Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 104/99 van 6 oktober 1999 Rolnummer 1399 Inzake : het beroep tot vernietiging van artikel 48 van de programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap, in zoverre het artikel 6, § 4, van de k Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...)"
Arrest nr. 104/99 van 6 oktober 1999 Rolnummer 1399 Inzake : het beroep tot vernietiging van artikel 48 van de programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap, in zoverre het artikel 6, § 4, van de k Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...) Arrêt n° 104/99 du 6 octobre 1999 Numéro du rôle : 1399 En cause : le recours en annulation de l'article 48 de la loi-programme du 10 février 1998 pour la (...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 104/99 van 6 oktober 1999 Arrêt n° 104/99 du 6 octobre 1999
Rolnummer 1399 Numéro du rôle : 1399
Inzake : het beroep tot vernietiging van artikel 48 van de En cause : le recours en annulation de l'article 48 de la
programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig loi-programme du 10 février 1998 pour la promotion de l'entreprise
ondernemerschap, in zoverre het artikel 6, § 4, van de kaderwet van 1 indépendante, en tant qu'il complète l'article 6, § 4, de la loi-cadre
maart 1976 tot reglementering van de bescherming van de beroepstitel du 1er mars 1976 réglementant la protection du titre professionnel et
en van de uitoefening van de dienstverlenende intellectuele beroepen l'exercice des professions intellectuelles prestataires de services,
aanvult, ingesteld door R. Vande Velde en C. Auquier. introduit par R. Vande Velde et C. Auquier.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H.
rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe en R. Henneuse, Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe et R. Henneuse, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep I. Objet du recours
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 20 augustus Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 20
1998 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 21 août 1998 et parvenue au greffe le 21 août 1998, R. Vande Velde,
augustus 1998, hebben R. Vande Velde, wonende te 5100 Jambes, rue demeurant à 5100 Jambes, rue Charles Lamquet 37, et C. Auquier,
Charles Lamquet 37, en C. Auquier, wonende te 7080 Eugies, rue Joseph demeurant à 7080 Eugies, rue Joseph Staline 3, ont introduit un
Staline 3, beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 48 van de recours en annulation de l'article 48 de la loi-programme du 10
programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig février 1998 pour la promotion de l'entreprise indépendante (publiée
ondernemerschap (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 21 au Moniteur belge du 21 février 1998), en tant qu'il complète
februari 1998), in zoverre het artikel 6, § 4, van de kaderwet van 1
maart 1976 tot reglementering van de bescherming van de beroepstitel l'article 6, § 4, de la loi-cadre du 1er mars 1976 réglementant la
en van de uitoefening van de dienstverlenende intellectuele beroepen aanvult. protection du titre professionnel et l'exercice des professions intellectuelles prestataires de services.
II. De rechtspleging II. La procédure
Bij beschikking van 21 augustus 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 21 août 1998, le président en exercice a désigné les
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi
organieke wet bij op 20 oktober 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 20 octobre 1998.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 23 oktober 1998. Moniteur belge du 23 octobre 1998.
De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a
ingediend bij op 4 december 1998 ter post aangetekende brief. introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 4 décembre
Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de 1998. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 18 december 1998 ter post aangetekende brief. organique, par lettre recommandée à la poste le 18 décembre 1998.
De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse par lettre
op 13 januari 1999 ter post aangetekende brief. recommandée à la poste le 13 janvier 1999.
Bij beschikkingen van 27 januari 1999 en 29 juni 1999 heeft het Hof de Par ordonnances des 27 janvier 1999 et 29 juin 1999, la Cour a prorogé
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectievelijk 20 augustus 1999 en 20 februari 2000. respectivement jusqu'aux 20 août 1999 et 20 février 2000 le délai dans
lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 9 juni 1999 heeft het Hof de zaak in gereedheid Par ordonnance du 9 juin 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état et
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 30 juni 1999. fixé l'audience au 30 juin 1999.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats
bij op 11 juni 1999 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 11 juin 1999.
Op de openbare terechtzitting van 30 juni 1999 : A l'audience publique du 30 juin 1999 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
Mr. P. Vande Casteele, advocaat bij de balie te Brussel, voor de Me P. Vande Casteele, avocat au barreau de Bruxelles, pour les parties
verzoekende partijen; requérantes;
Mr. M. Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie, voor de Me M. Mahieu, avocat à la Cour de cassation, pour le Conseil des
Ministerraad; ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers E. Cerexhe en H. Boel verslag - les juges-rapporteurs E. Cerexhe et H. Boel ont fait rapport;
uitgebracht;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
III. In rechte III. En droit
- A - - A -
Ten aanzien van de ontvankelijkheid Quant à la recevabilité
A.1. De Ministerraad gedraagt zich naar de wijsheid van het Hof wat A.1. Le Conseil des ministres se réfère à la sagesse de la Cour pour
betreft het belang om in rechte te treden van de verzoekende partijen, die beiden houders zijn van een diploma van meetkundige-schatter van onroerende goederen en zowel ingeschreven zijn op tabel van het Beroepsinstituut van vastgoedmakelaars als van het Beroepsinstituut van gezworen landmeters-experten. Ten aanzien van het onderwerp van het beroep A.2. De verzoekende partijen wijden lange uiteenzettingen aan een betoog dat hoofdzakelijk gericht is op de uiteenzettingen van de reglementering die van toepassing is op de erkenning van het beroep van beëdigd landmeter-expert alsmede op de jurisdictionele beroepen die erop betrekking hebben. A.3. De Ministerraad is van oordeel dat die uiteenzettingen overbodig zijn. Bij het Hof is immers een beroep aanhangig gemaakt dat gericht is tegen een wet, en het Hof dient uitsluitend vast te stellen of die wet de in het middel beoogde grondwetsbepalingen schendt. Bij het Hof zijn geen grieven aanhangig gemaakt die, in elk geval, enkel betrekking zouden hebben op de akten die zijn genomen ter uitvoering van de bestreden wet en waarvan de regelmatigheid moet worden beoordeeld op basis van de eigenlijke inhoud ervan. ce qui concerne l'intérêt à agir des parties requérantes, qui sont toutes les deux titulaires d'un diplôme de géomètre-expert immobilier et sont inscrites à la fois au tableau de l'Institut professionnel des agents immobiliers et de l'Institut professionnel des géomètres-experts jurés. Quant à l'objet du recours A.2. Les parties requérantes consacrent de longs développements à un exposé axé, pour l'essentiel, sur les développements de la réglementation applicable à la reconnaissance de la profession de géomètre-expert juré, ainsi qu'aux recours juridictionnels qui y ont trait. A.3. Le Conseil des ministres considère que ces développements sont superflus. En effet, la Cour est saisie d'un recours dirigé contre une loi, et est exclusivement appelée à déterminer si cette loi viole les dispositions constitutionnelles visées au moyen. La Cour n'est pas saisie de griefs qui ne concerneraient, en toute hypothèse, que les actes pris en exécution de la loi attaquée, et dont la régularité doit s'apprécier en fonction de leur contenu propre.
Het is dus voldoende vast te stellen dat de aangelegenheid van de Il suffit donc de constater que la matière de la reconnaissance des
erkenning van de dienstverlenende intellectuele beroepen professions intellectuelles prestataires de services a fait l'objet, à
oorspronkelijk het voorwerp heeft uitgemaakt van de kaderwet van 1
maart 1976 en dat die achtereenvolgens is gewijzigd bij de wetten van l'origine, de la loi-cadre du 1er mars 1976 et que celle-ci a été
15 juli 1985 en 30 december 1992. De aangevochten wet vormt, op haar modifiée successivement par les lois des 15 juillet 1985 et 30
décembre 1992. La loi attaquée constitue, à son tour, une étape dans
beurt, een etappe in de aanpassing van die wet aan de aangelegenheid l'adaptation de cette loi à la matière qu'elle régit.
die zij regelt. De specifieke uiteenzettingen van de reglementering in verband met het Les développements spécifiques de la réglementation relative à la
beroep van beëdigd landmeter-expert vergen dus geen enkele bijzondere profession de géomètre-expert juré n'appellent donc aucune observation
opmerking, zij het de herinnering aan de wet van 6 augustus 1993 particulière, si ce n'est le rappel de la loi du 6 août 1993 abrogeant
betreffende de opheffing van het koninklijk besluit van 31 juli 1825 l'arrêté royal du 31 juillet 1825 concernant les dispositions
houdende bepalingen nopens de uitoefening van het beroep van relatives à l'exercice de la profession d'arpenteur, ainsi que de
landmeter, alsmede het arrest uitgesproken door het Hof op 1 december l'arrêt prononcé par la Cour le 1er décembre 1994.
1994. Voor het overige moet de draagwijdte van de thans aangevochten Pour le surplus, la portée des dispositions actuellement attaquées
bepalingen worden beoordeeld op basis van de toepassing van de wet op doit s'apprécier en fonction de l'application de la loi à toutes les
alle gevallen die ze kan beogen, en dus op alle dienstverlenende hypothèses qu'elle peut viser, et donc à toutes les professions
intellectuele beroepen die het voorwerp kunnen uitmaken van een intellectuelles prestataires de services susceptibles de faire l'objet
reglementeringsbesluit. Bijgevolg dient men zich niet te beperken tot d'un arrêté de réglementation. Il n'y a dès lors pas lieu de se
het onderzoek van de gevolgen van de wet voor dat enkele beroep. limiter à l'examen des effets de la loi sur cette seule profession.
Binnen die perken blijft dat onderzoek echter wettig, als een Dans ces limites, cet examen demeure cependant légitime, comme un
referentiepunt onder andere. point de référence parmi d'autres.
A.4. De verzoekende partijen betwisten de kritiek van de Ministerraad A.4. Les parties requérantes contestent les critiques du Conseil des
in verband met het overbodige karakter van hun uiteenzettingen. Op ministres relatives au caractère superfétatoire de leurs
algemene wijze zijn zij van mening dat hun uiteenzettingen bijdragen développements. De façon générale, elles estiment que leurs
tot een betere kijk op de hervormingen alsmede op de weerslag ervan op développements permettent précisément de mieux percevoir les tenants
de gereglementeerde of de te reglementeren beroepen. Hoewel men zich et aboutissants des réformes, ainsi que l'incidence sur les
daadwerkelijk niet dient te beperken tot het enkele onderzoek van de professions réglementées ou à réglementer. S'il n'y a effectivement
gevolgen van de wet voor de beroepen van beëdigd landmeter-expert pas lieu de se limiter au seul examen des effets de la loi sur les
en/of meetkundige-schatter van onroerende goederen, blijft echter het professions de géomètre-expert juré et/ou de géomètre-expert
feit dat dit « dossier van het Beroepsinstituut van gezworen immobilier, il n'en reste pas moins que ce « dossier de l'Institut
landmeters-experten » van fundamenteel belang is om de professionnel des géomètres-experts jurés » est crucial pour
ontvankelijkheid van het verzoekschrift en de gegrondheid van de déterminer la recevabilité de la requête et le caractère fondé des
middelen vast te stellen. moyens.
Enig middel Le moyen unique
A.5.1. Het enig middel strekt tot de vernietiging van artikel 6, § 4, A.5.1. Le moyen unique tend à l'annulation de l'article 6, § 4, alinéa
derde lid, van de kaderwet van 1 maart 1976, zoals ingevoegd bij 3, de la loi-cadre du 1er mars 1976, tel qu'il a été inséré par
artikel 48 van de bestreden wet van 10 februari 1998. l'article 48 de la loi du 10 février 1998 entreprise.
A.5.2. Het middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en A.5.2. Le moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la
11 van de Grondwet, afzonderlijk genomen of in samenhang gelezen met Constitution, pris isolément ou lus en combinaison avec les articles
de artikelen 16, 23 en 27 van de Grondwet, in zoverre artikel 6, § 4, 16, 23 et 27 de la Constitution, en ce que l'article 6, § 4, alinéa 3,
derde lid, nieuw, van de aangevochten wet bepaalt dat de leden van een nouveau de la loi attaquée prévoit que les membres d'un institut
beroepsinstituut opgericht ter uitvoering van de kaderwet gehouden professionnel créé en exécution de la loi-cadre sont tenus au paiement
zijn tot de betaling van de bijdragen die door de instituten zijn des cotisations arrêtées par les instituts, par application de
vastgesteld, met toepassing van artikel 6, § 4, 2°, eerste lid, een
bepaling die is ingevoegd bij de wet van 15 juli 1985, en die bij de l'article 6, § 4, 2°, alinéa 1er, disposition insérée par la loi du 15
nieuwe paragraaf 4, tweede lid, een niet aangevochten bepaling die is juillet 1985, et soumises par le nouveau paragraphe 4, alinéa 2,
ingevoegd bij de wet van 10 februari 1998, worden onderworpen aan de disposition insérée par la loi du 10 février 1998, et non attaquée, à
goedkeuring van de minister, en dat die leden gestraft worden met l'approbation du ministre, que ces membres sont frappés de la sanction
schorsing in geval van weigering van betaling van een bijdrage. De de suspension en cas de refus de paiement d'une cotisation, alors que
leden van een gereglementeerd beroepsinstituut zouden echter tevens les membres d'un institut professionnel réglementé pourraient
lid van andere instituten kunnen zijn en aldus gehouden zijn tot de également être membres d'autres instituts, qu'ils seraient ainsi tenus
betaling van de op basis van die verscheidene lidmaatschappen au paiement des cotisations réclamées en fonction de ces diverses
gevorderde bijdragen. Daaruit volgt dat de sanctie van weigering van appartenances, et que la sanction du refus de paiement prévue par la
betaling bedoeld in de nieuwe wet, namelijk de schorsing als nouvelle loi, à savoir la suspension à titre disciplinaire, est
tuchtstraf, buitensporig is, zodat de artikelen 16, 23 en 27 van de excessive, d'où il suit que les articles 16, 23 et 27 de la
Grondwet worden miskend; daaruit vloeit bovendien een discriminatie Constitution sont méconnus, et qu'il en résulte par surcroît une
voort in de zin van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. discrimination au sens des articles 10 et 11 de la Constitution.
De verzoekende partijen zijn meer in het bijzonder van oordeel dat de Les parties requérantes considèrent plus particulièrement que le
niet-betaling van de bijdrage aan één van de diverse instituten, die non-paiement de la cotisation à un des divers instituts, qui peuvent
ze kunnen invorderen, de schorsing van het betrokken lid van het la recouvrer, entraîne la suspension du membre de l'institut concerné
instituut als tuchtstraf teweegbrengt. Daaruit vloeit de à titre de peine disciplinaire. Il en résulte l'impossibilité
onmogelijkheid voort om de beroepsactiviteit uit te oefenen, aangezien d'exercer l'activité professionnelle, l'intéressé étant invité par
de betrokkene bovendien verzocht wordt zijn « schrapping » van het ailleurs à solliciter sa « radiation » du tableau ou de la liste des
tableau of van de lijst van stagiairs te vorderen (terwijl hij over stagiaires (alors même qu'il possède des droits acquis lors de la
rechten beschikt die hij bij de oprichting en de installatie van het constitution et de l'installation de l'institut). Qui plus est, la
instituut heeft verkregen). Bovendien voorziet de nieuwe wet in een nouvelle loi prévoit une procédure de récupération de la cotisation
procedure van terugwinning van de bijdrage op het eigen vermogen van sur le patrimoine propre de l'intéressé à concurrence du solde encore dû.
de betrokkene ten belope van het nog verschuldigde saldo. A.6.1. Le Conseil des ministres fait tout d'abord observer que le
A.6.1. De Ministerraad doet in de eerste plaats opmerken dat het moyen ne critique pas et ne peut critiquer le principe même d'une
middel niet het beginsel van een bijdrage, als voorwaarde tot cotisation, comme condition de participation à un institut
deelneming aan een beroepsinstituut, bekritiseert en niet kan professionnel. Cette exigence résulte en effet des dispositions
bekritiseren. Die vereiste vloeit immers voort uit de aan de kaderwet antérieures de la loi-cadre, et plus spécialement de sa modification
voorafgaande bepalingen, en meer in het bijzonder uit de wijziging
ervan bij de wet van 15 juli 1985. Die is nooit afgekeurd. par la loi du 15 juillet 1985. Elle n'a jamais été censurée.
Het middel bekritiseert evenmin de bij de aangevochten wet Le moyen ne critique pas davantage le complément apporté par la loi
aangebrachte aanvulling, in zoverre bepaald wordt dat het bedrag van attaquée, dans la mesure où il est prévu que le montant des
de bijdrage onderworpen is aan de goedkeuring van de minister tot cotisations est soumis à l'approbation du ministre qui a les classes
wiens bevoegdheid de middenstand behoort. moyennes dans ses attributions.
A.6.2. Het middel beperkt zich ertoe de sanctie te bekritiseren die A.6.2. Le moyen se borne à critiquer la sanction susceptible de
aan de ontstentenis van betaling van de bijdrage kan worden verbonden, s'attacher au défaut de paiement de la cotisation, sanction que les
een sanctie die de verzoekers buitensporig achten en strijdig met de requérants considèrent comme excessive et comme violant les articles
artikelen 16, 23 en 27 van de Grondwet. 16, 23 et 27 de la Constitution.
Het beginsel van een reglementering, door de Koning, van de Le principe d'une réglementation, par le Roi, des professions
intellectuele dienstverlenende beroepen is vervat in de wet van 1 intellectuelles prestataires de services est inscrit dans la loi du 1er
maart 1976. Tot op vandaag is het nog niet afgekeurd. Het beginsel van mars 1976. Il n'a fait l'objet d'aucune censure à ce jour. Le principe
een dergelijke reglementering maakt het de wetgever voorzeker d'une telle réglementation permet assurément au législateur de
mogelijk, voor de leden van een gereglementeerd beroep, te voorzien in prévoir, pour les membres d'une profession réglementée, l'obligation
de verplichting een bijdrage te betalen en de niet-betaling van die de payer une cotisation et d'assortir le non-paiement de cette
bijdrage met de aangepaste sancties gepaard te laten gaan. cotisation de sanctions appropriées.
Een dergelijke bepaling schendt geenszins artikel 23 van de Grondwet. Une telle disposition ne viole en rien l'article 23 de la
Dat artikel legt de wetgever geenszins de verplichting op om zelf al Constitution. Celui-ci n'impose nullement au législateur de régler
de voorwaarden voor de uitoefening van een beroepsactiviteit te lui-même toutes les conditions de l'exercice d'une activité
regelen. De wet van 1 maart 1976, waarvan de grondwettigheid niet, als professionnelle. La loi du 1er mars 1976, dont la constitutionnalité
dusdanig, opnieuw in het geding wordt gebracht, met name sinds de n'est, comme telle, pas remise en cause, notamment depuis l'adoption
aanneming van het nieuwe artikel 23 van de Grondwet, is daarvan het de l'article 23 nouveau de la Constitution, en est la meilleure
beste voorbeeld. De wet moet dus niet zelf het bedrag van de door de illustration. La loi ne doit donc pas régler elle-même le montant des
leden van een gereglementeerd beroep verschuldigde bijdragen regelen. cotisations dues par les membres d'une profession réglementée. Il
Het volstaat voorzeker dat zij het beginsel van een dergelijke suffit assurément qu'elle établisse le principe d'une telle
bijdrage vaststelt. Zij kan bovendien voorzien in de sanctie die aan cotisation. Elle peut en outre prévoir la sanction attachée au refus
de weigering van betaling van die bijdrage wordt verbonden. de paiement de cette cotisation.
A.6.3. Artikel 16 van de Grondwet wordt evenmin door de bestreden A.6.3. L'article 16 de la Constitution n'est pas davantage violé par
bepaling geschonden. Er vloeit immers geen enkele afbreuk aan het la disposition litigieuse. Aucune atteinte au droit de propriété ne
eigendomsrecht voort uit de regel volgens welke een bijdrage moet résulte en effet de la règle selon laquelle une cotisation doit être
worden betaald om lid te zijn van een gereglementeerd beroep, en payée pour être membre d'une profession réglementée, et selon
volgens welke, in geval van ontstentenis van betaling, tuchtstraffen laquelle, en cas de défaut de paiement, des sanctions disciplinaires
kunnen worden toegepast. peuvent être appliquées.
A.6.4. Op dezelfde wijze wordt artikel 27 van de Grondwet, dat bepaalt A.6.4. De même, l'article 27 de la Constitution, qui dispose que les
dat de Belgen het recht van vereniging hebben, geenszins geschonden Belges ont le droit de s'associer, n'est nullement violé par la
door de omstandigheid dat een wetsbepaling de deelname aan een circonstance qu'une disposition légale subordonne à l'obligation de
gereglementeerd beroep afhankelijk maakt van de verplichting om een payer une cotisation, assortie d'une sanction en cas de non-paiement,
bijdrage te bepalen die gepaard gaat met een sanctie in geval van la participation à une profession réglementée. En effet, la
niet-betaling. De deelname aan een gereglementeerd beroep lijkt immers participation à une profession réglementée ne s'apparente en rien à la
in niets op de deelname aan een vereniging, die het resultaat is van
een privé-initiatief. De Ministerraad verwijst in dat verband naar de participation à une association, résultat de l'initiative privée. Le
opmerkingen die zijn uiteengezet door de procureur-generaal Ganshof Conseil des ministres se réfère à cet égard aux observations
van der Meersch, voorafgaand aan het arrest dat is uitgesproken door développées par le procureur général Ganshof van der Meersch,
het Hof van Cassatie op 4 mei 1974 (J.T., 1974, p. 564, in het précédant l'arrêt prononcé par la Cour de cassation le 4 mai 1974
bijzonder pp. 568, kolom 3, en 569, kolom 4), waar in herinnering (J.T. 1974, p. 564, spécialement pp. 568, colonne 3, et 569, colonne
wordt gebracht dat een beroepsorde een instelling van publiekrecht is 4), qui rappelle qu'un ordre professionnel constitue une institution
en niet een vereniging van privaatrecht. Om dezelfde redenen moet aan de droit public et non une association de droit privé. La même
de oprichting van een beroepsinstituut, dat is georganiseerd in qualification doit être donnée, pour les mêmes motifs, à la création
overeenstemming met de kaderwet van 1 maart 1976, dezelfde d'un institut professionnel, organisé conformément à la loi-cadre du 1er
kwalificatie worden gegeven. De verplichting om deel uit te maken van mars 1976. L'obligation de faire partie de l'institut pour pratiquer
het instituut om het beschouwde beroep te beoefenen, de bijkomende la profession considérée, l'obligation accessoire d'en payer les
verplichting om de bijdragen daarvoor te betalen, en de sanctie cotisations, et la sanction s'attachant au défaut de paiement de la
waarmee de ontstentenis van betaling van de bijdrage gepaard gaat, cotisation, sont totalement étrangères à la liberté d'association
zijn volledig vreemd aan de in artikel 27 van de Grondwet gewaarborgde garantie par l'article 27 de la Constitution.
vrijheid van vereniging. De Ministerraad merkt bovendien op dat, in de stelling van de Le Conseil des ministres observe par ailleurs que, dans la thèse des
verzoekers, het beweerde buitensporige karakter van de bekritiseerde requérants, le caractère prétendument excessif de la mesure critiquée
maatregel niet voortvloeit uit de wet maar uit de omstandigheid dat ne résulte pas de la loi, mais bien de la circonstance que la même
dezelfde persoon vrij zou beslissen zijn inschrijving in twee of meer personne déciderait, librement, de solliciter son inscription à deux
beroepsinstituten aan te vragen. Voor het overige is het geval, in de ou plusieurs instituts professionnels. Au demeurant, l'hypothèse n'est
these van de verzoekers, enkel actueel wat betreft het bestaan van het actuelle, dans la thèse des requérants, qu'en ce qui concerne
Beroepsinstituut van vastgoedmakelaars en het Beroepsinstituut van l'existence de l'Institut professionnel des agents immobiliers et de
gezworen landmeters-experten. Er dient echter in herinnering te worden l'Institut professionnel des géomètres-experts jurés. Il convient
gebracht dat het niet uit de wet zelf is dat de buitensporig geachte cependant de rappeler que ce n'est pas de la loi elle-même que
en door de verzoekers bekritiseerde maatregel zou voortvloeien, maar, résulterait la mesure jugée excessive et critiquée par les requérants,
in hun these, wel degelijk uit de ontstentenis die toe te schrijven mais bien, dans leur thèse, de l'abstention qui serait le fait des
zou zijn aan de beschouwde instituten, in zoverre zij van mening instituts considérés, dans la mesure où ceux-ci estimeraient ne pas
zouden zijn geen rekening te moeten houden met de veelvuldigheid van devoir prendre en considération la multiplicité des instituts pour
de instituten om, in voorkomend geval, het bedrag van de door elk van adapter, le cas échéant, le montant des cotisations réclamées par
de instituten gevorderde bijdragen aan te passen en bijgevolg het chacun des instituts, et réduire en conséquence le nombre de
aantal situaties van niet-betaling te verminderen en dus het aantal situations de non-paiement et donc le nombre de mises en oeuvre de
toe te passen sancties. sanctions.
A.6.5. Enfin, et le Conseil des ministres tient à le souligner comme
A.6.5. Ten slotte, en de Ministerraad hecht eraan dat als essentieel étant essentiel, les parties requérantes n'indiquent pas en quoi la
te onderstrepen, geven de verzoekende partijen niet aan hoe de door situation qu'elles dénoncent serait constitutive d'une discrimination
hen aangeklaagde situatie een bij de artikelen 10 en 11 van de prohibée par les articles 10 et 11 de la Constitution. Les parties
Grondwet verboden discriminatie zou bevatten. De verzoekende partijen
geven met name niet aan ten aanzien van welke andere categorie van requérantes n'indiquent pas, notamment, vis-à-vis de quelle autre
burgers een dergelijke discriminatie zou bestaan.
A.7.1. De verzoekende partijen zijn in de eerste plaats van mening dat catégorie de citoyens une telle discrimination existerait.
tevergeefs een argument zou worden afgeleid uit het feit dat de A.7.1. Les parties requérantes estiment d'abord qu'il est vain de
kaderwet van 1976 nooit afgekeurd zou zijn geweest in het kader van tirer argument du fait que la loi-cadre de 1976 n'aurait jamais été
het grondwettelijk contentieux. De ontstentenis van enige afkeuring sanctionnée au contentieux constitutionnel. L'absence de toute censure
betekent daarom nog geen bewijs voor grondwettigheid. n'équivaut pas à un brevet de constitutionnalité.
A.7.2. Ten aanzien van de grief, zijn de verzoekende partijen van A.7.2. Quant au grief, en tant qu'il est pris de la violation du
mening dat, in zoverre die grief is afgeleid uit de schending van het principe de légalité, les parties requérantes estiment qu'il est vain
legaliteitsbeginsel, tevergeefs een argument wordt afgeleid uit de de tirer argument de la délégation à l'institut en tant que telle,
overdracht aan het instituut als dusdanig, in zoverre de grief wordt dans la mesure où le grief s'analyse en une délégation excessive de la
geanalyseerd in de zin van een buitensporige overdracht van de aan de compétence, réservée au législateur, vers d'autres organes. Il est
wetgever voorbehouden bevoegdheid aan andere organen. Het is evenzeer
nutteloos een argument af te leiden uit de toetsing door de gewone en tout aussi vain de tirer argument du contrôle par les juridictions
administratieve rechtscolleges, aangezien de grief met name betrekking ordinaires et administratives, dès lors que le grief porte notamment
heeft op een buitensporige overdracht van een door de Grondwetgever sur le transfert excessif d'une compétence, réservée par le
aan de wetgever voorbehouden bevoegdheid aan andere organen en op de Constituant au législateur, vers d'autres organes et sur la privation
ontzegging van essentiële rechten. Het is de enkele wetgever van 6 de droits essentiels. C'est le seul législateur du 6 août 1993 qui a
augustus 1993 die het beroep van meetkundige-schatter van onroerende institué la profession de géomètre-expert immobilier et a requis la
goederen heeft ingesteld en de oprichting van een instituut heeft création d'un institut. A supposer qu'on puisse ultérieurement scinder
vereist. In de veronderstelling dat men nadien dat beroep kan cette profession, il appartient au seul législateur de le faire et
opsplitsen, staat het aan de enkele wetgever zulks te doen en de d'autoriser le paiement de différentes cotisations.
betaling van verscheidene bijdragen mogelijk te maken.
A.7.3. Ten aanzien van de grief, in zoverre die is afgeleid uit de A.7.3. Quant au grief, en tant qu'il est pris de la violation du
schending van het gelijkheidsbeginsel, zijn de verzoekende partijen principe d'égalité, les parties requérantes estiment que lorsque la
van mening dat wanneer de ontzegging van een grondwettelijke of privation d'une garantie constitutionnelle ou légale est invoquée, il
wettelijke waarborg wordt aangevoerd, niet de categorie van personen ne faut pas indiquer la catégorie de personnes qui bénéficieraient
moet worden aangewezen die concreet die vrijheid zouden genieten, maar
uitsluitend de in gevaar gebrachte vrijheid. concrètement de cette liberté, mais uniquement la liberté mise en
A contrario zou de wetgever ermee volstaan iedereen een essentiële péril. A contrario, il suffirait au législateur de priver tout le monde d'une
waarborg te ontzeggen om aan de sanctie van vernietiging te garantie essentielle pour échapper à la sanction de l'annulation. Par
ontsnappen. Bovendien, en zulks tot de inwerkingtreding van de ailleurs, et ce jusqu'à l'entrée en vigueur des dispositions
betwiste bepalingen, bestond - bij ontstentenis van uitdrukkelijke litigieuses, il n'existait pas encore - à défaut de dispositions
bepalingen - er nog geen sanctie voor niet-betaling van de bijdragen, expresses - de sanction pour le non-paiement des cotisations,
met name in geval van een nagenoeg kunstmatige opsplitsing van het
beroep in verscheidene instituten. Daaruit volgt dat er onder dezelfde notamment en cas de fragmentation quasi artificielle de la profession
personen een verschil van behandeling is, naargelang zij aan de en divers instituts. Il en résulte qu'il y a une différence de
vroegere wettelijke regeling of aan de nieuwe regeling zijn traitement entre les mêmes personnes, suivant qu'elles sont soumises à
onderworpen. Aangezien het verschil in behandeling betrekking heeft op l'ancien régime légal ou au nouveau régime. Dès lors que la différence
de ontzegging van essentiële rechten en enkel de wet de voorwaarden de traitement porte sur la privation de droits essentiels et que seule
voor de uitoefening van een beroep vaststelt, is er la loi détermine les conditions d'exercice d'une profession, il y a
noodzakelijkerwijze een discriminatie. nécessairement une discrimination.
A.7.4. Ten slotte zijn de verzoekende partijen van mening dat de A.7.4. Enfin, les parties requérantes estiment que l'obligation d'être
verplichting om ingeschreven te zijn op het tableau van het Instituut inscrit au tableau de l'Institut ou sur la liste des stagiaires
of op de lijst van stagiairs reeds een beperking vormt op de vrijheden constitue déjà une restriction aux libertés du commerce et du travail
van handel en arbeid en op de vrijheid van vereniging; a fortiori et à la liberté d'association; a fortiori en va-t-il de même de
geldt dat voor de verplichting om een bijdrage te betalen. De l'obligation de payer sa cotisation. Le paiement obligatoire de
verplichte betaling van veelvuldige bijdragen vormt evenzeer een cotisations multiples est tout autant une atteinte au patrimoine du
inbreuk op het vermogen van elk bijdragend lid. membre cotisant.
De omstandigheid dat de verzoekers die beide verplichtingen niet op La circonstance que les requérants ne contestent pas en tant que
zich betwisten heeft uiteraard niet tot gevolg dat zij uitsluiten dat telles ces deux obligations n'a évidemment pas pour effet d'exclure la
met die beide belangrijke beperkingen rekening wordt gehouden in het prise en compte de ces deux restrictions majeures dans le cadre du
kader van de evenredigheidstoetsing. contrôle de proportionnalité.
- B - - B -
Ten aanzien van het onderwerp van het beroep Quant à l'objet du recours
B.1.1. Het beroep is gericht tegen artikel 48 van de programmawet van B.1.1. Le recours est dirigé contre l'article 48 de la loi-programme
10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap, du 10 février 1998 pour la promotion de l'entreprise indépendante, qui
dat artikel 6, § 4, van de kaderwet van 1 maart 1976 tot complète l'article 6, § 4, de la loi-cadre du 1er mars 1976
reglementering van de bescherming van de beroepstitel en van de réglementant la protection du titre professionnel et l'exercice des
uitoefening van de dienstverlenende intellectuele beroepen aanvult. professions intellectuelles prestataires de services.
B.1.2. Artikel 48 van de voormelde wet, dat artikel 6 van de kaderwet B.1.2. L'article 48 de la loi précitée, qui modifie l'article 6 de la
van 1 maart 1976 wijzigt, bepaalt : loi-cadre du 1er mars 1976, dispose :
« In artikel 6 van dezelfde wet worden de volgende wijzigingen « A l'article 6 de la même loi sont apportées les modifications
aangebracht : suivantes :
"De bijdragen worden onderworpen aan de goedkeuring van de Minister [...] "Les cotisations sont soumises à l'approbation du Ministre qui a les
tot wiens bevoegdheid de Middenstand behoort. Classes moyennes dans ses attributions.
Bij weigering van betaling van de bijdrage door een lid binnen de door En cas de refus de paiement de la cotisation par un membre dans le
de Raad vastgestelde termijn, kan de Uitvoerende Kamer, na het lid délai fixé par le Conseil, la chambre exécutive peut, après avoir
aangemaand te hebben om binnen een door de Kamer bepaalde termijn de sommé le membre de payer encore la cotisation dans un délai fixé par
bijdrage alsnog te betalen, het betrokken lid tijdens de duur van de la chambre, suspendre l'intéressé pendant la durée de la procédure de
procedure tot invordering van de bijdrage schorsen, bij wijze van récupération de la cotisation, à titre de peine disciplinaire
tuchtstraf overeenkomstig artikel 9, eerste lid, c). De bijdrage is conformément à l'article 9, alinéa 1er, c). La cotisation n'est pas
niet verschuldigd indien de belanghebbende voor het verstrijken van de due si l'intéressé a demandé sa radiation de la liste des stagiaires
vastgestelde termijnen om zijn schrapping van de lijst van de
stagiairs of het tableau van de beroepsbeoefenaars heeft verzocht. ou du tableau des titulaires avant l'expiration du délai fixé.
De Koning bepaalt op welke wijze toezicht wordt gehouden op de Le Roi fixe la façon dont s'opère le contrôle sur les comptes annuels,
jaarrekeningen, begrotingen en boekhouding van de beroepsinstituten [ les budgets et la comptabilité des instituts professionnels." »
. ]." » B.1.3. Het is artikel 1 van de wet van 6 augustus 1993 dat het B.1.3. C'est l'article 1er de la loi du 6 août 1993 qui a permis que
mogelijk heeft gemaakt dat het beroep van meetkundige-schatter van la profession de géomètre-expert immobilier fasse l'objet d'une
onroerende goederen wordt gereglementeerd, overeenkomstig de voormelde réglementation, conformément à la loi-cadre du 1er mars 1976 précitée,
kaderwet van 1 maart 1976, die tot doel heeft de beroepstitels te qui a pour objet de protéger les titres professionnels et l'exercice
beschermen alsmede de uitoefening van het geheel van de de l'ensemble des professions intellectuelles prestataires de
dienstverlenende intellectuele beroepen. services.
B.1.4. Hoewel de verzoekende partijen beiden meetkundige-schatters van B.1.4. Bien que les parties requérantes soient toutes les deux des
onroerende goederen zijn, vechten zij een algemene bepaling van de géomètres-experts immobiliers, elles attaquent une disposition
programmawet van 10 februari 1998 waarbij de kaderwet van 1 maart 1976 générale de la loi-programme du 10 février 1998 modifiant la loi-cadre
wordt gewijzigd aan die van toepassing is op alle personen welke een du 1er mars 1976 qui est applicable à l'ensemble des personnes
dienstverlenend intellectueel beroep uitoefenen. exerçant une profession intellectuelle prestataire de services.
Ten gronde Quand au fond
B.2. Het enig middel is afgeleid uit de schending, door het nieuwe B.2. Le moyen unique est pris de la violation par l'article 6, § 4,
artikel 6, § 4, derde lid, van de kaderwet van 1 maart 1976, van de alinéa 3, nouveau de la loi-cadre du 1er mars 1976 des articles 10 et
artikelen 10 en 11 van de Grondwet afzonderlijk genomen of in 11 de la Constitution pris isolément ou lus en combinaison avec les
samenhang gelezen met de artikelen 23, 16 en 27 van de Grondwet. articles 23, 16 et 27 de la Constitution.
B.3. De verzoekende partijen zijn in de eerste plaats van oordeel dat B.3. Les parties requérantes considèrent d'abord que le principe de
het in artikel 23 vervatte legaliteitsbeginsel door het aangevochten légalité inscrit dans l'article 23 a été violé par l'article attaqué
artikel is geschonden omdat die bepaling aan een minister, terwijl parce que cette disposition attribue à un ministre, alors que seul le
enkel de wetgever bevoegd zou zijn om zulks te doen, de bevoegdheid législateur serait compétent pour le faire, la compétence d'approuver
toekent om het bedrag goed te keuren van de door de beroepsinstituten le montant des cotisations fixées par les instituts professionnels.
vastgestelde bijdragen.
B.4.1. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt : B.4.1. L'article 23 de la Constitution dispose :
« Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden. « Chacun a le droit de mener une vie conforme à la dignité humaine.
Daartoe waarborgen de wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde A cette fin, la loi, le décret ou la règle visée à l'article 134
regel, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de garantissent, en tenant compte des obligations correspondantes, des
economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden droits économiques, sociaux et culturels, et déterminent les
voor de uitoefening bepalen. conditions de leur exercice.
[...] » [...] »
B.4.2. Het voormelde artikel 23 heeft tot doel de B.4.2. L'article 23 précité a pour objet de garantir les conditions
uitoefeningsvoorwaarden te waarborgen van de economische, sociale en d'exercice des droits économiques, sociaux et culturels. La loi-cadre
culturele rechten. In zoverre de kaderwet van 1 maart 1976 de
bescherming van de titel en de uitoefening van de intellectuele du 1er mars 1976, en tant qu'elle réglemente la protection du titre et
dienstverlenende vrije beroepen reglementeert, beantwoordt zij aan de l'exercice des professions intellectuelles prestataires de services,
in artikel 23 van de Grondwet vervatte legaliteitsvereiste. répond à l'exigence de légalité prescrite par l'article 23 de la
B.5.1. De verzoekende partijen zijn vervolgens van oordeel dat artikel Constitution.
16 van de Grondwet geschonden is door het aangevochten artikel van de B.5.1. Les parties requérantes considèrent ensuite que l'article 16 de
la Constitution a été violé par l'article attaqué de la loi-cadre du 1er
kaderwet van 1 maart 1976 omdat het afbreuk zou doen aan het mars 1976 parce qu'il porterait atteinte au droit de propriété en
eigendomsrecht doordat het een lid van een gereglementeerd beroep de imposant au membre d'une profession réglementée de payer une
verplichting oplegt een bijdrage te betalen, waarbij in geval van cotisation, paiement à défaut duquel des sanctions disciplinaires
niet-betaling tuchtstraffen kunnen worden toegepast. peuvent être appliquées.
B.5.2. De verplichting tot betaling van een bijdrage is vreemd aan de B.5.2. L'obligation de payer une cotisation est étrangère à la
eigendomsberoving bedoeld in artikel 16 van de Grondwet. privation de propriété visée par l'article 16 de la Constitution.
B.6.1. De verzoekende partijen zijn, ten slotte, van oordeel dat het B.6.1. Les parties requérantes considèrent, enfin, que l'article 6, §
nieuwe artikel 6, § 4, derde lid, van de kaderwet van 1 maart 1976 de 4, alinéa 3, nouveau de la loi-cadre du 1er mars 1976 violerait les
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, gelezen in samenhang met artikel articles 10 et 11 de la Constitution lus en combinaison avec l'article
27 van de Grondwet, zou schenden. B.6.2. De beroepsinstituten zijn publiekrechtelijke instellingen, waarvan in de oprichting is voorzien in de kaderwet van 1 maart 1976. De verplichting om deel uit te maken van een beroepsinstituut teneinde een beroep uit te oefenen dat het voorwerp uitmaakt van een reglementering die is aangenomen met toepassing van de voormelde wet, de verplichting om een bijdrage te betalen en, in voorkomend geval, het feit dat men een sanctie oploopt in geval van niet-betaling, zijn vreemd aan het beginsel van vrijheid van vereniging dat is gewaarborgd door artikel 27 van de Grondwet, dat tot doel heeft de oprichting van private verenigingen en de deelname aan hun activiteiten te garanderen. B.7. Het middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 6 oktober 1999. De griffier, L. Potoms. De voorzitter, 27 de la Constitution. B.6.2. Les instituts professionnels sont des institutions de droit public, dont la création est prévue par la loi-cadre du 1er mars 1976. L'obligation de faire partie d'un institut professionnel pour pouvoir pratiquer une profession qui fait l'objet d'une réglementation prise en application de la loi précitée, celle de payer une cotisation et, le cas échéant, d'encourir une sanction en cas de défaut de paiement sont étrangères au principe de la liberté d'association garanti par l'article 27 de la Constitution, qui a pour objet de garantir la création d'associations privées et la participation à leurs activités. B.7. Le moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 octobre 1999. Le greffier, L. Potoms. Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^