Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 34/99 van 17 maart 1999 Rolnummer 1306 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering, gesteld door het Hof van Cassatie. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grè wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij arrest van 3(...)"
Arrest nr. 34/99 van 17 maart 1999 Rolnummer 1306 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering, gesteld door het Hof van Cassatie. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grè wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij arrest van 3(...) Arrêt n° 34/99 du 17 mars 1999 Numéro du rôle : 1306 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 136 du Code d'instruction criminelle, posée par la Cour de cassation. La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grèv après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par ar(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 34/99 van 17 maart 1999 Arrêt n° 34/99 du 17 mars 1999
Rolnummer 1306 Numéro du rôle : 1306
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 136 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 136 du Code
Wetboek van Strafvordering, gesteld door het Hof van Cassatie. d'instruction criminelle, posée par la Cour de cassation.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H.
rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse en M. Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée
Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève, du greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij arrest van 3 maart 1998 in zake E. De Fonseca tegen J. Verplancke, Par arrêt du 3 mars 1998 en cause de E. De Fonseca contre J.
waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op Verplancke, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour
12 maart 1998, heeft het Hof van Cassatie de volgende prejudiciële d'arbitrage le 12 mars 1998, la Cour de cassation a posé la question
vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 136 Wetboek van Strafvordering de artikelen 10 en 11 « L'article 136 du Code d'instruction criminelle viole-t-il les
van de Grondwet in zoverre het oplegt de burgerlijke partij, die in articles 10 et 11 de la Constitution, en tant qu'il impose de
haar verzet tegen een beschikking van de raadkamer tot condamner toujours et dans toutes les circonstances la partie civile
buitenvervolgingstelling in het ongelijk wordt gesteld, steeds, en in qui succombe dans son opposition faite à une ordonnance de la chambre
alle omstandigheden, tot schadevergoeding te veroordelen, daar waar du conseil prononçant le non-lieu, alors que d'autres parties au
andere procespartijen die wettelijke rechtsmiddelen aanwenden tegen procès utilisant des recours légaux contre des décisions judiciaires
rechterlijke beslissingen slechts tot schadevergoeding veroordeeld ne peuvent être condamnées à des dommages-intérêts que lorsqu'il est
kunnen worden wanneer vastgesteld wordt dat het rechtsmiddel foutief, constaté que le recours a été utilisé de manière fautive, [ou]
respectievelijk tergend en roekeloos werd aangewend ? » vexatoire et téméraire ? »
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil II. Les faits et la procédure antérieure
E. De Fonseca heeft zich op 4 juni 1994 bij de onderzoeksrechter te Le 4 juin 1994, E. De Fonseca s'est constitué partie civile auprès du
Brugge burgerlijke partij gesteld tegen J. Verplancke, juge d'instruction de Bruges contre J. Verplancke, agent de
politieagent-brigadier, uit hoofde van valsheid in geschriften, police-brigadier, du chef de faux en écritures, à savoir un
namelijk een proces-verbaal. procès-verbal.
Op 6 juni 1995 besliste de raadkamer van de Correctionele Rechtbank Le 6 juin 1995, la chambre du conseil du Tribunal correctionnel a
tot buitenvervolgingstelling van J. Verplancke. prononcé le non-lieu dans le chef de J. Verplancke.
Tegen die beslissing werd door E. De Fonseca hoger beroep ingesteld. E. De Fonseca a interjeté appel de cette décision. Le 1er décembre
Op 1 december 1995 belastte de kamer van inbeschuldigingstelling van 1995, la chambre des mises en accusation de la Cour d'appel de Gand a
het Hof van Beroep te Gent de onderzoeksrechter met een aanvullende chargé le juge d'instruction d'un devoir complémentaire en raison du
onderzoeksopdracht vanwege de onvolledigheid van het onderzoek. caractère incomplet de l'instruction.
Bij arrest van 14 juni 1996 oordeelde het Hof van Beroep te Gent dat Par arrêt du 14 juin 1996, la Cour d'appel de Gand a considéré que le
het bijkomend onderzoek onvoldoende bezwaren aan het licht had complément d'instruction n'avait pas révélé suffisamment de charges et
gebracht en werd het hoger beroep van E. De Fonseca afgewezen. Hij a rejeté l'appel de E. De Fonseca. Celui-ci a été condamné, par
werd met toepassing van artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering application de l'article 136 du Code d'instruction criminelle, à
tot een schadevergoeding van 20.000 frank veroordeeld. Het verzoek van
E. De Fonseca om betreffende de voormelde bepaling een prejudiciële 20.000 francs de dommages-intérêts. La demande de E. De Fonseca visant
vraag te stellen aan het Arbitragehof werd door het Hof van Beroep à faire poser une question préjudicielle à la Cour d'arbitrage
afgewezen. Tegen het arrest van het Hof van Beroep heeft E. De Fonseca een concernant la disposition précitée a été rejetée par la Cour d'appel.
voorziening in cassatie ingesteld. Daarbij verzoekt E. De Fonseca E. De Fonseca s'est pourvu en cassation contre l'arrêt de la Cour
opnieuw om het stellen van een prejudiciële vraag, waartoe het Hof van d'appel. Il demande à nouveau que soit posée une question
Cassatie op grond van de bijzondere wet op het Arbitragehof verplicht préjudicielle, ce que la Cour de cassation est tenue de faire en vertu
is. de la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage.
III. De rechtspleging voor het Hof III. La procédure devant la Cour
Bij beschikking van 12 maart 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 12 mars 1998, le président en exercice a désigné les
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
Op 31 maart 1998 hebben de rechters-verslaggevers M. Bossuyt en R. Le 31 mars 1998, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi
Henneuse, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de voormelde spéciale précitée, les juges-rapporteurs M. Bossuyt et R. Henneuse ont
bijzondere wet, voor het Hof verslag uitgebracht en geoordeeld dat zij fait rapport devant la Cour de ce qu'ils pourraient être amenés à
ertoe kunnen worden gebracht aan het Hof voor te stellen de procedure proposer à la Cour de mettre fin à la procédure, par un arrêt de
door een arrest van onmiddellijk antwoord af te doen. réponse immédiate.
Overeenkomstig artikel 72, tweede lid, van de organieke wet is van de Les conclusions des juges-rapporteurs ont été notifiées aux parties
conclusies van de rechters-verslaggevers aan de partijen in het dans l'instance principale, conformément à l'article 72, alinéa 2, de
bodemgeschil bij op 3 april 1998 ter post aangetekende brieven kennisgegeven. la loi organique, par lettres recommandées à la poste le 3 avril 1998.
E. De Fonseca, Camiel Lemonnierlaan 11, 8300 Knokke-Heist, heeft bij E. De Fonseca, Camiel Lemonnierlaan 11, 8300 Knokke-Heist, a introduit
op 17 april 1998 ter post aangetekende brief een memorie met un mémoire justificatif par lettre recommandée à la poste le 17 avril
verantwoording ingediend. 1998.
Bij beschikking van 6 mei 1998 heeft het Hof beslist de zaak Par ordonnance du 6 mai 1998, la Cour a décidé de poursuivre l'examen
overeenkomstig de gewone procedure voort te zetten. de l'affaire suivant la procédure ordinaire.
Van die beschikking alsook van de verwijzingsbeslissing is Cette ordonnance ainsi que la décision de renvoi ont été notifiées
kennisgegeven overeenkomstig artikel 77 van de organieke wet bij op 8 conformément à l'article 77 de la loi organique, par lettres
mei 1998 ter post aangetekende brieven. recommandées à la poste le 8 mai 1998.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 20 mei 1998. Moniteur belge du 20 mai 1998.
Memories zijn ingediend door : Des mémoires ont été introduits par :
- de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 12 mei 1998 ter - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par
post aangetekende brief; lettre recommandée à la poste le 12 mai 1998;
- E. De Fonseca, bij op 27 mei 1998 ter post aangetekende brief. - E. De Fonseca, par lettre recommandée à la poste le 27 mai 1998.
Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 6 juli 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 6 juillet 1998.
E. De Fonseca heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 13 juli 1998 ter post aangetekende brief. E. De Fonseca a introduit un mémoire en réponse par lettre recommandée à la poste le 13 juillet 1998.
Bij beschikkingen van 30 juni 1998 en 24 februari 1999 heeft het Hof Par ordonnances du 30 juin 1998 et du 24 février 1999, la Cour a
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectievelijk 12 maart 1999 en 12 september 1999. prorogé respectivement jusqu'aux 12 mars 1999 et 12 septembre 1999 le
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 13 januari 1999 heeft het Hof de zaak in Par ordonnance du 13 janvier 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état
gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 10 et fixé l'audience au 10 février 1999.
februari 1999.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats,
bij op 14 januari 1999 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 14 janvier 1999.
Op de openbare terechtzitting van 10 februari 1999 : A l'audience publique du 10 février 1999 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. P. Van Orshoven, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. A. . Me P. Van Orshoven, avocat au barreau de Bruxelles, loco Me A. Lust,
Lust, advocaat bij de balie te Brugge, voor E. De Fonseca; avocat au barreau de Bruges, pour E. De Fonseca;
. Mr. J. Laenens, advocaat bij de balie te Antwerpen, voor de . Me J. Laenens, avocat au barreau d'Anvers, pour le Conseil des
Ministerraad; ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers M. Bossuyt en R. Henneuse verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs M. Bossuyt et R. Henneuse ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
Memorie van de Ministerraad Mémoire du Conseil des ministres
A.1.1. De Ministerraad wijst in eerste instantie erop dat artikel 136 A.1.1. Le Conseil des ministres souligne en premier lieu que l'article
van het Wetboek van Strafvordering werd vervangen door de wet van 12 136 du Code d'instruction criminelle a été remplacé par la loi du 12
maart 1998 tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium mars 1998 relative à l'amélioration de la procédure pénale au stade de
van het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek. l'information et de l'instruction.
A.1.2. Voor de beantwoording van de prejudiciële vraag wijst de A.1.2. Pour la réponse qu'il convient de donner à la question
Ministerraad naar de rechtspraak van het Hof, meer specifiek naar de préjudicielle, le Conseil des ministres renvoie à la jurisprudence de
arresten nrs. 43/95 van 6 juni 1995 en 76/95 van 9 november 1995. De la Cour, plus spécifiquement aux arrêts nos 43/95 du 6 juin 1995 et
prejudiciële vraag handelt thans over een verschil in behandeling 76/95 du 9 novembre 1995. La question préjudicielle porte aujourd'hui
tussen de burgerlijke partij, enerzijds, en « andere procespartijen sur une différence de traitement entre, d'une part, la partie civile
die wettelijke rechtsmiddelen aanwenden tegen rechterlijke et, d'autre part, « d'autres parties au procès utilisant des recours
beslissingen », anderzijds. De Ministerraad wijst erop dat de eiser in légaux contre des décisions judiciaires ». Le Conseil des ministres
cassatie blijkbaar uit het oog heeft verloren dat overeenkomstig souligne que le demandeur en cassation a manifestement perdu de vue
artikel 135 van het Wetboek van Strafvordering enkel de procureur des que, conformément à l'article 135 du Code d'instruction criminelle,
Konings en de burgerlijke partij hoger beroep kunnen instellen tegen seuls le procureur du Roi et la partie civile peuvent interjeter appel
de beschikkingen van de raadkamer die het voortzetten van de des ordonnances rendues par la chambre du conseil qui entravent la
strafvervolging in de weg staan. Voor zover de prejudiciële vraag moet poursuite de l'action publique. Dans la mesure où la question
worden begrepen als handelend over een verschil in behandeling tussen préjudicielle doit être lue en ce sens qu'elle porte sur une
het hoger beroep bedoeld in de artikelen 135 en 136 van het Wetboek différence de traitement entre l'appel visé aux articles 135 et 136 du
van Strafvordering en andere « wettelijke rechtsmiddelen tegen Code d'instruction criminelle et d'autres « recours légaux contre des
rechterlijke beslissingen » oordeelt de Ministerraad dat daarvoor een décisions judiciaires », le Conseil des ministres estime qu'il existe
objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaat. une justification objective et raisonnable pour établir cette
A.1.3. De strenge sanctie van artikel 136 van het Wetboek van distinction. A.1.3. La sanction sévère prévue à l'article 136 du Code d'instruction
Strafvordering is verantwoord door het feit dat het bedoelde criminelle se justifie par la circonstance que la voie de recours en
rechtsmiddel een manifeste uitzondering vormt op de regel volgens question constitue une exception manifeste à la règle selon laquelle
welke enkel het openbaar ministerie de toepassing van de strafwet kan seul le ministère public peut requérir l'application de la loi pénale.
vorderen. Het ten onrechte ingesteld hoger beroep vanwege de L'appel interjeté à tort par la partie civile nuit toujours à
burgerlijke partij schaadt de verdachte altijd doordat het onderzoek l'inculpé étant donné que l'instruction est prolongée pour des motifs
wordt verlengd om redenen die geen verband houden met het algemeen étrangers à l'intérêt général. C'est pour cette raison que le
belang. Daarom opteerde de wetgever voor een veroordeling tot législateur a opté pour une condamnation aux dommages-intérêts
schadevergoeding ongeacht het foutief karakter van het verzet tegen de indépendamment du caractère fautif de l'opposition formée contre le
buitenvervolgingstelling. non-lieu.
Memorie van E. De Fonseca Mémoire de E. De Fonseca
A.2.1. E. De Fonseca gaat in de eerste plaats in op de motivering van A.2.1. E. De Fonseca examine en premier lieu la motivation des arrêts
de vroegere arresten van het Hof waarin bij de beoordeling van artikel antérieurs de la Cour dans lesquels il fut considéré, lors de l'examen
136 van het Wetboek van Strafvordering erop werd gewezen dat die de l'article 136 du Code d'instruction criminelle, que cette
bepaling een uitzondering vormt op de regel volgens welke het openbaar disposition constituait une exception à la règle selon laquelle le
ministerie de toepassing van de strafwet vordert. Het slachtoffer ministère public requiert l'application de la loi pénale. La victime
oefent de strafvordering niet uit, noch vordert het de toepassing van n'exerce pas l'action publique, ni ne requiert l'application de la loi
de strafwet. De bedoeling is enkel het slachtoffer de mogelijkheid te pénale. Le but consiste uniquement à offrir à la victime la
bieden de strafvordering in beweging te zetten bij inactiviteit van possibilité d'enclencher l'action publique en cas d'inactivité du
het openbaar ministerie en aldus de onderzoeksrechter te verplichten ministère public et à obliger de la sorte le juge d'instruction à
de zaak te onderzoeken. examiner l'affaire.
A.2.2. Vervolgens betoogt E. De Fonseca dat, zowel op wetgevend vlak A.2.2. E. De Fonseca soutient ensuite que tant la législation que la
als in de rechtsleer, blijkt dat algemeen het optreden in rechte doctrine révèlent que, de manière générale, l'action en justice n'est
slechts als foutief wordt aangemerkt wanneer het tergend en roekeloos considérée comme fautive que lorsqu'elle est vexatoire ou téméraire,
is, dit wil zeggen de uitingsvorm van een lichtvaardigheid waarvan elk c'est-à-dire si elle est l'expression d'un manque de réflexion dont
voorzichtig en behoedzaam mens zich in dezelfde omstandigheden zou s'abstiendrait tout individu prévoyant et prudent dans les mêmes
onthouden. Wat de wettelijke bepalingen betreft, wordt concreet circonstances. Pour ce qui est des dispositions législatives, il est
verwezen naar artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek en naar de concrètement renvoyé à l'article 1382 du Code civil et aux articles
artikelen 563, laatste lid, en 1072bis van het Gerechtelijk Wetboek. 563, dernier alinéa, et 1072bis du Code judiciaire.
A.2.3. De tussenkomende partij nuanceert voorts de draagwijdte van de A.2.3. La partie intervenante nuance ensuite la portée de la question
prejudiciële vraag, waarvan de formulering aanleiding kan zijn tot préjudicielle, dont la formulation peut être source de malentendus.
misverstanden. Zij wijst erop dat de bedoeling voorligt het Hof te Elle souligne que la question vise à interroger la Cour sur le point
ondervragen over het feit of de artikelen 10 en 11 van de Grondwet de savoir si les articles 10 et 11 de la Constitution sont violés en
zijn geschonden doordat artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering ce que l'article 136 du Code d'instruction criminelle permet de
steeds, en in alle omstandigheden, toestaat de burgerlijke partij te sanctionner toujours et dans toutes les circonstances la partie
civile, et donc également lorsque le recours n'est pas fautif,
bestraffen, en dus ook wanneer het beroep niet foutief, dit wil zeggen c'est-à-dire ni téméraire ni vexatoire. Le but n'était pas de comparer
niet tergend en roekeloos is. Het was niet de bedoeling artikel 136 l'article 136 du Code d'instruction criminelle avec l'article 1072bis
van het Wetboek van Strafvordering te vergelijken met artikel 1072bis
van het Gerechtelijk Wetboek. du Code judiciaire.
A.2.4. Artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering stelt een A.2.4. L'article 136 du Code d'instruction criminelle établit une
onderscheid in tussen het slachtoffer dat opkomt tegen een beslissing distinction entre la victime qui conteste une décision d'une
van een onderzoeksgerecht en het slachtoffer dat opkomt tegen een beslissing van de strafrechter of de burgerlijke rechter, wanneer de vordering niet foutief, dit wil zeggen niet tergend en roekeloos is. Het enkele feit dat in het eerste geval door het hoger beroep de openbare vordering wordt aangehouden, kan dat verschil in behandeling niet rechtvaardigen wanneer het beroep niet lichtvaardig is ingesteld en zonder het oogmerk om te schaden. De automatische veroordeling tot schadevergoeding kan met zich meebrengen dat de facto de inactiviteit van het parket wordt geïnstitutionaliseerd en kan het slachtoffer zodanig ontmoedigen dat hij voortijdig ervan afziet om terdege voor zijn belangen op te komen. Een effectieve jurisdictionele bescherming en een procedure met gelijke wapens verzetten zich hiertegen. juridiction d'instruction et la victime qui conteste une décision du juge pénal ou du juge civil lorsque le recours n'est pas fautif, c'est-à-dire ni téméraire ni vexatoire. La seule circonstance que, dans la première hypothèse, l'appel prolonge l'action publique ne saurait justifier cette différence de traitement lorsque l'appel n'est pas téméraire et n'entend pas causer un préjudice. La condamnation automatique au paiement de dommages-intérêts peut avoir pour effet que l'inaction du parquet soit de facto institutionnalisée et que la victime soit à ce point découragée qu'elle renonce prématurément à défendre utilement ses intérêts. Une protection juridictionnelle effective et une procédure à armes égales s'y opposent.
- B - B
B.1.1. Bij arrest van 3 maart 1998 heeft het Hof van Cassatie de B.1.1. Par arrêt du 3 mars 1998, la Cour de cassation a posé la
volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 136 Wetboek van Strafvordering de artikelen 10 en 11 « L'article 136 du Code d'instruction criminelle viole-t-il les
van de Grondwet in zoverre het oplegt de burgerlijke partij, die in articles 10 et 11 de la Constitution, en tant qu'il impose de
haar verzet tegen een beschikking van de raadkamer tot condamner toujours et dans toutes les circonstances la partie civile
buitenvervolgingstelling in het ongelijk wordt gesteld, steeds, en in qui succombe dans son opposition faite à une ordonnance de la chambre
alle omstandigheden, tot schadevergoeding te veroordelen, daar waar du conseil prononçant le non-lieu, alors que d'autres parties au
andere procespartijen die wettelijke rechtsmiddelen aanwenden tegen procès utilisant des recours légaux contre des décisions judiciaires
rechterlijke beslissingen slechts tot schadevergoeding veroordeeld ne peuvent être condamnées à des dommages-intérêts que lorsqu'il est
kunnen worden wanneer vastgesteld wordt dat het rechtsmiddel foutief, constaté que le recours a été utilisé de manière fautive, [ou]
respectievelijk tergend en roekeloos werd aangewend ? » vexatoire et téméraire ? »
B.1.2. Na de toezending van de verwijzingsbeslissing door het Hof van B.1.2. Postérieurement à l'envoi de la décision de renvoi par la Cour
Cassatie werden de artikelen 135 en 136 van het Wetboek van de cassation, les articles 135 et 136 du Code d'instruction criminelle
Strafvordering bij de wet van 12 maart 1998 tot verbetering van de ont été modifiés par la loi du 12 mars 1998 relative à l'amélioration
strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek en het de la procédure pénale au stade de l'information et de l'instruction.
gerechtelijk onderzoek vervangen. Die wetswijziging heeft evenwel geen Cette modification législative n'a toutefois aucun effet sur la
gevolgen voor de beantwoording van de vraag zoals ze door het Hof van réponse à apporter à la question posée par la Cour de cassation.
Cassatie werd gesteld.
B.2.1. De prejudiciële vraag vergelijkt de situatie van de burgerlijke B.2.1. La question préjudicielle compare la situation de la partie
partij die beroep instelt tegen een beschikking van de raadkamer met civile qui interjette appel d'une ordonnance de la chambre du conseil
de situatie van « andere procespartijen die wettelijke rechtsmiddelen avec celle « d'autres parties au procès utilisant des recours légaux
aanwenden tegen rechterlijke beslissingen », doch vermeldt niet contre des décisions judiciaires », mais elle ne mentionne pas
uitdrukkelijk met welke bepalingen artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering wordt vergeleken. De bestraffing van het tergend en roekeloos hoofdberoep wordt geregeld door artikel 1072bis van het Gerechtelijk Wetboek. Op grond van die bepaling kan een schadevergoeding worden gevorderd door de geïntimeerde bij volledige afwijzing van het hoofdberoep. Tevens kan de rechter ambtshalve een burgerlijke geldboete opleggen wegens het nadeel dat door het instellen van hoger beroep wordt berokkend aan de rechtsbedeling. Daarnaast kan voor andere vormen van misbruik van hoger beroep schadevergoeding worden gevorderd op grond van de algemene regeling explicitement à quelles dispositions est comparé l'article 136 du Code d'instruction criminelle. L'article 1072bis du Code judiciaire punit l'appel principal téméraire ou vexatoire. En vertu de cette disposition, l'intimé peut demander des dommages-intérêts en cas de rejet total de l'appel principal. Le juge peut en outre infliger d'office une amende civile en réparation du préjudice causé à l'administration de la justice du fait de l'intentement de l'appel. Des dommages-intérêts peuvent également être réclamés pour d'autres
van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek. formes d'appel abusif, sur la base du régime général de l'article 1382
B.2.2. Het instellen van hoger beroep is volkomen rechtmatig wanneer du Code civil. B.2.2. L'intentement de l'appel est parfaitement légitime lorsque la
het rechtsmiddel strekt tot vrijwaring van een beschermenswaardig voie de recours vise à sauvegarder un intérêt digne de protection,
belang, met name de hervorming of vernietiging van een nadelige notamment la réformation ou l'annulation, fondée sur des griefs
rechterlijke uitspraak, op grond van ernstige grieven. Alleen sérieux, d'une décision judiciaire préjudiciable. Seul l'abus
kennelijk misbruik van de mogelijkheid om zich tot de beroepsrechter manifeste de la faculté de s'adresser au juge d'appel, par exemple en
te wenden, bijvoorbeeld wanneer het beroep lichtzinnig wordt ingesteld cas de recours inconsidéré ou manifestement dilatoire, peut donner
of met een zuiver dilatoir oogmerk, kan tot veroordeling tot lieu à une condamnation aux dommages-intérêts.
schadevergoeding aanleiding geven.
B.3.1. Krachtens artikel 135 van het Wetboek van Strafvordering (zoals B.3.1. En vertu de l'article 135 du Code d'instruction criminelle (tel
het bestond vóór de wijziging door de wet van 12 maart 1998) kunnen de qu'il était en vigueur avant sa modification par la loi du 12 mars
procureur des Konings en de burgerlijke partij hoger beroep instellen 1998), le procureur du Roi et la partie civile peuvent interjeter
voor de kamer van inbeschuldigingstelling tegen de beschikkingen van appel, devant la chambre des mises en accusation, des ordonnances
de raadkamer die het voortzetten van de strafvordering in de weg rendues par la chambre du conseil qui entravent la poursuite de
staan. l'action publique.
Artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering (zoals het bestond vóór L'article 136 du Code d'instruction criminelle (tel qu'il était en
de wijziging door de wet van 12 maart 1998) bepaalt zijnerzijds : vigueur avant sa modification par la loi du 12 mars 1998) énonce pour
« De burgerlijke partij die op haar verzet in het ongelijk wordt sa part : « La partie civile qui succombera dans son opposition sera condamnée
gesteld, wordt tot schadevergoeding jegens de verdachte veroordeeld. » aux dommages-intérêts envers l'inculpé. »
B.3.2. Op grond van die bepaling moet de burgerlijke partij die op B.3.2. Sur la base de cette disposition, la partie civile qui succombe
haar hoger beroep in het ongelijk wordt gesteld, tot schadevergoeding dans son appel doit être condamnée aux dommages-intérêts envers
jegens de verdachte worden veroordeeld. In tegenstelling tot de l'inculpé. Contrairement à ce que prévoient l'article 1072bis du Code
regeling vervat in artikel 1072bis van het Gerechtelijk Wetboek en de judiciaire et les règles de droit commun en matière de responsabilité,
gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsregeling, vereist die veroordeling cette condamnation ne requiert pas que le juge établisse que l'appel
niet dat de rechter vaststelt dat het beroep tergend en roekeloos is est téméraire et vexatoire ou a été intenté fautivement.
of foutief werd aangewend. B.3.3. Het rechtsmiddel dat krachtens artikel 135 van het Wetboek van Strafvordering voor de burgerlijke partij openstaat is een uitzondering op de regel volgens welke het openbaar ministerie de toepassing van de strafwet vordert. Het gevolg van het hoger beroep van de burgerlijke partij is identiek met dat van het hoger beroep van het openbaar ministerie, vermits de kamer van inbeschuldigingstelling zich niet uitspreekt over de burgerlijke vordering, doch wel over de strafvordering. De wetgever vermocht te vrezen dat burgerlijke partijen misbruik zouden maken van hun recht van hoger beroep en de verdachte zouden schaden door het onderzoek te verlengen, om redenen die geen verband houden met het algemeen belang, door ongepast verzet. B.3.3. La voie de recours ouverte à la partie civile par l'article 135 du Code d'instruction criminelle est une exception à la règle selon laquelle l'action publique est exercée par le ministère public. L'appel interjeté par la partie civile a un effet identique à celui de l'appel du ministère public, puisque la chambre des mises en accusation ne se prononce pas sur l'action civile, mais bien sur l'action publique. Le législateur a pu redouter que les parties civiles n'abusent de leur droit d'appel et ne nuisent à l'inculpé en prolongeant l'instruction, pour des motifs étrangers à l'intérêt général, par une opposition intempestive. La mesure critiquée est la
Tegenover de bestreden maatregel staat het uitzonderlijk recht van de contrepartie du droit exceptionnel donné à la partie civile de
burgerlijke partij om de strafvordering aan te houden. prolonger l'action publique.
B.3.4. De omstandigheden waarin in dat geval het rechtsmiddel van B.3.4. Dans ce cas, les circonstances dans lesquelles la voie de
hoger beroep kan worden aangewend verschillen op objectieve wijze van recours de l'appel peut être utilisée diffèrent objectivement de
die waarin dat rechtsmiddel tegen andere rechterlijke beslissingen celles dans lesquelles cette même voie de recours peut être utilisée
wordt aangewend. Juist omdat de burgerlijke partij zich door haar contre d'autres décisions judiciaires. C'est précisément parce que la
verzet tegen de beschikking van de raadkamer op het gebied van de partie civile, par son opposition à l'ordonnance de la chambre du
strafvordering beweegt, kon de wetgever legitiem strenger zijn en conseil, se meut dans la sphère de l'action publique que le
oordelen dat de burgerlijke partij tot schadevergoeding moet worden législateur a légitimement pu être plus sévère et considérer que la
veroordeeld wanneer zij op haar verzet in het ongelijk wordt gesteld. partie civile qui succombe dans son opposition doit être condamnée aux
Op die wijze heeft hij de verdachte willen beschermen en de dommages-intérêts. Il a de cette manière voulu protéger l'inculpé et
burgerlijke partij willen waarschuwen tegen het onverantwoord mettre la partie civile en garde contre l'usage injustifié de la voie
aanwenden van het rechtsmiddel van het hoger beroep. de recours de l'appel.
B.3.5. De maatregel beperkt niet op buitensporige wijze de rechten van B.3.5. La mesure ne limite pas de manière excessive les droits des
burgerlijke partijen : die kunnen hun vorderingen voor de burgerlijke parties civiles : celles-ci ont la faculté de porter leurs demandes
rechter brengen. De sanctie is niet onevenredig : de kamer van devant le juge civil. La sanction n'est pas disproportionnée : la
inbeschuldigingstelling heeft de mogelijkheid, afhankelijk van de chambre des mises en accusation a la possibilité, en fonction des
omstandigheden, de verdachte een symbolisch bedrag toe te kennen. De circonstances, d'allouer à l'inculpé un montant symbolique. La
procedure sluit niet ieder debat uit : niets belet de burgerlijke procédure n'exclut pas tout débat : rien n'empêche la partie civile de
partij, subsidiair, te pleiten over de omvang van de schadevergoeding plaider, à titre subsidiaire, sur le montant des dommages et intérêts
waarmee zij wordt bedreigd. dont elle est menacée.
B.3.6. De vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.3.6. La question appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering, zoals het van kracht L'article 136 du Code d'instruction criminelle, tel qu'il était en
was vóór de wijziging door de wet van 12 maart 1998, schendt niet de vigueur avant sa modification par la loi du 12 mars 1998, ne viole pas
artikelen 10 en 11 van de Grondwet door te verplichten dat de les articles 10 et 11 de la Constitution, en imposant de condamner
burgerlijke partij die in haar verzet tegen een beschikking van de toujours et dans toutes les circonstances la partie civile qui
raadkamer tot buitenvervolgingstelling in het ongelijk wordt gesteld, succombe dans son opposition faite à une ordonnance de la chambre du
steeds, en in alle omstandigheden, tot schadevergoeding wordt conseil prononçant le non-lieu, alors que d'autres parties au procès
veroordeeld, terwijl andere procespartijen die wettelijke utilisant des recours légaux contre des décisions judiciaires ne
rechtsmiddelen aanwenden tegen rechterlijke beslissingen slechts tot
schadevergoeding veroordeeld kunnen worden wanneer vastgesteld wordt peuvent être condamnées à des dommages-intérêts que lorsqu'il est
dat het rechtsmiddel foutief, respectievelijk tergend en roekeloos constaté que le recours a été utilisé de manière fautive, ou vexatoire
werd aangewend. et téméraire.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 17 maart 1999. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 17 mars 1999.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
L. Potoms. L. De Grève. L. Potoms. L. De Grève.
^