Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 108/98 van 21 oktober 1998 Rolnummers 1166, 1173, 1174 en 1283 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, zoals, ene Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters H. (...)"
Arrest nr. 108/98 van 21 oktober 1998 Rolnummers 1166, 1173, 1174 en 1283 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, zoals, ene Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters H. (...) Arrêt n° 108/98 du 21 octobre 1998 Numéros du rôle : 1166, 1173, 1174 et 1283 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, d'une part, tel La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H. Boel, (...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 108/98 van 21 oktober 1998 Arrêt n° 108/98 du 21 octobre 1998
Rolnummers 1166, 1173, 1174 en 1283 Numéros du rôle : 1166, 1173, 1174 et 1283
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 57, § 2, van de En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 57, § 2,
organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide
maatschappelijk welzijn, zoals, enerzijds, ingevoegd bij de wet van 30 sociale, d'une part, tel qu'il a été inséré par la loi du 30 décembre
december 1992 en, anderzijds, gewijzigd bij artikel 65 van de wet van 1992 et, d'autre part, tel qu'il a été modifié par l'article 65 de la
15 juli 1996, gesteld door het Arbeidshof te Antwerpen, door het loi du 15 juillet 1996, posées par la Cour du travail d'Anvers, par la
Arbeidshof te Brussel en door de Arbeidsrechtbank te Gent. Cour du travail de Bruxelles et par le Tribunal du travail de Gand.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H.
rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, G. De Baets en R. Boel, L. François, J. Delruelle, G. De Baets et R. Henneuse, assistée
Henneuse, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève, du greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen I. Objet des questions préjudicielles
a) Bij arrest van 8 oktober 1997 in zake het O.C.M.W. van Antwerpen a) Par arrêt du 8 octobre 1997 en cause du C.P.A.S. d'Anvers contre A.
tegen A. Eke, waarvan de expeditie ter griffie is ingekomen op 16 Eke, dont l'expédition est parvenue au greffe le 16 octobre 1997, la
oktober 1997, heeft het Arbeidshof te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : Cour du travail d'Anvers a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 « L'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres
betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn (zoals publics d'aide sociale (modifié et remplacé par l'article 65 de la loi
gewijzigd en vervangen door artikel 65 van de wet van 15 juli 1996, du 15 juillet 1996, Moniteur belge du 5 octobre 1996) viole-t-il les
Belgisch Staatsblad, 5 oktober 1996) de artikelen 10 en/of 11 van de articles 10 et/ou 11 de la Constitution, juncto l'article 23 de la
Grondwet, juncto artikel 23 van de Grondwet, artikel 191 van de Constitution, l'article 191 de la Constitution, l'article 11.1 du
Grondwet, artikel 11.1 van het Internationaal Verdrag betreffende de Pacte international relatif aux droits économiques, sociaux et
Economische, Sociale en Culturele Rechten, en artikel 13 van het culturels ainsi que l'article 13 de la Convention européenne de
Europees Verdrag betreffende de Rechten van de Mens en de fundamentele sauvegarde des droits de l'homme et des libertés fondamentales, plus
vrijheden, meer bepaald waar het een verschil in behandeling instelt
en teweegbrengt wat betreft het recht op maatschappelijke précisément en ce qu'il instaure et entraîne une différence de
dienstverlening ten opzichte van, enerzijds, de vreemdelingen die traitement pour ce qui concerne le droit à l'aide sociale entre, d'une
illegaal in het Rijk verblijven, en meer bepaald de afgewezen part, les étrangers qui séjournent illégalement dans le Royaume et
asielaanvragers aan wie een uitvoerbaar bevel om het grondgebied te plus précisément les demandeurs d'asile déboutés auxquels un ordre
verlaten werd betekend, meer bepaald de afgewezen asielaanvragers die exécutoire de quitter le territoire a été signifié et plus
tegen het uitvoerbaar bevel het grondgebied te verlaten een beroep tot spécialement les demandeurs d'asile déboutés qui ont introduit un
schorsing en/of nietigverklaring hebben ingesteld waarover geen recours en suspension et/ou en annulation contre l'ordre exécutoire de
definitieve uitspraak werd gedaan, en, anderzijds, de andere quitter le territoire au sujet duquel il n'a pas été statué de manière
vreemdelingen ? » définitive et, d'autre part, les autres étrangers ? »
Die zaak is ingeschreven onder het nummer 1166 van de rol van het Hof. Cette affaire est inscrite sous le numéro 1166 du rôle de la Cour.
b) Bij arresten van 8 oktober 1997, respectievelijk in zake het b) Par arrêts du 8 octobre 1997, respectivement en cause du C.P.A.S.
O.C.M.W. van Nijvel tegen C. Kokou Comlan en het O.C.M.W. van Jette de Nivelles contre C. Kokou Comlan et du C.P.A.S. de Jette contre M.
tegen M. Aziz, waarvan de expedities ter griffie zijn ingekomen op 21 Aziz, dont les expéditions sont parvenues au greffe le 21 octobre
oktober 1997, heeft het Arbeidshof te Brussel de volgende prejudiciële 1997, la Cour du travail de Bruxelles a posé les questions
vragen gesteld : préjudicielles suivantes :
« 1. Schendt artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 « 1. L'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des
betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, ingevoegd centres publics d'aide sociale, inséré par la loi du 30 décembre 1992,
bij de wet van 30 december 1992, de artikelen 10, 11, 23 en 191 van de viole-t-il les articles 10, 11, 23 et 191 de la Constitution
op 17 februari 1994 gecoördineerde Grondwet, in zoverre het - in de coordonnée du 17 février 1994 en tant qu'il établit - dans la
rechtspraak van het Hof van Cassatie - met betrekking tot de jurisprudence de la Cour de cassation - une distinction quant à
toekenning van de maatschappelijke dienstverlening een onderscheid l'octroi de l'aide sociale entre, d'une part, les Belges et les
invoert tussen de Belgen en de vreemdelingen die legaal in het land étrangers séjournant légalement dans le pays et, d'autre part, les
verblijven, enerzijds, en de vreemdelingen die illegaal in het land étrangers en séjour illégal et les demandeurs d'asile auxquels un
verblijven en de asielzoekers aan wie een ' definitief ' bevel om het ordre " définitif " de quitter le territoire a été notifié, même si
grondgebied te verlaten werd betekend, anderzijds, zelfs als tegen dat
bevel nog niet alle rechtsmiddelen (met inbegrip van de toutes les voies de recours (y compris les recours non suspensifs)
niet-opschortende beroepen) zijn uitgeput ? contre cet ordre n'ont pas encore été épuisées ?
2. Schendt artikel 65 van de wet van 15 juli 1996, dat artikel 57, § 2. L'article 65 de la loi du 15 juillet 1996, qui modifie l'article
2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics
voor maatschappelijk welzijn wijzigt, de artikelen 10, 11, 23 en 191 d'aide sociale, viole-t-il les articles 10, 11, 23 et 191 de la
van de op 17 februari 1994 gecoördineerde Grondwet, in zoverre het met Constitution coordonnée du 17 février 1994 en tant qu'il établit une
betrekking tot de toekenning van de maatschappelijke dienstverlening distinction quant à l'octroi de l'aide sociale entre, d'une part, les
een onderscheid invoert tussen de Belgen en de vreemdelingen die Belges et les étrangers séjournant légalement dans le pays et, d'autre
legaal in het land verblijven, enerzijds, en de vreemdelingen die part, les étrangers en séjour illégal et les demandeurs d'asile
illegaal in het land verblijven en de asielzoekers aan wie een auxquels un ordre exécutoire de quitter le territoire a été notifié ?
uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten werd betekend,
anderzijds ? » »
Die zaken zijn ingeschreven respectievelijk onder de nummers 1173 en Ces affaires sont inscrites respectivement sous les numéros 1173 et
1174 van de rol van het Hof. 1174 du rôle de la Cour.
c) Bij vonnis van 16 januari 1998 in zake B. Diabate tegen het c) Par jugement du 16 janvier 1998 en cause de B. Diabate contre le
O.C.M.W. van Nevele, waarvan de expeditie ter griffie is ingekomen op
26 januari 1998, heeft de Arbeidsrechtbank te Gent de volgende C.P.A.S. de Nevele, dont l'expédition est parvenue au greffe le 26
janvier 1998, le Tribunal du travail de Gand a posé la question
prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Vormt de wettelijke regeling, zoals vastgesteld in het artikel 57, § « La réglementation légale fixée à l'article 57, § 2, de la loi sur
2, van de O.C.M.W.-wet van 8 juli 1976 en gewijzigd door artikel 65 les C.P.A.S. du 8 juillet 1976 et modifiée par l'article 65 de la loi
van de wet van 15 juli 1996, een schending van het gelijkheids- en du 15 juillet 1996 constitue-t-elle une violation des principes
discriminatiebeginsel vervat in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet d'égalité et de non-discrimination contenus aux articles 10 et 11 de
in samenhang met artikel 23 van de Grondwet, artikel 11.1 van het la Constitution, lus conjointement avec l'article 23 de la
Internationale Verdrag inzake economische, sociale en culturele Constitution, l'article 11.1 du Pacte international relatif aux droits
rechten en artikel 3 van het Verdrag tot bescherming van de rechten économiques, sociaux et culturels et l'article 3 de la Convention de
van de mens en de fundamentele vrijheden, doordat het artikel 57, § 2, een niet verantwoord verschil in behandeling instelt wat betreft het recht op maatschappelijke dienstverlening ten opzichte van, enerzijds, Belgen en vreemdelingen die legaal in het Rijk verblijven en, anderzijds, vreemdelingen wier asielaanvraag werd afgewezen en aan wie een uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten is betekend, en vervolgens ten opzichte van, enerzijds, vreemdelingen aan wie een uitvoerbaar bevel is betekend om het grondgebied te verlaten en welke kunnen teruggeleid worden naar hun land van oorsprong en, anderzijds, vreemdelingen aan wie een uitvoerbaar bevel is betekend en die niet kunnen worden teruggeleid naar hun land van herkomst, gelet op de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés fondamentales, en ce que l'article 57, § 2, instaure une différence de traitement non justifiée pour ce qui concerne le droit à l'aide sociale à l'égard, d'une part, des Belges et des étrangers qui séjournent légalement dans le Royaume et, d'autre part, des étrangers dont la demande d'asile a été rejetée et auxquels un ordre exécutoire de quitter le territoire a été signifié, et, par ailleurs, à l'égard, d'une part, des étrangers auxquels un ordre exécutoire de quitter le territoire a été signifié et qui peuvent être reconduits dans leur pays d'origine et, d'autre part, les étrangers auxquels un ordre exécutoire a été signifié et qui ne peuvent être reconduits dans leur pays d'origine, vu la situation
gevaarlijke plaatselijke toestand aldaar ? » dangereuse qui y règne ? »
Die zaak is ingeschreven onder het nummer 1283 van de rol van het Hof. Cette affaire est inscrite sous le numéro 1283 du rôle de la Cour.
II. De feiten en de rechtspleging in de bodemgeschillen II. Les faits et les procédures antérieures
De zaak met rolnummer 1166 L'affaire portant le numéro 1166 du rôle
A. Eke kwam op 9 april 1993 in België aan en diende een aanvraag in om A. Eke est arrivé en Belgique le 9 avril 1993 et a introduit une
erkenning als vluchteling. Na een procedure voor de demande visant à être reconnu comme réfugié. Suite à une procédure
Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen en de devant le Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides et la
Vaste Beroepscommissie voor vluchtelingen werd hem op 23 januari 1996 Commission permanente de recours des réfugiés, cette reconnaissance
die erkenning geweigerd. Over het feit of het bevel om het grondgebied lui fut refusée le 23 janvier 1996. Le fait que l'ordre de quitter le
te verlaten hem werd betekend, bestaat betwisting. territoire lui ait été signifié est contesté.
Op 29 maart 1996 richtte A. Eke een verzoek aan de burgemeester van de Le 29 mars 1996, A. Eke a adressé une demande au bourgmestre de la
stad Antwerpen om met toepassing van artikel 9, derde lid, van de ville d'Anvers visant à obtenir, par application de l'article 9,
vreemdelingenwet machtiging tot verblijf in België te verkrijgen op alinéa 3, de la loi relative aux étrangers, un permis de séjour en
grond van humanitaire redenen. Belgique pour raisons humanitaires.
Op 22 mei 1996 besliste het openbaar centrum voor maatschappelijk Le 22 mai 1996, le centre public d'aide sociale d'Anvers a décidé de
ne pas accorder d'aide financière durant la période comprise entre mai
welzijn te Antwerpen om van mei 1996 tot november 1996 geen financiële 1996 et novembre 1996 parce que A. Eke ne disposait pas de documents
dienstverlening aan A. Eke toe te kennen omdat hij niet over geldige
verblijfsdocumenten beschikte. de séjour valables.
Op 26 juni 1996 deelt de Dienst Vreemdelingenzaken van het Ministerie Le 26 juin 1996, l'Office des étrangers du ministère de l'Intérieur
van Binnenlandse Zaken aan A. Eke mee dat zijn tweede asielaanvraag fait savoir à A. Eke que sa deuxième demande d'asile ne peut être
niet in overweging kan worden genomen. Die kennisgeving bevat het prise en compte. Cette notification contient l'ordre de quitter le
bevel het grondgebied te verlaten binnen vijf dagen. Tegen die
beslissing stelt A. Eke op 4 juli 1996 een vordering tot schorsing van territoire dans les cinq jours. Le 4 juillet 1996, A. Eke introduit
tenuitvoerlegging en een beroep tot vernietiging in bij de Raad van une demande de suspension et un recours en annulation auprès du
State. Tegen de beslissing van het openbaar centrum voor maatschappelijk Conseil d'Etat à l'encontre de cette décision.
welzijn tekent A. Eke beroep aan bij de arbeidsrechtbank, die de A. Eke interjette appel de la décision du centre public d'aide sociale
vordering ontvankelijk en gegrond verklaart en het openbaar centrum auprès du tribunal du travail, qui déclare le recours recevable et
voor maatschappelijk welzijn ertoe verplicht opnieuw financiële fondé et qui oblige le centre public d'aide sociale à fournir à
bijstand te verlenen. Tegen die beslissing gaat het openbaar centrum nouveau une assistance financière. Le centre public d'aide sociale
voor maatschappelijk welzijn in beroep. interjette appel de cette décision.
Voor het Arbeidshof te Antwerpen verzoekt A. Eke het Arbitragehof een Devant la Cour du travail d'Anvers, A. Eke demande de poser à la Cour
d'arbitrage une question préjudicielle concernant l'article 57, § 2,
prejudiciële vraag te stellen over artikel 57, § 2, van de wet van 8 de la loi du 8 juillet 1976, relatif à l'aide sociale.
juli 1976, dat betrekking heeft op de maatschappelijke dienstverlening. Selon A. Eke, cette disposition, tant dans sa version antérieure que
Volgens A. Eke is die bepaling zowel vóór als na de inwerkingtreding dans sa version postérieure à l'entrée en vigueur de l'article 65 de
van artikel 65 van de wet van 15 juli 1996 strijdig met artikel 1 en la loi du 15 juillet 1996, est contraire à l'article 1er et à
artikel 57, § 1, van dezelfde wet, met artikel 2, § 5, van de wet van l'article 57, § 1er, de cette même loi, à l'article 2, § 5, de la loi
2 april 1965 en met de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet. du 2 avril 1965 et aux articles 10, 11 et 23 de la Constitution.
Het Arbeidshof stelt in zijn verwijzingsbeslissing dat voor de Dans sa décision de renvoi, la Cour du travail considère que pour la
betwiste periode van 1 mei 1996 tot 1 juli 1996, waarvoor niet bewezen période litigieuse du 1er mai 1996 au 1er juillet 1996, pour laquelle
wordt dat een definitief bevel was betekend aan A. Eke, en voor de il n'est pas prouvé qu'un ordre définitif a été signifié à A. Eke, et
tweede periode van 2 juli 1996 tot 10 januari 1997, vooraleer de pour la deuxième période du 2 juillet 1996 au 10 janvier 1997, avant
nieuwe tekst van artikel 57, § 2, van toepassing werd, een antwoord op que le nouveau texte de l'article 57, § 2, soit devenu applicable, la
de opgeworpen prejudiciële vraag niet relevant is. Aangezien geen réponse à la question préjudicielle proposée est sans intérêt. Vu
bewijs voorligt dat op 19 maart 1996 aan A. Eke een bevel werd l'absence de preuve qu'un ordre de quitter le territoire a été
betekend om het grondgebied te verlaten, diende de beslissing van 22 signifié à A. Eke le 19 mars 1996, la décision du 22 mai 1996 devait
mei 1996 vanaf 1 mei 1996 te worden tenietgedaan en diende de être annulée à partir du 1er mai 1996 et l'aide sociale devait à
maatschappelijke dienstverlening hem vanaf die datum opnieuw te worden nouveau lui être fournie à partir de cette date, ainsi que le tribunal
verleend, zoals de arbeidsrechtbank heeft beslist. Het Arbeidshof du travail l'avait décidé. La Cour du travail renvoie également à
verwijst ook naar het arrest van het Arbitragehof van 29 juni 1994. l'arrêt de la Cour d'arbitrage du 29 juin 1994. Pour ce qui concerne la période prenant cours le 2 juillet 1996, il
Wat de periode vanaf 2 juli 1996 betreft, staat vast dat A. Eke op 26 est établi que le 26 juin 1996 A. Eke s'était vu signifier, au sens de
juni 1996, in de zin van de rechtspraak van het Hof van Cassatie en la jurisprudence de la Cour de cassation et de l'article 57, § 2, de
van artikel 57, § 2, van de O.C.M.W.-wet, zoals op dat tijdstip van la loi organique des centres publics d'aide sociale, tel qu'il était
kracht, een definitief bevel om het grondgebied te verlaten binnen en vigueur à l'époque, un ordre définitif de quitter le territoire
vijf dagen werd betekend, zodat hij op grond van die tekst voor de dans les cinq jours, en sorte que sur la base de ce texte, il ne peut
periode tot 10 januari 1997 geen aanspraak kan maken op andere dan prétendre à rien d'autre, pour la période allant jusqu'au 10 janvier
dringende medische hulpverlening. Het feit dat ondertussen zijn 1997, qu'à une aide médicale urgente. Le fait que son séjour sur le
verblijf op het grondgebied gedoogd wordt, verandert hieraan niets. territoire ait été entre-temps toléré n'y change rien.
Vermits de in artikel 26, § 2, laatste lid, van de bijzondere wet van Etant donné que les exceptions mentionnées à l'article 26, § 2,
6 januari 1989 op het Arbitragehof vermelde uitzonderingen niet van dernier alinéa, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
d'arbitrage ne sont pas applicables au litige portant sur la période
toepassing zijn voor de betwisting betreffende de periode vanaf 10 prenant cours le 10 janvier 1997, auquel l'article 57, § 2, modifié,
januari 1997, waarop het gewijzigde artikel 57, § 2, van de de la loi organique des centres publics d'aide sociale est applicable,
O.C.M.W.-wet van toepassing is, dient daarover een prejudiciële vraag une question préjudicielle doit être posée à ce sujet.
te worden gesteld. De zaken met rolnummers 1173 en 1174 Les affaires portant les numéros 1173 et 1174 du rôle
Il se déduit des données contenues dans la décision de renvoi dans
Uit de gegevens die de verwijzingsbeslissing in de zaak met rolnummer l'affaire portant le numéro 1173 du rôle qu'un ordre de quitter le
1173 bevat, kan worden afgeleid dat aan C. Kokou Comlan op 24 maart 1994 een bevel werd betekend om het grondgebied te verlaten, waartegen hij beroep heeft ingesteld bij de Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen, die op 10 juni 1994 de weigering van verblijf heeft bevestigd. Tegen die beslissing heeft hij een niet-opschortend beroep ingesteld voor de Raad van State. Bij vonnis van de arbeidsrechtbank van 14 maart 1995 werd het recht op maatschappelijke dienstverlening van de betrokkene hersteld. Tegen die beslissing heeft het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn beroep aangetekend. Voor het Arbeidshof te Brussel blijkt dat er geen eensgezindheid territoire a été signifié à C. Kokou Comlan le 24 mars 1994, ordre contre lequel ce dernier a introduit un recours auprès du Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides, qui a confirmé le refus de séjour en date du 10 juin 1994. L'intéressé a introduit un recours non suspensif contre cette décision auprès du Conseil d'Etat. Par jugement du tribunal du travail du 14 mars 1995, le droit à l'aide sociale de l'intéressé a été rétabli. Le centre public d'aide sociale a interjeté appel de cette décision. Devant la Cour du travail de Bruxelles, il apparaît qu'il y a
tussen de partijen bestaat over de interpretatie van het begrip « dissension entre les parties concernant l'interprétation de la notion
definitief bevel om het grondgebied te verlaten ». d'« ordre définitif de quitter le territoire ».
Uit de verwijzingsbeslissing in de zaak met rolnummer 1174 blijkt dat La décision de renvoi dans l'affaire portant le numéro 1174 du rôle
M. Aziz kandidaat-vluchteling is en de Syrische nationaliteit heeft. fait ressortir que M. Aziz, candidate réfugiée et de nationalité
Zij bleek te worden geholpen door het openbaar centrum voor syrienne, a été secourue par le centre public d'aide sociale de Jette
maatschappelijk welzijn van Jette, vanaf mei 1995, en dit in de vorm à partir de mai 1995 et cela, sous forme d'une aide pécuniaire de plus
van geldelijke hulp van ongeveer 20.000 frank per maand, de betaling ou moins 20.000 francs par mois, de la couverture des soins
van medisch-farmaceutische verzorging en een inschrijving voor een médico-pharmaceutiques et d'une inscription à des cours de français.
cursus Frans. En date du 8 décembre 1995, le comité spécial du service social a
Op 8 december 1995 heeft het bijzonder comité van de sociale dienst décidé de ne plus lui accorder l'aide sociale à partir du 1er décembre
beslist haar vanaf 1 december 1995 niet langer die hulp te verlenen 1995 au motif que l'intéressée séjournait illégalement dans notre
omdat de betrokkene illegaal in ons land verbleef nadat haar een pays, c'est-à-dire après s'être vu notifier un ordre exécutoire de
uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten was betekend. quitter le territoire.
Bij vonnis van 6 mei 1996 heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel het Par jugement du 6 mai 1996, le Tribunal du travail de Bruxelles a
openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn van Jette ertoe condamné le centre public d'aide sociale de Jette à servir à la
veroordeeld aan de oorspronkelijke eiseres een geldelijke hulp toe te demanderesse originaire une aide pécuniaire équivalente au minimum de
kennen die minstens gelijk is aan het bestaansminimum voor moyens d'existence au taux isolé, à l'affilier à une mutualité de son
alleenstaanden, haar te laten aansluiten bij een ziekenfonds van haar choix et à lui assurer une guidance en vue de trouver un travail
keuze en haar te begeleiden om een bezoldigde baan te vinden die rémunéré et déclaré en rapport avec ses capacités.
overeenstemt met haar capaciteiten.
Het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn vordert niettemin Le centre public d'aide sociale demande néanmoins devant la Cour du
voor het Arbeidshof te Brussel dat het voormelde vonnis wordt travail de Bruxelles la réformation du jugement précité, au seul motif
vernietigd omdat het voorschrift van artikel 57, § 2, van de wet van 8 que n'aurait pas été respecté le prescrit de l'article 57, § 2, de la
juli 1976, zoals ingevoegd bij artikel 151 van de wet van 30 december loi du 8 juillet 1976, tel qu'il a été introduit par l'article 151 de
1992, niet in acht zou zijn genomen. la loi du 30 décembre 1992.
Het Arbeidshof merkt in beide verwijzingsbeslissingen op dat het La Cour du travail observe dans les deux décisions de renvoi que le
betwiste recht op maatschappelijke dienstverlening betrekking heeft op
een periode onder gelding van artikel 57, § 2, van de organieke wet droit contesté à l'aide sociale porte sur une période régie par
van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres
welzijn, en op een periode onder gelding van die bepaling zoals publics d'aide sociale et sur une période régie par cette même
gewijzigd door de wet van 15 juli 1996, waarbij het woord « definitief disposition telle qu'elle a été modifiée par la loi du 15 juillet
» werd vervangen door het woord « uitvoerbaar ». Om die reden beslist 1996, le mot « définitif » ayant été remplacé par le mot « exécutoire
het Arbeidshof tot het stellen van twee prejudiciële vragen, over de ». C'est pour cette raison que la Cour du travail décide de poser deux
questions préjudicielles, l'une concernant l'ancienne et l'autre
oude en over de nieuwe wettekst. concernant la nouvelle disposition légale.
Wat artikel 57, § 2, van de O.C.M.W.-wet zoals ingevoegd door de wet En ce qui concerne l'article 57, § 2, de la loi organique des centres
van 1992 betreft, overweegt het Arbeidshof dat het daarin vervatte publics d'aide sociale, tel qu'il a été inséré par la loi de 1992, la
begrip « definitief bevel om het grondgebied te verlaten » tot Cour du travail considère que la notion, contenue dans cette
uiteenlopende interpretaties in de rechtspraak heeft geleid. Bij disposition, d'« ordre définitif de quitter le territoire » a donné
lieu à des interprétations divergentes dans la jurisprudence. Dans des
arresten van 4 september 1995, 4 december 1995, 7 november 1996 en 17 arrêts du 4 septembre 1995, du 4 décembre 1995, du 7 novembre 1996 et
februari 1997 heeft het Hof van Cassatie geoordeeld dat het bevel du 17 février 1997, la Cour de cassation a estimé que l'ordre est
definitief is wanneer tegen dat bevel geen opschortend beroep meer kan définitif lorsqu'il ne peut plus faire l'objet d'un recours suspensif
worden ingesteld voor een administratieve overheid of voor de Raad van State. devant une autorité administrative ou devant le Conseil d'Etat.
Volgens de verwijzende rechter hebben die arresten niet gezorgd voor Selon le juge a quo, ces arrêts n'ont pas mis fin à toutes les
vrede in de rechtswereld en rijst de vraag of de interpretatie van het contestations juridiques et la question est de savoir si
Hof van Cassatie die ingaat tegen de meerderheidsstrekking in de l'interprétation de la Cour de cassation, qui va à l'encontre de la
rechtspraak die tevoren bestond, in overeenstemming is met de jurisprudence majoritaire qui existait auparavant, est conforme aux
artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Het Arbeidshof wijst erop dat de articles 10 et 11 de la Constitution. La Cour du travail souligne que
betwiste bepaling reeds ter toetsing aan het Arbitragehof werd la disposition litigieuse a déjà été soumise au contrôle de la Cour
voorgelegd, doch om redenen die vreemd waren aan de thans voorliggende d'arbitrage, mais ce pour des motifs étrangers à la présente
problematiek en beslist tot het stellen van een prejudiciële vraag. problématique, et elle décide de poser une question préjudicielle.
Met betrekking tot de wijziging van artikel 57, § 2, van de En ce qui concerne la modification de l'article 57, § 2, de la loi
O.C.M.W.-wet door de wet van 15 juli 1996 merkt het Arbeidshof op dat organique des centres publics d'aide sociale par la loi du 15 juillet
daarmee beoogd zou worden het asielrecht te beperken. Het Arbeidshof 1996, la Cour du travail observe que le but était de restreindre le
overweegt dat dit geleid heeft tot willekeurige ongelijkheden in de droit d'asile. La Cour du travail considère que cela a donné lieu à
toepassing van de wet, waarvan men zich moet afvragen of ze niet des inégalités arbitraires dans l'application de la loi et qu'il faut
worden veroorzaakt door de tekst van de wet zelf. Het Arbeidshof se demander si elles ne sont pas le fait du texte législatif lui-même.
beslist daarom tot het stellen van een tweede prejudiciële vraag. La Cour du travail décide pour cette raison de poser une seconde
question préjudicielle.
De zaak met rolnummer 1283 L'affaire portant le numéro 1283 du rôle
De eiser voor de Arbeidsrechtbank, B. Diabate, geboren in Kabala La partie demanderesse devant le Tribunal du travail, B. Diabate, né à
(Sierra Leone) werd bij beslissing van de Dienst Vreemdelingenzaken Kabala (Sierra Leone), s'est vu refuser le statut de réfugié et a reçu
l'ordre de quitter le territoire par décision de l'Office des
van 15 september 1995, bevestigd bij beslissing van de étrangers du 15 septembre 1995, confirmée par la décision du
Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen van 14 mei 1996, het statuut van vluchteling geweigerd en hij kreeg het bevel het grondgebied te verlaten. Van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn te Nevele, waar hij verblijft, ontvangt hij financiële steun met het oog op vrijwillige repatriëring. Op 16 juli 1996 verzoekt B. Diabate het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn bijkomend om dringende steun, die hem bij beslissing van 17 juli 1996 wordt geweigerd. Het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn deelt hem mee dat zijn asielaanvraag niet ontvankelijk werd verklaard, zodat hij illegaal in het land verblijft, en dat het openbaar centrum voor maatschappelijk Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides du 14 mai 1996. Le centre public d'aide sociale de Nevele, où il réside, lui accorde une aide financière en vue d'un rapatriement volontaire. Le 16 juillet 1996, B. Diabate demande au centre public d'aide sociale de recevoir aussi une aide urgente, laquelle lui est refusée par décision du 17 juillet 1996. Le centre public d'aide sociale lui communique que sa demande d'asile a été déclarée irrecevable, en sorte qu'il est en séjour illégal dans le pays et que le centre public d'aide sociale,
welzijn ingevolge artikel 57, § 2, van de wet van 8 juli 1976 alleen par suite de l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976, peut
steun kan verlenen in geval van bereidheid tot vrijwillige uniquement lui accorder une aide s'il consent à un rapatriement
repatriëring en gedurende maximaal één maand na de datum van het volontaire et ce pour une période d'un mois au plus après la date du
illegaal verblijf of in geval van een beroep bij de Raad van State séjour illégal ou, en cas de recours auprès du Conseil d'Etat, lorsque
wanneer de Raad van State de schorsing uitspreekt van het bevel om het le Conseil d'Etat suspend l'ordre de quitter le territoire.
land te verlaten.
B. Diabate betwist die beslissing bij de Arbeidsrechtbank. Hij voert B. Diabate conteste cette décision devant le Tribunal du travail. Il
aan dat hij tegen de afwijzing van zijn asielaanvraag een verzoek tot soutient avoir introduit auprès du Conseil d'Etat un recours en
nietigverklaring en schorsing van de tenuitvoerlegging heeft ingesteld annulation et une demande de suspension contre le rejet de sa demande
bij de Raad van State en dat in afwachting van het arrest het openbaar d'asile et que, en attendant l'arrêt, le centre public d'aide sociale
centrum voor maatschappelijk welzijn verplicht is hem financiële steun est obligé de lui accorder une aide financière tant qu'il n'est pas
te verlenen zolang hij niet effectief is teruggewezen. Bij beslissing effectivement refoulé. Par décision du juge des référés, le centre
van de rechter in kort geding werd het openbaar centrum voor
maatschappelijk welzijn van Nevele voorlopig ertoe verplicht met public d'aide sociale de Nevele s'est vu contraint, à titre
ingang van 21 mei 1996 financiële steun te verlenen. provisoire, d'accorder une aide financière à partir du 21 mai 1996.
In haar verwijzingsbeslissing overweegt de Arbeidsrechtbank dat door Dans sa décision de renvoi, le Tribunal du travail considère que la
de wet van 15 juli 1996 de notie « uitvoerbaar bevel om het loi du 15 juillet 1996 a introduit la notion d'« ordre exécutoire de
grondgebied te verlaten » werd ingevoegd in artikel 57, § 2, van de O.C.M.W.-wet. In de rechtsleer is daarover gesteld dat een bevel uitvoerbaar is zodra het werd betekend en de termijn die op het bevel staat is verstreken, ook indien tegen het bevel beroep werd ingesteld. Uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie blijkt dat een beroep bij de Raad van State tegen een dergelijk bevel geen schorsend karakter heeft. Evenmin heeft het instellen van een vordering tot schorsing voor de Raad van State in het kader van het administratief kort geding schorsende werking. Uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie blijkt bovendien dat het bevel blijft bestaan, ook al worden geen effectieve maatregelen genomen om het uit te voeren. De Rechtbank vraagt zich af of er gelet op al die elementen nog sprake kan zijn van het grondrecht op een menswaardig bestaan en of quitter le territoire » dans l'article 57, § 2, de la loi organique des centres publics d'aide sociale. La doctrine, quant à elle, estime qu'un ordre est exécutoire dès qu'il a été signifié et que le délai dont est assorti l'ordre a expiré, même si l'ordre a fait l'objet d'un recours. Il appert de la jurisprudence de la Cour de cassation qu'un recours introduit au Conseil d'Etat contre semblable ordre n'a pas d'effet suspensif. L'introduction d'une demande de suspension auprès du Conseil d'Etat dans le cadre du référé administratif n'a pas davantage effet suspensif. Il ressort en outre de la jurisprudence de la Cour de cassation que l'ordre subsiste, même si aucune mesure effective n'est prise pour donner exécution audit ordre. Le Tribunal se demande si, eu égard à tous ces éléments, il peut encore être question d'un droit fondamental à une vie conforme à la
integendeel de bepalingen van artikel 57, § 2, niet een bijkomende dignité humaine et si, au contraire, les dispositions de l'article 57,
voorwaarde introduceren om dit grondrecht te kunnen uitoefenen, § 2, n'introduisent pas une condition supplémentaire pour pouvoir
namelijk het hebben van een geldig verblijfsstatuut, en aldus leiden exercer ce droit fondamental, à savoir disposer d'un statut de séjour
tot een onderscheid in behandeling dat strijdig is met de artikelen 10 valable et n'établissent pas de la sorte un traitement distinct
en 11 van de Grondwet. Om die reden stelt de Rechtbank het Hof een contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution. Pour ce motif, le
prejudiciële vraag. Tribunal pose une question préjudicielle à la Cour.
III. De rechtspleging voor het Hof III. La procédure devant la Cour
a) De zaken met rolnummers 1166, 1173 en 1174 a) Les affaires portant les numéros 1166, 1173 et 1174 du rôle
Bij beschikkingen van 16 en 21 oktober 1997 heeft de voorzitter in Par ordonnances des 16 et 21 octobre 1997, le président en exercice a
functie voor ieder van de zaken de rechters van de zetel aangewezen désigné pour chacune des affaires les juges du siège conformément aux
overeenkomstig de artikelen 58 en 59 van de bijzondere wet van 6 articles 58 et 59 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
januari 1989 op het Arbitragehof. d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om in de respectieve zaken artikel 71 of 72 van de organieke wet toe dans les affaires respectives des articles 71 ou 72 de la loi
te passen. organique.
Bij beschikking van 28 oktober 1997 heeft het Hof de zaken samengevoegd. Par ordonnance du 28 octobre 1997, la Cour a joint les affaires.
Van de verwijzingsbeslissingen is kennisgegeven overeenkomstig artikel Les décisions de renvoi ont été notifiées conformément à l'article 77
77 van de organieke wet bij op 21 november 1997 ter post aangetekende de la loi organique, par lettres recommandées à la poste le 21
brieven; bij dezelfde brieven is kennisgegeven van de beschikking tot novembre 1997; l'ordonnance de jonction a été notifiée par les mêmes
samenvoeging. lettres.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 22 november 1997. Moniteur belge du 22 novembre 1997.
Memories zijn ingediend door : Des mémoires ont été introduits par :
- C. Kokou Comlan, A. Buyllaan 74, 1050 Brussel, bij op 8 december - C. Kokou Comlan, avenue A. Buyl 74, 1050 Bruxelles, par lettre
1997 ter post aangetekende brief; recommandée à la poste le 8 décembre 1997;
- de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 9 december 1997 - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par
ter post aangetekende brief; lettre recommandée à la poste le 9 décembre 1997;
- het O.C.M.W. van Jette, Sint-Pieterskerkstraat 47-49, 1090 Brussel, - le C.P.A.S. de Jette, rue de l'Eglise Saint-Pierre 47-49, 1090
bij op 25 december 1997 ter post aangetekende brief; Bruxelles, par lettre recommandée à la poste le 25 décembre 1997;
- A. Eke, Klamperstraat 33, 2060 Antwerpen, bij op 5 januari 1998 ter - A. Eke, Klamperstraat 33, 2060 Anvers, par lettre recommandée à la
post aangetekende brief; poste le 5 janvier 1998;
- M. Aziz, Pierre Timmermansstraat, 1090 Brussel, bij op 5 januari - M. Aziz, rue Pierre Timmermans, 1090 Bruxelles, par lettre
1998 ter post aangetekende brief. recommandée à la poste le 5 janvier 1998.
b) De zaak met rolnummer 1283 b) L'affaire portant le numéro 1283 du rôle
Bij beschikking van 26 januari 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 26 janvier 1998, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
77 van de organieke wet bij op 13 februari 1998 ter post aangetekende loi organique, par lettres recommandées à la poste le 13 février 1998;
brieven; bij dezelfde brieven is kennisgegeven van de beschikking tot l'ordonnance de jonction a été notifiée par les mêmes lettres.
samenvoeging. Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 28 februari 1998. Moniteur belge du 28 février 1998.
De Ministerraad heeft een memorie ingediend bij op 9 maart 1998 ter Le Conseil des ministres a introduit un mémoire, par lettre
post aangetekende brief. recommandée à la poste le 9 mars 1998.
c) De samengevoegde zaken met rolnummers 1166, 1173, 1174 en 1283 c) Les affaires jointes portant les numéros 1166, 1173, 1174 et 1283
Bij beschikking van 28 januari 1998 heeft het Hof de zaak met du rôle Par ordonnance du 28 janvier 1998, la Cour a joint l'affaire portant
rolnummer 1283 gevoegd bij de reeds samengevoegde zaken met rolnummers le numéro1283 du rôle et les affaires déjà jointes portant les numéros
1166, 1173 en 1174. 1166, 1173 et 1174 du rôle.
Bij beschikking van 19 februari 1998 heeft het Hof beslist dat rechter Par ordonnance du 19 février 1998, la Cour a décidé que le juge M.
M. Bossuyt zich zal onthouden en wordt vervangen door rechter G. De Bossuyt s'abstiendrait et serait remplacé par le juge G. De Baets, qui
Baets, die verslaggever wordt. devient rapporteur.
Bij beschikkingen van 25 maart 1998 en 29 september 1998 heeft het Hof Par ordonnances du 25 mars 1998 et du 29 septembre 1998, la Cour a
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectievelijk 16 oktober 1998 en 16 april 1999. prorogé respectivement jusqu'aux 16 octobre 1998 et 16 avril 1999 le
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Van de memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Les mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 11 mei 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 11 mai 1998.
A. Eke heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 12 juni 1998 A. Eke a introduit un mémoire en réponse, par lettre recommandée à la
ter post aangetekende brief. poste le 12 juin 1998.
Bij beschikking van 8 juli 1998 heeft het Hof de zaken in gereedheid Par ordonnance du 8 juillet 1998, la Cour a déclaré les affaires en
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 30 september état et fixé l'audience au 30 septembre 1998.
1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats,
bij op 10 juli 1998 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 10 juillet 1998.
Op de openbare terechtzitting van 30 september 1998 : A l'audience publique du 30 septembre 1998 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. H. Wynants, advocaat bij de balie te Brussel, voor C. Kokou . Me H. Wynants, avocat au barreau de Bruxelles, pour C. Kokou Comlan
Comlan (in de zaak met rolnummer 1173); (dans l'affaire portant le numéro 1173 du rôle);
. Mr. F. Beghin, advocaat bij de balie te Brussel, voor M. Aziz (in de . Me F. Beghin, avocat au barreau de Bruxelles, pour M. Aziz (dans
zaak met rolnummer 1174); l'affaire portant le numéro 1174 du rôle);
. Mr. L. Herickx, advocaat bij de balie te Brussel, en Mr. R. Bützler, . Me L. Herickx, avocat au barreau de Bruxelles, et Me R. Bützler,
advocaat bij het Hof van Cassatie, voor het O.C.M.W. van Jette (in de avocat à la Cour de cassation, pour le C.P.A.S. de Jette (dans
zaak met rolnummer 1174); l'affaire portant le numéro 1174 du rôle);
. Mr. E. Brewaeys, advocaat bij de balie te Brussel, voor de . Me E. Brewaeys, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil des
Ministerraad; ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers G. De Baets en R. Henneuse verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs G. De Baets et R. Henneuse ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- zijn de zaken in beraad genomen. - les affaires ont été mises en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
Memorie van de Ministerraad Mémoire du Conseil des ministres
A.1.1. Aanleiding tot het stellen van de prejudiciële vragen is A.1.1. A l'estime du Conseil des ministres, les questions
volgens de Ministerraad de wijziging van artikel 57, § 2, van de préjudicielles font suite à la modification de l'article 57, § 2, de
organieke wet van 8 juli 1976 door het artikel 65 van de wet van 15 la loi organique du 8 juillet 1976 par l'article 65 de la loi du 15
juli 1996, waarbij onder meer het begrip « definitief bevel om het juillet 1996, modification qui a consisté notamment à remplacer la
grondgebied te verlaten » werd vervangen door het begrip « uitvoerbaar notion d'« ordre définitif de quitter le territoire » par celle d'«
bevel om het grondgebied te verlaten ». ordre exécutoire de quitter le territoire ».
A.1.2. De Ministerraad gaat in zijn memorie in de eerste plaats A.1.2. Dans son mémoire, le Conseil des ministres se penche d'abord
uitvoerig in op de arresten die het Hof reeds heeft gewezen in verband longuement sur les arrêts que la Cour a déjà rendus concernant la
met de voorgelegde problematiek. De Ministerraad stelt tot besluit problématique en question. Le Conseil des ministres en conclut que la
daarvan dat volgens het Hof artikel 57, § 2, van de O.C.M.W.-wet in Cour considère que l'article 57, § 2, de la loi organique des centres
zijn vroegere versie geen schending inhield van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en evenmin strijdig werd bevonden met artikel 11.1 van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten. In verband met de genoemde verdragsbepaling merkt de Ministerraad op dat het daarin gewaarborgde recht op een behoorlijke levensstandaard in redelijkheid niet onbeperkt kan worden opgevat. Het kan voor elke Staat slechts gaan om personen voor wie hij instaat. Daartoe kunnen, hoewel zij zich op het grondgebied bevinden, niet de vreemdelingen worden gerekend die het bevel hebben ontvangen het grondgebied te verlaten, nadat is gebleken dat de voorwaarden die in verband met hun verblijf waren gesteld, niet of niet meer in acht zijn genomen. publics d'aide sociale ne violait pas les articles 10 et 11 de la Constitution dans sa version antérieure et que cette disposition n'a pas davantage été jugée contraire à l'article 11.1 du Pacte international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels. S'agissant de la disposition conventionnelle précitée, le Conseil des ministres observe que le droit à un niveau de vie suffisant garanti par cette disposition ne se conçoit raisonnablement pas sans restriction. Il ne peut s'agir pour chaque Etat que des personnes dont il a la charge. A cet effet, ne peuvent être pris en compte les étrangers qui, bien qu'ils se trouvent sur le territoire, ont reçu l'ordre de le quitter après qu'il s'est avéré que les conditions de séjour ne sont pas ou plus respectées. En ce qui concerne la référence faite dans les questions
Wat de verwijzing in de prejudiciële vragen naar artikel 23 van de préjudicielles à l'article 23 de la Constitution, le Conseil des
Grondwet betreft, merkt de Ministerraad op dat aan die
grondwetsbepaling geen subjectief recht kan worden ontleend. Het staat ministres fait valoir que cette disposition constitutionnelle ne fait
aan de wetgever om de inhoud ervan concreet gestalte te geven. In casu naître aucun droit subjectif. Il appartient au législateur d'en
wordt het grondwettelijk recht op sociale bijstand gewaarborgd door de concrétiser le contenu. En l'espèce, le droit constitutionnel à l'aide
organieke wet van 8 juli 1976. sociale est garanti par la loi organique du 8 juillet 1976.
A.1.3. De wetswijziging waarbij het begrip « definitief bevel om het A.1.3. La modification législative par laquelle la notion d'« ordre
grondgebied te verlaten » werd omgezet in « uitvoerbaar bevel om het définitif de quitter le territoire » a été remplacée par la notion d'«
grondgebied te verlaten » behelst een louter interpretatieve ordre exécutoire de quitter le territoire » n'est qu'une simple
verduidelijking, zoals blijkt uit de parlementaire voorbereiding van précision d'ordre interprétatif, ainsi qu'il ressort des travaux
de wet van 15 juli 1996. Overigens toont de rechtspraak van het Hof préparatoires de la loi du 15 juillet 1996. Par ailleurs, la
van Cassatie voldoende aan dat ook voor de recente wetswijziging het jurisprudence de la Cour de cassation démontre à suffisance qu'avant
la modification légale récente, la notion d'« ordre définitif de
begrip « definitief bevel om het grondgebied te verlaten » in het quitter le territoire » devait aussi être interprétée, à la lumière de
licht van artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 in l'article 57, § 2, de la loi organique du 8 juillet 1976, comme étant
wezen als « uitvoerbaar bevel » moest worden ingevuld. In zijn arrest en réalité un « ordre exécutoire ». Dans son arrêt du 21 octobre 1996,
van 21 oktober 1996 merkte het Hof van Cassatie trouwens expliciet op la Cour de cassation a d'ailleurs explicitement considéré que le
dat de uitvoerbaarheid van het bevel om het grondgebied te verlaten caractère exécutoire de l'ordre de quitter le territoire est
bepalend is voor de beoordeling van het definitief karakter van dat déterminant pour apprécier le caractère définitif de cet ordre. La
bevel. De wijziging door de wet van 15 juli 1996 is bijgevolg niet van modification opérée par la loi du 15 juillet 1996 n'est dès lors pas
die aard dat zij aan het arrest nr. 51/94, waarbij het Hof zich de nature à donner une autre dimension à l'arrêt n° 51/94 par lequel
uitsprak over het vroegere artikel 57, § 2, van de O.C.M.W.-wet, een andere dimensie zou kunnen geven. A.1.4. Wat ten slotte de stelling betreft die wordt verdedigd in een van de verwijzingsbeslissingen als zou de in het geding zijnde norm een onderscheid invoeren tussen vreemdelingen aan wie een uitvoerbaar bevel werd betekend om het grondgebied te verlaten en die kunnen worden teruggeleid naar het land van oorsprong en vreemdelingen aan wie dat uitvoerbaar bevel werd betekend maar van wie de Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen vindt dat zij niet kunnen worden teruggeleid naar hun land van oorsprong gezien de huidige situatie aldaar, meent de Ministerraad dat die stelling berust op een verkeerde interpretatie van de in het geding zijnde bepalingen. la Cour s'est prononcée sur l'ancien article 57, § 2, de la loi organique des centres publics d'aide sociale. A.1.4. Enfin, en ce qui concerne la thèse défendue dans l'une des décisions de renvoi selon laquelle la norme en cause établirait une distinction entre les étrangers auxquels un ordre exécutoire de quitter le territoire a été signifié et qui peuvent être reconduits dans le pays d'origine et les étrangers auxquels un ordre exécutoire a été signifié mais qui, selon le Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides, ne peuvent être reconduits dans leur pays d'origine vu la situation actuelle dans ce pays, le Conseil des ministres estime que cette thèse est fondée sur une interprétation erronée des dispositions en cause.
Memorie van A. Eke Mémoire de A. Eke
A.2.1. A. Eke wijst erop dat de wijziging van artikel 57, § 2, van de A.2.1. A. Eke souligne que la modification de l'article 57, § 2, de la
loi organique des centres publics d'aide sociale par la loi du 15
O.C.M.W.-wet door de wet van 15 juli 1996 er gekomen is door de juillet 1996 est le résultat d'une controverse persistante dans la
aanslepende controverse binnen de rechtspraak omtrent de interpretatie jurisprudence quant à l'interprétation de la notion d'« ordre
van het begrip « definitief bevel ». définitif ».
A.2.2. De vroegere wetsbepaling werd door het Arbitragehof als niet A.2.2. La Cour d'arbitrage a jugé que l'ancienne disposition légale
discriminerend beoordeeld. Het verschil in behandeling op het vlak van n'était pas discriminatoire. La différence de traitement au niveau de
de materiële hulpverlening zoals door het Arbitragehof toegestaan in l'aide matérielle, telle que la Cour d'arbitrage l'a autorisée dans
het arrest van 29 juni 1994 staat echter in contrast tot het standpunt son arrêt du 29 juin 1994, contraste toutefois avec la position
dat het Hof in een arrest van 14 juli 1994 heeft ingenomen in verband adoptée par la Cour dans un arrêt du 14 juillet 1994 relatif à
met de gelijke toegang tot de schorsingsprocedure voor de Raad van l'égalité d'accès à la procédure de suspension devant le Conseil
State. d'Etat.
Het Hof heeft toen de wetgever terechtgewezen waar het gaat om de A l'époque, la Cour a sanctionné le législateur s'agissant de
proceduregelijkheid voor afgewezen asielzoekers. Die kunnen, ook l'égalité de procédure pour les demandeurs d'asile déboutés. Même
wanneer de termijn om het land te verlaten reeds verstreken is - gelet lorsque le délai pour quitter le pays a déjà expiré - eu égard au
op de termijn van 60 dagen om een verzoek tot schorsing van délai de 60 jours pour introduire une demande de suspension auprès du
tenuitvoerlegging in te dienen bij de Raad van State - nog een Conseil d'Etat -, ces derniers peuvent encore introduire une telle
dergelijk verzoek indienen, terwijl zij misschien reeds weken of demande, alors qu'ils se trouvent peut-être déjà dans une situation
anderhalve maand illegaal zijn geworden. Daarentegen zou er geen recht d'illégalité depuis quelques semaines ou un mois et demi. En revanche,
meer zijn op maatschappelijke dienstverlening na het verstrijken van il n'existerait plus de droit à l'aide sociale après l'expiration de
diezelfde termijn om het land te verlaten. Onrechtstreeks, via de ce même délai pour quitter le territoire. Indirectement, via
uitsluiting van het recht op financiële steun, wordt het veel l'exclusion du droit à l'aide financière, il est bien plus difficile
moeilijker om op te komen tegen een negatieve beslissing van de Dienst d'agir contre une décision négative émanant de l'Office des étrangers.
Vreemdelingenzaken.
A.2.3. Wat artikel 23 van de Grondwet betreft, merkt A. Eke op dat de A.2.3. Pour ce qui est de l'article 23 de la Constitution, A. Eke
rechtsleer het niet eens is over de directe werking van die bepaling, observe que la doctrine n'est pas unanime s'agissant de l'effet direct
de cette disposition, mais que l'Etat belge doit tout au moins
doch dat minstens een standstill-verplichting voor de Belgische Staat respecter l'obligation de standstill, ce qui implique que les droits
geldt, wat impliceert dat erkende rechten niet meer kunnen worden reconnus ne peuvent plus être restreints sans que la Constitution soit
afgebouwd zonder miskenning van de Grondwet. Hij betoogt eveneens violée. Il souligne encore avec force détails que la cessation brutale
uitvoerig dat de abrupte stopzetting van de O.C.M.W.-steun als gevolg de l'aide du centre public d'aide sociale par suite de la disposition
van de bestreden bepaling het recht op toegang tot de rechter schendt entreprise viole le droit d'accès au juge tel qu'il est garanti par
zoals gewaarborgd door artikel 13 van het Europees Verdrag voor de l'article 13 de la Convention européenne des droits de l'homme.
Rechten van de Mens. A.2.4. Ten slotte meent A. Eke ook dat de in de O.C.M.W.-wet A.2.4. Enfin, A. Eke affirme que « l'aide strictement nécessaire pour
voorgeschreven « dienstverlening die strikt noodzakelijk is om het permettre de quitter le pays » prévue par la loi organique des centres
grondgebied te verlaten », indien zij de menselijke waardigheid publics d'aide sociale, si elle garantit effectivement la dignité
werkelijk waarborgt, niet kan worden beperkt tot dringende medische humaine, ne peut être limitée à l'aide médicale urgente, mais doit
hulpverlening maar ook met voeding en huisvesting rekening moet houden. également porter sur les besoins alimentaires et le logement.
- B - - B -
Over de memorie van antwoord van A. Eke Quant au mémoire en réponse de A. Eke
B.1. Bij ter post aangetekende brief van 12 juni 1998 en in antwoord B.1. Par lettre recommandée à la poste du 12 juin 1998 et par suite de
op het arrest nr. 43/98 van 22 april 1998 heeft A. Eke een memorie van l'arrêt n° 43/98 du 22 avril 1998, A. Eke a introduit un mémoire en
antwoord ingediend waarin hij besluit dat de in de zaak met rolnummer réponse dans lequel il conclut que la question préjudicielle posée
1166 gestelde prejudiciële vraag zonder voorwerp is geworden. Die dans l'affaire portant le numéro 1166 du rôle est devenue sans objet.
Ce mémoire est tardif et doit être écarté des débats.
memorie is laattijdig en moet uit de debatten worden geweerd. Quant aux questions préjudicielles dans les affaires portant les
Over de prejudiciële vragen in de zaken met rolnummers 1166 en 1283 en numéros 1166 et 1283 du rôle et quant à la deuxième question
over de tweede prejudiciële vraag in de zaken met rolnummers 1173 en préjudicielle dans les affaires portant les numéros 1173 et 1174 du
1174 rôle
B.2.1. De vermelde prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel B.2.1. Les questions préjudicielles susvisées portent sur l'article
57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics
centra voor maatschappelijk welzijn, dat met ingang van 10 januari d'aide sociale, qui a été remplacé, avec effet au 10 janvier 1997, par
1997 werd vervangen bij artikel 65 van de wet van 15 juli 1996 « tot l'article 65 de la loi du 15 juillet 1996 « modifiant la loi du 15
wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot décembre 1980 sur l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et
het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van
vreemdelingen en van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de l'éloignement des étrangers et la loi du 8 juillet 1976 organique des
openbare centra voor maatschappelijk welzijn ». Dat artikel luidt : centres publics d'aide sociale ». Cet article dispose :
« § 2. In afwijking van de andere bepalingen van deze wet, is de taak van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn beperkt tot het verlenen van dringende medische hulp, wanneer het gaat om een vreemdeling die illegaal in het Rijk verblijft. De Koning kan bepalen wat onder dringende medische hulp begrepen moet worden. Een vreemdeling die zich vluchteling heeft verklaard en heeft gevraagd om als dusdanig te worden erkend, verblijft illegaal in het Rijk wanneer de asielaanvraag is geweigerd en aan de betrokken vreemdeling een uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten is betekend. De maatschappelijke dienstverlening aan een vreemdeling die werkelijk steuntrekkend was op het ogenblik dat hem een uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten werd betekend, wordt, met uitzondering van de dringende medische hulpverlening, stopgezet de dag dat de vreemdeling daadwerkelijk het grondgebied verlaat, en ten laatste de dag van het verstrijken van het bevel om het grondgebied te verlaten. Van het bepaalde in het voorgaande lid wordt afgeweken gedurende de termijn die strikt noodzakelijk is om de vreemdeling in staat te stellen het grondgebied te verlaten, voor zover hij een verklaring heeft ondertekend die zijn uitdrukkelijke intentie het grondgebied zo snel mogelijk te willen verlaten, weergeeft; deze termijn mag in geen geval een maand overschrijden. De hierboven vermelde intentieverklaring kan slechts eenmaal worden ondertekend. Het centrum verwittigt zonder verwijl de Minister die bevoegd is voor de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de « § 2. Par dérogation aux autres dispositions de la présente loi, la mission du centre public d'aide sociale se limite à l'octroi de l'aide médicale urgente, à l'égard d'un étranger qui séjourne illégalement dans le Royaume. Le Roi peut déterminer ce qu'il y a lieu d'entendre par aide médicale urgente. Un étranger qui s'est déclaré réfugié et a demandé à être reconnu comme tel, séjourne illégalement dans le Royaume lorsque la demande d'asile a été rejetée et qu'un ordre de quitter le territoire exécutoire a été notifié à l'étranger concerné. L'aide sociale accordée à un étranger qui était en fait bénéficiaire au moment où un ordre de quitter le territoire exécutoire lui a été notifié, est arrêtée, à l'exception de l'aide médicale urgente, le jour où l'étranger quitte effectivement le territoire et, au plus tard, le jour de l'expiration du délai de l'ordre de quitter le territoire. Il est dérogé aux dispositions de l'alinéa précédent pendant le délai strictement nécessaire pour permettre à l'étranger de quitter le territoire, pour autant qu'il ait signé une déclaration attestant son intention explicite de quitter le plus vite possible le territoire, sans que ce délai ne puisse en aucun cas excéder un mois. La déclaration d'intention précitée ne peut être signée qu'une seule fois. Le centre informe sans retard le Ministre qui a l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des étrangers
vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, evenals de betrokken dans ses compétences, ainsi que la commune concernée, de la signature
gemeente, van de ondertekening van de intentieverklaring. » de la déclaration d'intention. »
B.2.2. Uit de verwijzingsbeslissingen blijkt dat de prejudiciële B.2.2. Il ressort des décisions de renvoi que les questions
vragen uitsluitend gevallen betreffen van stopzetting van de préjudicielles posées concernent exclusivement des cas dans lesquels
maatschappelijke dienstverlening aan vreemdelingen die zich il a été mis fin à l'aide sociale accordée à des étrangers qui se sont
vluchteling hebben verklaard en die werkelijk steuntrekkend waren op déclarés réfugiés et qui en étaient en fait bénéficiaires au moment où
het ogenblik dat hun een uitvoerbaar bevel om het grondgebied te un ordre exécutoire de quitter le territoire leur a été notifié.
verlaten werd betekend.
Hieruit volgt dat de prejudiciële vragen uitsluitend betrekking hebben Il s'ensuit que les questions préjudicielles visent exclusivement les
op het derde en vierde lid van artikel 57, § 2, van de organieke wet alinéas 3 et 4 de l'article 57, § 2, de la loi organique des centres
betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, zoals publics d'aide sociale, tel que celui-ci a été modifié par l'article
gewijzigd door artikel 65 van de wet van 15 juli 1996. 65 de la loi du 15 juillet 1996.
B.2.3. Het Hof heeft bij zijn arrest nr. 43/98 van 22 april 1998 in B.2.3. Par son arrêt n° 43/98 du 22 avril 1998, la Cour a annulé, dans
het derde en vierde lid van het nieuwe artikel 57, § 2, van de les alinéas 3 et 4 du nouvel article 57, § 2, de la loi organique des
organieke wet op de openbare centra voor maatschappelijk welzijn het
woord « uitvoerbaar » vernietigd en gezegd : centres publics d'aide sociale, le terme « exécutoire » et a dit :
« Die vernietiging heeft tot gevolg dat artikel 57, § 2, moet worden « Cette annulation a pour effet que l'article 57, § 2, doit
geïnterpreteerd als zijnde niet van toepassing op de vreemdeling die s'interpréter comme ne s'appliquant pas à l'étranger qui a demandé à
gevraagd heeft om als vluchteling te worden erkend, wiens verzoek is être reconnu comme réfugié, dont la demande a été rejetée et qui a
verworpen en die een bevel heeft gekregen het grondgebied te verlaten, reçu un ordre de quitter le territoire, tant que n'ont pas été
zolang de beroepen die hij voor de Raad van State heeft ingesteld tranchés les recours qu'il a introduits devant le Conseil d'Etat
tegen de beslissing die de Commissaris-generaal voor de vluchtelingen contre la décision du Commissaire général aux réfugiés et aux
en de staatlozen met toepassing van artikel 63/3 van de wet heeft apatrides prise en application de l'article 63/3 de la loi ou contre
genomen of tegen de beslissing van de Vaste Beroepscommissie voor la décision de la Commission permanente de recours des réfugiés ».
vluchtelingen, niet zijn beslecht. »
De prejudiciële vragen zijn daardoor zonder voorwerp geworden. Les questions préjudicielles n'ont dès lors plus d'objet.
Over de eerste prejudiciële vraag in de zaken met rolnummers 1173 en Quant à la première question préjudicielle dans les affaires portant
1174 les numéros 1173 et 1174 du rôle
B.3.1. Doordat het voor het Arbeidshof te Brussel betwiste recht op B.3.1. Etant donné que le droit à l'aide sociale contesté devant la
maatschappelijke dienstverlening eveneens betrekking heeft op de Cour du travail de Bruxelles porte également sur la période qui
periode die voorafgaat aan de wijziging van de organieke wet van 8 précède la modification de la loi organique du 8 juillet 1976 par la
juli 1976 door de wet van 15 juli 1996, stelt de verwijzende rechter loi du 15 juillet 1996, le juge a quo pose en outre à la Cour une
het Hof tevens een vraag over artikel 57, § 2, van de voormelde wet, question concernant l'article 57, § 2, de la loi précitée, tel qu'il a
zoals ingevoegd bij de wet van 30 december 1992. été inséré par la loi du 30 décembre 1992.
Die bepaling luidde : Cette disposition énonçait :
« § 2. In afwijking van § 1, verleent het centrum slechts de strikt noodzakelijke dienstverlening om het verlaten van het grondgebied mogelijk te maken : 1° aan de vreemdeling die zich vluchteling heeft verklaard en heeft gevraagd als dusdanig te worden erkend doch die niet de toelating heeft om in die hoedanigheid in het Rijk te verblijven en aan wie een definitief bevel is betekend om het grondgebied te verlaten; 2° aan elke andere vreemdeling die onwettig in het Koninkrijk verblijft en aan wie een definitief bevel is betekend om het grondgebied te verlaten. Het centrum verwittigt zonder verwijl de Minister die de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen onder zijn bevoegdheid heeft, evenals de betrokken gemeente, van de beslissing van betrokkene om de in het vorige lid bedoelde dienstverlening te aanvaarden dan wel te weigeren. Aan de maatschappelijke dienstverlening wordt een einde gemaakt vanaf de datum van de uitvoering van het bevel om het grondgebied te verlaten, en ten laatste, vanaf de datum van het verstrijken van de termijn van het definitieve bevel om het grondgebied te verlaten. Van het bepaalde in het voorgaande lid wordt afgeweken, gedurende de strikt noodzakelijke termijn, om de betrokkene in staat te stellen het grondgebied effektief te verlaten; die termijn mag in geen geval een maand overschrijden. Er wordt eveneens afgeweken ingeval van dringende medische hulp. » « § 2. Par dérogation au § 1er, le centre accorde uniquement l'aide strictement nécessaire pour permettre de quitter le pays : 1° à l'étranger qui s'est déclaré réfugié, a demandé à être reconnu en cette qualité, n'est pas autorisé à séjourner dans le Royaume en cette qualité et auquel un ordre définitif de quitter le pays a été signifié; 2° à l'étranger qui séjourne illégalement dans le Royaume et auquel un ordre définitif de quitter le pays a été signifié. Le centre informe sans retard le ministre qui a l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des étrangers dans ses compétences ainsi que la commune concernée de l'acceptation ou du refus de l'intéressé de bénéficier de l'aide visée à l'alinéa précédent. L'aide sociale prend fin à dater de l'exécution de l'ordre de quitter le territoire et, au plus tard, au jour de l'expiration du délai de l'ordre définitif de quitter le territoire. Il est dérogé à l'alinéa précédent, pendant le temps strictement nécessaire pour permettre effectivement à l'intéressé de quitter le territoire; ce délai ne pourra en aucun cas excéder un mois. Il y est également dérogé en cas d'aide médicale urgente. »
B.3.2. Uit de formulering van de prejudiciële vraag blijkt dat de B.3.2. Il ressort de la formulation de la question préjudicielle que
voormelde wetsbepaling ter toetsing aan het Hof wordt voorgelegd zoals la disposition législative précitée est soumise au contrôle de la Cour
zij geïnterpreteerd werd in de rechtspraak van het Hof van Cassatie. telle qu'elle a été interprétée dans la jurisprudence de la Cour de
Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat de verwijzende cassation. Il résulte des motifs de la décision de renvoi que le juge
rechter de arresten voor ogen heeft van 4 september 1995, 4 december a quo fait allusion aux arrêts du 4 septembre 1995, du 4 décembre
1995, 7 november 1996 en 17 februari 1997, waarin het Hof van Cassatie 1995, du 7 novembre 1996 et du 17 février 1997, dans lesquels la Cour
heeft gesteld dat het bevel om het grondgebied te verlaten definitief de cassation a considéré que l'ordre de quitter le territoire est
is in de zin van artikel 57, § 2, van de wet van 8 juli 1976 wanneer définitif au sens de l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976
tegen dat bevel geen beroep met schorsende werking meer openstaat. lorsque cet ordre ne peut plus faire l'objet d'un recours à effet
B.3.3. De voormelde arresten geven aldus aan het begrip « definitief suspensif. B.3.3. Les arrêts précités confèrent ainsi à la notion d'« ordre
bevel om het grondgebied te verlaten » dezelfde betekenis als aan het définitif de quitter le territoire » la même portée qu'à la notion d'«
begrip « uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten » dat door ordre exécutoire de quitter le territoire », insérée par la loi du 15
de wet van 15 juli 1996 in artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juillet 1996 dans l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976
juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn organique des centres publics d'aide sociale.
werd ingevoegd. B.3.4. Om de redenen uiteengezet onder B.31 tot B.36 van het arrest B.3.4. Pour les raisons exposées aux B.31 à B.36 de l'arrêt de la Cour
nr. 43/98 van 22 april 1998 van het Arbitragehof schendt artikel 57, § d'arb itrage n° 43/98 du 22 avril 1998, l'article 57, § 2, de la loi
2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, tel
voor maatschappelijk welzijn, zoals ingevoerd door de wet van 30 qu'il a été inséré par la loi du 30 décembre 1992, viole les articles
december 1992, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet indien het daarin 10 et 11 de la Constitution si la notion d'« ordre définitif de
vervatte begrip « definitief bevel om het grondgebied te verlaten » op quitter le territoire » qui y est contenue est interprétée de la même
dezelfde wijze wordt geïnterpreteerd als het begrip « uitvoerbaar bevel om het grondgebied te verlaten ». manière que la notion d'« ordre exécutoire de quitter le territoire ».
B.3.5. Die bepaling schendt evenwel niet de artikelen 10 en 11 van de B.3.5. Cette disposition ne viole cependant pas les articles 10 et 11
Grondwet indien het begrip « definitief bevel om het grondgebied te de la Constitution si la notion d'« ordre définitif de quitter le
verlaten » zo wordt geïnterpreteerd dat een bevel slechts definitief territoire » contenue dans cette disposition est interprétée en ce
is wanneer de beroepen die voor de Raad van State zijn ingesteld tegen sens qu'un ordre n'est définitif que lorsqu'ont été tranchés les
de beslissing van de Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de recours introduits auprès du Conseil d'Etat contre la décision prise
par le Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides par
staatlozen met toepassing van artikel 63/3 van de wet of tegen de application de l'article 63/3 de la loi ou contre la décision de la
beslissing van de Vaste Beroepscommissie voor vluchtelingen, zijn beslecht. Commission permanente de recours des réfugiés.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- les questions préjudicielles posées dans les affaires portant les
- de prejudiciële vragen in de zaken met rolnummers 1166 en 1283 en de numéros 1166 et 1283 du rôle, ainsi que la seconde question
tweede prejudiciële vraag in de zaken met rolnummers 1173 en 1174 zijn préjudicielle posée dans les affaires portant les numéros 1173 et 1174
zonder voorwerp; du rôle sont sans objet;
- artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de - l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres
openbare centra voor maatschappelijk welzijn, zoals ingevoegd door de publics d'aide sociale, tel qu'il a été inséré par la loi du 30
wet van 30 december 1992, schendt de artikelen 10 en 11 van de décembre 1992, viole les articles 10 et 11 de la Constitution si la
Grondwet indien het daarin vervatte begrip « definitief bevel om het notion d'« ordre définitif de quitter le territoire » contenue dans
grondgebied te verlaten » zo wordt begrepen dat een bevel definitief cette disposition est interprétée en ce sens qu'un ordre est définitif
is wanneer daartegen geen opschortend beroep meer kan worden ingesteld lorsqu'il ne peut plus faire l'objet d'un recours suspensif devant une
voor een administratieve overheid of voor de Raad van State; autorité administrative ou devant le Conseil d'Etat;
- artikel 57, § 2, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de - l'article 57, § 2, de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres
openbare centra voor maatschappelijk welzijn, zoals ingevoegd door de publics d'aide sociale, tel qu'il a été inséré par la loi du 30
wet van 30 december 1992, schendt niet de artikelen 10 en 11 van de décembre 1992, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution
Grondwet indien het daarin vervatte begrip « definitief bevel om het si la notion d'« ordre définitif de quitter le territoire » contenue
grondgebied te verlaten » zo wordt geïnterpreteerd dat een bevel dans cette disposition est interprétée en ce sens qu'un ordre n'est
slechts definitief is wanneer de beroepen die voor de Raad van State définitif que lorsqu'ont été tranchés les recours introduits auprès du
zijn ingesteld tegen de beslissing van de Commissaris-generaal voor de Conseil d'Etat contre la décision prise par le Commissaire général aux
vluchtelingen en de staatlozen met toepassing van artikel 63/3 van de réfugiés et aux apatrides par application de l'article 63/3 de la loi
wet of tegen de beslissing van de Vaste Beroepscommissie voor ou contre la décision de la Commission permanente de recours des
vluchtelingen, zijn beslecht. réfugiés.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 21 oktober 1998. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 21 octobre 1998.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
L. De Grève. L. De Grève.
^