Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 68/99 van 17 juni 1999 Rolnummer 1352 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 10, 2°, van de wet van 12 december 1997 « tot bekrachtiging van de koninklijke besluiten genomen met toepassing van de wet van 26 juli 1996 str Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters P. (...)"
Arrest nr. 68/99 van 17 juni 1999 Rolnummer 1352 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 10, 2°, van de wet van 12 december 1997 « tot bekrachtiging van de koninklijke besluiten genomen met toepassing van de wet van 26 juli 1996 str Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters P. (...) Arrêt n° 68/99 du 17 juin 1999 Numéro du rôle : 1352 En cause : le recours en annulation de l'article 10, 2°, de la loi du 12 décembre 1997 « portant co(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 68/99 van 17 juni 1999 Arrêt n° 68/99 du 17 juin 1999
Rolnummer 1352 Numéro du rôle : 1352
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 10, 2°, van de wet En cause : le recours en annulation de l'article 10, 2°, de la loi du
van 12 december 1997 « tot bekrachtiging van de koninklijke besluiten 12 décembre 1997 « portant confirmation des arrêtés royaux pris en
genomen met toepassing van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot application de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les
realisatie van de budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan conditions budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union
de Europese Economische en Monetaire Unie, en van de wet van 26 juli économique et monétaire européenne, et de la loi du 26 juillet 1996
1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van portant modernisation de la sécurité sociale et assurant la viabilité
de leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels », in zoverre het des régimes légaux des pensions », en tant qu'il confirme les articles
de artikelen 11 en 12 van het koninklijk besluit van 24 juli 1997 « 11 et 12 de l'arrêté royal du 24 juillet 1997 « relatif à la mise en
betreffende het in disponibiliteit stellen van bepaalde militairen van
het actief kader van de krijgsmacht, met toepassing van artikel 3, § disponibilité de certains militaires du cadre actif des forces armées,
1, 1°, van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de en application de l'article 3, § 1er, 1°, de la loi du 26 juillet 1996
budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan de Europese visant à réaliser les conditions budgétaires de la participation de la
economische en monetaire Unie » bekrachtigt, ingesteld door W. Claeys. Belgique à l'Union économique et monétaire européenne », introduit par W. Claeys.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P.
rechters P. Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts en R. Henneuse, Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts et R. Henneuse, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève, greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep I. Objet du recours
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 17 juni 1998 Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 17
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 18 juni juin 1998 et parvenue au greffe le 18 juin 1998, W. Claeys, demeurant
1998, heeft W. Claeys, wonende te 9831 Deurle, Antoon de Pesseroeylaan à 9831 Deurle, Antoon de Pesseroeylaan 16, a introduit un recours en
16, beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 10, 2°, van de wet
van 12 december 1997 « tot bekrachtiging van de koninklijke besluiten annulation de l'article 10, 2°, de la loi du 12 décembre 1997 «
portant confirmation des arrêtés royaux pris en application de la loi
genomen met toepassing van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot du 26 juillet 1996 visant à réaliser les conditions budgétaires de la
realisatie van de budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan participation de la Belgique à l'Union économique et monétaire
de Europese Economische en Monetaire Unie, en van de wet van 26 juli européenne, et de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de
1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van la sécurité sociale et assurant la viabilité des régimes légaux des
de leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels » (bekendgemaakt in
het Belgisch Staatsblad van 18 december 1997), in zoverre het de pensions » (publiée au Moniteur belge du 18 décembre 1997), en tant
artikelen 11 en 12 van het koninklijk besluit van 24 juli 1997 « qu'il confirme les articles 11 et 12 de l'arrêté royal du 24 juillet
betreffende het in disponibiliteit stellen van bepaalde militairen van 1997 « relatif à la mise en disponibilité de certains militaires du
het actief kader van de krijgsmacht, met toepassing van artikel 3, § cadre actif des forces armées, en application de l'article 3, § 1er,
1, 1°, van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de 1°, de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les conditions
budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan de Europese budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union économique et
economische en monetaire Unie » bekrachtigt. monétaire européenne ».
II. De rechtspleging II. La procédure
Bij beschikking van 18 juni 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 18 juin 1998, le président en exercice a désigné les
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Bij beschikking van 29 juli 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 29 juillet 1998, le président en exercice a prorogé
termijn voor het indienen van een memorie verlengd tot 30 september 1998. jusqu'au 30 septembre 1998 le délai pour introduire un mémoire.
Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi
organieke wet bij op 30 juli 1998 ter post aangetekende brieven; bij organique, par lettres recommandées à la poste le 30 juillet 1998;
dezelfde brieven is kennisgegeven van de beschikking van 29 juli 1998. l'ordonnance du 29 juillet 1998 a été notifiée par les mêmes lettres.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 25 augustus 1998. Moniteur belge du 25 août 1998.
De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a
ingediend bij op 21 september 1998 ter post aangetekende brief. introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 21 septembre
Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de 1998. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 12 oktober 1998 ter post aangetekende brief. organique, par lettre recommandée à la poste le 12 octobre 1998.
De verzoeker heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 6 november 1998 ter post aangetekende brief. Le requérant a introduit un mémoire en réponse par lettre recommandée à la poste le 6 novembre 1998.
Bij beschikking van 26 november 1998 heeft het Hof de termijn Par ordonnance du 26 novembre 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 18 juin
waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 18 juni 1999. 1999 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 31 maart 1999 heeft het Hof de zaak in gereedheid Par ordonnance du 31 mars 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état et
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 20 april 1999. fixé l'audience au 20 avril 1999.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats,
bij op 1 april 1999 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 1er avril 1999.
Op de openbare terechtzitting van 20 april 1999 : A l'audience publique du 20 avril 1999 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. P. Vande Casteele, advocaat bij de balie te Brussel, voor de . Me P. Vande Casteele, avocat au barreau de Bruxelles, pour le
verzoeker; requérant;
. majoor R. Gerits, voor de Ministerraad; . le major R. Gerits, pour le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers G. De Baets en P. Martens verslag - les juges-rapporteurs G. De Baets et P. Martens ont fait rapport;
uitgebracht; - zijn de voornoemde partijen gehoord; - les parties précitées ont été entendues;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
III. In rechte III. En droit
- A - - A -
Belang van de verzoeker Intérêt du requérant
A.1.1. Het beroep tot vernietiging is ingediend door een A.1.1. Le recours en annulation est introduit par un officier de
beroepsofficier, kapitein-commandant, die op 1 april 1999 op pensioen carrière, capitaine-commandant, qui est mis à la retraite le 1er avril
wordt gesteld op 51-jarige leeftijd en zich, gelet op het feit dat 1999 à l'âge de 51 ans et qui, compte tenu du fait que sa pension ne
zijn pensioen niet volledig zal zijn, van een bescheiden neveninkomen sera pas complète, souhaite se ménager des revenus complémentaires
wenst te voorzien. Thans verkeert hij reeds in « vrijwillige » modiques. Il bénéficie actuellement déjà d'une mise en disponibilité «
disponibiliteit (80 pct. van zijn wedde), aangegaan om een verplichte volontaire » (80 p.c. de son traitement) demandée afin d'éviter la
disponibiliteit te vermijden. mise en disponibilité obligatoire.
A.1.2. Om de bedreiging van de verplichte disponibiliteit te ontlopen A.1.2. Afin d'éviter la menace d'une mise en disponibilité
heeft hij de « vrijwillige » disponibiliteit aangevraagd. Hij meent obligatoire, il a demandé une mise en disponibilité « volontaire ». Il
dan ook rechtmatig artikel 12 van voormeld koninklijk besluit, dat in estime dès lors pouvoir attaquer valablement l'article 12 de l'arrêté
die verplichte disponibiliteit voorziet, te kunnen betwisten. royal précité, qui prévoit cette mise en disponibilité obligatoire.
Teneinde zich voor te bereiden op zijn (vroegtijdige) pensionering, Afin de se préparer à la retraite (anticipée), le requérant avait en
had de verzoeker uiteraard verkozen om een beperkte nevenactiviteit effet préféré entreprendre une activité complémentaire limitée, en
aan te vangen buiten de diensturen, met behoud van zijn volledige dehors des heures de service, en conservant son traitement complet. Il
wedde. Hij verkoos al bij al om in het actief kader te blijven, zodat avait en définitive choisi de rester dans le cadre actif, de sorte que
ook artikel 11 van voormeld koninklijk besluit rechtmatig kan betwist l'article 11 de l'arrêté royal précité peut lui aussi légitimement
worden. être contesté.
A.2.1. De Ministerraad verwerpt het belang van de verzoeker bij de A.2.1. Le Conseil des ministres rejette l'intérêt du requérant à
vernietiging van het bekrachtigde artikel 11 van het koninklijk l'annulation de l'article 11 confirmé de l'arrêté royal du 24 juillet
besluit van 24 juli 1997. Die bepaling betreft het verbod om een 1997. Cette disposition concerne l'interdiction d'exercer une activité
bezoldigde beroepsactiviteit uit te oefenen voor de militairen die professionnelle rémunérée pour les militaires qui satisfont aux
voldoen aan de voorwaarden om in disponibiliteit te gaan maar die geen conditions d'obtention d'une mise en disponibilité mais n'ont pas
verzoek indienen tot het genieten van de maatregel. De verzoeker heeft introduit de demande en vue de bénéficier de cette mesure. Le
twee aanvragen ingediend om de indisponibiliteitstelling te verkrijgen requérant a introduit deux demandes de mise en disponibilité dans
waarbij hij telkens vermeldde dat hij geen beroepsactiviteit wenste lesquelles il a chaque fois mentionné qu'il ne souhaitait pas exercer
uit te oefenen en dat die keuze definitief en onherroepelijk was. Hij une activité professionnelle et que ce choix était définitif et
heeft derhalve geen belang bij het aanvechten van een bepaling met irrévocable. Il n'a donc pas d'intérêt à contester une disposition
betrekking tot het uitoefenen van een bezoldigde beroepsactiviteit die relative à l'exercice d'une activité professionnelle rémunérée qu'il
hij blijkbaar nooit heeft gewenst. n'a apparemment jamais souhaité.
A.2.2. Nog volgens de Ministerraad heeft de verzoeker evenmin belang A.2.2. Toujours selon le Conseil des ministres, le requérant n'a pas
bij de vernietiging van het bekrachtigde artikel 12. Die bepaling non plus d'intérêt à l'annulation de l'article 12 confirmé. En effet,
betreft immers slechts diegenen die niet vrijwillig in disponibiliteit cette disposition concerne uniquement ceux qui ne souhaitent pas être
wensen te gaan, wat zeker niet het geval is voor de verzoeker, die mis en disponibilité volontaire, ce qui n'est certainement pas le cas
twee aanvragen heeft ingediend - waarbij hij verklaarde dat het een du requérant, qui a introduit deux demandes - dans lesquelles il a
definitieve keuze betrof - die door de Minister van Landsverdediging déclaré qu'il s'agissait d'un choix définitif - qui ont été acceptées
werden ingewilligd. Die akte van de Minister werd door de verzoeker overigens niet betwist voor de Raad van State. De verzoeker die vrijwillig in disponibiliteit werd gesteld, kan niet zijn beoogd door de bepaling met betrekking tot de verplichte indisponibiliteitstelling, zodat hij geen belang heeft bij het beroep. De Ministerraad voegt daaraan nog toe dat de Koning op geen enkele wijze een beroep zal moeten doen op de bepaling van artikel 12, zodat de verzoeker ook vanuit die overweging geen belang heeft bij zijn beroep. A.3.1. In zijn memorie van antwoord betwist de verzoeker dat hij niet langer over een belang zou beschikken. Hij heeft immers moeten kiezen uit de hem geboden opties (in actieve dienst blijven met uitsluiting van elke nevenactiviteit; in disponibiliteit gaan zonder neveninkomen, met behoud van 80 pct. van de wedde; in disponibiliteit gaan met 75 pct. van de wedde, met mogelijkheid tot nevenactiviteiten), nu het in actieve dienst blijven met mogelijkheid tot nevenactiviteit uitgesloten was. Op geen enkele wijze heeft hij afstand gedaan van par le ministre de la Défense nationale. Cet acte du ministre n'a d'ailleurs pas été contesté par le requérant devant le Conseil d'Etat. Le requérant qui a été mis en disponibilité volontaire ne saurait être visé par une disposition relative à la mise en disponibilité obligatoire, de sorte qu'il n'a pas d'intérêt au recours. Le Conseil des ministres ajoute que le Roi ne devra en aucune manière recourir à la disposition de l'article 12, de sorte que de ce point de vue non plus, le requérant n'a pas d'intérêt au recours. A.3.1. Dans son mémoire en réponse, le requérant conteste l'argument selon lequel il ne justifierait plus d'un intérêt. Il a en effet dû choisir entre les options proposées (demeurer en service actif avec interdiction de toute activité accessoire; être mis en disponibilité sans revenu complémentaire, en conservant 80 p.c. du traitement; être mis en disponibilité en conservant 75 p.c. du traitement et en ayant la possibilité d'exercer une activité accessoire), étant donné que la possibilité de demeurer en service actif en conservant la faculté d'exercer une activité accessoire était exclue. Il n'a en aucune
zijn recht om tegen de maatregelen een beroep bij het Hof in te manière renoncé à son droit d'introduire un recours contre ces mesures
stellen. De exceptie faalt in rechte en in feite. auprès de la Cour. L'exception manque en droit et en fait.
A.3.2. De exceptie afgeleid uit de niet-toepassing van artikel 12 A.3.2. L'exception tirée de la non-application de l'article 12 manque
faalt evenzeer in rechte en in feite, vermits er slechts sprake is van également en droit et en fait, puisqu'il ne s'agit que de promesses en
beloftes ter zake aan vakverenigingen en omdat de Koning nooit bij la matière faites aux organisations syndicales et que le Roi n'a
koninklijk besluit uitdrukkelijk heeft afgezien van verplichte jamais renoncé explicitement, par arrêté royal, au régime de la mise
indisponibiliteitstelling. en disponibilité obligatoire.
Eerste middel Premier moyen
A.4.1. Het eerste middel van de verzoeker is afgeleid uit de schending A.4.1. Le premier moyen du requérant est pris de la violation des
van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, afzonderlijk genomen en in articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément et combinés avec
samenhang beschouwd met de artikelen 13, 16, 23 en 182 van de Grondwet les articles 13, 16, 23 et 182 de la Constitution et avec l'article 1er
en met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits
Verdrag voor de Rechten van de Mens. de l'homme.
A.4.2. Het aanbrengen van beperkingen ten aanzien van rechten en A.4.2. Seule une loi peut apporter des restrictions aux droits et
vrijheden en het vaststellen van de plichten en het beperken van de libertés, fixer les obligations et limiter les droits des membres de
rechten van de leden van de gewapende macht kunnen enkel door een wet la force publique. Lorsque la Constitution confie expressément la
worden bepaald en opgelegd. Wanneer de Grondwet de regeling van een réglementation d'une matière déterminée au pouvoir législatif, il naît
bepaalde materie uitdrukkelijk opdraagt aan de wetgevende macht, dans le chef de chaque intéressé un droit individuel à voir dès lors
ontstaat voor elke belanghebbende een individueel recht om die materie régler et fixer cette matière exclusivement par le pouvoir législatif.
dan ook uitsluitend door de wetgevende macht geregeld en vastgesteld Les dispositions attaquées de l'arrêté royal pris en exécution de la
te zien. De bestreden bepalingen van het koninklijk besluit ter uitvoering van
de machtigingswet hebben betrekking op de aanwerving en de rechten en loi d'habilitation ont trait au recrutement, aux droits et aux
plichten van militairen, die volgens artikel 182 van de Grondwet obligations des militaires, matières qui, selon l'article 182 de la
alleen bij wet worden vastgesteld. Er is geen uitdrukkelijke Constitution, ne peuvent être réglées que par la loi. Aucune
machtiging verleend om ter zake aan regelgeving te doen. Het Hof is habilitation expresse n'a été accordée pour régler ces matières. La
bevoegd om in de totstandkoming van een wet een dusdanige uitholling Cour est compétente pour constater, dans l'élaboration d'une loi, une
van de exclusieve bevoegdheden van de wetgever vast te stellen dat kan atteinte à ce point grave aux compétences exclusives du législateur
worden besloten tot schending van door de Grondwet vastgestelde qu'elle puisse conclure à la violation des garanties et droits
waarborgen en grondrechten. De bekrachtigingswet maakt de eventuele fondamentaux consacrés par la Constitution. La loi de confirmation ne
ongrondwettigheid van de machtigingswet niet ongedaan. fait pas disparaître l'inconstitutionnalité éventuelle de la loi
d'habilitation.
A.4.3. Het retroactief ingrijpen van de wetgever, waardoor de A.4.3. L'intervention rétroactive du législateur, qui prolonge la
geldingskracht van een onwettig collectief cumulatieverbod wordt verlengd, op het ogenblik dat de beroepen tegen validité d'une interdiction collective illégale de cumul, au moment où
bijzonderemachtenbesluiten hangende zijn bij de Raad van State, is le Conseil d'Etat est saisi des recours contre les arrêtés de pouvoirs
bezwaarlijk verenigbaar met de aan ons publiek recht ten grondslag spéciaux, est difficilement compatible avec les principes de base de
liggende beginselen van de scheiding der machten en de notre droit public que sont la séparation des pouvoirs et
onafhankelijkheid van de rechter in de uitoefening van zijn ambt. l'indépendance du juge dans l'exercice de ses fonctions.
A.4.4. Ofschoon artikel 6 van de wet van 26 juli 1996 slechts een A.4.4. Bien que l'article 6 de la loi du 26 juillet 1996 n'exige
eenvoudige bekrachtiging « ex nunc » vereist om de geldingsduur van de qu'une simple confirmation « ex nunc » pour prolonger la validité des
besluiten te verlengen, heeft de bekrachtigingswet niettemin een arrêtés, la loi de confirmation a néanmoins instauré une rétroactivité
retroactieve werking ingevoerd waardoor de Raad van State thans qui rend désormais le Conseil d'Etat incompétent pour se prononcer sur
onbevoegd is gemaakt zich uit te spreken over de hangende
rechtsgedingen. Bijgevolg is artikel 13 van de Grondwet geschonden. les litiges pendants. L'article 13 de la Constitution est donc violé.
A.4.5. Aangezien de bestreden bepalingen de uitoefening van een A.4.5. Etant donné que les dispositions attaquées interdisent
l'exercice d'une profession accessoire, elles empêchent d'acquérir des
bijberoep verbieden, verhinderen zij inkomsten te verwerven uit revenus provenant d'une telle activité. Des intérêts patrimoniaux sont
dergelijke activiteiten. Het betreft hier duidelijk patrimoniale ici clairement en cause, qui bénéficient de la garantie de l'article
belangen, die de waarborg genieten van artikel 16 van de Grondwet en 16 de la Constitution et de l'article 1er du Premier Protocole
artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag
voor de Rechten van de Mens, die de beperking van de uitoefening van additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme, qui
het eigendomsrecht aan de wetgever opdragen. Het optreden van de confient au législateur la limitation de l'exercice du droit de
wetgever beperkt zich in casu, enerzijds, tot het bekrachtigen van de propriété. En l'espèce, l'intervention du législateur se limite, d'une
regels vastgesteld door de Koning en, anderzijds, tot het verlenen van part, à confirmer les règles établies par le Roi et, d'autre part, à
retroactiviteit aan die bekrachtiging. Dit beantwoordt niet aan de conférer à cette confirmation un effet rétroactif. Ce procédé ne
vereisten van artikel 16 van de Grondwet en van artikel 1 van het répond pas aux exigences de l'article 16 de la Constitution et de
Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention
van de Mens, zeker nu het gaat om koninklijke besluiten die hun européenne des droits de l'homme, d'autant qu'il s'agit d'arrêtés
wettelijke grondslag niet in de machtigingswet vinden. Die bepalingen royaux qui ne trouvent pas leur fondement légal dans la loi
zijn geschonden. d'habilitation. Ces dispositions sont violées.
A.4.6. Artikel 23 van de Grondwet waarborgt dat enkel een A.4.6. L'article 23 de la Constitution garantit que seule une
beraadslagende vergadering de regels inzake de uitoefening van de assemblée délibérante puisse fixer les règles relatives à l'exercice
arbeid vermag vast te stellen. Die bepaling is in het geding doordat du travail. Cette disposition est en cause dans le présent litige,
de bestreden bepalingen betrekking hebben op de uitoefening van een parce que les mesures attaquées portent sur l'exercice d'une activité
bijberoep door een militair en derhalve het recht op arbeid raken. Nu accessoire par un militaire et touchent par conséquent au droit au
enkel de Koning de inhoud ervan heeft vastgesteld, is artikel 23 van travail. Puisque le Roi en a fixé seul le contenu, l'article 23 de la
de Grondwet geschonden. Constitution est violé.
A.4.7. Ook artikel 182 van de Grondwet is geschonden, dat aan iedere A.4.7. L'article 182 de la Constitution, qui garantit à chaque
militair waarborgt dat hij niet zou kunnen worden onderworpen aan militaire qu'il ne sera pas soumis à des obligations sans que
verplichtingen die niet zouden zijn vastgesteld door een democratisch celles-ci aient été établies par une assemblée délibérante
verkozen beraadslagende vergadering. démocratiquement élue, est également violé.
De wetgever heeft de regels van de bekrachtigde besluiten niet zelf Le législateur n'a pas fixé lui-même les règles des arrêtés confirmés
vastgesteld, doch heeft alleen bepaald dat zij uitwerking zullen mais s'est borné à décider qu'elles continueraient de produire leurs
blijven hebben na 31 december 1997 en dat zij wetskrachtige waarde effets après le 31 décembre 1997 et qu'elles auraient force de loi. De
zullen hebben. Op die wijze worden de exclusieve prerogatieven van de cette manière, les prérogatives exclusives du législateur sont vidées
wetgever uitgehold, wat des te minder aanvaardbaar is aangezien de de leur substance, ce qui est d'autant moins acceptable vu que les
bekrachtigde koninklijke besluiten hun grondslag zelfs niet kunnen arrêtés royaux confirmés ne peuvent même pas trouver leur fondement
vinden in de machtigingswet. dans la loi d'habilitation.
A.5.1. De Ministerraad ziet niet in op welke wijze artikel 13 van de A.5.1. Le Conseil des ministres n'aperçoit pas en quoi l'article 13 de
Grondwet zou kunnen geschonden zijn (eerste middel, eerste onderdeel). la Constitution pourrait être violé (premier moyen, première branche).
Allereerst heeft de verzoeker geen belang bij dat onderdeel van het Tout d'abord, le requérant n'a pas d'intérêt à cette branche du moyen
middel, vermits hij zich niet nuttig kan beroepen op een hangend puisqu'il ne peut pas utilement invoquer un litige pendant auquel il
rechtsgeding waarin hij betrokken zou zijn. serait partie.
Ten gronde zou de Raad van State zich ook zonder de door de verzoeker Sur le fond, le Conseil d'Etat devrait de toute manière se déclarer
bekritiseerde terugwerkende kracht van de bekrachtiging onbevoegd incompétent, même en l'absence de la rétroactivité critiquée par le
moeten verklaren, enkel en alleen op grond van het feit van de bekrachtiging zelf. requérant, simplement en raison de la confirmation elle-même.
A.5.2. Volgens de Ministerraad heeft de verzoeker evenmin belang bij A.5.2. Selon le Conseil des ministres, le requérant ne justifie pas
het middel afgeleid uit de schending van artikel 16 van de Grondwet en non plus d'un intérêt au moyen pris de la violation de l'article 16 de
van artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees la Constitution et de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à
Verdrag voor de Rechten van de Mens vermits hij bij zijn aanvragen tot la Convention européenne des droits de l'homme puisque, dans ses
indisponibiliteitstelling telkens de wens heeft uitgedrukt om geen demandes de mise en disponibilité, il a chaque fois exprimé le souhait
bezoldigde activiteit uit te oefenen. de ne pas exercer d'activité rémunérée.
Zelfs indien die bepalingen te dezen toepasselijk zouden zijn, stelt Même si les dispositions précitées étaient applicables en l'espèce, le
de Ministerraad vast dat het verbod om een bezoldigd bijberoep uit te Conseil des ministres constate qu'il faut considérer que
oefenen, vanwege de bekrachtiging moet worden geacht uit te gaan van l'interdiction d'exercer une activité professionnelle accessoire
de wetgever. rémunérée émane du législateur, du fait de la confirmation.
A.5.3. Artikel 23 van de Grondwet kan volgens de Ministerraad evenmin A.5.3. Selon le Conseil des ministres, l'article 23 de la Constitution
nuttig worden aangevoerd om voormelde reden van afwezigheid van belang ne saurait pas davantage être invoqué utilement, en raison du défaut
bij het middel. Vanwege de bekrachtiging is de materie overigens précité d'intérêt au moyen. Par ailleurs, du fait de la confirmation,
la matière a été réglée par le législateur.
geregeld door de wetgever. A.5.4. La quatrième branche du moyen, qui allègue la violation de
A.5.4. Evenmin is het vierde onderdeel, schending van artikel 182 van l'article 182 de la Constitution, n'est pas davantage fondée,
de Grondwet, gegrond nu de wetgever, door de bekrachtiging, de puisqu'en les confirmant, le législateur a fait siennes les
bepalingen van het koninklijk besluit tot de zijne heeft gemaakt. dispositions de l'arrêté royal.
A.6. In zijn memorie van antwoord herhaalt de verzoeker dat het A.6. Dans son mémoire en réponse, le requérant répète qu'en l'espèce,
optreden van de wetgever zich in casu heeft beperkt, enerzijds, tot l'intervention du législateur se limite, d'une part, à confirmer les
het bekrachtigen van de regels die door de Koning zijn vastgesteld en, règles établies par le Roi et, d'autre part, à conférer un effet
anderzijds, tot het verlenen van retroactiviteit aan die rétroactif à cette confirmation, ce qui n'est conforme ni aux
bekrachtigingen, wat geenszins beantwoordt aan de vereisten van de exigences des dispositions invoquées ni aux exigences du principe de
aangevoerde bepalingen noch aan de vereisten van het
legaliteitsbeginsel. légalité.
Artikel 23 van de Grondwet vindt toepassing bij weigering van L'article 23 de la Constitution trouve à s'appliquer en cas de refus
ambtsontheffingen en dus uiteraard bij het onderzoek van de de retraits d'emploi et donc aussi lorsqu'est vérifié le caractère
rechtmatigheid van de uitsluiting van het genot van afvloeiingsmaatregelen. légitime de l'exclusion du bénéfice des mesures de dégagement.
Tweede middel Deuxième moyen
A.7.1. Het tweede middel, dat gericht is tegen de woorden « met A.7.1. Le deuxième moyen, qui est dirigé contre les termes « avec
uitwerking op de datum van [...] inwerkingtreding », is afgeleid uit effet à la date de leur entrée en vigueur », est pris de la violation
de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, afzonderlijk des articles 10 et 11 de la Constitution, lus séparément et combinés
genomen en in samenhang beschouwd met het rechtszekerheidsbeginsel, avec le principe de la sécurité juridique et avec le principe de la
juncto het vertrouwensbeginsel, met het verbod van retroactiviteit en confiance légitime, avec l'interdiction de la rétroactivité et avec
met artikel 13 van het Europees Verdrag voor de Rechten de Mens. l'article 13 de la Convention européenne des droits de l'homme.
A.7.2. Het retroactief optreden van de wetgever heeft tot gevolg dat A.7.2. L'intervention rétroactive du législateur a pour effet que la
de voortzetting van de procedure voor de - inmiddels retroactief poursuite de la procédure devant le Conseil d'Etat - devenu dans
onbevoegd geworden - Raad van State zinloos is geworden. Dat is een l'intervalle rétroactivement incompétent - n'a plus aucun sens. Ceci
niet te verantwoorden aantasting van de legitieme verwachtingen van de constitue une atteinte injustifiable aux attentes légitimes du
verzoeker. Artikel 6 van de wet van 26 juli 1996 vereist trouwens requérant. L'article 6 de la loi du 26 juillet 1996 requiert
enkel een bekrachtiging « ex nunc » om de geldingsduur van de d'ailleurs uniquement une confirmation « ex nunc » pour proroger la
besluiten te verlengen. Het retroactief optreden is onnodig en validité des arrêtés. L'intervention rétroactive est inutile et
onverantwoord, mede in acht genomen het ter zake geldende injustifiée, eu égard notamment au principe de la confiance légitime,
vertrouwensbeginsel en de grondslagen van de democratische applicable en la matière, et aux fondements de l'Etat de droit
rechtsstaat. démocratique.
De beroving van de jurisdictionele controle van de Raad van State, La suppression, lite pendente, du contrôle juridictionnel exercé par
hangende het geding, verzwakt de effectieve rechtsbescherming van de le Conseil d'Etat affaiblit fondamentalement la protection juridique
verzoeker op wezenlijke wijze. De controlebevoegdheid van het Hof effective du requérant. En effet, la compétence de contrôle de la Cour
beperkt zich immers tot de bepalingen vermeld in de Grondwet en in de se limite aux dispositions mentionnées dans la Constitution et dans la
bijzondere wet; er geschiedt voor het Hof (nog) geen rechtstreekse loi spéciale; la Cour n'opère (pour le moment) aucun contrôle direct
toetsing aan internationale verdragen met rechtstreekse werking. au regard des conventions internationales ayant effet direct.
Het procédé van zulk een « retroactieve » bekrachtiging is ten slotte Enfin, ce procédé de confirmation « rétroactive » se justifie d'autant
des te minder voor verantwoording vatbaar daar de bekrachtigde moins que les arrêtés confirmés ne peuvent trouver leur fondement dans
besluiten hun grondslag niet kunnen vinden in de machtigingswet, la loi d'habilitation, ce que le Conseil d'Etat et le juge
hetgeen de Raad van State en de rechter ambtshalve zouden opwerpen. soulèveraient d'office.
A.8.1. De Ministerraad betwist het tweede middel van de verzoeker, dat A.8.1. Le Conseil des ministres conteste le deuxième moyen du
is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 van de requérant, pris de la violation des articles 10 et 11 de la
Grondwet, in samenhang met het rechtszekerheidsbeginsel, juncto het Constitution combinés avec le principe de la sécurité juridique, avec
vertrouwensbeginsel, met het verbod van retroactiviteit en met artikel celui de la confiance légitime, avec l'interdiction de la
13 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, in zoverre de rétroactivité et avec l'article 13 de la Convention européenne des
bekrachtiging retroactief uitwerking heeft. droits de l'homme, en tant que la confirmation a un effet rétroactif.
A.8.2. De verzoeker heeft allereerst geen belang bij het middel omdat A.8.2. Tout d'abord, le requérant n'a pas d'intérêt au moyen, parce
hij zich beroept op een lopende procedure voor de Raad van State qu'il invoque une procédure pendante devant le Conseil d'Etat à
waarin hij niet betrokken is. laquelle il n'est pas partie.
A.8.3. Ten gronde wijst de Ministerraad erop dat door de bekrachtiging A.8.3. Sur le fond, le Conseil des ministres souligne que le Conseil
door de wetgever zelf, de Raad van State reeds onbevoegd is. Een d'Etat est déjà incompétent du fait même de la confirmation par le
législateur. Par conséquent, la distinction théorique entre une
theoretisch onderscheid tussen een bekrachtiging « ex nunc » en een confirmation « ex nunc » et une confirmation « ex tunc » est, à la
bekrachtiging « ex tunc » is in het licht van de rechtspraak van het lumière de la jurisprudence que la Cour a formulée dans son arrêt n°
Hof in zijn arrest nr. 18/98 (overweging B.9) dan ook irrelevant; meer 18/98 (considérant B.9), dénuée de pertinence. Bien plus, une simple
nog, een loutere bekrachtiging ex nunc zou zelfs leiden tot een confirmation ex nunc aboutirait même à une discrimination. Dans
discriminatie. Het indienen van een verzoek bij de Raad van State zou l'optique du requérant, l'introduction d'une requête devant le Conseil
in de optiek van de verzoeker overigens de bevoegdheid aan de wetgever d'Etat ôterait par ailleurs au législateur la compétence de procéder à
ontnemen om tot bekrachtiging over te gaan. Alle koninklijke besluiten la confirmation. Tous les arrêtés royaux pris en application de la loi
genomen met toepassing van de wet van 26 juli 1996 werden bekrachtigd du 26 juillet 1996 ont été confirmés avec effet à la date de leur
met uitwerking op de datum van hun inwerkingtreding, wat in het entrée en vigueur, et il en a toujours été ainsi dans le passé, de
verleden ook steeds zo gebeurde, zodat er geen sprake van kan zijn dat sorte qu'on ne peut pas dire que le législateur ait voulu intervenir
de wetgever zou hebben beoogd in te grijpen in hangende dans des procédures pendantes.
rechtsgedingen. A.8.4. Voor de Ministerraad is ten slotte evenmin duidelijk in A.8.4. Enfin, le Conseil des ministres n'aperçoit pas non plus en quoi
hoeverre de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de Rechten les articles 6 et 13 de la Convention européenne des droits de l'homme
van de Mens geschonden zouden zijn, nu de verzoeker bij geen enkele seraient violés, étant donné que le requérant n'est partie à aucune
procedure voor de Raad van State is betrokken. procédure pendante devant le Conseil d'Etat.
A.9. In zijn memorie van antwoord beklemtoont de verzoeker dat indien A.9. Dans son mémoire en réponse, le requérant souligne que si le
de Raad van State de bestreden reglementering nog zou kunnen Conseil d'Etat pouvait encore annuler la réglementation litigieuse,
vernietigen, zulks zou geschieden ex tunc en erga omnes, zodat het cette annulation vaudrait ex tunc et erga omnes, de sorte que
gezag van dat arrest zich opdringt aan de wetgever. De vernietigde l'autorité de cet arrêt s'imposerait au législateur. Les dispositions
bepalingen worden geacht niet bekrachtigd geweest te zijn, in zoverre annulées sont présumées n'avoir pas été confirmées, dans la mesure où
de bekrachtigingswet op dit punt vernietigd wordt, zodat het belang la loi de confirmation est annulée sur ce point, en sorte que
van de verzoeker actueel is. l'intérêt du requérant est actuel.
- B - - B -
De in het geding zijnde bepalingen Les dispositions en cause
B.1.1. Het beroep tot vernietiging is gericht tegen artikel 10, 2°, B.1.1. Le recours en annulation est dirigé contre l'article 10, 2°, de
van de wet van 12 december 1997 « tot bekrachtiging van de koninklijke la loi du 12 décembre 1997 « portant confirmation des arrêtés royaux
besluiten genomen met toepassing van de wet van 26 juli 1996 pris en application de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les
strekkende tot realisatie van de budgettaire voorwaarden tot deelname
van België aan de Europese Economische en Monetaire Unie, en van de conditions budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union
wet van 26 juli 1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot économique et monétaire européenne, et de la loi du 26 juillet 1996
vrijwaring van de leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels », portant modernisation de la sécurité sociale et assurant la viabilité
en tegen de artikelen 11 en 12 van het bij die wet bekrachtigde des régimes légaux des pensions », et contre les articles 11 et 12 de
koninklijk besluit van 24 juli 1997 « betreffende het in l'arrêté royal du 24 juillet 1997 « relatif à la mise en disponibilité
disponibiliteit stellen van bepaalde militairen van het actief kader
van de krijgsmacht, met toepassing van artikel 3, § 1, 1°, van de wet de certains militaires du cadre actif des forces armées, en
van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de budgettaire application de l'article 3, § 1er, 1°, de la loi du 26 juillet 1996
voorwaarden tot deelname van België aan de Europese economische en visant à réaliser les conditions budgétaires de la participation de la
Belgique à l'Union économique et monétaire européenne » confirmé par
monetaire Unie ». cette loi du 12 décembre 1997.
B.1.2. Artikel 3, § 1, 1°, van de laatstgenoemde wet van 26 juli 1996 B.1.2. Selon l'article 3, § 1er, 1°, de la loi du 26 juillet 1996
luidt : citée en dernier lieu :
« § 1. De Koning kan maatregelen nemen om : « § 1er. Le Roi peut prendre des mesures pour :
1° het bedrag, de voorwaarden en de wijze van toekennen van de 1° fixer, adapter ou diminuer le montant, les conditions et les
subsidies, vergoedingen, uitkeringen en andere uitgaven vast te modalités d'octroi des subventions, indemnités, allocations et autres
stellen, aan te passen of te verlagen die geheel of ten dele, dépenses qui sont en tout ou en partie, directement ou indirectement,
rechtstreeks of onrechtstreeks, ten laste van de Staat zijn; ». à la charge de l'Etat; ».
B.1.3. De artikelen 11 en 12 van het koninklijk besluit van 24 juli B.1.3. Les articles 11 et 12 de l'arrêté royal du 24 juillet 1997 «
1997 « betreffende het in disponibiliteit stellen van bepaalde relatif à la mise en disponibilité de certains militaires du cadre
militairen van het actief kader van de krijgsmacht, met toepassing van actif des forces armées, en application de l'article 3, § 1er, 1°, de
artikel 3, § 1, 1°, van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les conditions budgétaires
realisatie van de budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan de la participation de la Belgique à l'Union économique et monétaire
de Europese economische en monetaire Unie » voeren een verbod tot het européenne » prévoient respectivement une interdiction pour les
uitoefenen van een bijkomende beroepsactiviteit voor militairen in, militaires d'exercer une activité professionnelle accessoire et la
respectievelijk regelen de mogelijkheid voor de Koning om het possibilité pour le Roi d'instaurer un régime de mise en disponibilité
verplichte stelsel van indisponibiliteitstelling in te voeren voor officieren. obligatoire pour les officiers.
Het bestreden artikel 11 luidt : Selon l'article 11 attaqué :
« § 1. De militair die voldoet aan de voorwaarden bepaald in artikel « § 1er. Le militaire qui satisfait aux conditions fixées à l'article
1, eerste lid, 2° en 3°, maar die geen verzoek indient tot het bekomen 1er, alinéa 1er, 2° et 3°, mais qui n'introduit pas de demande
van een in disponibiliteit stelling, kan niet genieten van de d'obtention d'une mise en disponibilité, ne peut bénéficier des
afzonderlijke afwijkingen bepaald in artikel 19 van de wet van 14 dérogations particulières fixées à l'article 19 de la loi du 14
januari 1975 houdende het tuchtreglement van de krijgsmacht. janvier 1975 portant le règlement de discipline des forces armées.
Iedere toelating tot het uitoefenen van een beroepsactiviteit, die de Toute autorisation antérieurement accordée d'exercer une activité
militair bedoeld in het eerste lid vroeger genoot, wordt automatisch professionnelle, dont bénéficiait le militaire visé à l'alinéa 1er,
ingetrokken op 1 januari 1998. est automatiquement retirée au 1er janvier 1998.
§ 2. Het uitoefenen van een beroepsactiviteit door de militair bedoeld § 2. L'exercice d'une activité professionnelle par le militaire visé
in § 1, eerste lid, is een ernstig feit dat onverenigbaar is met zijn au § 1er, alinéa 1er, constitue un fait grave incompatible avec son
staat van militair zoals bedoeld in artikel 23 van de wet van 1 maart état de militaire visé à l'article 23 de la loi du 1er mars 1958
1958 betreffende het statuut der beroepsofficieren van de land-, de relative au statut des officiers de carrière des forces terrestre,
lucht-, de zeemacht en de medische dienst en der reserveofficieren van aérienne et navale et du service médical, ainsi que des officiers de
alle krijgsmachtdelen en van de medische dienst, in artikel 25 van de réserve de toutes les forces armées et du service médical, à l'article
wet van 27 december 1961 houdende statuut van de onderofficieren van 25 de la loi du 27 décembre 1961 portant statut des sous-officiers du
het actief kader der land-, lucht- en zeemacht en van de medische cadre actif des forces terrestre, aérienne et navale et du service
dienst, en in artikel 18bis van de wet van 12 juli 1973 houdende médical, et à l'article 18bis de la loi du 12 juillet 1973 portant
statuut van de vrijwilligers van het actief kader van de land-, de statut des volontaires du cadre actif des forces terrestre, aérienne
lucht- en de zeemacht en van de medische dienst. » et navale et du service médical. »
Het bestreden artikel 12 luidt : Selon l'article 12 attaqué :
« § 1. Voor de officieren kan de Koning het verplicht stelsel van in « § 1er. Le Roi peut introduire le régime de mise en disponibilité
disponibiliteit stelling invoeren wanneer Hij op 1 december 1997 obligatoire pour les officiers s'Il constate au 1er décembre 1997 que
vaststelt dat op 1 januari 1999 het aantal officieren niet zal dalen le nombre d'officiers au 1er janvier 1999 ne descendra pas en dessous
onder het aantal van 5.100 officieren, rekening houdend met de de 5.100 officiers, tenant compte des départs estimés. L'arrêté qui
geraamde vertrekken. Het besluit dat de maatregel verplichtend stelt rend la mesure obligatoire précise les critères sur lesquels Il se
vermeldt de criteria waarop Hij zich steunt om te verklaren dat aan base pour déclarer que cette condition n'est pas remplie.
die voorwaarde niet voldaan is. Cette mesure obligatoire peut être rendue applicable à partir du 1er
Deze verplichte maatregel kan vanaf 1 januari 1998 toepasselijk worden janvier 1998 à un groupe-cible qu'Il détermine et qui peut être
op een doelgroep die Hij bepaalt en die kan samengesteld worden uit de composé des officiers en service actif tel que défini à l'article 1er,
officieren in werkelijke dienst zoals bepaald in artikel 1, eerste alinéa 1er, 2°, du présent arrêté et appartenant aux catégories
lid, 2°, van dit besluit en behorend tot de volgende categorieën : suivantes :
1° de luitenant-generaals die minder dan 3 jaar van de leeftijdsgrens 1° les lieutenants-généraux se trouvant à moins de 3 ans de la limite
verwijderd zijn; d'âge;
2° les généraux-majors et les officiers supérieurs se trouvant à moins
2° de generaal-majoors en de hoofdofficieren die minder dan 5 jaar van de 5 ans de la limite d'âge et ne voulant ou ne pouvant plus
de leeftijdsgrens verwijderd zijn en niet meer willen of kunnen
deelnemen aan de bevordering; participer à l'avancement;
3° de lagere officieren die minder dan 1 jaar van de leeftijdsgrens 3° les officiers subalternes se trouvant à moins d'un an de la limite
verwijderd zijn en niet meer willen of kunnen deelnemen aan de bevordering. d'âge et ne voulant ou ne pouvant plus participer à l'avancement;
§ 2. Voor de toepassing van § 1, tweede lid, 2°, wordt de kolonel die § 2. Pour l'application du § 1er, alinéa 2, 2°, le colonel qui au
op het ogenblik van de inwerkingtreding van het besluit bedoeld in § 1
niet voldoet aan de voorwaarde bepaald in artikel 6bis van de wet van moment de la mise en vigueur de l'arrêté visé au § 1er, ne satisfait
30 juli 1938 betreffende het gebruik der talen bij het leger, en wiens pas à la condition fixée à l'article 6bis de la loi du 30 juillet 1938
kandidatuur minstens eenmaal had kunnen onderzocht worden door een concernant l'usage des langues à l'armée, et dont la candidature
hoog bevorderingscomité mocht hij in het bezit geweest zijn van het aurait pu être examinée au moins une fois par un comité supérieur
brevet van de grondige kennis van de tweede landstaal, beschouwd als d'avancement, s'il avait possédé le brevet de connaissance approfondie
niet meer deelnemend aan de bevordering. » de la deuxième langue nationale, est considéré comme ne participant plus à l'avancement. »
B.1.4. Het bestreden artikel 10, 2°, van de wet van 12 december 1997 B.1.4. Selon l'article 10, 2°, attaqué, de la loi du 12 décembre 1997
luidt : :
«

Art. 10.Zijn bekrachtigd met uitwerking op de datum van hun

«

Art. 10.Sont confirmés avec effet à la date de leur entrée en

inwerkingtreding : vigueur :
[...]. [...].
2° het koninklijk besluit van 24 juli 1997 betreffende het in 2° l'arrêté royal du 24 juillet 1997 relatif à la mise en
disponibiliteit stellen van bepaalde militairen van het actief kader
van de Krijgsmacht, met toepassing van artikel 3, § 1, 1°, van de wet disponibilité de certains militaires du cadre actif des Forces armées,
van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de budgettaire en application de l'article 3, § 1er, 1°, de la loi du 26 juillet 1996
voorwaarden tot deelname van België aan de Europese Economische en visant à réaliser les conditions budgétaires de la participation de la
Monetaire Unie; ». Belgique à l'Union économique et monétaire européenne; ».
Ten aanzien van de ontvankelijkheid B.2. De Ministerraad werpt een exceptie van niet-ontvankelijkheid bij gemis aan belang op, aangezien de verzoeker, enerzijds, de indisponibiliteitstelling aanvroeg en hierbij uitdrukkelijk verklaarde geen bijkomende activiteit te willen uitoefenen en, anderzijds, vrijwillig in disponibiliteit is gegaan. De verzoeker betwist die exceptie nu de bestreden bepalingen hem verplichtten tot een keuze uit de geboden opties, waarbij hij op geen enkele wijze afstand heeft gedaan van zijn recht om de maatregelen met een beroep tot vernietiging te bestrijden. B.3. Uit het feit dat een verzoeker een of andere beslissing neemt als gevolg van de door hem bestreden bepalingen, kan in beginsel niet worden afgeleid dat hij daarmee verzaakt aan het recht om die bepalingen met een beroep tot vernietiging te bestrijden. Quant à la recevabilité B.2. Le Conseil des ministres soulève une exception d'irrecevabilité pour défaut d'intérêt, étant donné que le requérant, d'une part, a demandé sa mise en disponibilité et a déclaré expressément à cette occasion ne pas vouloir exercer d'activité accessoire et, d'autre part, s'est mis volontairement en disponibilité. Le requérant conteste cette exception, étant donné que les dispositions attaquées l'obligeaient à opérer un choix parmi les options offertes, sans qu'il ait en aucune manière, à cette occasion, renoncé à son droit de combattre les mesures en cause par un recours en annulation. B.3. La circonstance qu'un requérant prenne l'une ou l'autre décision à la suite des dispositions qu'il attaque ne permet pas, en principe, de déduire qu'il renonce de ce fait au droit de combattre ces dispositions par l'introduction d'un recours en annulation.
Het bestreden artikel 11 van het koninklijk besluit van 24 juli 1997 L'article 11 attaqué de l'arrêté royal du 24 juillet 1997 place les
stelt de officieren en onderofficieren die voldoen aan de voorwaarden officiers et les sous-officiers qui satisfont aux conditions devant un
voor een duidelijke keuze : wensen zij een winstgevende activiteit uit choix clair : s'ils souhaitent exercer une activité lucrative, ils
te oefenen, dan moeten ze opteren voor de indisponibiliteitstelling, doivent opter pour la mise en disponibilité, celle-ci restant
die aantrekkelijk blijft. Wanneer zij geen gebruik willen maken van de attrayante. S'ils n'entendent pas user de la mise en disponibilité,
indisponibiliteitstelling kunnen zij noch een cumulatietoelating
verkrijgen, noch een eerder toegestane cumulatieactiviteit verder ils ne pourront ni obtenir une autorisation de cumul ni continuer à
uitoefenen. Artikel 12 machtigt de Koning om, ingeval de afvloeiingen exercer une activité en cumul précédemment autorisée. L'article 12
ten gevolge van de diverse maatregelen niet het verhoopte resultaat habilite le Roi à rendre obligatoire, à partir du 1er janvier 1998, le
zouden opleveren, het stelsel van de indisponibiliteitstelling verplicht toepasselijk te maken vanaf 1 januari 1998. Beide bepalingen kunnen de verzoeker, die een officier is op wie zij van toepassing kunnen zijn, rechtstreeks en ongunstig raken. Bovendien heeft hij er belang bij de ongrondwettigheid aan te tonen van een wetsbepaling ter bekrachtiging van een koninklijk besluit dat door hem als onwettig wordt beschouwd en dat hem tot een beslissing nopens zijn loopbaan heeft verplicht. De door de Ministerraad opgeworpen exceptie kan niet worden aangenomen. Ten gronde B.4.1. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen régime de la mise en disponibilité, si les dégagements obtenus à la suite des diverses mesures n'atteignaient pas le résultat escompté. Les deux dispositions peuvent affecter directement et défavorablement le requérant, qui est un officier auquel ces mesures pourraient s'appliquer. Par ailleurs, le requérant a intérêt à démontrer l'inconstitutionnalité d'une disposition législative confirmant un arrêté royal qu'il considère comme illégal et qui l'a contraint à prendre une décision quant à sa carrière. L'exception soulevée par le Conseil des ministres ne peut être accueillie. Quant au fond
10 en 11 van de Grondwet, afzonderlijk genomen en in samenhang gelezen B.4.1. Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et 11
de la Constitution, lus séparément et combinés avec les articles 13,
met de artikelen 13, 16, 23, 170 en 182 van de Grondwet en met artikel 16, 23, 170 et 182 de la Constitution et avec l'article 1er du Premier
1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
Rechten van de Mens, doordat de wetgever maatregelen heeft bekrachtigd l'homme, en ce que le législateur a confirmé des mesures ayant été
die door de Koning werden aangenomen met betrekking tot adoptées par le Roi relativement à des matières concernant le statut
aangelegenheden inzake het statuut van de militairen, die enkel door des militaires qui ne pouvaient être réglées que par le législateur
de wetgever kunnen worden vastgesteld (schending van artikel 182 van (violation de l'article 182 de la Constitution, première branche) en
de Grondwet, eerste onderdeel), doordat de wetgever retroactief heeft ce que le législateur est intervenu rétroactivement dans des
ingegrepen in voor de Raad van State hangende procedures tegen procédures pendantes devant le Conseil d'Etat, dirigées contre des
bijzonderemachtenbesluiten die zouden zijn genomen met miskenning van arrêtés de pouvoirs spéciaux qui auraient été pris en violation du
het grondwettelijk legaliteitsbeginsel (schending van artikel 13 van principe constitutionnel de légalité (violation de l'article 13 de la
de Grondwet, tweede onderdeel), doordat de wetgever, door de Constitution, deuxième branche), en ce que le législateur, en
bekrachtiging van de koninklijke besluiten waarbij wordt geraakt aan confirmant les arrêtés royaux qui portent atteinte à des intérêts
patrimoniale belangen, een maatregel genomen heeft die niet patrimoniaux, a pris une mesure qui ne respecte pas les garanties
beantwoordt aan de grondwettelijke waarborgen die ze beschermen constitutionnelles qui les protègent (violation de l'article 16 de la
(schending van artikel 16 van de Grondwet en artikel 1 van het Eerste Constitution et de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la
Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Convention européenne des droits de l'homme, troisième branche) et en
Mens, derde onderdeel), en doordat de wetgever maatregelen heeft ce que le législateur a confirmé des mesures arrêtées par le Roi
bekrachtigd die door de Koning werden aangenomen met betrekking tot portant sur des matières relatives à l'exercice du travail, qui ne
aangelegenheden inzake de uitoefening van de arbeid, die enkel door de peuvent être décidées que par le législateur (violation de l'article
wetgever kunnen worden vastgesteld (schending van artikel 23 van de 23 de la Constitution, quatrième branche).
Grondwet, vierde onderdeel).
Het tweede middel, dat nauw samenhangt met het tweede onderdeel van Le deuxième moyen, qui est étroitement lié à la deuxième branche du
het eerste middel, is gericht tegen de woorden « met uitwerking op de premier moyen, est dirigé contre les termes « avec effet à la date
datum van [...] inwerkingtreding » in artikel 10 van de wet van 12 [d'] entrée en vigueur » figurant dans l'article 10 de la loi du 12
december 1997, en is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en décembre 1997 et est pris de la violation des articles 10 et 11 de la
11 van de Grondwet, afzonderlijk genomen en in samenhang beschouwd met Constitution, lus séparément et combinés avec le principe de la
het rechtszekerheidsbeginsel, juncto het vertrouwensbeginsel, met het sécurité juridique et celui de la confiance légitime, avec
verbod van retroactiviteit en met artikel 13 van het Europees Verdrag l'interdiction de rétroactivité et avec l'article 13 de la Convention
voor de Rechten de Mens, doordat het retroactief optreden van de européenne des droits de l'homme, en ce que l'intervention rétroactive
wetgever de voortzetting van de procedures voor de Raad van State du législateur empêche la poursuite des procédures devant le Conseil
verhindert. d'Etat.
B.4.2. Het Hof onderzoekt allereerst het eerste onderdeel van het B.4.2. La Cour examine d'abord le premier moyen dans sa première
eerste middel, dat is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en branche, prise de la violation des articles 10 et 11 de la
11 van de Grondwet, gelezen in samenhang met artikel 182 van de Grondwet. Constitution, lus conjointement avec l'article 182 de la Constitution.
Die laatstgenoemde bepaling luidt : Selon cette dernière disposition :
« De wet bepaalt op welke wijze het leger wordt aangeworven. Zij « Le mode de recrutement de l'armée est déterminé par la loi. Elle
regelt eveneens de bevordering, de rechten en de verplichtingen van de règle également l'avancement, les droits et les obligations des
militairen. » militaires. »
B.5.1. Selon le préambule et le rapport au Roi, l'arrêté royal du 24
B.5.1. Luidens de aanhef en het verslag aan de Koning vindt het juillet 1997 relatif à la mise en disponibilité de certains militaires
koninklijk besluit van 24 juli 1997 zijn grondslag in artikel 3, § 1, du cadre actif des forces armées trouve son fondement dans l'article
1°, van de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de 3, § 1er, 1°, de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les
budgettaire voorwaarden tot deelname van België aan de Europese conditions budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union
Economische en Monetaire Unie. économique et monétaire européenne.
Die bepaling luidt : Cette disposition est libellée comme suit :
«

Art. 3.§ 1. De Koning kan maatregelen nemen om :

«

Art. 3.§ 1er. Le Roi peut prendre des mesures pour :

1° het bedrag, de voorwaarden en de wijze van toekennen van de 1° fixer, adapter ou diminuer le montant, les conditions et les
subsidies, vergoedingen, uitkeringen en andere uitgaven vast te modalités d'octroi des subventions, indemnités, allocations et autres
stellen, aan te passen of te verlagen die geheel of ten dele, dépenses qui sont en tout ou en partie, directement ou indirectement,
rechtstreeks of onrechtstreeks, ten laste van de Staat zijn; ». à la charge de l'Etat; »
Op grond van artikel 3, § 2, kunnen de besluiten genomen krachtens die Selon l'article 3, § 2, les arrêtés pris en vertu de cette loi peuvent
wet de van kracht zijnde wettelijke bepalingen opheffen, aanvullen, abroger, compléter, modifier ou remplacer les dispositions légales en
wijzigen of vervangen, zonder dat zij evenwel afbreuk mogen doen aan vigueur sans pouvoir toutefois porter préjudice aux dispositions de la
de bepalingen van de wet van 26 juli 1996 tot modernisering van de loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la sécurité sociale et
sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de assurant la viabilité de régimes légaux des pensions. Aux termes de
wettelijke pensioenstelsels. Luidens artikel 6, § 2, derde lid, moet l'article 6, § 2, alinéa 3, un projet de loi portant confirmation des
een ontwerp van wet tot bekrachtiging van de besluiten genomen arrêtés pris en vertu de cette loi entre le 1er avril 1997 et le 31
krachtens die wet tussen 1 april 1997 en 31 augustus 1997, uiterlijk août 1997 doit être déposé à la Chambre des représentants le 1er
op 1 oktober 1997 worden ingediend bij de Kamer van octobre 1997 au plus tard. Ces arrêtés cessent de produire leurs
volksvertegenwoordigers. Die besluiten houden op uitwerking te hebben
op 31 december 1997 tenzij zij vóór die datum bij wet zijn effets s'ils n'ont pas été confirmés par la loi avant le 31 décembre
bekrachtigd. 1997.
B.5.2. Bij het koninklijk besluit van 24 juli 1997 wordt de B.5.2. L'arrêté royal du 24 juillet 1997 instaure la possibilité de
mogelijkheid gecreëerd van vrijwillige of verplichte
indisponibiliteitstelling van bepaalde beroeps- en procéder à la mise en disponibilité volontaire ou obligatoire de
aanvullingsmilitairen die geen verdere perspectieven van bevordering certains militaires de carrière ou de complément qui n'ont plus de
hebben zonder dat zij de leeftijdsgrens hebben bereikt. Aldus regelt perspectives de promotion, sans qu'ils aient atteint la limite d'âge.
het besluit de rechten en de verplichtingen van militairen. L'arrêté règle donc les droits et obligations de militaires.
Uit artikel 182 van de Grondwet blijkt dat de wijze waarop het leger Il ressort de l'article 182 de la Constitution que le mode de
wordt aangeworven, alsmede de rechten en de verplichtingen van de recrutement de l'armée ainsi que les droits et obligations des
militairen, aan de wetgever voorbehouden aangelegenheden zijn. Door de militaires sont une matière réservée au législateur. En attribuant au
in artikel 182 van de Grondwet vermelde bevoegdheden aan de wetgevende pouvoir législatif les compétences mentionnées à l'article 182 de la
macht toe te kennen, heeft de Grondwetgever willen vermijden dat
uitsluitend de uitvoerende macht de gewapende macht regelt. Artikel Constitution, le Constituant a voulu éviter que le pouvoir exécutif
182 van de Grondwet waarborgt aldus aan iedere militair dat de erin bedoelde rechten en verplichtingen steeds zullen worden vastgesteld door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering. B.5.3. Ofschoon de federale wetgever in beginsel de essentie van een bevoegdheid die de Grondwet hem voorbehoudt niet mag delegeren aan de Koning, kan hij evenwel, zonder het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod te schenden, in omstandigheden die het beroep op bijzondere machten kunnen rechtvaardigen, de regeling van een voorbehouden aangelegenheid aan de Koning opdragen. Daartoe is in ieder geval vereist dat de wetgever die machtiging uitdrukkelijk verleent en dat de met toepassing van die machtiging genomen besluiten binnen een redelijke termijn ter bekrachtiging worden voorgelegd aan de wetgever. règle seul la force armée. L'article 182 de la Constitution garantit ainsi à tout militaire que les droits et obligations qui y sont visés ne seront déterminés que par une assemblée délibérante démocratiquement élue. B.5.3. Bien que le législateur fédéral ne puisse en principe pas déléguer au Roi l'essentiel d'une compétence que la Constitution lui réserve, il peut cependant, sans violer le principe d'égalité et de non-discrimination, dans des circonstances qui peuvent justifier le recours aux pouvoirs spéciaux, confier au Roi le soin de régler une matière réservée. A cet effet, il est en tout cas requis que le législateur délègue expressément cette compétence et que les arrêtés royaux pris dans le cadre de cette délégation soient soumis, dans un
B.5.4. Wegens het uitzonderlijke karakter ervan, dient het toekennen délai raisonnable, au législateur, en vue de leur confirmation.
door de wetgever van bijzondere machten aan de Koning strikt te worden B.5.4. En raison de son caractère exceptionnel, l'attribution de
pouvoirs spéciaux par le législateur au Roi doit être interprétée
geïnterpreteerd. strictement.
B.5.5. De bestreden maatregelen hebben « een ontegensprekelijk B.5.5. Les mesures attaquées ont un « impact budgétaire [ . ]
gunstige budgettaire weerslag » (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. indéniablement positif » (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 1195/1,
1195/1, p. 11) en dragen derhalve bij tot de algemene doelstellingen p.11) et elles contribuent dès lors aux objectifs généraux poursuivis
van de machtigingswet. Evenwel kan de bevoegdheid die bij artikel 3, § par la loi d'habilitation. Toutefois, le pouvoir de « fixer, adapter
1, 1°, van de voormelde wet van 26 juli 1996 aan de Koning is verleend ou diminuer le montant, les conditions et les modalités d'octroi des
om maatregelen te nemen om « het bedrag, de voorwaarden en de wijze subventions, indemnités, allocations et autres dépenses qui sont en
van toekennen van de subsidies, vergoedingen, uitkeringen en andere tout ou en partie, directement ou indirectement, à la charge de l'Etat
uitgaven vast te stellen, aan te passen of te verlagen die geheel of
ten dele, rechtstreeks of onrechtstreeks, ten laste van de Staat zijn », que l'article 3, § 1er, 1°, de la loi précitée du 26 juillet 1996
», niet beschouwd worden als de uitdrukkelijke en ondubbelzinnige attribue au Roi, ne peut pas être considéré comme une habilitation
machtiging op grond waarvan Hij de rechten en de verplichtingen van de expresse et non ambiguë sur la base de laquelle celui-ci pourrait
militairen zou kunnen regelen. régler les droits et obligations des militaires.
De door de Minister van Landsverdediging aangevoerde argumenten, met Les arguments avancés par le ministre de la Défense nationale, à
name dat « de wetgever [ . ] in de wet van 26 juli 1996 de regering savoir qu' » en vertu de la loi du 26 juillet 1996, le législateur a
[heeft] gemachtigd in te grijpen in alle sectoren die onder de habilité le gouvernement à prendre des mesures dans tous les secteurs
federale bevoegdheid vallen », dat « de uitzonderingen [ . ] relevant des compétences fédérales », que « les exceptions ont été
limitatief [werden] bepaald : de bescheiden inkomens en de énumérées de manière limitative : les revenus modestes et la viabilité
leefbaarheid van het wettelijk pensioenstelsel » en dat « de des régimes légaux des pensions » et que « les militaires n'ont donc
militairen [ . ] dus in geen geval [werden] uitgesloten » (Parl. St., en aucun cas été exclus » (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 1195/10,
Kamer, 1996-1997, nr. 1195/10, p. 9) zijn niet pertinent. Het feit dat p. 9), ne sont pas pertinents. Le fait qu'une catégorie de personnes
een bepaalde categorie van personen niet van de regeling werd n'a pas été exclue de la réglementation ne peut aucunement être
uitgesloten, kan geenszins worden uitgelegd als een uitdrukkelijke interprété comme une habilitation expresse donnée au Roi pour exercer
machtiging aan de Koning om de aan de wetgever voorbehouden bevoegdheid inzake aangelegenheden die deze categorie van personen betreffen, uit te oefenen. De Minister merkte ook op dat « de Raad van State in eerdere adviezen [heeft] toegegeven dat de Koning kan ingrijpen in domeinen die normaal aan de wetgever worden toevertrouwd, mits deze besluiten door de wetgever bekrachtigd worden » (ibid.). De uitdrukkelijke machtiging in de bijzonderemachtenwet en de navolgende bekrachtiging door de wetgever zijn evenwel cumulatieve voorwaarden opdat de Koning de door de Grondwet aan de wetgever voorbehouden bevoegdheid kan uitoefenen. des compétences réservées au législateur dans des matières qui concernent cette catégorie de personnes. Le ministre a aussi fait observer que « le Conseil d'Etat a [ . ] admis, dans des avis précédents, que le Roi peut intervenir dans des domaines normalement réservés au législateur, pourvu que ces arrêtés soient confirmés par le législateur » (ibid.). L'habilitation expresse par la loi de pouvoirs spéciaux et la confirmation postérieure par le législateur sont toutefois des conditions cumulatives pour que le Roi puisse exercer une compétence que la Constitution a réservée au législateur.
B.5.6. Nu aan één van beide cumulatieve voorwaarden niet is voldaan, B.5.6. Dès lors qu'il n'était pas satisfait à l'une de ces deux
kon het bestreden koninklijk besluit van 24 juli 1997 dan ook niet conditions cumulatives, l'arrêté royal attaqué du 24 juillet 1997 ne
worden genomen ter uitvoering van artikel 3, § 1, 1°, van de voormelde pouvait pas être pris en exécution de l'article 3, § 1er, 1°, de la
wet van 26 juli 1996, en mist het derhalve elke rechtsgrond. loi précitée du 26 juillet 1996 et tout fondement légal lui fait par
B.6.1. Nu het koninklijk besluit van 24 juli 1997 werd niet genomen op conséquent défaut. B.6.1. L'arrêté royal du 24 juillet 1997 n'ayant pas été pris sur la
basis van de bijzonderemachtenwet, kan niet worden aanvaard dat de base de la loi de pouvoirs spéciaux, il ne saurait être admis que le
wetgever een zodanig besluit bekrachtigt dat, zonder rechtsgrond, législateur confirme un tel arrêté qui, sans fondement juridique,
dermate fundamenteel ingrijpt in de bij artikel 182 van de Grondwet affecte aussi fondamentalement la matière que l'article 182 de la
uitdrukkelijk aan de wetgever voorbehouden aangelegenheid. Constitution réserve explicitement au législateur.
B.6.2. De louter formele bekrachtiging van een zodanig besluit doet op B.6.2. La confirmation purement formelle d'un tel arrêté porte une
discriminerende wijze afbreuk aan de grondwettelijke waarborg voor atteinte discriminatoire à la garantie constitutionnelle accordée à
alle militairen dat zij niet kunnen worden onderworpen aan tous les militaires en vertu de laquelle ils ne peuvent être soumis à
verplichtingen zonder dat die zijn vastgesteld door een democratisch des obligations sans que celles-ci aient été fixées par une assemblée
verkozen beraadslagende vergadering. délibérante démocratiquement élue.
B.6.3. Het eerste middel, in zijn eerste onderdeel, is gegrond, zodat B.6.3. Le premier moyen en sa première branche, est fondé, de sorte
artikel 10, 2°, van de wet van 12 december 1997 moet worden vernietigd que l'article 10, 2°, de la loi du 12 décembre 1997 doit être annulé
in zoverre het de artikelen 11 en 12 van het koninklijk besluit van 24 en tant qu'il confirme les articles 11 et 12 de l'arrêté royal du 24
juli 1997 bekrachtigt. juillet 1997.
B.7. Aangezien het eerste middel in zijn overige onderdelen en het B.7. Le premier moyen, en ses autres branches, et le deuxième moyen ne
tweede middel niet tot een ruimere vernietiging kunnen leiden, moeten pouvant aboutir à une annulation plus étendue, il n'y a pas lieu de
zij niet worden onderzocht. les examiner.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
vernietigt artikel 10, 2°, van de wet van 12 december 1997 « tot annule l'article 10, 2°, de la loi du 12 décembre 1997 « portant
bekrachtiging van de koninklijke besluiten genomen met toepassing van confirmation des arrêtés royaux pris en application de la loi du 26
de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de budgettaire juillet 1996 visant à réaliser les conditions budgétaires de la
voorwaarden tot deelname van België aan de Europese Economische en participation de la Belgique à l'Union économique et monétaire
Monetaire Unie, en van de wet van 26 juli 1996 tot modernisering van européenne, et de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de
de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de la sécurité sociale et assurant la viabilité des régimes légaux des
wettelijke pensioenstelsels », in zoverre het de artikelen 11 en 12 pensions », en tant qu'il confirme les articles 11 et 12 de l'arrêté
van het koninklijk besluit van 24 juli 1997 betreffende het in royal du 24 juillet 1997 relatif à la mise en disponibilité de
disponibiliteit stellen van bepaalde militairen van het actief kader certains militaires du cadre actif des forces armées.
van de krijgsmacht bekrachtigt.
Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6
het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 17 juni 1999. janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 17 juin 1999.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
L. De Grève. L. De Grève.
^