het E.G.-Verdrag. C.E.
A.4.2. De keuze van de negen gemeenten gemachtigd tot het uitbaten van een casino werd niet ingegeven door historische overwegingen en er werd geen rekening gehouden met het verleden van Lontzen : in dit opzicht heeft Brussel geen enkel verleden ter zake, terwijl het wel een casino zal kunnen uitbaten. Het door de wetgever a posteriori legitimeren van voorheen bestaande illegale situaties heeft tot gevolg dat een gunstiger behandeling wordt voorbehouden voor gemeenten die zich in die illegale situaties bevonden. Men had objectieve criteria kunnen vastleggen op grond waarvan welke Belgische gemeente ook bij koninklijk besluit een uitbatingsvergunning had kunnen verkrijgen. Overigens wordt door het feit dat in de toewijzing van een casino op grond van objectieve criteria slechts wordt voorzien ten aanzien van de negentien gemeenten van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en niet voor de andere gemeenten van het Rijk, aan laatstgenoemde nadeel berokkend. Zelfs indien men terecht van mening had kunnen zijn dat het aantal gemeenten dat een casino kan uitbaten moest worden beperkt, had men keuzes moeten maken op grond van objectieve criteria, van toepassing op alle gemeenten. De wetgever heeft eveneens geen rekening gehouden met een eventuele sluiting van een casino : in die zin werd bijgevolg een discriminatie in het leven geroepen ten aanzien van de huidige situatie maar ook ten aanzien van de toekomstige situatie. A.5.1. De Ministerraad stelt allereerst vast dat het eerste middel A.4.2. Le choix des neuf communes autorisées à exploiter un casino n'a pas été dicté par des considérations historiques et l'on n'a pas tenu compte du passé de Lontzen : à cet égard, Bruxelles n'a aucun passé en la matière alors qu'elle pourra exploiter un casino. La légitimation a posteriori par le législateur de situations jusque-là illégales a pour conséquence de réserver un traitement plus favorable aux communes qui étaient dans ces situations illégales. On aurait pu fixer des critères objectifs sur la base desquels n'importe quelle commune belge aurait pu obtenir une licence d'exploitation par arrêté royal. Par ailleurs, le fait que l'attribution d'un casino sur la base de critères objectifs n'est envisagée que par rapport aux dix-neuf communes de la Région de Bruxelles-Capitale et non pas par rapport aux autres communes du Royaume cause préjudice à ces dernières. Même si l'on pouvait, à juste titre, estimer qu'il fallait limiter le nombre de communes pouvant exploiter un casino, on aurait dû faire les choix sur la base de critères objectifs applicables à toutes les communes. Le législateur n'a pas tenu compte non plus de l'éventualité de la fermeture d'un casino : on a donc en ce sens créé une discrimination à l'égard de la situation actuelle comme à l'égard de la situation future. A.5.1. Le Conseil des ministres tient d'abord à constater que le premier moyen est irrecevable en tant qu'il invoque la violation des
onontvankelijk is in zoverre het de schending van de artikelen 52 en articles 52 et suivants du Traité de Rome à défaut d'indiquer en quoi
volgende van het Verdrag van Rome aanvoert, aangezien niet is
aangegeven hoe die artikelen zouden zijn geschonden. ces articles seraient violés.
A.5.2. Er dient te worden gewezen op de twee principes van de wet van
7 mei 1999. Allereerst blijft het uitbaten van kansspelen a priori A.5.2. Il faut rappeler les deux principes de la loi du 7 mai 1999.
verboden. Vervolgens betreft de enige uitzondering die spelen of D'abord, l'exploitation de jeux de hasard reste a priori interdite. La
inrichtingen die door de wet of door haar uitvoeringsbesluiten, mits seule exception, ensuite, concerne les jeux ou établissements
voorafgaande schriftelijke vergunning, zijn toegestaan. autorisés par la loi ou ses arrêtés d'exécution, moyennant une licence
écrite préalable.
De door de wet beoogde doelstellingen vallen alle onder het algemeen Les objectifs recherchés par la loi relèvent tous de l'intérêt général
belang en de bescherming van de volksgezondheid (Parl. St., Senaat, et de la protection de la santé publique (Doc. parl., Sénat,
1997-1998, nr. 1-419/4, pp. 24-25). Wat meer bepaald de casino's 1997-1998, n° 1-419/4, pp. 24-25). En ce qui concerne plus
particulièrement les casinos, le législateur a estimé que "la
betreft was de wetgever van mening dat "de beperking van [het] aantal limitation du nombre de casinos doit permettre d'endiguer de manière
[casino's] [...] op redelijke wijze het sociaal gevaar [moet] indijken raisonnable le danger social que peuvent représenter ces
die deze kansspelinrichtingen kunnen opleveren in verhouding tot het établissements de jeux de hasard par rapport à l'importance de la
nationaal bevolkingscijfer" (Parl. St., ibid., p. 26). Het Hof heeft population nationale" (Doc. parl., ibid., p. 26). La Cour a d'ailleurs
overigens die doelstellingen in herinnering gebracht in zijn arrest nr. 52/2000. rappelé ces objectifs dans son arrêt n° 52/2000.
Door middel van een consensus met de gemeenschappen en gewesten werd C'est par la voie d'un consensus avec les communautés et les régions
het aantal casino's bepaald op negen (Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr. que le nombre de casinos a été fixé à neuf (Doc. parl., Chambre,
1795/8, p. 52). De wetgever was overigens van mening dat de gemeenten 1998-1999, n° 1795/8, p. 52). Par ailleurs, le législateur a estimé
die al een casino op hun grondgebied hadden de mogelijkheid moesten devoir accorder aux communes qui avaient déjà un casino sur leur
krijgen om hun situatie te regulariseren (Parl. St., Senaat, territoire la possibilité de régulariser leur situation (Doc. parl.,
1997-1998, nr. 1-419/4, p. 35). Sénat, 1997-1998, n° 1-419/4, p. 35).
A.5.3. Het middel faalt in rechte in zoverre het de wet verwijt A.5.3. Le moyen manque en droit en tant qu'il reproche à la loi de ne
slechts negen gemeenten te erkennen die een casino op hun grondgebied retenir que neuf communes qui peuvent accueillir un casino sur leur
kunnen openen. De wetgever heeft zich nader verklaard over de noodzaak territoire. Le législateur s'est expliqué sur la nécessité d'une
van een beperking, enerzijds, en over het feit, anderzijds, dat de limitation, d'une part, et sur le fait, d'autre part, que les communes
gemeenten die een tolerantie genoten een privilege zouden hebben in de qui bénéficiaient d'une tolérance auraient un privilège dans la
wetgeving, rekening houdend met het feit dat zij al over de législation compte tenu de ce qu'elles disposaient déjà de
noodzakelijke infrastructuur alsook over bekwaam personeel beschikten. l'infrastructure nécessaire ainsi que du personnel compétent.
A.5.4. Wat de aangevoerde onwettigheid van een a posteriori legalisering van een gedoogde situatie betreft, moet ervan worden uitgegaan dat de wetgever wetten kan opheffen en ze door andere kan vervangen. A.5.5. De wetgever heeft geen risico willen nemen door welke gemeente ook toe te staan zich kandidaat te stellen voor het openen van een casino : daarom heeft hij de acht gemeenten in aanmerking genomen die al een casino hebben. Wat het casino betreft dat in Brussel kan worden geopend, schrijft de bestreden bepaling adviezen en studies voor om ongewenste effecten te vermijden. Meer bepaald heeft de wetgever niet alleen objectieve criteria vastgelegd volgens welke een van de negentien gemeenten van het A.5.4. En ce qui concerne l'illégitimité invoquée d'une légalisation a posteriori d'une situation tolérée, il faut considérer que le législateur peut abroger les lois et les remplacer par d'autres. A.5.5. Le législateur n'a pas voulu prendre de risque en permettant à n'importe quelle commune de solliciter l'ouverture d'un casino : c'est pourquoi il a retenu les huit communes qui accueillent déjà un casino. En ce qui concerne le casino qui peut voir le jour à Bruxelles, la disposition entreprise prescrit des avis et études afin d'éviter les effets non désirés. De manière plus précise, non seulement le législateur a retenu des critères objectifs aux termes desquels une des dix-neuf communes de la
Brusselse Hoofdstedelijke Gewest eventueel zal kunnen worden gekozen - Région de Bruxelles-Capitale pourra être éventuellement retenue - ce
wat overigens de verzoekende partij erkent - maar bovendien bevinden que reconnaît d'ailleurs la partie requérante -, mais en outre, la
de gemeente Lontzen en de gemeente uit het Brusselse Hoofdstedelijke commune de Lontzen et celle de la Région de Bruxelles-Capitale qui
Gewest die een casino zal kunnen openen zich niet in een vergelijkbare pourra accueillir un casino ne se trouvent pas dans une situation
situatie. De bestreden wet bepaalt uitdrukkelijk dat de casino's sociaal-culturele activiteiten uitoefenen waarvoor het noodzakelijk is zich tot een ruim publiek te kunnen richten. A.5.6. Het verwijt dat de wet geen rekening zou houden met de sluiting van een casino, is onontvankelijk bij ontstentenis van het bestaan van een verkregen en actueel belang, aangezien geen enkel beoogd casino vandaag is gesloten. Het faalt eveneens in rechte, aangezien is bepaald dat in geval van sluiting van een inrichting de gemeente een nieuwe exploitatieovereenkomst kan sluiten met een andere kandidaat. Ten aanzien van het tweede middel A.6.1. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen comparable. La loi entreprise prévoit expressément que les casinos exercent des activités socioculturelles pour lesquelles il est nécessaire de pouvoir s'adresser à un large public. A.5.6. Le reproche qui est fait à la loi de ne pas tenir compte de la fermeture d'un casino est irrecevable à défaut de l'existence d'un intérêt né et actuel, aucun casino visé n'étant aujourd'hui fermé. Il manque aussi en droit dans la mesure où, en cas de fermeture d'un établissement, il est prévu que la commune puisse conclure avec un autre candidat une nouvelle convention d'exploitation. Quant au second moyen
10 en 11 van de Grondwet, gelezen in samenhang met de artikelen 48, A.6.1. Le second moyen est pris de la violation des articles 10 et 11
52, 66, 85, 86 en 90 van het E.G.-Verdrag. de la Constitution combinés avec les articles 48, 52, 66, 85, 86 et 90
A.6.2. De bestreden bepaling schendt de bepalingen van het Verdrag, du Traité C.E. A.6.2. La disposition entreprise viole les dispositions du Traité,
aangezien zij alle burgers van de Europese Unie verbiedt zich op haar puisqu'elle interdit à tous les citoyens de l'Union européenne de
grondgebied vrij te vestigen om er een casino uit te baten. Zo zou s'établir librement sur son territoire pour y exploiter un casino.
geen enkele burger van een andere Lid-Staat een casino kunnen openen Ainsi, aucun citoyen d'un autre Etat membre ne pourrait-il venir
op het grondgebied van de gemeente Lontzen. ouvrir un casino sur le territoire de la commune de Lontzen.
A.6.3. De bestreden bepaling heeft eveneens tot gevolg dat A.6.3. La disposition entreprise a aussi pour effet de faire naître
ontoelaatbare monopolieposities ontstaan in de zin van de artikelen 85 des positions monopolistiques inadmissibles au regard des articles 85
en 86 van het E.G.-Verdrag. et 86 du Traité C.E.
A.6.4. In haar memorie van antwoord stelt de verzoekende partij voor A.6.4. Dans son mémoire en réponse, la partie requérante suggère de
een prejudiciële vraag te stellen aan het Hof van Justitie van de poser une question préjudicielle à la Cour de justice des Communautés
Europese Gemeenschappen. européennes.
A.7.1. De Ministerraad stelt allereerst dat het middel onontvankelijk A.7.1. Le Conseil des ministres tient d'abord à relever que le moyen
est irrecevable en tant qu'il invoque l'interdiction pour un
is in zoverre het het verbod aanvoert voor een onderdaan van de ressortissant de l'Union européenne de s'établir sur son territoire.
Europese Unie om zich op het grondgebied te vestigen. De verzoekende La requérante ne démontre pas, en effet, en quoi la disposition
partij toont immers niet aan hoe de bestreden bepaling haar nadeel zou entreprise lui causerait un préjudice; elle n'établit pas qu'un
berokkenen; zij toont niet aan dat een onderdaan van de Europese Unie ressortissant de l'Union européenne souhaite s'établir sur le
zich op het grondgebied van de gemeente wil vestigen. territoire de la commune.
In ondergeschikte orde faalt het middel in rechte : de verzoekende A titre subsidiaire, le moyen manque en droit : la partie requérante
partij toont immers niet aan hoe de maatregel het E.G.-Verdrag zou ne démontre pas, en effet, en quoi la mesure violerait le Traité C.E.
schenden. De bestreden bepaling bevat immers geen enkele rechtstreekse of La disposition entreprise ne contient en effet aucune discrimination
onrechtstreekse discriminatie op grond van de nationaliteit van de directe ou indirecte sur la base de la nationalité du
kandidaat-exploitant van een kansspelinrichting. De door het Verdrag candidat-exploitant d'un établissement de jeux de hasard. La liberté
gewaarborgde vestigingsvrijheid is overigens niet absoluut : artikel d'établissement garantie par le Traité n'est d'ailleurs pas absolue :
39 bepaalt dat beperkingen kunnen worden verantwoord om redenen van l'article 39 prévoit que des limitations peuvent être justifiées à des
openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid, wat de fins d'ordre public, de sécurité publique et de santé publique, ce que
Ministerraad in het onderzoek van het eerste middel heeft aangetoond. le Conseil des ministres a démontré dans l'examen du premier moyen.
A.7.2. Het middel is om dezelfde redenen eveneens onontvankelijk in A.7.2. Pour les mêmes motifs, le moyen est également irrecevable en
zoverre het de schending van het beginsel van de vestigingsvrijheid tant qu'il invoque la violation du principe de la liberté
aanvoert. In ondergeschikte orde is het niet gegrond, aangezien de door de wetgever nagestreefde doelstelling van volksgezondheid verantwoordt dat het aantal casino's wordt beperkt. A.7.3. Wat het ontstaan van monopolieposities betreft die gebonden zijn aan de toepassing van de bestreden bepaling, is het middel niet alleen in dat onderdeel onontvankelijk om dezelfde redenen als voor de twee voorgaande "onderdelen", maar het is eveneens ongegrond in zoverre de bestreden wet geenszins een maatregel vormt die op welke manier dan ook de kansspelinrichtingen wil begunstigen. d'établissement. A titre subsidiaire, il est non fondé puisque l'objectif de santé publique recherché par le législateur justifie qu'on limite le nombre de casinos. A.7.3. Sur la naissance de positions monopolistiques liées à l'application de la disposition entreprise, non seulement le moyen est irrecevable en cette branche pour les mêmes motifs que pour les deux autres "branches" précédentes, mais il est également non fondé dans la mesure où la loi entreprise ne constitue nullement une mesure qui entend favoriser de quelque façon que ce soit les établissements de jeux de hasard.
- B - - B -
De in het geding zijnde bepaling La disposition en cause
B.1. Het bestreden artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 op de B.1. L'article 29 attaqué de la loi du 7 mai 1999 sur les jeux de
kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de spelers hasard, les établissements de jeux de hasard et la protection des
bepaalt : joueurs dispose :
« Het totaal aantal toegestane kansspelinrichtingen klasse I is « Le nombre total des établissements de jeux de hasard de classe I
beperkt tot 9. autorisés est limité à 9.
Een kansspelinrichting klasse I kan slechts worden geëxploiteerd op Un établissement de jeux de hasard de classe I ne peut être exploité
het grondgebied van de gemeenten Blankenberge, Chaudfontaine, Dinant, que sur le territoire des communes de Blankenberge, Chaudfontaine,
Dinant, Knokke-Heist, Middelkerke, Namur, Ostende, Spa ainsi que sur
Knokke-Heist, Middelkerke, Namen, Oostende, Spa en een van de 19 le territoire d'une des 19 communes de la Région de
gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Na advies van de Bruxelles-Capitale. Après avis du gouvernement de la Région de
Brusselse Hoofdstedelijke regering, duidt de Koning, bij een in de Bruxelles-Capitale et sur la base des possibilités d'implantation et
Ministerraad overlegd besluit, op basis van de vestigings- en d'infrastructure ainsi que sur la base de l'impact social de
infrastructuurmogelijkheden, alsook van de sociale impact van de l'implantation d'un établissement de jeux de hasard de classe I, le
vestiging van een kansspelinrichting klasse I, de gemeente aan tussen Roi désigne, par un arrêté délibéré en Conseil des ministres, la
de gemeenten van het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest die zich daarvoor commune, parmi les communes de la Région de Bruxelles-Capitale qui ont
kandidaat hebben gesteld en dit bij een ter post aangetekend posé leur candidature par lettre recommandée à la poste adressée au
schrijven, gericht aan de minister van Justitie, binnen drie maanden ministre de la Justice dans les trois mois à compter de l'entrée en
na de inwerkingtreding van deze wet. vigueur de la présente loi.
Per gemeente kan slechts één kansspelinrichting klasse I worden geëxploiteerd. Daartoe zal elke gemeente een concessieovereenkomst afsluiten met een kandidaat-exploitant. De Koning kan bij een in de Ministerraad overlegd besluit de voorwaarden bepalen waaraan de concessieovereenkomst dient te voldoen. » Ten aanzien van de ontvankelijkheid B.2.1. De Ministerraad is van mening dat de verzoekende partij geen concreet belang aantoont om in rechte te treden. Aangezien ze op dit ogenblik geen casino heeft, zou ze niet rechtstreeks en zeker door de bestreden bepaling worden geraakt. Overigens zou het belang dat de Un seul établissement de jeux de hasard de classe I peut être exploité par commune. A cette fin, chaque commune conclut une convention de concession avec le candidat exploitant. Le Roi peut déterminer par arrêté délibéré en Conseil des ministres les conditions auxquelles doit répondre la convention de concession. » Quant à la recevabilité B.2.1. Le Conseil des ministres considère que la requérante ne justifie pas d'un intérêt concret à agir. N'accueillant pas, à ce jour, de casino, elle ne serait pas affectée directement et de façon certaine par la disposition attaquée. Par ailleurs, l'intérêt dont se
verzoekende partij doet gelden onwettig zijn, aangezien de uitbating prévaut la requérante serait illicite, l'exploitation des jeux de
van kansspelen met strafrechtelijke sancties kan worden bestraft hasard étant passible de sanctions pénales conformément à la loi du 24
krachtens de wet van 24 oktober 1902 op het spel. octobre 1902 concernant le jeu.
B.2.2. De door de verzoekende partij bestreden bepaling somt op B.2.2. La disposition attaquée par la partie requérante énumère de
beperkende wijze de negen gemeenten op, op wier grondgebied een casino manière limitative les neuf communes sur le territoire desquelles un
zal kunnen worden uitgebaat. De verzoekende partij is een gemeente die casino pourra être exploité. La partie requérante est une commune qui
zich niet op een van de negen door de wet bepaalde grondgebieden ne figure pas sur un des neuf territoires définis par la loi. Elle a
bevindt. Zij heeft bijgevolg een voldoende belang om de bestreden donc un intérêt suffisant pour attaquer la disposition litigieuse.
bepaling aan te vechten.
Ten aanzien van de rechtmatigheid van het belang stelt het Hof vast Quant à la licéité de l'intérêt, la Cour constate que la loi du 7 mai
dat de voormelde wet van 7 mei 1999 waarvan artikel 29 te dezen wordt 1999 précitée dont l'article 29 est en l'espèce attaqué maintient le
bestreden, het principe handhaaft van het verbod van de kansspelen, principe de l'interdiction des jeux de hasard mais l'assortit de
maar daar afwijkingen mee verbindt, waaronder het bestreden artikel 29 dérogations, parmi lesquelles l'article 29 attaqué autorise neuf
dat negen gemeenten de toelating geeft op hun grondgebied een casino uit te baten. Aangezien de wetgever dergelijke afwijkingen toestaat, kan het belang van de verzoekende partij niet als onrechtmatig worden beschouwd. De exceptie is niet gegrond. Ten aanzien van het eerste middel B.3. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet alsmede van "de artikelen 52 en volgende van het E.G.-Verdrag". Niet alleen zou de keuze van de negen gemeenten, gemachtigd tot het uitbaten van een casino, niet zijn ingegeven door historische overwegingen, maar bovendien zou het door de wetgever a posteriori legitimeren van voorheen bestaande illegale situaties tot gevolg communes à exploiter un casino sur leur territoire. Dès lors que le législateur admet de telles dérogations, l'intérêt de la partie requérante ne peut être tenu pour illicite. L'exception n'est pas fondée. Quant au premier moyen B.3. Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la Constitution ainsi que "des articles 52 et suivants du Traité C.E. » . Non seulement le choix des neuf communes autorisées à exploiter un casino n'aurait pas été dicté par des considérations historiques mais, en outre, la légitimation a posteriori par le législateur de
hebben dat een gunstiger behandeling wordt voorbehouden voor gemeenten situations jusque-là illégales aurait pour conséquence de réserver un
die zich in die illegale situaties bevonden. De verzoekende partij is traitement plus favorable aux communes qui étaient dans des situations
eveneens van mening dat het feit dat de keuze van een gemeente die een illégales. La partie requérante considère aussi que le fait que le
casino kan uitbaten, slechts wordt beoogd op grond van objectieve choix d'une commune pouvant accueillir un casino n'est envisagé sur la
criteria ten aanzien van de negentien gemeenten van het Brusselse base de critères objectifs qu'en ce qui concerne les dix-neuf communes
Hoofdstedelijke Gewest en niet voor de andere gemeenten van het Rijk, de la Région de Bruxelles-Capitale et non en ce qui concerne les
haar nadeel berokkent, terwijl die manier had kunnen en moeten worden autres communes du Royaume lui causerait préjudice alors que cette
gekozen voor de toewijzing van alle casino's. Tot slot zou de wetgever manière de faire aurait pu et dû être décidée pour la désignation de
geen rekening hebben gehouden met een eventuele sluiting van een l'ensemble des casinos. Enfin, le législateur n'aurait pas tenu compte
casino, wat tot gevolg zou hebben dat een toekomstige discriminatie de l'éventualité de la fermeture d'un casino, ce qui aurait pour effet
mogelijk wordt gemaakt. de permettre une discrimination dans l'avenir.
B.4. In zoverre het middel op rechtstreekse wijze een schending B.4. En tant que le moyen est pris de la violation directe de
aanvoert van sommige bepalingen van het E.G.-Verdrag, is het Hof niet dispositions du Traité C.E., la Cour n'est pas compétente pour en
bevoegd daarvan kennis te nemen. connaître.
B.5.1. Het bestreden artikel 29 van de wet van 7 mei 1999 wil op B.5.1. L'article 29 attaqué de la loi du 7 mai 1999 vise à endiguer de
redelijke wijze in verhouding tot het nationaal bevolkingscijfer het manière raisonnable par rapport à l'importance de la population
sociale gevaar indijken dat de kansspelinrichtingen kunnen opleveren. nationale, le danger social que peuvent représenter les établissements
Naast dat doel van sociale bescherming wilde de wetgever via een de jeux de hasard. Outre cet objectif de protection sociale, le
doeltreffende controle "[de] mogelijke en ongewenste neveneffecten législateur a souhaité, par la voie d'un contrôle efficace,
[van kansspelen] (spelverslaving, witwassen van geld, criminaliteit, identifier, éviter et combattre "[les] possibles effets secondaires
financiële en fiscale fraude)" op een efficiënte wijze in kaart indésirables [des jeux de hasard] (dépendance, blanchiment d'argent,
brengen, voorkomen en bestrijden (Parl. St., Senaat, 1997-1998, nr. criminalité, fraude fiscale et financière)" (Doc. parl., Sénat,
1-419/4, pp. 25, 26 en 36; id., nr. 1-419/7, pp. 5 en 6; Parl. St., 1997-1998, n° 1-419/4, pp. 25, 26 et 36; id., n° 1-419/7, pp. 5 et 6;
Kamer, 1998-1999, nr. 1795/8, p. 4). Doc. parl., Chambre, 1998-1999, n° 1795/8, p. 4).
B.5.2. In het licht van dergelijke doelstellingen is de beperking van B.5.2. A la lumière de tels objectifs, la limitation à neuf du nombre
het aantal casino's tot negen het gevolg van een beoordeling die niet de casinos procède d'une appréciation qui n'est pas déraisonnable,
onredelijk is, gebaseerd tegelijk op een verhouding tot het fondée à la fois sur un rapport au nombre de la population, sur une
bevolkingsaantal, op een geografische spreiding van de casino's over répartition géographique des casinos sur tout le territoire du
het hele grondgebied van het Rijk, spreiding ingevoerd in consensus Royaume, répartition établie en consensus avec les communautés et les
met de gewesten en gemeenschappen (Parl. St., Kamer, op. cit., p. 52), régions (Doc. parl., Chambre, op. cit., p. 52), et sur des
en op historische en rentabiliteitsoverwegingen, die met name als considérations historiques et de rentabilité justifiées notamment en
volgt zijn verantwoord : ces termes :
« De regering heeft ervoor geopteerd om in de wet zelf te voorzien in "Le Gouvernement a choisi d'énumérer dans la loi les communes où un
welke gemeenten een casino kan worden geëxploiteerd. De keuze voor de
8 genoemde gemeenten en één gemeente in het Brussels Hoofdstedelijk casino peut être exploité. Le choix des 8 communes citées dans cet
Gewest wordt objectief verantwoord door de historische rechten welke article et d'une seule commune pour la Région de Bruxelles-Capitale
zijn ontstaan ten aanzien van een aantal gemeenten en ten aanzien van s'explique de manière objective par les droits historiques nés à
's Rijks hoofdstad (cf. de algemene toelichting). Deze rechten zijn l'égard d'un certain nombre de communes ainsi qu'à l'égard de la
immers innig verbonden met de ligging of de functie van deze gemeenten capitale du Royaume (cf. exposé général). Ces droits sont d'ailleurs
en een specifieke vorm van toerisme welke er voor zorgt dat er een étroitement liés à la situation géographique ou à la fonction de ces
aantrekkingskracht is voor het cliënteel van de casino's. Dit zorgt er communes, ainsi qu'à une forme particulière de tourisme qui agit comme
voor dat er een aangepaste infrastructuur en bekwaam personeel une force d'attraction sur la clientèle des casinos, ce qui entraîne
la présence d'une infrastructure adaptée et d'un personnel compétent.
aanwezig is. » (Parl. St., Senaat, 1997-1998, nr. 1-419/4, p. 35) » (Doc. parl., Sénat, 1997-1998, n° 1-419/4, p. 35)
B.5.3. Uit wat voorafgaat blijkt dat in tegenstelling tot wat de B.5.3. Il résulte de ce qui précède que, contrairement à ce que
verzoekende partij stelt, de wetgever rekening heeft gehouden met soutient la partie requérante, le législateur a tenu compte de
historische overwegingen om de acht gemeenten te bepalen op wier considérations historiques pour déterminer les huit communes sur le
grondgebied hij de uitbating van een casino toestaat, en dat hij territoire desquelles il autorise l'exploitation d'un casino, et qu'il
redelijkerwijs rekening heeft kunnen houden met andere overwegingen, a raisonnablement pu avoir égard à d'autres considérations tenant
met name in verband met de rentabiliteit en met de aanwezigheid van de notamment à la rentabilité, à l'existence de l'infrastructure
noodzakelijke infrastructuur en van bekwaam personeel. nécessaire et à celle d'un personnel compétent.
B.5.4. Ten aanzien van de keuze van de negende gemeente, die zich om B.5.4. En ce qui concerne le choix de la neuvième commune, celle qui,
redenen van sociologisch en geografisch evenwicht in het Brusselse pour des raisons d'équilibre sociologique et géographique, devait se
Hoofdstedelijke Gewest moest bevinden, kon de wetgever redelijkerwijs situer dans la Région de Bruxelles-Capitale, le législateur a pu
een andere keuzemethode toepassen dan voor de acht gemeenten die raisonnablement retenir un autre mode de choix que pour les huit
uitdrukkelijk zijn opgesomd in het bestreden artikel 29 van de communes expressément énumérées dans l'article 29 attaqué de la loi
voormelde wet, in zoverre in onderhavig geval niet kon worden précitée dans la mesure où il ne pouvait, en l'occurrence, être fait
verwezen, voor wat het bestaan van casino's op het grondgebied van dat référence, en ce qui concerne l'existence de casinos sur le territoire
Gewest betreft, naar historische overwegingen van dezelfde aard de cette Région, à des considérations historiques de même nature
(B.5.2). Daarentegen stelt het Hof vast, wat de verzoekende partij (B.5.2). En revanche, la Cour constate, ce que la partie requérante ne
overigens niet betwist, dat de wetgever objectieve criteria heeft conteste d'ailleurs pas, que le législateur a retenu des critères
vastgesteld op grond waarvan zou worden bepaald welke van de negentien objectifs sur la base desquels serait déterminée laquelle des dix-neuf
Brusselse gemeenten zou worden gekozen, waarbij bovendien werd communes bruxelloises serait retenue, prescrivant de surcroît que
voorgeschreven dat adviezen zouden worden ingewonnen en dat soient rendus des avis et que soient faites des études d'incidence
effectstudies zouden worden uitgevoerd om ongewenste effecten te afin d'éviter les effets particuliers non désirés par l'établissement
vermijden bij de oprichting van een casino. d'un casino.
B.5.5. Wat betreft de kritiek dat de criteria die worden gebruikt om B.5.5. En ce qui concerne la critique selon laquelle les critères qui
de gemeente van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te selecteren sont employés pour choisir la commune de la Région de
waar een casino kan worden geëxploiteerd niet gelden buiten dat Bruxelles-Capitale où un casino peut être exploité ne sont pas
Gewest, dient te worden opgemerkt dat, in tegenstelling tot de andere applicables en dehors de cette Région, il faut observer que,
gewesten, in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest tot dusver geen contrairement aux autres régions, aucun casino n'était jusqu'à présent
casino wordt geëxploiteerd. exploité dans la Région de Bruxelles-Capitale.
De wetgever, die het totaal aantal casino's in België wilde beperken Le législateur, qui a entendu limiter à neuf le nombre total de
tot negen, kon, zonder de artikelen 10 en 11 van de Grondwet te casinos en Belgique, pouvait, sans violer les articles 10 et 11 de la
schenden, de keuze van de acht gemeenten in de twee andere gewesten Constitution, fonder le choix des huit communes des deux autres
baseren op de feitelijke, historisch gegroeide toestand en de régions sur la situation de fait, qui est le résultat d'une évolution
aanwijzing van de gemeente binnen het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest historique, et faire dépendre d'autres critères la désignation de la
laten afhangen van andere criteria, nu er in dat Gewest tot dusver commune de la Région de Bruxelles-Capitale, puisqu'aucun casino
geen casino werd geëxploiteerd. n'avait jusqu'à présent été exploité dans cette Région.
Het eerste middel is niet gegrond. Le premier moyen n'est pas fondé.
Ten aanzien van het tweede middel Quant au second moyen
B.6. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen
10 en 11 van de Grondwet in samenhang gelezen met de artikelen 39, 43, B.6. Le second moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de
la Constitution combinés avec les articles 39, 43, 55, 81, 82 et 86
55, 81, 82 en 86 (ex artikelen 48, 52, 66, 85, 86 en 90) van het (ex-articles 48, 52, 66, 85, 86 et 90) du Traité C.E.
E.G.-Verdrag. Het bestreden artikel 29 zou discriminaties invoeren die strijdig zijn L'article 29 attaqué établirait des discriminations prohibées par les
met de voormelde artikelen van het E.G.-Verdrag omdat het alle burgers articles précités du Traité C.E., parce qu'il interdirait à tous les
van de Europese Unie zou verbieden zich vrij te vestigen op het citoyens de l'Union européenne de s'établir librement sur le
grondgebied van de gemeente van de verzoekende partij om er een casino territoire de la commune de la partie requérante pour y exploiter un
uit te baten en omdat het monopolieposities zou doen ontstaan in casino et parce qu'il ferait naître des positions monopolistiques
strijd met de artikelen 85 en 86 van het voormelde Verdrag. contraires aux articles 85 et 86 du Traité précité.
De verzoekende partij vraagt ook dat aan het Hof van Justitie van de La partie requérante demande aussi qu'une question préjudicielle soit
Europese Gemeenschappen een prejudiciële vraag zou worden gesteld. posée à la Cour européenne de justice de Luxembourg.
B.7. Artikel 39 (ex artikel 48) van het E.G.-Verdrag betreft het vrij B.7. L'article 39 (ex-article 48) du Traité C.E. porte sur la libre
verkeer van werknemers binnen de Gemeenschap. Het Hof ziet niet in in circulation des travailleurs à l'intérieur de la Communauté. La Cour
n'aperçoit pas en quoi la disposition entreprise - qui se borne à
welk opzicht de bestreden bepaling - die zich ertoe beperkt het aantal limiter à neuf le nombre de casinos pouvant être exploités en
casino's die in België mogen worden geëxploiteerd te beperken tot Belgique, à indiquer les communes où ceux-ci peuvent être exploités et
negen, de gemeenten aan te geven waar die mogen worden geëxploiteerd à habiliter les administrations communales concernées à conclure les
en aan de betrokken gemeentebesturen het recht te geven de daarvoor conventions de concession requises - porterait atteinte de manière
vereiste concessieovereenkomsten af te sluiten - op rechtstreekse of directe ou indirecte aux droits garantis par cette disposition, en
onrechtstreekse wijze afbreuk zou doen aan de door die bepaling particulier l'interdiction de discrimination fondée sur la nationalité
gewaarborgde rechten, inzonderheid het verbod van discriminatie op des travailleurs des Etats membres en ce qui concerne l'emploi, la
grond van de nationaliteit van de werknemers der Lid-Staten wat rémunération et les autres conditions de travail.
betreft de werkgelegenheid, de beloning en de overige arbeidsvoorwaarden. Dès lors que la disposition entreprise n'implique nullement que les
Nu de bestreden bepaling geenszins inhoudt dat bedoelde casino's enkel casinos en question ne puissent être exploités que par des Belges ou
kunnen worden geëxploiteerd door Belgen of door Belgische par des entreprises belges, l'on n'aperçoit pas davantage en quoi
ondernemingen, valt evenmin in te zien in welk opzicht artikel 43 (ex l'article 43 (ex-article 52) du Traité C.E., relatif au droit
artikel 52) van het E.G.-Verdrag betreffende het recht van vestiging
en artikel 55 (ex artikel 66) betreffende het vrij verrichten van d'établissement, et l'article 55 (ex-article 66), relatif à la libre
diensten zouden zijn geschonden. prestation des services, seraient violés.
De artikelen 81 (ex artikel 85) en 82 (ex artikel 86) van het Les articles 81 (ex-article 85) et 82 (ex-article 86) du Traité C.E.,
E.G.-Verdrag zijn, in zoverre zij betrekking hebben op overeenkomsten dans la mesure où ils visent des accords entre entreprises ou un
tussen ondernemingen of op misbruik van een machtspositie van een of comportement abusif d'une ou de plusieurs entreprises en position
meer ondernemingen, eveneens volkomen vreemd aan de bestreden regeling. dominante, sont aussi entièrement étrangers au régime entrepris.
Artikel 86 (ex artikel 90) van het E.G.-Verdrag, dat betrekking heeft L'article 86 (ex-article 90) du Traité C.E., qui concerne les
op ondernemingen waaraan bijzondere of uitsluitende rechten worden entreprises auxquelles sont accordés des droits spéciaux ou exclusifs,
verleend, zou te dezen wel van toepassing kunnen zijn, doch aangezien pourrait quant à lui s'appliquer en l'espèce, mais la partie
de verzoekende partij verzuimt aan te geven in welk opzicht die requérante n'indiquant pas en quoi cette disposition, combinée avec
bepaling, in samenhang gelezen met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, geschonden zou zijn, is het tweede middel in dit opzicht niet ontvankelijk. Er is derhalve geen aanleiding tot het stellen van een prejudiciële vraag aan het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen. B.8. Het middel kan niet worden aangenomen. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 20 september 2001, les articles 10 et 11 de la Constitution, serait violée, le second moyen sous cet aspect est irrecevable. Il n'y a donc pas lieu de poser une question préjudicielle à la Cour de justice des Communautés européennes. B.8. Le moyen ne peut être accueilli. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 20
door de voormelde zetel, waarin rechter emeritus E. Cerexhe voor de septembre 2001, par le siège précité, dans lequel le juge émérite E.
uitspraak is vervangen door rechter L. François, overeenkomstig Cerexhe est remplacé, pour le prononcé, par le juge L. François,
artikel 110 van de voormelde wet. conformément à l'article 110 de la même loi.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
L. Potoms M. Melchior L. Potoms M. Melchior
^