Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 20/99 van 17 februari 1999 Rolnummer 1286 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 18 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Politierechtbank te Antwerpen. Het Arbitragehof, samen wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van 2(...)"
Arrest nr. 20/99 van 17 februari 1999 Rolnummer 1286 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 18 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Politierechtbank te Antwerpen. Het Arbitragehof, samen wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van 2(...) Arrêt n° 20/99 du 17 février 1999 Numéro du rôle : 1286 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 18 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal de police d'Anvers. La Cour d'arbitrag composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H. Boel, L. François, J. Delruelle(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 20/99 van 17 februari 1999 Arrêt n° 20/99 du 17 février 1999
Rolnummer 1286 Numéro du rôle : 1286
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 18 van de wet van 3 juli En cause : la question préjudicielle concernant l'article 18 de la loi
1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le
Politierechtbank te Antwerpen. Tribunal de police d'Anvers.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H.
rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse en M. Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée
Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève, du greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 22 januari 1998 in zake de b.v.b.a. De Feyter tegen X. Par jugement du 22 janvier 1998 en cause de la s.p.r.l. De Feyter
De Cuyper en L. Houben, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof contre X. De Cuyper et L. Houben, dont l'expédition est parvenue au
is ingekomen op 2 februari 1998, heeft de Politierechtbank te greffe de la Cour le 2 février 1998, le Tribunal de police d'Anvers a
Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 18 van de wet op de arbeidsovereenkomsten (wet van 3 « L'article 18 de la loi relative aux contrats de travail (loi du 3
juli 1978) de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, nu het tot gevolg juillet 1978) viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en
heeft dat het slachtoffer van een onrechtmatige daad in de zin van de ce qu'il a pour effet que la victime d'une faute, au sens des articles
artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek die als niet 1382 et 1383 du Code civil, devant être qualifiée de faute légère ne
gewoonlijk voorkomende lichte schuld moet worden gekwalificeerd, présentant pas un caractère habituel, est traitée différemment selon
anders wordt behandeld naargelang de onrechtmatige daad begaan werd qu'elle a été commise par un travailleur, qui, en vertu de l'article
door een werknemer, die op basis van dit artikel 18 van de wet op de 18 de la loi relative aux contrats de travail, bénéficie dans ce cas
arbeidsovereenkomsten in dat geval een volledige immuniteit van
aansprakelijkheid geniet, dan wel door een overheidsorgaan, dat d'une exonération totale de sa responsabilité ou par un organe de
persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld ? » l'autorité, qui peut être tenu personnellement responsable ? »
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil II. Les faits et la procédure antérieure
De eisende partij voor de Politierechtbank, de b.v.b.a. De Feyter, La partie demanderesse devant le Tribunal de police, la s.p.r.l. De
stelt een vordering tot schadevergoeding in tegen, enerzijds, X. De Feyter, introduit une action en dédommagement contre, d'une part, X.
Cuyper, een werknemer, en, anderzijds, R. Wuytack, diens werkgever, De Cuyper, un travailleur salarié, et, d'autre part, R. Wuytack, son
die in de loop van het geding failliet werd verklaard. employeur, déclaré failli en cours d'instance.
De schade vloeit voort uit het feit dat de werknemer in de uitoefening Le préjudice provient du fait que le travailleur a causé un accident
van zijn werk een verkeersongeval veroorzaakte waardoor schade werd de la circulation dans l'exercice de son travail et a endommagé un
toegebracht aan een voertuig van de eisende partij. véhicule de la partie demanderesse.
De verwijzende rechter oordeelt dat, hoewel de rijwijze van de Le juge a quo considère que, quoique la façon de conduire du
werknemer als lichtzinnig en onvoorzichtig moet worden beschouwd, er travailleur doive être considérée comme irréfléchie et imprudente, il
geen sprake is van een zware schuld in de zin van artikel 18 van de n'est pas question de faute lourde au sens de l'article 18 de la loi
arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978, zodat de werknemer niet du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, en sorte que le
aansprakelijk kan worden gesteld. travailleur ne peut être tenu pour responsable.
Volgens de eisende partij rijst de vraag of de grondwettelijke Selon la partie demanderesse, la question est de savoir si les
bepalingen inzake gelijkheid er zich niet tegen verzetten dat het dispositions constitutionnelles relatives à l'égalité ne s'opposent
slachtoffer van een onrechtmatige daad in de zin van de artikelen 1382 pas à ce que la victime d'un acte fautif au sens des articles 1382 et
en volgende van het Burgerlijk Wetboek, die als niet gewoonlijk suivants du Code civil, qui doit être qualifié de faute légère ne
voorkomende lichte schuld moet worden gekwalificeerd, anders wordt présentant pas un caractère habituel, soit traitée différemment selon
behandeld naargelang de onrechtmatige daad werd begaan door een que cet acte a été commis par un travailleur qui bénéficie, en vertu
werknemer die ingevolge artikel 18 van de wet op de de l'article 18 de la loi relative aux contrats de travail, d'une
arbeidsovereenkomsten een volledige immuniteit geniet, dan wel door immunité totale ou par un organe de l'Etat belge ou d'une autre
een orgaan van de Belgische Staat of van andere publiekrechtelijke autorité de droit public qui peut être tenu pour totalement
overheden dat tegenover derden volledig aansprakelijk kan worden responsable vis-à-vis des tiers pour de telles fautes.
gesteld voor dergelijke fouten.
Alvorens ten gronde uitspraak te doen, stelt de verwijzende rechter Avant de statuer sur le fond, le juge a quo pose une question
daaromtrent een prejudiciële vraag. préjudicielle à ce sujet.
III. De rechtspleging voor het Hof III. La procédure devant la Cour
Bij beschikking van 2 februari 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 2 février 1998, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
77 van de organieke wet bij op 20 februari 1998 ter post aangetekende brieven. loi organique, par lettres recommandées à la poste le 20 février 1998.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 10 maart 1998. Moniteur belge du 10 mars 1998.
Memories zijn ingediend door : Des mémoires ont été introduits par :
- X. De Cuyper, Museumstraat 22, 2000 Antwerpen, bij op 2 april 1998 - X. De Cuyper, Museumstraat 22, 2000 Anvers, par lettre recommandée à
ter post aangetekende brief; la poste le 2 avril 1998;
- de b.v.b.a. De Feyter, Oudestraat 91, 2660 Hoboken, bij op 3 april - la s.p.r.l. De Feyter, Oudestraat 91, 2660 Hoboken, par lettre
1998 ter post aangetekende brief; recommandée à la poste le 3 avril 1998;
- de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 6 april 1998 ter - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par
post aangetekende brief. lettre recommandée à la poste le 6 avril 1998.
Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 29 april 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 29 avril 1998.
De b.v.b.a. De Feyter heeft een memorie van antwoord ingediend bij op La s.p.r.l. De Feyter a introduit un mémoire en réponse par lettre
28 mei 1998 ter post aangetekende brief. recommandée à la poste le 28 mai 1998.
Bij beschikkingen van 30 juni 1998 en 27 januari 1999 heeft het Hof de Par ordonnances du 30 juin 1998 et du 27 janvier 1999, la Cour a
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectievelijk 2 februari 1999 en 2 augustus 1999. prorogé respectivement jusqu'aux 2 février 1999 et 2 août 1999 le
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 18 november 1998 heeft het Hof de zaak in Par ordonnance du 18 novembre 1998, la Cour a déclaré l'affaire en
gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 16 état et fixé l'audience au 16 décembre 1998.
december 1998.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats,
bij op 19 november 1998 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 19 novembre 1998.
Op de openbare terechtzitting van 16 december 1998 : A l'audience publique du 16 décembre 1998 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. E. Stevens loco Mr. J. Verstraete, advocaten bij de balie te . Me E. Stevens loco Me J. Verstraete, avocats au barreau d'Anvers,
Antwerpen, voor de b.v.b.a. De Feyter; pour la s.p.r.l. De Feyter;
. Mr. D. Deprez, advocaat bij de balie te Antwerpen, voor X. De . Me D. Deprez, avocat au barreau d'Anvers, pour X. De Cuyper;
Cuyper; . Mr. A. Lindemans, advocaat bij de balie te Brussel, voor de . Me A. Lindemans, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil des
Ministerraad; ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers M. Bossuyt en R. Henneuse verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs M. Bossuyt et R. Henneuse ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
Memorie van X. De Cuyper Mémoire de X. De Cuyper
A.1.1. In eerste instantie wordt opgemerkt dat de aangeklaagde A.1.1. Il est tout d'abord observé que la discrimination dénoncée ne
discriminatie niet volgt uit artikel 18 van de résulte pas de l'article 18 de la loi relative aux contrats de travail
arbeidsovereenkomstenwet als dusdanig, zodat de prejudiciële vraag in en tant que tel, si bien que la question préjudicielle n'est pas
dat opzicht niet correct is geformuleerd. correctement formulée à cet égard.
A.1.2. Ten gronde wordt erop gewezen dat artikel 18 van de wet van 3 A.1.2. Pour ce qui est du fond, il est souligné que l'article 18 de la
juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten de werknemer beoogt te beschermen, enerzijds, tegenover zijn werkgever en, anderzijds, ten opzichte van derden. De verhouding tegenover de werkgever, die aan de orde was in het arrest nr. 77/96 van het Hof en waaraan in deze zaak herhaaldelijk wordt gerefereerd, is in casu niet relevant. Wat de bescherming ten aanzien van derden betreft, bestaat het aangeklaagde verschil in behandeling niet en mist de prejudiciële vraag grond nu ambtenaren niet rechtstreeks kunnen worden aangesproken door derden voor schade veroorzaakt in de uitoefening van hun ambt loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail vise à protéger le travailleur, d'une part, contre son employeur et, d'autre part, contre les tiers. La relation entre le travailleur et l'employeur, qui faisait l'objet de l'arrêt n° 77/96 de la Cour et auquel il est fait référence à plusieurs reprises dans la présente affaire, n'est pas pertinente en l'espèce. En ce qui concerne la protection vis-à-vis des tiers, la différence de traitement dénoncée est inexistante et la question préjudicielle est sans fondement, dès lors que les tiers ne peuvent directement poursuivre des fonctionnaires pour un dommage causé par ceux-ci dans l'exercice de leurs fonctions, étant donné qu'ils agissent en tant
doordat zij optreden als orgaan van de overheid. De rechtspraak aanvaardt niet unaniem dat een derde schadelijder een rechtstreekse vordering kan instellen tegen het orgaan of de ambtenaar in eigen persoon en een deel van de rechtspraak en de rechtsleer is van oordeel dat het overheidsorgaan slechts persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld indien dat personeelslid zich schuldig heeft gemaakt aan een opzettelijke of zware fout. Voorts wordt opgemerkt dat de rechtstreekse vordering van de derde schadelijder tegen de werknemer in casu niet alleen onmogelijk is op grond van de wet van 3 juli 1978, maar tevens op grond van het gemeen recht nu de fout en de schade louter contractueel zijn zodat enkel een contractuele vordering mogelijk is tegen de werkgever. In de hypothese dat de werkgever een publiekrechtelijk orgaan zou zijn, zou op dezelfde wijze slechts een contractuele vordering kunnen worden qu'organe de l'autorité. La jurisprudence n'admet pas unanimement qu'un tiers lésé puisse exercer une action directe contre l'organe ou le fonctionnaire en personne et une partie de la jurisprudence et de la doctrine estime que la responsabilité personnelle de l'organe de l'autorité ne peut être mise en cause que si l'agent a commis une faute intentionnelle ou lourde. Il est encore observé que l'action directe du tiers lésé contre le travailleur est, en l'espèce, impossible non seulement en vertu de la loi du 3 juillet 1978 mais également en vertu du droit commun puisque la faute et le dommage sont purement contractuels, en sorte que seule une action contractuelle peut être exercée contre l'employeur. De même, à supposer que l'employeur soit un organe de droit public, il serait uniquement possible d'intenter une action contractuelle contre
ingesteld tegen de publiekrechtelijke rechtspersoon en niet tegen het la personne morale de droit public et non contre l'organe lui-même, en
orgaan, zodat er ook vanuit dat oogpunt geen onderscheid in sorte que, de ce point de vue également, il n'y a aucune différence de
behandeling is. traitement.
A.1.3. Voor zover zou worden aangenomen dat er wel een onderscheid A.1.3. Si l'on admettait qu'il existe bien une distinction entre les
bestaat tussen werknemers en statutair overheidspersoneel, doordat men travailleurs salariés et le personnel statutaire des pouvoirs publics,
ervan uitgaat dat ambtenaren door derden rechtstreeks kunnen worden en partant de l'idée que les tiers peuvent directement poursuivre des
aangesproken voor fouten begaan in de uitvoering van hun ambt, zijn fonctionnaires pour les fautes commises dans l'exercice de leurs
beide categorieën niet vergelijkbaar. fonctions, les deux catégories ne sont pas comparables.
Indien schade wordt toegebracht aan derden in de uitvoering van de Si les tiers subissent un dommage dans l'exécution d'un contrat de
arbeidsovereenkomst of de uitoefening van taken door statutair travail ou dans l'exercice de tâches par un agent statutaire des
overheidspersoneel, zal de derde schadelijder in principe in eerste instantie de werkgever of de overheid aanspreken. Ten aanzien van de overheid bestaat het risico van faillissement niet, zodat de schadelijder nooit de ambtenaar in eigen persoon zal moeten aanspreken. Een uitzondering bestaat alleen voor politie en leger, waar het risico wel bestaat dat personeelsleden uit rancune wel persoonlijk kunnen worden aangesproken. Daartegenover is een bescherming van de werknemer nodig, nu de werkgever wel failliet kan gaan en de kans dat de werknemer wordt aangesproken meer reëel is. Het aangeklaagde verschil in behandeling is dan ook verantwoord gelet op het verschil in tewerkstellende instantie, waarbij voor overheidspersoneel nooit het risico bestaat dat de werkgever failliet of insolvabel is. Ten slotte wordt nog opgemerkt dat de veeleer hypothetische kans dat een ambtenaar persoonlijk wordt aangesproken, wordt gecompenseerd door de voordelen die zijn statuut biedt. pouvoirs publics, les tiers lésés poursuivront en principe d'abord l'employeur ou l'autorité. Le risque de faillite de l'autorité est inexistant, si bien que la personne lésée ne devra jamais poursuivre en justice l'agent lui-même. Une exception n'est prévue que pour la police et l'armée, où le risque existe effectivement de voir des membres du personnel faire l'objet de poursuites personnelles par rancune. En revanche, un travailleur salarié doit être protégé, dès lors que l'employeur peut être déclaré failli et que le risque que le travailleur soit poursuivi en justice est plus grand. La différence de traitement dénoncée se justifie donc, car les employeurs sont différents et le personnel des pouvoirs publics ne court jamais le risque que son employeur soit déclaré failli ou insolvable. Enfin, il est encore observé que la possibilité quasi hypothétique qu'un fonctionnaire soit poursuivi personnellement est compensée par les avantages qu'offre son statut.
Memorie van de b.v.b.a. De Feyter Mémoire de la s.p.r.l. De Feyter
A.2. Betoogd wordt dat wat de burgerrechtelijke aansprakelijkheid A.2. Il est soutenu que, pour ce qui est de la responsabilité civile
betreft die het gevolg is van toevallig voorkomende lichte schuld, de qui résulte d'une faute légère occasionnelle, le législateur a établi
wetgever een verschil in behandeling heeft ingesteld tussen de une différence de traitement entre les victimes du dommage causé par
un membre du personnel statutaire des pouvoirs publics autre que le
slachtoffers van de schade, veroorzaakt door statutair personnel de police et le personnel militaire, d'une part, et les
overheidspersoneel met uitzondering van het personeel van politie en victimes du dommage causé par les travailleurs contractuels en
leger, enerzijds, en de slachtoffers van de schade veroorzaakt door de général, d'autre part, étant donné que les victimes de la dernière
contractuele werknemers in het algemeen, anderzijds, aangezien immers catégorie ne peuvent, en effet, obtenir une indemnisation qu'en cas de
de slachtoffers van de laatstgenoemden enkel schadevergoeding kunnen dol, de faute lourde et de faute légère habituelle.
verkrijgen in geval van bedrog, zware schuld en gewoonlijk voorkomende licht schuld. Cette différence n'est pas justifiée eu égard à la similitude des
Dat verschil is niet verantwoord gezien de gelijkenis van de relations de travail qui sont comparées du point de vue de la
vergeleken arbeidsverhoudingen vanuit het oogpunt van de juridische
ondergeschiktheid. subordination juridique.
Memorie van de Ministerraad Mémoire du Conseil des ministres
A.3.1. Voorafgaand aan de bespreking ten gronde licht de Ministerraad A.3.1. Avant d'aborder le fond, le Conseil des ministres expose la
de wordingsgeschiedenis van artikel 18 van de arbeidsovereenkomstenwet genèse de l'article 18 de la loi relative aux contrats de travail. Il
toe. Er wordt op gewezen dat beoogd werd de wettelijke beperking van est souligné que le but était d'étendre la limitation légale de la
aansprakelijkheid, die reeds bestond voor schade veroorzaakt aan de responsabilité, qui existait déjà pour les dommages causés à
onderneming, dus van de contractuele aansprakelijkheid, uit te breiden l'entreprise, donc de la responsabilité contractuelle, au dommage
voor de schade veroorzaakt aan derden, dus voor de buitencontractuele causé aux tiers, donc à la responsabilité extracontractuelle.
aansprakelijkheid.
A.3.2. Ten gronde meent de Ministerraad dat voor deze zaak geen lering A.3.2. Sur le fond, le Conseil des ministres estime que, dans la
kan worden getrokken uit het eerder door het Hof gewezen arrest nr. présente affaire, aucun enseignement ne peut être tiré de l'arrêt de
77/96 van 18 december 1996. In die zaak was de contractuele la Cour n° 77/96 du 18 décembre 1996. Dans cette affaire-là, la
aansprakelijkheid van de werknemer in het geding en werd door de responsabilité contractuelle du travailleur était en cause, et le juge
verwijzende rechter niet zozeer artikel 18 van de a quo ne visait pas tant l'article 18 de la loi relative aux contrats
arbeidsovereenkomstenwet beoogd, dan wel de artikelen 1382 en volgende de travail que les articles 1382 et suivants du Code civil en ce
van het Burgerlijk Wetboek in zoverre zij niet dezelfde bescherming qu'ils n'offrent pas la même protection à l'égard de ceux qui sont
bieden ten aanzien van wie werkzaam is in de openbare sector als actifs comme organe du secteur public.
orgaan. Het Hof kan thans bezwaarlijk, wanneer het een gebrek van de artikelen La Cour peut difficilement, là où elle a constaté un vice des articles
1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek heeft vastgesteld ten 1382 et suivants du Code civil au profit de la réglementation contenue
voordele van de regeling in de arbeidsovereenkomstenwet, die laatste dans la loi relative aux contrats de travail, censurer aujourd'hui
wettelijke regeling afkeuren. Dat zou ertoe leiden dat artikel 18 van cette dernière réglementation. Cela aboutirait à ce que l'article 18
de arbeidsovereenkomstenwet op een dubbelzinnige manier zou worden de la loi relative aux contrats de travail serait traité de manière
bejegend waardoor die bepaling tegelijk wel en niet strijdig zou zijn ambiguë, cette disposition violant et respectant à la fois les
met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. articles 10 et 11 de la Constitution.
A.3.3. Voorts merkt de Ministerraad op dat in de onderhavige zaak de A.3.3. Le Conseil des ministres observe ensuite que dans la présente
verwijzingsbeslissing een strijdigheid tussen twee wettelijke affaire, le jugement de renvoi constate une contradiction entre les
regelingen constateert, doch niet ondubbelzinnig aangeeft welk systeem deux régimes légaux, mais n'indique pas de façon claire quel système
van aansprakelijkheid strijdig wordt geacht met de voormelde de responsabilité serait réputé contraire aux dispositions
grondwetsbepalingen. constitutionnelles précitées.
Essentieel is volgens de Ministerraad dat artikel 18 van de Il échet de rappeler, selon le Conseil des ministres, que l'article 18
arbeidsovereenkomstenwet, zowel wat de contractuele als wat de buitencontractuele aansprakelijkheid betreft, werd ingevoerd ter bescherming van de werknemers die onder gezag zijn tewerkgesteld bij een werkgever. Het is redelijk en objectief te verantwoorden dat werknemers, gelet op de risico's die de uitvoering van een arbeidsovereenkomst met zich meebrengt, in tegenstelling tot wat geldt voor organen, een efficiënte immuniteit op het vlak van de aansprakelijkheid dienen te krijgen, zowel ten aanzien van de werkgever als ten aanzien van derden. Het is redelijk en objectief te verantwoorden dat voor werknemers die worden aangeworven op een precaire basis en geen vastheid van betrekking genieten, in een bijzonder stelsel wordt voorzien inzake de aansprakelijkheid en dit in tegenstelling tot wat geldt voor de organen die voor het leven zijn benoemd en vanuit dat oogpunt minder bescherming behoeven. Mocht het Hof de prejudiciële vraag bevestigend beantwoorden, dan zou dit leiden tot een nieuwe discriminatie binnen de groep van werknemers naargelang het gaat om schade toegebracht aan de werkgever dan wel aan derden. A.3.4. Ten slotte merkt de Ministerraad op dat de prejudiciële vraag van ondergeschikt belang is, nu voor het slachtoffer steeds de mogelijkheid openstaat om voor elke fout van de werknemer, ook de de la loi relative aux contrats de travail, tant en ce qui concerne la responsabilité contractuelle que pour ce qui est de la responsabilité extracontractuelle, a été instauré en vue de protéger les travailleurs qui sont occupés sous l'autorité d'un employeur. Il est raisonnable et objectivement justifié que les travailleurs, eu égard aux risques qu'implique l'exécution d'un contrat de travail, et contrairement aux organes, doivent bénéficier d'une immunité efficace pour ce qui est de la responsabilité, tant à l'égard de l'employeur qu'à l'égard de tiers. Il est raisonnable et objectivement justifié de prévoir pour les travailleurs qui sont engagés sur une base précaire et qui ne bénéficient pas de la sécurité d'emploi un régime spécifique en matière de responsabilité, contrairement à ce qui est applicable aux organes nommés à vie et nécessitant une protection moindre de ce point de vue. Si la Cour devait répondre à la question préjudicielle par l'affirmative, il s'ensuivrait une nouvelle discrimination au sein du groupe des travailleurs selon qu'il s'agit d'un dommage causé à l'employeur ou à un tiers. A.3.4. Enfin, le Conseil des ministres observe que la question préjudicielle présente un intérêt secondaire, dès lors que la victime a toujours la possibilité, pour chaque faute du travailleur, même la
lichtste, de werkgever aan te spreken op grond van de artikelen 1384 plus légère, de poursuivre l'employeur sur la base des articles 1384
en volgende van het Burgerlijk Wetboek om op die wijze et suivants du Code civil en vue d'obtenir un dédommagement par ce biais.
schadevergoeding te verkrijgen. De même qu'il est fort rare que l'Etat belge intente une action
Terwijl het in de praktijk zelden voorkomt dat de Belgische Staat zijn récursoire à l'égard de fonctionnaires dans le cadre de la
regresrecht ten aanzien van ambtenaren uitoefent in het kader van de responsabilité contractuelle, il est exceptionnel, s'agissant de la
contractuele aansprakelijkheid, kan al even zelden worden vastgesteld responsabilité extracontractuelle, que la victime d'un accident causé
dat, wat betreft de buitencontractuele aansprakelijkheid, het par un travailleur s'adresse directement à ce travailleur.
slachtoffer van een schadelijk voorval veroorzaakt door een werknemer,
zich rechtstreeks tot die werknemer richt.
Memorie van antwoord van de b.v.b.a. De Feyter Mémoire en réponse de la s.p.r.l. De Feyter
A.4. De b.v.b.a. De Feyter meent dat, in de lijn van het arrest nr. A.4. La s.p.r.l. De Feyter considère que, dans la ligne de l'arrêt n°
77/96 van 18 december 1996, er een schending is van de artikelen 10 en 77/96 du 18 décembre 1996, les articles 10 et 11 de la Constitution
sont violés. En tant que victime, elle n'est pas en mesure d'intenter
11 van de Grondwet. Als slachtoffer kan zij op grond van artikel 18 une action en responsabilité en vertu de l'article 18 de la loi
van de arbeidsovereenkomstenwet de werknemer niet aansprakelijk relative aux contrats de travail contre un travailleur du chef d'une
stellen voor niet-regelmatig voorkomende lichte schuld, terwijl dat faute légère occasionnelle, alors qu'elle aurait pu le faire à l'égard
wel had gekund tegenover een overheidsorgaan. Voorts beklemtoont zij d'un organe des pouvoirs publics. Elle souligne ensuite que
dat de ongelijkheid niet ligt in de basisregeling van de artikelen l'inégalité ne réside pas dans la réglementation de base des articles
1382 en volgende, maar wel in de specifieke latere regeling die daarop 1382 et suivants, mais bien dans la réglementation spécifique
uitzonderingen maakt. ultérieure qui établit des exceptions à cet égard.
Het door de andere partijen aangehaalde argument dat artikel 18 van de L'argument avancé par les autres parties selon lequel l'article 18 de
arbeidsovereenkomstenwet werd uitgevaardigd ter bescherming van de la loi relative aux contrats de travail a été édicté en vue de
werknemers is niet ter zake dienend nu de aangeklaagde discriminatie protéger les travailleurs n'est pas pertinent en l'espèce dès lors que
niet de werknemers, doch wel de slachtoffers betreft. la discrimination dénoncée ne concerne pas les travailleurs, mais bien les victimes.
- B - - B -
B.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of artikel 18 van de wet B.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 18 de la loi du 3
van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten de artikelen 10 juillet 1978 relative aux contrats de travail viole les articles 10 et
en 11 van de Grondwet schendt, doordat het tot gevolg heeft dat het 11 de la Constitution, en ce qu'il a pour effet que la victime d'une
slachtoffer van een onrechtmatige daad in de zin van de artikelen 1382 faute, au sens des articles 1382 et 1383 du Code civil, lorsque
en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, wanneer de fout licht is en niet celle-ci est légère et ne présente pas un caractère habituel, est
gewoonlijk voorkomt, verschillend wordt behandeld naargelang de traitée différemment selon que la faute a été commise par un
onrechtmatige daad werd begaan door een werknemer die op basis van dat
artikel 18 van de arbeidsovereenkomstenwet in dat geval een volledige travailleur qui, en vertu de l'article 18 précité, bénéficie dans ce
immuniteit van aansprakelijkheid geniet, dan wel door een cas d'une exonération totale de sa responsabilité ou par un organe de
overheidsorgaan dat persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld. l'autorité, qui peut être tenu personnellement pour responsable.
Artikel 18 bepaalt in zijn eerste en tweede lid : L'article 18, en ses alinéas 1er et 2, dispose :
« Ingeval de werknemer bij de uitvoering van zijn overeenkomst de « En cas de dommages causés par le travailleur à l'employeur ou à des
werkgever of derden schade berokkent, is hij enkel aansprakelijk voor tiers dans l'exécution de son contrat, le travailleur ne répond que de
zijn bedrog en zijn zware schuld. son dol et de sa faute lourde.
Voor lichte schuld is hij enkel aansprakelijk als die bij hem eerder Il ne répond de sa faute légère que si celle-ci présente dans son chef
gewoonlijk dan toevallig voorkomt. » un caractère habituel plutôt qu'accidentel. »
Hoewel niet uitdrukkelijk vermeld in de prejudiciële vraag, blijkt uit Bien que la question préjudicielle ne le mentionne pas explicitement,
de verwijzingsbeslissing dat de Politierechtbank de hypothese beoogt la décision de renvoi fait apparaître que le Tribunal de police vise
waarin het slachtoffer van de onrechtmatige daad niet de werkgever is, l'hypothèse où la victime du fait fautif est non pas l'employeur mais
maar een derde. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot dat geval. un tiers. La Cour limite son examen à ce cas.
B.2.1. De beperking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de B.2.1. La limitation de la responsabilité civile du travailleur était
werknemer was een van de belangrijkste innovaties van de
arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 en had tot doel de werknemer l'une des principales innovations de la loi du 3 juillet 1978 relative
te beschermen tegen bijzondere risico's van aansprakelijkheid waaraan aux contrats de travail et entendait protéger le travailleur contre
hij bij de uitvoering van de arbeidsovereenkomst blootstaat en die les risques particuliers en matière de responsabilité auxquels il
s'expose dans l'exécution du contrat de travail et qui peuvent
voor hem een zware financiële last kunnen betekenen. impliquer pour lui une charge financière considérable.
De beperking van aansprakelijkheid ingevoerd door artikel 18 van La limitation de responsabilité instaurée par l'article 18 de la loi
voormelde wet geldt, behoudens uitzonderingen voor enkele welbepaalde
categorieën, niet voor organen van de overheid die niet door een précitée n'est pas applicable, sauf les exceptions prévues pour
arbeidsovereenkomst gebonden zijn. Die organen kunnen op grond van de quelques catégories déterminées, aux organes de l'autorité qui ne sont
artikelen 1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek aansprakelijk pas liés par un contrat de travail. Sur la base des articles 1382 et
worden gesteld voor de schade die zij in de uitoefening van hun suivants du Code civil, ces organes peuvent être tenus pour
functie aan derden hebben toegebracht, zelfs door een toevallige responsables du dommage qu'ils ont causé à des tiers dans l'exercice
lichte fout. Wanneer een openbare overheid de door haar orgaan de leur fonction, même par suite d'une faute légère occasionnelle.
benadeelde persoon schadeloos heeft gesteld, kan zij de betaalde Lorsqu'une autorité publique a dédommagé la personne lésée par son
schadevergoeding van hem terugvorderen. organe, elle peut réclamer à celui-ci l'indemnité payée.
B.2.2. In zijn arrest nr. 77/96 van 18 december 1996 heeft het Hof B.2.2. Dans son arrêt n° 77/96 du 18 décembre 1996, la Cour a
gesteld dat de artikelen 10 en 11 van de Grondwet worden geschonden considéré que les articles 10 et 11 de la Constitution sont violés en
doordat inzake burgerlijke aansprakelijkheid in het kader van de ce que, en matière de responsabilité civile dans le cadre des
arbeidsverhoudingen, enerzijds, de artikelen 1382, 1383 en 1251, 3°, relations de travail, d'une part, les articles 1382, 1383 et 1251, 3°,
van het Burgerlijk Wetboek het voor de Belgische Staat mogelijk maken du Code civil permettent à l'Etat belge d'exercer un recours contre
verhaal uit te oefenen tegen zijn orgaan wanneer, naar aanleiding van son organe lorsqu'à la suite d'une faute légère purement occasionnelle
een door dat orgaan in het kader van zijn ambt louter toevallig begane commise par celui-ci dans le cadre de ses fonctions, ledit Etat belge
lichte fout, de Belgische Staat het slachtoffer heeft vergoed voor de a indemnisé la victime du dommage dont son organe a été déclaré
schade waarvoor zijn orgaan aansprakelijk werd verklaard en, responsable et que, d'autre part, l'article 18 de la loi du 3 juillet
anderzijds, artikel 18 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de 1978 relative aux contrats de travail limite la responsabilité civile
arbeidsovereenkomsten de burgerlijke aansprakelijkheid van de door een du travailleur lié par un contrat de travail, en cas de dommages
arbeidsovereenkomst verbonden werknemer, ingeval hij bij de uitvoering causés à l'employeur ou à des tiers dans l'exercice de son contrat,
van zijn overeenkomst de werkgever of derden schade heeft berokkend, aux cas de dol, de faute lourde et de faute légère habituelle.
tot de gevallen van bedrog, zware schuld en gewoonlijk voorkomende C'est en considération de cet arrêt que le juge a quo demande à
lichte schuld beperkt.
Dat arrest in acht nemend vraagt de verwijzende rechter het Hof thans présent à la Cour si l'exonération de responsabilité contenue à
of de vrijstelling van aansprakelijkheid vervat in voormeld artikel 18 l'article 18 précité cause une discrimination dans le chef de la
een discriminatie veroorzaakt ten aanzien van het slachtoffer. victime.
B.3.3. De vrijstelling van aansprakelijkheid, die door voormeld
artikel 18 aan de werknemer ten aanzien van derden wordt verleend, B.3.3. L'exonération de la responsabilité que l'article 18 précité
doet, zoals algemeen wordt aangenomen door de rechtspraak en de rechtsleer, geen afbreuk aan de aansprakelijkheid van de werkgever op grond van artikel 1384, derde lid, van het Burgerlijk Wetboek, voor zover aan de toepassingsvereisten van die bepaling is voldaan. Het door artikel 1384, derde lid, van het Burgerlijk Wetboek gevestigde aansprakelijkheidsvermoeden is onweerlegbaar, zodat de werkgever objectief aansprakelijk is. De vrijstelling van aansprakelijkheid in hoofde van de werknemer ten gevolge van een toevallige lichte fout verhindert dus in principe niet dat het slachtoffer schadeloos wordt gesteld. In de praktijk zal het slachtoffer van een onrechtmatige daad overigens meestal in eerste instantie een vordering instellen tegen de overheid of tegen de werkgever, naargelang de fout werd begaan door een orgaan dan wel door een werknemer. Zowel in het ene als in het andere geval kan het slachtoffer in principe schadeloos worden gesteld accorde au travailleur à l'égard de tiers, n'enlève rien, comme l'admettent généralement la jurisprudence et la doctrine, à la responsabilité de l'employeur fondée sur l'article 1384, alinéa 3, du Code civil, pour autant que les conditions d'application de cette disposition soient remplies. La présomption de responsabilité établie par l'article 1384, alinéa 3, du Code civil est irréfragable, en sorte que l'employeur est objectivement responsable. L'exonération de responsabilité dans le chef du travailleur à la suite d'une faute légère occasionnelle n'empêche donc pas en principe que la victime soit indemnisée. Dans la pratique, la victime d'un fait fautif poursuivra généralement du reste d'abord l'autorité ou l'employeur, selon que la faute a été commise par un organe ou par un travailleur. Dans un cas comme dans l'autre, la victime peut en principe être indemnisée et il n'y a pas
en is er geen onderscheid in behandeling. In de regel heeft de de différence de traitement. En règle générale, la limitation de
aansprakelijkheidsbeperking vervat in voormeld artikel 18 dan ook geen responsabilité inscrite à l'article 18 précité n'a donc pas de
nadelige gevolgen ten aanzien van het slachtoffer. conséquences défavorables pour la victime.
B.3.4. Het is echter mogelijk dat de vordering van het slachtoffer B.3.4. Il est toutefois possible que l'action intentée par la victime
tegen de werkgever geen schadevergoeding kan opleveren doordat de contre l'employeur ne puisse donner lieu à une indemnisation du fait
werkgever insolvabel is en de schade ook niet door een verzekering que l'employeur est insolvable et que le dommage n'est pas couvert par
wordt gedekt. Vermits de werknemer op grond van voormeld artikel 18 une assurance. Puisque, sur la base de l'article 18 précité, le
voor een toevallige lichte fout niet kan worden aangesproken, zal het travailleur ne peut être poursuivi en justice pour une faute légère
slachtoffer, in dat geval, niet worden vergoed voor de schade occasionnelle, la victime ne sera pas dans ce cas indemnisée pour le
veroorzaakt door een dergelijke fout van de werknemer. dommage causé par une telle faute du travailleur.
B.4. Het komt de wetgever toe te oordelen of, in de logica van de B.4. Il appartient au législateur d'apprécier si, dans la logique de
beperking van de aansprakelijkheid die hij bij voormeld artikel 18 la limitation de responsabilité qu'il a établie à l'article 18
heeft ingesteld, in een waarborg van schadevergoeding van de précité, il convient de prévoir une garantie d'indemnisation des
slachtoffers in geval van insolvabiliteit van de werkgever dient te victimes en cas d'insolvabilité de l'employeur.
worden voorzien.
De afweging van de belangen van de slachtoffers in dat bijzondere Toutefois, la mise en balance des intérêts des victimes dans cette
geval, enerzijds, en de belangen van de werknemers, anderzijds, leidt hypothèse particulière, d'une part, et des intérêts des travailleurs,
evenwel niet tot de vaststelling dat voormelde beperking van d'autre part, n'aboutit pas au constat que ladite limitation de
aansprakelijkheid, vanwege haar gevolg ten aanzien van bepaalde responsabilité est, du fait de son effet à l'égard de certaines
slachtoffers, onevenredig is met de bij voormeld artikel 18 victimes, disproportionnée à l'objectif poursuivi par l'article 18
nagestreefde doelstelling, namelijk rekening houden met het verhoogde
risico dat elke beroepsactiviteit impliceert en met het feit dat de précité, à savoir tenir compte du surcroît de risque qu'implique toute
werknemers hun activiteit gedeeltelijk ten voordele van hun werkgever activité professionnelle et du fait que les travailleurs exercent la
uitoefenen. Bovendien bevinden de voormelde slachtoffers zich niet in leur, pour partie, au profit de leur employeur. En outre, les victimes
een situatie die verschilt van diegene waarin zich de meeste précitées ne se trouvent pas dans une situation différente de celle
schuldeisers van een schadevergoeding bevinden die worden dans laquelle se trouve la généralité des créanciers d'indemnité
geconfronteerd met het faillissement van hun schuldenaar. confrontés à la faillite de leur débiteur.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 18 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de L'article 18 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de
arbeidsovereenkomsten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet travail ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce
niet, doordat het tot gevolg heeft dat een derde die het slachtoffer qu'il a pour effet qu'un tiers victime d'une faute au sens des
is van een onrechtmatige daad in de zin van de artikelen 1382 en 1383 articles 1382 et 1383 du Code civil, qualifiée de légère et non
van het Burgerlijk Wetboek, die als niet gewoonlijk voorkomende lichte habituelle, est traité différemment selon que le fait fautif a été
schuld wordt gekwalificeerd, verschillend wordt behandeld naargelang commis par un travailleur qui, en vertu de cet article 18, bénéficie
de onrechtmatige daad werd begaan door een werknemer die op basis van d'une exonération totale de sa responsabilité, ou par un organe de
dat artikel 18 een volledige immuniteit van aansprakelijkheid geniet,
dan wel door een overheidsorgaan dat niet door een arbeidsovereenkomst is gebonden. l'autorité non lié par un contrat de travail.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 17 februari 1999. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 17 février 1999.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
L. De Grève. L. De Grève.
^