Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 140/98 van 16 december 1998 Rolnummer 1297 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren en de artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafv Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...)"
Arrest nr. 140/98 van 16 december 1998 Rolnummer 1297 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren en de artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafv Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...) Arrêt n° 140/98 du 16 décembre 1998 Numéro du rôle : 1297 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection et au bien-être des animaux et les articles 182 à 184 du Code d'instr La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 140/98 van 16 december 1998 Arrêt n° 140/98 du 16 décembre 1998
Rolnummer 1297 Numéro du rôle : 1297
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 34 van de wet van 14 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 34 de la
augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren en loi du 14 août 1986 relative à la protection et au bien-être des
de artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafvordering, gesteld animaux et les articles 182 à 184 du Code d'instruction criminelle,
door de Correctionele Rechtbank te Brussel. posées par le Tribunal correctionnel de Bruxelles.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P.
rechters P. Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts en R. Henneuse, Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts et R. Henneuse, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen I. Objet des questions préjudicielles
Bij vonnis van 17 februari 1998 in zake het openbaar ministerie tegen Par jugement du 17 février 1998 en cause du ministère public contre M.
M. Hendrickx en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof Hendrickx et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
is ingekomen op 24 februari 1998, heeft de Correctionele Rechtbank te Cour le 24 février 1998, le Tribunal correctionnel de Bruxelles a posé
Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : les questions préjudicielles suivantes :
« 1. Is artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de « 1. L'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection
bescherming en het welzijn der dieren in overeenstemming met de
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, eventueel in samenhang met andere et au bien-être des animaux est-il conforme aux articles 10 et 11 de
grondwetsbepalingen of bepalingen van internationaal recht met la Constitution, éventuellement combinés à d'autres dispositions de la
rechtstreekse werking in de interne rechtsorde, en met name artikel 15 Constitution ou à des dispositions de droit international ayant des
effets directs dans l'ordre juridique interne, et notamment l'article
van de Grondwet alsmede de artikelen 6, 8.1 en 14 van het Europees 15 de la Constitution ainsi que 6, 8.1 et 14 de la Convention
Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés
Vrijheden ? fondamentales ?
2. Zijn de artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafvordering in 2. Les articles 182 à 184 du Code d'instruction criminelle sont-ils
overeenstemming met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, eventueel conformes aux articles 10 et 11 de la Constitution éventuellement
in samenhang met andere grondwetsbepalingen en/of andere bepalingen combinés à d'autres dispositions constitutionnelles, et ou à d'autres
van internationaal recht met rechtstreekse werking in de interne dispositions de droit international ayant des effets directs dans
rechtsorde, in zoverre zij het openbaar ministerie toestaan beklaagden l'ordre juridique interne en ce qu'ils autorisent le ministère public
rechtstreeks voor de correctionele rechtbank te dagvaarden in een zaak à citer directement des prévenus devant le tribunal correctionnel dans
waarin onderzoeksdaden zijn gesteld zonder het optreden van een une affaire où des actes d'instruction ont été accomplis sans
onderzoeksrechter, en zulks krachtens een wetgeving die afwijkt van de l'intervention d'un juge d'instruction, et ce en vertu d'une
beginselen die in het Wetboek van Strafvordering zijn opgenomen ? » législation qui déroge aux principes figurant dans le Code d'instruction criminelle ? »
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil II. Les faits et la procédure antérieure
Verschillende personen werden rechtstreeks voor de Correctionele Plusieurs personnes ont été citées directement devant le Tribunal
Rechtbank te Brussel gedagvaard door de procureur des Konings en door correctionnel de Bruxelles, par le procureur du Roi et par l'a.s.b.l.
de v.z.w. » pour la suppression des expériences sur l'animal vivant », « pour la suppression des expériences sur l'animal vivant », prévenues
onder meer beticht van inbreuken op de wet van 14 augustus 1986 notamment d'infractions à la loi du 14 août 1986 relative à la
betreffende de bescherming en het welzijn der dieren. De feiten die protection et au bien-être des animaux. Les faits qui leur sont
hun ten laste worden gelegd, hadden aanleiding gegeven tot een reprochés avaient fait l'objet d'une perquisition pratiquée par la
huiszoeking door de politie van Elsene in aanwezigheid van een police d'Ixelles en présence d'un vétérinaire agréé du ministère de
dierenarts erkend door het Ministerie van Landbouw. Aangezien de l'Agriculture. Les prévenus ayant contesté la régularité de la
beklaagden de regelmatigheid van de procedure hebben betwist, heeft de procédure, le Tribunal a posé les deux questions précitées.
Rechtbank de twee voormelde vragen gesteld.
III. De rechtspleging voor het Hof III. La procédure devant la Cour
Bij beschikking van 24 februari 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 24 février 1998, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
77 van de organieke wet bij op 19 maart 1998 ter post aangetekende brieven. loi organique, par lettres recommandées à la poste le 19 mars 1998.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 28 maart 1998. Moniteur belge du 28 mars 1998.
Memories zijn ingediend door : Des mémoires ont été introduits par :
- J.P. Degaute, wonende te 1670 Pepingen, Plutsingenstraat 19, A. De - J.-P. Degaute, demeurant à 1670 Pepingen, Plutsingenstraat 19, A. De
Troyer, wonende te 1400 Waterloo, chemin des Noces 45, D. De Backer, Troyer, demeurant à 1400 Waterloo, chemin des Noces 45, D. De Backer,
wonende te 1470 Genepiën, rue du Moulin 12, H. Zhang, wonende te 1070 demeurant à 1470 Genappe, rue du Moulin 12, H. Zhang, demeurant à 1070
Brussel, Dokter Zamenhoflaan 14/91, J.-L. Vincent, wonende te 1180 Bruxelles, avenue Docteur Zamenhof 14/91, J.-L. Vincent, demeurant à
Brussel, Onderlinge Bijstandstraat 62, R. Naeijé, wonende te 1650 1180 Bruxelles, rue de la Mutualité 62, R. Naeijé, demeurant à 1650
Beersel, Blarenveld 12, J. Dumont, wonende te 1380 Lasne, chemin du Beersel, Blarenveld 12, J. Dumont, demeurant à 1380 Lasne, chemin du
Chêne aux renards 32, en J.-P. Dereume, wonende te 1000 Brussel, Chêne aux renards 32, et J.-P. Dereume, demeurant à 1000 Bruxelles,
Terkamerenlaan 70, bij op 30 april 1998 ter post aangetekende brief; boulevard de la Cambre 70, par lettre recommandée à la poste le 30 avril 1998;
- de « Université libre de Bruxelles », waarvan de zetel is gevestigd - l'Université libre de Bruxelles, dont le siège est établi à 1050
te 1050 Brussel, F.-D. Rooseveltlaan 50, bij op 30 april 1998 ter post Bruxelles, avenue F.-D. Roosevelt 50, par lettre recommandée à la
aangetekende brief; poste le 30 avril 1998;
- de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 30 april 1998 - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par
ter post aangetekende brief. lettre recommandée à la poste le 30 avril 1998.
Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 26 mei 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 26 mai 1998.
Memories van antwoord zijn ingediend door : Des mémoires en réponse ont été introduits par :
- de Ministerraad, bij op 19 juni 1998 ter post aangetekende brief; - le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 19
- J.-P. Degaute en anderen, bij op 24 juni 1998 ter post aangetekende juin 1998; - J.-P. Degaute et autres, par lettre recommandée à la poste le 24
brief; juin 1998;
- de « Université libre de Bruxelles », bij op 24 juni 1998 ter post aangetekende brief. - l'Université libre de Bruxelles, par lettre recommandée à la poste
Bij beschikking van 30 juni 1998 heeft het Hof de termijn waarbinnen
het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 24 februari 1999. le 24 juin 1998.
Bij beschikking van 23 september 1998 heeft het Hof de zaak in Par ordonnance du 30 juin 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 24 février
1999 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 4 Par ordonnance du 23 septembre 1998, la Cour a déclaré l'affaire en
november 1998 nadat het de partijen had uitgenodigd zich ter état et fixé l'audience au 4 novembre 1998 après avoir invité les
terechtzitting nader te verklaren over de huiszoekingen en opsporingen parties à s'expliquer à l'audience au sujet des visites et
ten huize die, in de lokalen die niet voor het publiek toegankelijk perquisitions qui, dans des lieux inaccessibles au public, peuvent se
zijn, tussen 5 uur 's morgens en 9 uur 's avonds kunnen worden faire entre 5 heures du matin et 9 heures du soir sans autorisation du
uitgevoerd zonder verlof van de rechter. juge du tribunal de police et entre 9 heures du soir et 5 heures du
matin avec autorisation du juge.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats
bij op 24 september 1998 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 24 septembre 1998.
Op de openbare terechtzitting van 4 november 1998 : A l'audience publique du 4 novembre 1998 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. M. Uyttendaele en Mr. F. Legros, advocaten bij de balie te . Me M. Uyttendale et Me F. Legros, avocats au barreau de Bruxelles,
Brussel, voor J.-P. Degaute en anderen; pour J.-P. Degaute et autres;
. Mr. N. Van Laer loco Mr. E. Maron, advocaten bij de balie te . Me N. Van Laer loco Me E. Maron, avocats au barreau de Bruxelles,
Brussel, voor de « Université libre de Bruxelles »; pour l'Université libre de Bruxelles;
. Mr. W. Timmermans loco Mr. P. Traest, advocaten bij de balie te . Me W. Timmermans loco Me P. Traest, avocats au barreau de Bruxelles,
Brussel, voor de Ministerraad; pour le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers P. Martens en G. De Baets verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs P. Martens et G. De Baets ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
Over de eerste prejudiciële vraag Sur la première question préjudicielle
Memorie van de Ministerraad Mémoire du Conseil des ministres
A.1.1. De Ministerraad stelt dat talrijke wetten, op A.1.1. Le Conseil des ministres souligne que de nombreuses lois, dans
sociaal-economisch en fiscaal vlak, voorzien in een stelsel van le domaine socio-économique et fiscal, prévoient un régime de visite
huiszoeking dat afwijkt van het stelsel van gemeen recht, volgens domiciliaire qui déroge au régime de droit commun, selon lequel une
hetwelk een huiszoeking enkel kan gebeuren op bevel van de perquisition ne peut se faire que si elle fait l'objet d'un mandat du
onderzoeksrechter (artikelen 87 en 88 van het Wetboek van juge d'instruction (articles 87 et 88 du Code d'instruction
Strafvordering). Dat soort administratieve huiszoekingen, voegt de criminelle). Ces sortes de visites domiciliaires administratives,
Ministerraad eraan toe, heeft meestal een karakter van controle, ajoute-t-il, présentent le plus souvent un caractère de contrôle,
onderzoek en voorkoming. Hij is van oordeel dat de wil om het belang d'investigation et de prévention. Il estime que la volonté de
van dieren op een actieve manier te behartigen, inhoudt dat poursuivre l'intérêt des animaux de façon active implique que puissent
maatregelen van die aard zouden kunnen worden genomen die, bij être prises des mesures de ce genre qui consistent, par exemple, à
voorbeeld, erin bestaan de dieren in beslag te nemen, ze te verkopen saisir les animaux, à les vendre ou à les confier à une personne, à un
of ze toe te vertrouwen aan een persoon, een dierenasiel, zoo of refuge pour animaux, à un zoo ou à un parc d'animaux (article 42, § 2,
dierenpark (artikel 42, § 2, van de wet van 14 augustus 1986). Hij de la loi du 14 août 1986). Il en déduit que la différence de
leidt daaruit af dat het betwiste verschil in behandeling op een
objectief criterium berust en in verband staat met het nagestreefde traitement critiquée repose sur un critère objectif et est en rapport
doel. avec le but poursuivi.
A.1.2. Wat de voor het publiek toegankelijke lokalen betreft, A.1.2. En ce qui concerne les locaux accessibles au public, il
herinnert hij eraan dat de politieambtenaren ook een recht van toegang rappelle que les fonctionnaires de police jouissent également d'un
genieten (artikel 26, tweede lid, en artikel 15, 1°, van de wet van 5 droit d'accès (article 26, alinéa 2, et article 15, 1°, de la loi du 5
augustus 1992 op het politieambt). Inzake de lokalen die tot woning août 1992 sur la fonction de police). Quant aux locaux servant
dienen geeft het voorafgaand verlof van de politierechter een waarborg d'habitation, l'autorisation préalable du juge de police donne une
die vergelijkbaar is met die van het bevel van de onderzoeksrechter garantie comparable à celle du mandat du juge d'instruction qui peut
die de opdracht om de huiszoeking uit te voeren kan geven (artikel
89bis van het Wetboek van Strafvordering). Hij besluit daaruit dat er déléguer la mission d'effectuer la perquisition (article 89bis du Code
geen verschil in behandeling is vermits de wet in de beide gevallen d'instruction criminelle). Il en conclut qu'il n'y a pas de différence
een rechter ermee belast een controle uit te oefenen op de de traitement puisque, dans les deux cas, la loi charge un juge
opportuniteit van de maatregel. d'exercer un contrôle sur l'opportunité de la mesure.
Memories van de beklaagden en van de « Université libre de Bruxelles » Mémoires des prévenus et de l'Université libre de Bruxelles
A.2. De beklaagden en de universiteit merken op dat de wetgever van de A.2. Les prévenus et l'université observent que le législateur a
regels van gemeen recht is afgeweken in een streven naar dérogé aux règles du droit commun, dans un souci d'efficacité et de
doeltreffendheid en coherentie, doch met aanwending van onevenredige cohérence, mais en usant de moyens disproportionnés puisque, en les
middelen vermits hij, door hun het optreden van een zittend magistraat privant de l'intervention d'un magistrat assis, il a porté atteinte à
te ontzeggen, inbreuk heeft gemaakt op hun rechten van verdediging, leurs droits de défense, dans la matière de l'inviolabilité du
inzake de onschendbaarheid van de woning, die door artikel 15 van de domicile, garantie par l'article 15 de la Constitution.
Grondwet wordt gewaarborgd.
Memories van antwoord van de beklaagden en van de « Université libre Mémoires en réponse des prévenus et de l'Université libre de Bruxelles
de Bruxelles » A.3.1. De beklaagden en de universiteit doen opmerken dat de A.3.1. Les prévenus et l'université font observer que la protection du
bescherming van de woning, die door artikel 8 van het Europees Verdrag domicile, garantie par l'article 8 de la Convention européenne des
voor de Rechten van de Mens wordt gewaarborgd, ook geldt voor de droits de l'homme, s'étend aux locaux professionnels et qu'elle
beroepslokalen en dat zij inhoudt dat tot een huiszoeking wordt implique qu'une perquisition soit décidée par un juge, en pleine
beslist door een rechter, met volle kennis van zaken en na de
elementen à charge en à décharge te hebben onderzocht. Zij zijn van connaissance de cause et après avoir examiné les éléments à charge et
oordeel dat een dergelijke opdracht niet aan het openbaar ministerie à décharge. Ils estiment qu'une telle mission ne peut être confiée au
kan worden toevertrouwd en dat het verlof van een rechter in de ministère public et que l'autorisation d'un juge du tribunal de
politierechtbank, van wie de rol er niet in bestaat een onderzoek te police, dont le rôle n'est ni de mener une instruction ni d'ordonner
voeren, noch een onderzoeksdaad te bevelen, geen waarborg biedt die un acte d'instruction, ne fournit pas une garantie comparable à celle
vergelijkbaar is met die van een bevel van de onderzoeksrechter. d'un mandat du juge d'instruction.
A.3.2. Wat artikel 6 van hetzelfde Europees Verdrag betreft, doen de A.3.2. Quant à l'article 6 de la même Convention européenne, les
beklaagden en de universiteit opmerken dat thans wordt aangenomen dat prévenus et l'université font observer qu'il est maintenant admis que
de waarborgen die het inzake de rechten van de verdediging biedt, van les garanties qu'il consacre, en matière de droits de la défense, sont
toepassing zijn zelfs vóór de fase van het gerechtelijk onderzoek of applicables même avant la phase d'instruction ou d'information et par
het opsporingsonderzoek en bijgevolg op de opsporingen ten huize en de conséquent aux perquisitions et aux visites domiciliaires. Ils
huiszoekingen. Zij voegen eraan toe dat de uitzonderlijke en ajoutent que les pouvoirs exceptionnels et temporaires accordés au
tijdelijke volmachten die aan de procureur des Konings in geval van procureur du Roi en cas de flagrant délit se fondent sur des
betrapping op heterdaad worden toegekend, berusten op verantwoordingen justifications qui font défaut en l'espèce étant donné qu'il n'existe
die te dezen niet bestaan, waar geen sprake is van een
spoedbehandeling, noch van een risico van verlies van de bewijzen. ni urgence ni risque de déperdition des preuves.
A.3.3. Zij besluiten daaruit dat de persoon bij wie een huiszoeking A.3.3. Ils en concluent que la personne perquisitionnée ne bénéficie
wordt verricht, niet de elementaire waarborgen van het recht op een pas des garanties élémentaires du droit à un procès équitable et au
eerlijk proces en op de inachtneming van de onschendbaarheid van zijn respect de l'inviolabilité de son domicile, alors que toute personne
woning geniet, terwijl iedere persoon tegen wie een beschuldiging faisant l'objet d'une accusation mise à l'instruction bénéficie de
wordt geuit die in onderzoek wordt gesteld, het optreden van een
rechter geniet die à charge en à décharge onderzoekt. l'intervention d'un juge instruisant à charge et à décharge.
Over de tweede prejudiciële vraag Sur la deuxième question préjudicielle
Memorie van de Ministerraad Mémoire du Conseil des ministres
A.4. De Ministerraad is van oordeel dat het ontkennend antwoord op de A.4. Le Conseil des ministres considère que la réponse négative donnée
eerste vraag inhoudt dat ook de tweede vraag ontkennend wordt à la première question implique qu'il soit également répondu
beantwoord. négativement à la seconde.
Memories van de beklaagden en van de « Université libre de Bruxelles » Mémoires des prévenus et de l'Université libre de Bruxelles
A.5. De beklaagden en de universiteit zijn van mening dat de A.5. Les prévenus et l'université estiment que la faculté de citation
mogelijkheid van rechtstreekse dagvaarding moet worden voorbehouden directe doit être réservée aux affaires simples pour lesquelles
voor de eenvoudige zaken waarvoor het opsporingsonderzoek volstaat l'information suffit mais qu'elle n'est pas admissible lorsqu'un acte
maar dat zij niet toelaatbaar is wanneer een onderzoeksdaad -
huiszoeking, inbeslagname - noodzakelijk is om de misdrijven op te d'instruction - perquisition, saisie - est nécessaire pour détecter
sporen. Zij zijn van oordeel dat de beklaagden, aangezien zij hun les faits infractionnels. Ils estiment qu'en n'ayant pu faire valoir
rechten niet voor onderzoeksgerechten hebben kunnen doen gelden, het leurs droits devant des juridictions d'instruction, les prévenus ont
slachtoffer van een tweede discriminatie zijn. été victimes d'une seconde discrimination.
Memories van antwoord van de beklaagden en van de « Université libre de Bruxelles » Mémoires en réponse des prévenus et de l'Université libre de Bruxelles
A.6. De beklaagden en de universiteit doen gelden dat tot de rechten A.6. Les prévenus et l'université font valoir que, parmi les droits de
van de verdediging die door artikel 6 van het Europees Verdrag voor de défense garantis par l'article 6 de la Convention européenne des
Rechten van de Mens worden gewaarborgd, behoren « het recht om op de droits de l'homme, figurent « le droit à être informé de l'accusation
hoogte te worden gesteld van de beschuldiging », « het recht om te », « le droit à être entendu » ainsi que « le droit de demander des
worden gehoord » alsmede « het recht om onderzoeksverrichtingen te
vragen », waarbij de ondervraging door de onderzoeksrechter, die een devoirs d'enquête », l'interrogatoire du juge d'instruction, qui est
onpartijdig magistraat is, een substantiële vormvereiste is die un magistrat impartial, constituant une formalité substantielle
voorafgaat aan de verwijzing voor het vonnisgerecht. Zij voegen eraan préalable au renvoi devant la juridiction de jugement. Ils ajoutent
toe dat de verschijning voor het onderzoeksgerecht de verdachte in que la comparution devant la juridiction d'instruction permet à
staat stelt de buitenvervolgingstelling te pleiten of de opschorting l'inculpé de plaider le non-lieu ou de demander la suspension du
van de uitspraak te vragen, zodat hij vermijdt te worden blootgesteld prononcé, ce qui lui évite de s'exposer à une procédure en audience
aan een procedure in openbare terechtzitting. Zij besluiten daaruit
dat de combinatie van artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 en de publique. Ils en concluent que la combinaison de l'article 34 de la
artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafvordering tot een loi du 14 août 1986 et des articles 182 à 184 du Code d'instruction
dubbele discriminatie leidt doordat zij het openbaar ministerie in criminelle aboutit à une double discrimination en ce qu'ils permettent
feite toestaan zowel het onderzoek als de rechtsvordering uit te au ministère public, dans les faits, d'exercer à la fois l'instruction
oefenen. et l'action publique.
- B - - B -
Over de eerste prejudiciële vraag Sur la première question préjudicielle
B.1. De artikelen 87 en 88 van het Wetboek van Strafvordering bepalen B.1. Aux termes des articles 87 et 88 du Code d'instruction criminelle
: :
« De onderzoeksrechter zal desgevorderd en kan zelfs ambtshalve zich « Le juge d'instruction se transportera, s'il en est requis, et pourra
naar de woning van de verdachte begeven om er de papieren, de zaken en même se transporter d'office dans le domicile de l'inculpé pour y
in het algemeen alle voorwerpen op te sporen, die kunnen dienen om de faire la perquisition des papiers, effets et généralement de tous les
waarheid aan de dag te brengen. » objets qui seront jugés utiles à la manifestation de la vérité. »
« De onderzoeksrechter kan zich eveneens begeven naar de andere « Le juge d'instruction pourra pareillement se transporter dans les
plaatsen waar hij vermoedt dat men de in het vorige artikel bedoelde autres lieux où il présumerait qu'on aurait caché les objets dont il
voorwerpen verborgen heeft. » est parlé dans l'article précédent. »
Het optreden van de onderzoeksrechter, onpartijdig en onafhankelijk L'intervention du juge d'instruction, magistrat impartial et
magistraat, lijkt een essentiële waarborg te zijn voor de inachtneming indépendant, apparaît comme une garantie essentielle du respect des
van de voorwaarden waaraan een aantasting van de onschendbaarheid van conditions auxquelles est subordonnée une atteinte à l'inviolabilité
de woning is onderworpen, die is gewaarborgd bij artikel 15 van de du domicile, garantie par l'article 15 de la Constitution et par
Grondwet en artikel 8.1 van het Europees Verdrag voor der Rechten van l'article 8.1 de la Convention européenne des droits de l'homme.
de Mens. B.2. In sommige bijzondere aangelegenheden is de wetgever evenwel van B.2. Dans certaines matières particulières, le législateur a cependant
die regel afgeweken. Dergelijke afwijkingen kunnen slechts dérogé à cette règle. De telles dérogations ne peuvent qu'être
uitzonderlijk zijn en dienen te worden verantwoord door redenen eigen exceptionnelles et elles doivent être justifiées par des raisons
aan de misdrijven waarop zij betrekking hebben. propres aux infractions qu'elles concernent.
B.3. Artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de B.3. L'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection
bescherming en het welzijn der dieren, gewijzigd bij de wet van 4 mei et au bien-être des animaux, tel qu'il a été modifié par la loi du 4
1995, wijkt als volgt af van de artikelen 87 en 88 van het Wetboek van mai 1995, déroge aux articles 87 à 88 du Code d'instruction criminelle
Strafvordering : dans les termes suivants :
« Onverminderd de ambtsbevoegdheid van de officieren van gerechtelijke politie, wordt overtreding van deze wet en van de ter uitvoering ervan genomen besluiten opgespoord en vastgesteld door de gerechtelijke agenten bij de parketten, de rijkswacht, de gemeentelijke of veldpolitie, de inspecteurs-dierenartsen, de aangenomen dierenarts gelast met het toezicht aan de grenzen, de dierenartsen ambtenaren van het Instituut voor veterinaire keuring, de aangenomen dierenartsen of andere ambtenaren aangewezen door de Minister tot wiens bevoegdheid de Landbouw behoort. Zij kunnen zich alle inlichtingen en bescheiden doen verstrekken die zij tot het volbrengen van hun taak nodig achten en overgaan tot alle nuttige vaststellingen. Evenwel zijn alleen de inspecteurs-dierenartsen bevoegd om de misdrijven gepleegd in de laboratoria op te sporen en vast te stellen. De processen-verbaal opgemaakt door de in het eerste lid bedoelde overheidspersonen, hebben bewijskracht tot het tegenbewijs is geleverd; een afschrift daarvan wordt binnen vijftien dagen na de vaststelling aan de overtreders toegezonden. In uitoefening van hun opdracht mogen ze alle vervoermiddelen, gronden, bedrijven of lokalen waar levende dieren gehouden of gebruikt worden, betreden. Het bezoek van lokalen die tot woning dienen is « Sans préjudice des pouvoirs des officiers de police judiciaire, les infractions aux dispositions de la présente loi et de ses arrêtés d'exécution sont recherchées et constatées par les agents judiciaires des parquets, la gendarmerie, la police communale ou rurale, les inspecteurs vétérinaires, les vétérinaires agréés chargés du contrôle à la frontière, les vétérinaires-fonctionnaires de l'Institut d'expertise vétérinaire, les vétérinaires agréés ou autres agents désignés par le Ministre qui a l'agriculture dans ses attributions. Ils peuvent se faire communiquer tous renseignements et documents nécessaires à l'exercice de leurs fonctions et procéder à toutes constatations utiles. Toutefois, les inspecteurs vétérinaires sont seuls compétents pour rechercher et constater les infractions commises dans les laboratoires. Les procès-verbaux établis par les agents de l'autorité visés à l'alinéa 1er, font foi jusqu'à preuve du contraire; une copie en est envoyée dans les quinze jours de la constatation, aux auteurs de l'infraction. Ils ont, dans l'exercice de leurs fonctions, libre accès à tous les moyens de transport, tous terrains, tous établissements ou tous locaux où sont détenus ou utilisés des animaux vivants. La visite de locaux
slechts toegestaan van 5 uur 's morgens tot 9 uur 's avonds en met servant d'habitation n'est permise qu'entre 5 heures du matin et 9
heures du soir et il ne peut y être procédé qu'avec l'autorisation du
verlof van de rechter in de politierechtbank. Dit verlof is eveneens juge du tribunal de police. Cette autorisation est aussi requise pour
vereist voor het bezoek, buiten die uren, van lokalen die niet voor la visite en dehors desdites heures, des locaux qui ne sont pas
het publiek toegankelijk zijn. » accessibles au public. »
B.4. Uit het dossier blijkt dat het betwiste bezoek door de B.4. Il ressort du dossier que la visite litigieuse de la police
gemeentepolitie van Elsene plaatshad op 9 juli 1996, om 13 uur, in het communale d'Ixelles a eu lieu le 9 juillet 1996, à 13 heures, dans le
laboratorium van een faculteit geneeskunde, en dat de vaststellingen laboratoire d'une faculté de médecine et que les constatations ont été
werden gedaan door een inspecteur-dierenarts. faites par un inspecteur vétérinaire.
Het Hof beperkt zijn onderzoek tot de in het geding zijnde bepalingen La Cour limite son examen aux dispositions en cause en ce qu'elles
in zoverre die het bezoek van de lokalen die niet toegankelijk zijn permettent que des visites de locaux où sont détenus ou utilisés des
voor het publiek en waar levende dieren worden gehouden of gebruikt, animaux vivants soient faites, sans autorisation d'un juge, entre 5
toestaan, zonder verlof van een rechter, tussen vijf uur 's morgens en heures du matin et 9 heures du soir, dans des locaux inaccessibles au
negen uur 's avonds, waarbij wordt vereist dat de misdrijven gepleegd public, tout en exigeant que les infractions commises dans des
in laboratoria worden opgespoord en vastgesteld door laboratoires soient recherchées et constatées par des inspecteurs
inspecteurs-dierenartsen. vétérinaires.
B.5. De wet van 14 augustus 1986 streeft een specifiek doel na dat als B.5. La loi du 14 août 1986 poursuit un objectif spécifique qui est
volgt is gedefinieerd in de memorie van toelichting : ainsi défini dans l'exposé des motifs :
« Het voorliggend wetsontwerp heeft tot doel de dieren te beschermen « Le présent projet de loi a pour but de protéger les animaux et de
en hun welzijn te bevorderen. favoriser leur bien-être.
De klemtoon in de huidige wetgeving ligt op de ' bescherming van de L'accent dans la législation actuelle est mis sur la ' protection des
dieren ', een eerder passief begrip waarbij de verdediging van de animaux ', notion plutôt passive dont la caractéristique est la
dieren tegen menselijke daden van wreedheid het kenmerk uitmaakt. défense des animaux contre les actes de cruauté des humains.
De levensomstandigheden van het dier in de moderne maatschappij zijn Les conditions de vie de l'animal dans la société moderne ont changé à
dermate dat men thans op grond van een daarbij aansluitende ethische un point tel qu'actuellement, sur la base des idées éthiques y
bezinning veel verder wil gaan : ook het ' algemeen welzijn ' der afférentes, on veut aller beaucoup plus loin, le bien-être général des
dieren moet aktief worden nagestreefd, waarmee bedoeld wordt dat in animaux doit également être poursuivi d'une manière active, ce qui
hun behoeften moet worden voorzien. » (Gedr. St., Senaat, 1982-1983, veut dire qu'il faut satisfaire à leurs besoins. » (Doc. parl., Sénat,
nr. 469/1, p. 1). 1982-1983, n° 469/1, p. 1).
Die doelstelling wordt nagestreefd door het bepalen van verplichtingen Cet objectif est poursuivi par la définition d'obligations incombant
voor personen die dieren houden (hoofdstuk II) en door de regeling van aux personnes qui détiennent des animaux (chapitre II) et par la
de handel in dieren (hoofdstuk III), het vervoer ervan (hoofdstuk IV), réglementation du commerce d'animaux (chapitre III), de leur transport
de invoer (hoofdstuk V), het doden (hoofdstuk VI), de ingrepen (chapitre IV), de leur importation (chapitre V), de leur mise à mort
(hoofdstuk VII) en de dierproeven (hoofdstuk VIII). (chapitre VI), des interventions (chapitre VII) et des expériences sur
B.6. De aan de dierenartsen alsmede aan de andere gemachtigde agenten les animaux (chapitre VIII).
toegekende opdracht om huiszoekingen uit te voeren beperkt zich niet B.6. La mission confiée aux vétérinaires ainsi qu'aux autres agents
tot het opsporen van voorwerpen die nuttig zijn voor de autorisés à effectuer des perquisitions ne se limite pas à la
strafvervolging. De wet staat ook toe preventieve maatregelen te nemen découverte d'objets utiles aux poursuites pénales. La loi les autorise
die zijn beschreven in artikel 42, § 2, van de wet, die onder meer également à prendre les mesures préventives décrites à l'article 42, §
erin bestaan het dier in beslag te nemen en vervolgens, naar gelang 2, de la loi, qui consistent notamment à saisir l'animal et ensuite,
van het geval, het terug te geven aan de eigenaar, het te doden, te selon le cas, à le restituer au propriétaire, à le mettre à mort, à le
verkopen of toe te vertrouwen « aan een persoon die het een vendre ou à le confier « à une personne qui lui assure les soins et le
behoorlijke verzorging en huisvesting verzekert, aan een dierenasiel, logement appropriés, à un refuge pour animaux, zoo ou parc d'animaux
zoo of dierenpark ». ».
B.7. De specifieke doelstelling van de wet, de kwalificaties die B.7. L'objectif spécifique de la loi, les qualifications requises de
worden vereist van sommige personen die hun medewerking dienen te certaines personnes qui doivent prêter leur concours à son application
verlenen voor de toepassing ervan, en de aard van de maatregelen, et la nature des mesures, pénales et non pénales, qu'elle permet de
strafrechtelijke en niet-strafrechtelijke, die zij toestaat te nemen, prendre, justifient qu'il puisse être dérogé aux règles ordinaires de
verantwoorden dat kan worden afgeweken van de gewone regels van de la procédure pénale. Cette différence de traitement repose sur un
strafprocedure. Dat verschil in behandeling berust op een objectief
criterium dat in verband staat met het nagestreefde doel dat erin critère objectif qui est en rapport avec le but poursuivi, qui
bestaat een actieve bescherming van de dieren te organiseren door consiste à organiser une protection active des animaux par des mesures
administratieve en strafrechtelijke maatregelen. administratives et pénales.
B.8. Door de betrokkenen de waarborg van het optreden van een B.8. En privant les intéressés de la garantie que constitue
onderzoeksrechter te ontzeggen, maakt artikel 34 van de wet van 14 l'intervention d'un juge d'instruction, l'article 34 de la loi du 14
augustus 1986 inbreuk op twee fundamentele rechten. Enerzijds, beperkt août 1986 porte atteinte à deux droits fondamentaux. D'une part, il
het de uitoefening van de rechten van de verdediging, gewaarborgd door
artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de mens, restreint l'exercice des droits de défense, garantis par l'article 6
doordat het de betrokkenen het toezicht door een onafhankelijk rechter de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il prive
die à charge en à décharge onderzoekt, ontzegt. Anderzijds, kan het les intéressés du contrôle d'un juge indépendant qui instruit à charge
afbreuk doen aan de regel van de onschendbaarheid van de woning. et à décharge. D'autre part, il peut porter atteinte à la règle de
l'inviolabilité du domicile.
Die regel wordt gewaarborgd door artikel 15 van de Grondwet, dat Cette règle est garantie par l'article 15 de la Constitution, selon
bepaalt : lequel :
« De woning is onschendbaar; geen huiszoeking kan plaatshebben dan in « Le domicile est inviolable; aucune visite domiciliaire ne peut avoir
de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft. » lieu que dans les cas prévus par la loi et dans la forme qu'elle prescrit. »
Zo ook bepaalt artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van De même, l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme
de Mens : dispose :
« 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn « 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale,
gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. de son domicile et de sa correspondance.
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking 2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans
tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue
en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société
lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté
van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et
strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé
of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. » ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui. »
Er dient te worden nagegaan of de betwiste bepaling geen onevenredige Il convient d'examiner si la disposition litigieuse ne porte pas une
inbreuk maakt op de voormelde rechten. atteinte disproportionnée aux droits précités.
B.9. Wat de lokalen betreft die niet voor het publiek toegankelijk B.9. En ce qui concerne les locaux qui ne sont pas accessibles au
zijn maar die niet tot woning dienen en waar levende dieren worden public mais qui ne servent pas d'habitation et où sont détenus ou
gehouden of gebruikt, is het betreden zonder verlof van de rechter in utilisés des animaux vivants, la visite est permise sans autorisation
de politierechtbank toegestaan van 5 uur 's morgens tot 9 uur 's du juge du tribunal de police de 5 heures du matin à 9 heures du soir,
avonds, vermits dat verlof slechts vereist is « buiten die uren ». cette autorisation n'étant requise qu'« en dehors desdites heures ».
Voor die categorie van lokalen wijkt artikel 34 substantieel af van Pour cette catégorie de locaux, l'article 34 déroge substantiellement
het gemeen recht vermits het een betreden toestaat dat vooraf niet au droit commun puisqu'il autorise une visite qu'aucun juge n'a
door enige rechter is gecontroleerd. préalablement contrôlée.
Daaruit volgt dat in de laboratoria « waar levende dieren gehouden of Il en résulte qu'en ce qui concerne les laboratoires « où sont détenus
gebruikt worden », het betreden kan plaatsvinden zonder enige ou utilisés des animaux vivants », une visite peut avoir lieu sans
voorafgaande rechterlijke controle. aucun contrôle judiciaire préalable.
B.10. Het is in overeenstemming met het nagestreefde doel inzonderheid B.10. Il est conforme au but poursuivi d'exercer une surveillance
toezicht uit te oefenen op de plaatsen waar een bijzonder risico spéciale sur les lieux où il existe un risque particulier de voir des
bestaat dat dieren worden mishandeld. Zulks is het geval voor animaux maltraités. Tel est le cas des laboratoires puisque les
laboratoria vermits de dieren er worden gehouden met het oog op animaux y sont détenus à des fins d'expérimentation. Le législateur a
dierproeven. De wetgever heeft ten aanzien van de laboratoria evenwel toutefois prévu à l'égard des laboratoires une garantie spécifique,
in een bijzondere garantie voorzien vermits de misdrijven er enkel les infractions ne pouvant y être recherchées ou constatées que par «
door de « inspecteurs-dierenartsen » mogen worden opgespoord of les inspecteurs vétérinaires ». Cette exigence est ainsi justifiée : «
vastgesteld. Die vereiste wordt als volgt verantwoord : « niet alleen dans les cas d'expériences sur les animaux, les autorités se doivent
moeten de overheidspersonen in zaken van dierproeven bijzondere kunde de posséder une formation scientifique particulière. De plus, le
hebben, ook het wetenschappelijk karakter van die onderzoeken vergt caractère scientifique de ces expériences prescrit une haute
een hoge kiesheid en een strikt beroepsgeheim » (Gedr. St., Senaat, discrétion et un secret professionnel absolu. » (Doc. parl., Sénat,
1982-1983, nr. 469/1, p. 13). Aldus blijkt, wat de laboratoria betreft, dat de wetgever op de voormelde rechten een beperking heeft aangebracht die wordt verantwoord door de noodzaak om er een bijzonder toezicht uit te oefenen en dat hij erover heeft gewaakt dat dat toezicht wordt toevertrouwd aan personen met een specifieke bevoegdheid en deontologie. B.11. Daaruit volgt dat de betwiste bepaling geen onevenredige aantasting inhoudt van de rechten van de personen die dieren in laboratoria houden. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Over de tweede prejudiciële vraag 1982-1983, n° 469/1, p. 13). Il apparaît ainsi, en ce qui concerne les laboratoires, que le législateur a apporté aux droits précités une limitation qui est justifiée par la nécessité d'y exercer une surveillance particulière et qu'il a veillé à ce que cette surveillance soit confiée à des personnes ayant une compétence et une déontologie spécifiques. B.11. Il s'ensuit que la disposition critiquée ne porte pas une atteinte disproportionnée aux droits des personnes qui détiennent des animaux dans des laboratoires. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Sur la deuxième question préjudicielle
B.12. Artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering bepaalt : B.12. L'article 182 du Code d'instruction criminelle dispose :
« De zaken die tot de bevoegdheid van de correctionele rechtbank « Le tribunal sera saisi, en matière correctionnelle, de la
behoren, worden bij haar aanhangig gemaakt, hetzij door de verwijzing connaissance des délits de sa compétence, soit par le renvoi qui lui
naar die rechtbank overeenkomstig de artikelen 130 en 160 hiervoren, en sera fait d'après les articles 130 et 160 ci-dessus, soit par la
hetzij door een dagvaarding, rechtstreeks aan de verdachte en aan de citation donnée directement à l'inculpé et aux personnes civilement
voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijke personen gedaan door responsables du déli par la partie civile, et, dans tous les cas, par
de burgerlijke partij en, in alle gevallen, door de procureur des le procureur du Roi, soit par la convocation de l'inculpé par
Konings, hetzij door de oproeping van de verdachte bij proces-verbaal, conform artikel 216quater. » procès-verbal, conformément à l'article 216quater. »
De artikelen 183 en 184 handelen over de vorm- en termijnvoorwaarden Les articles 183 et 184 traitent des conditions de formes et de délais
waaraan de dagvaarding moet voldoen. auxquelles doit satisfaire la citation.
B.13. Geen enkele van die teksten bepaalt in welk geval het is B.13. Aucun de ces textes ne précise dans quel cas il est permis ou
toegestaan of verboden over te gaan tot rechtstreekse dagvaarding. interdit de recourir à la citation directe.
Gesteld dat het discriminerend zou kunnen worden geacht beklaagden A supposer qu'il puisse être considéré comme discriminatoire de citer
rechtstreeks te dagvaarden, terwijl de misdrijven die hun worden directement des prévenus, alors que les infractions qui leur sont
verweten worden vastgesteld bij bezoeken toegestaan bij artikel 34 van reprochées ont été constatées par des visites permises par l'article
de wet van 14 april 1986, dan zou die discriminatie niet voortvloeien 34 de la loi du 14 avril 1986, cette discrimination proviendrait non
uit artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering, maar uit het de l'article 182 du Code d'instruction criminelle, mais de l'usage qui
gebruik dat ervan wordt gemaakt. en est fait.
Het Hof is niet bevoegd om te beoordelen of de manier waarop een La Cour n'est pas compétente pour apprécier si la manière dont une
wetsbepaling wordt toegepast, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet disposition législative est appliquée viole les articles 10 et 11 de
schendt. la Constitution.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
1. Artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de 1. L'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection et
bescherming en het welzijn der dieren schendt niet de artikelen 10 en au bien-être des animaux ne viole pas les articles 10 et 11 de la
11 van de Grondwet gelezen in samenhang met artikel 15 van de Grondwet Constitution, combinés avec l'article 15 de la Constitution et avec
en met de artikelen 6 en 8.1 van het Europees Verdrag voor de Rechten les articles 6 et 8.1 de la Convention européenne des droits de
van de Mens, in zoverre het de inspecteurs-dierenartsen toestaat l'homme, en ce qu'il permet à des inspecteurs vétérinaires de
tussen 5 uur 's morgens en 9 uur 's avonds de misdrijven gepleegd in rechercher et de constater, entre 5 heures du matin et 9 heures du
laboratoria op te sporen en vast te stellen. soir, les infractions commises dans des laboratoires.
2. Het Hof is niet bevoegd om de tweede vraag te beantwoorden. 2. La Cour n'est pas compétente pour répondre à la seconde question.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 16 december 1998. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 16 décembre 1998.
De griffier. Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^