Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 92/98 van 15 juli 1998 Rolnummer 1243 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, zoals ingevoegd bij artikel 45 Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters L. (...)"
Arrest nr. 92/98 van 15 juli 1998 Rolnummer 1243 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, zoals ingevoegd bij artikel 45 Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters L. (...) Arrêt n° 92/98 du 15 juillet 1998 Numéro du rôle : 1243 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relat(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 92/98 van 15 juli 1998 Arrêt n° 92/98 du 15 juillet 1998
Rolnummer 1243 Numéro du rôle : 1243
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 29bis van de wet van 21 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 29bis de la
november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la
responsabilité en matière de véhicules automoteurs, tel qu'il a été
inzake motorrijtuigen, zoals ingevoegd bij artikel 45 van de wet van inséré par l'article 45 de la loi du 30 mars 1994 et modifié par
30 maart 1994 en gewijzigd bij artikel 1 van de wet van 13 april 1995, l'article 1er de la loi du 13 avril 1995, posée par le Tribunal de
gesteld door de Politierechtbank te Brussel. police de Bruxelles.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges L.
rechters L. François, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans en M. François, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans et M. Bossuyt,
Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 8 december 1997 in zake P. Cowez en de Nationale Unie Par jugement du 8 décembre 1997 en cause de P. Cowez et l'Union
van Socialistische Mutualiteiten tegen de Maatschappij voor het nationale des mutualités socialistes contre la Société des transports
Intercommunaal Vervoer te Brussel, waarvan de expeditie ter griffie intercommunaux de Bruxelles, dont l'expédition est parvenue au greffe
van het Hof is ingekomen op 11 december 1997, heeft de de la Cour le 11 décembre 1997, le Tribunal de police de Bruxelles a
Politierechtbank te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Bevat artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de « L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance
verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, zoals obligatoire en matière de véhicules automoteurs, tel qu'introduit par
het is ingevoerd bij de wet van 30 maart 1994 en gewijzigd bij de wet la loi de 30 mars 1994 et modifié par la loi du 13 avril 1995,
van 13 april 1995, een met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet strijdig discriminerend onderscheid tussen de gebruikers van de openbare weg of van terreinen die toegankelijk zijn voor het publiek of slechts voor een zeker aantal personen die het recht hebben om er te komen, die geen bestuurder zijn van een motorrijtuig en die het slachtoffer zijn van een verkeersongeval, waarin een aan spoorstaven gebonden en zich daarop verplaatsend voertuig is betrokken, enerzijds, en de gebruikers van diezelfde openbare weg of van terreinen, die geen bestuurders zijn van een motorrijtuig en die het slachtoffer zijn van een verkeersongeval waarin een motorrijtuig is betrokken dat zich niet op spoorstaven voortbeweegt en die de in dat artikel vermelde bepalingen wel kunnen doen gelden, anderzijds ? » comprend-il une discrimination contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution entre les usagers de la voie publique ou de terrains ouverts au public et les terrains non publics mais ouverts à un certain nombre de personnes ayant le droit de [les] fréquenter, qui ne sont pas conducteurs d'un véhicule automoteur, victimes d'un accident de la circulation dans lequel est impliqué un véhicule lié à une voie ferrée et s'y déplaçant et les usagers des mêmes voies publiques ou terrains qui ne sont pas conducteurs d'un véhicule automoteur, victimes d'un accident de la circulation dans lequel est impliqué un véhicule automoteur ne circulant pas sur une voie ferrée, lesquels peuvent [se] prévaloir des dispositions contenues dans cet article ? »
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil II. Les faits et la procédure antérieure
P. Cowez schrijft de aansprakelijkheid voor een verkeersongeval P. Cowez impute la responsabilité d'un accident de roulage dont il a
waarvan hij het slachtoffer werd, toe aan een trambestuurder, die été victime à un conducteur de tram, préposé de la Société des
bediende is van de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te transports intercommunaux de Bruxelles (S.T.I.B.). Il a demandé au
Brussel (M.I.V.B.). Hij heeft de politierechter te Brussel verzocht juge de police de Bruxelles d'adresser à la Cour une question
aan het Hof een prejudiciële vraag te stellen over een discriminatie préjudicielle portant sur une discrimination pouvant exister en
die inzake vergoeding van de schade kan bestaan onder de slachtoffers matière de réparation du préjudice entre les victimes d'un accident de
van een verkeersongeval, naargelang het voertuig dat bij dat ongeval circulation suivant que le véhicule impliqué est un véhicule sur rails
is betrokken, een spoorvoertuig of een autovoertuig is. ou un véhicule automoteur.
Na te hebben vastgesteld dat artikel 29bis van de wet van 21 november Constatant que l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative
1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake à l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules
motorrijtuigen, dat voorziet in een stelsel van automatische
vergoeding van het slachtoffer, enkel toepasselijk is op de automoteurs, qui prévoit un régime d'indemnisation automatique de la
autovoertuigen die aan geen spoorstaven zijn verbonden en dat het victime, n'est applicable qu'aux véhicules automoteurs qui ne sont
slachtoffer, indien het was aangereden door een autovoertuig of zelfs liés à aucune voie ferrée et que la victime, si elle avait été
door een autobus van de M.I.V.B., verwerende partij, op grond van het renversée par un véhicule automobile, voire par un autobus de la
voormelde artikel 29bis van de verzekeraar van de verweerster de S.T.I.B., défenderesse, aurait pu solliciter réparation de son
vergoeding van zijn schade had kunnen vorderen - behalve in geval van préjudice - hormis le cas de la faute inexcusable - à l'assureur de la
onverschoonbare fout - heeft de rechter de vordering ingewilligd en défenderesse sur la base dudit article 29bis, le juge a fait droit à
aan het Hof de hiervoor weergegeven vraag gericht. la demande et a adressé à la Cour la question reproduite plus haut.
III. De rechtspleging voor het Hof III. La procédure devant la Cour
Bij beschikking van 11 december 1997 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 11 décembre 1997, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
77 van de organieke wet bij op 6 januari 1998 ter post aangetekende brieven. loi organique, par lettres recommandées à la poste le 6 janvier 1998.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 januari 1998. Moniteur belge du 31 janvier 1998.
Memories zijn ingediend door : Des mémoires ont été introduits par :
- de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel, waarvan - la Société des transports intercommunaux de Bruxelles, dont les
de kantoren zijn gevestigd te 1060 Brussel, Gulden-Vlieslaan 15, bij bureaux sont établis à 1050 Bruxelles, avenue de la Toison d'Or 15,
op 19 februari 1998 ter post aangetekende brief; par lettre recommandée à la poste le 19 février 1998;
- P. Cowez, wonende te 1030 Brussel, Philippe Thomaslaan 2, bus 23, - P. Cowez, demeurant à 1030 Bruxelles, avenue Philippe Thomas 2,
bij op 20 februari 1998 ter post aangetekende brief; boîte 23, par lettre recommandée à la poste le 20 février 1998;
- de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 23 februari 1998 - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par
ter post aangetekende brief. lettre recommandée à la poste le 23 février 1998.
Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 5 maart 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 5 mars 1998.
Memories van antwoord zijn ingediend door : Des mémoires en réponse ont été introduits par :
- de Ministerraad, bij op 27 maart 1998 ter post aangetekende brief; - le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 27 mars 1998;
- P. Cowez, bij op 3 april 1998 ter post aangetekende brief; - P. Cowez, par lettre recommandée à la poste le 3 avril 1998;
- de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel, bij op 6 - la Société des transports intercommunaux de Bruxelles, par lettre recommandée à la poste le 6 avril 1998.
Par ordonnance du 27 mai 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 11 décembre
april 1998 ter post aangetekende brief. 1998 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 27 mei 1998 heeft het Hof de termijn waarbinnen Par ordonnance du même jour, la Cour a déclaré l'affaire en état et
het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 11 december 1998.
Bij beschikking van dezelfde dag heeft het Hof de zaak in gereedheid
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 24 juni 1998, na fixé l'audience au 24 juin 1998 après avoir invité les parties à
de partijen te hebben uitgenodigd uiterlijk op 19 juni 1998 een introduire un mémoire complémentaire, le 19 juin 1998 au plus tard,
aanvullende memorie in te dienen waarin, in voorkomend geval, zo
nauwkeurig mogelijke feitelijke gegevens worden verschaft aan de hand
waarvan de werkelijke risico's, en niet alleen de louter constatant, s'il en est, des données de fait, aussi précises que
veronderstelde risico's, die de trams, enerzijds, en de andere possible, permettant de comparer les risques réels, et non pas
autovoertuigen, met inbegrip van de autobussen, anderzijds, voor de « simplement supposés, que font courir, spécialement aux « usagers
zwakke weggebruikers » opleveren, met elkaar kunnen worden vergeleken. faibles », les tramways d'une part, les autres véhicules automoteurs,
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten en ce compris les autobus, d'autre part. Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats
bij op 28 mei 1998 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 28 mai 1998.
Aanvullende memories zijn ingediend door : Des mémoires complémentaires ont été introduits par :
. P. Cowez, bij op 18 juni 1998 ter post aangetekende brief; - P. Cowez, par lettre recommandée à la poste le 18 juin 1998;
. de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel, bij op - la Société des transports intercommunaux de Bruxelles, par lettre
19 juni 1998 ter post aangetekende brief; recommandée à la poste le 19 juin 1998;
. de Ministerraad, bij op 19 juni 1998 ter post aangetekende brief. - le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 19
Op de openbare terechtzitting van 24 juni 1998 : juin 1998. A l'audience publique du 24 juin 1998 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. R.O. Dalcq, advocaat bij de balie te Brussel, voor P. Cowez; . Me R.O. Dalcq, avocat au barreau de Bruxelles, pour P. Cowez;
. Mr. G.-I. Bernard en Mr. P. Boucquey loco Mr. P. Galand en Mr. E. . Me G.-I. Bernard et Me P. Boucquey loco Me P. Galand et Me E.
Gillet, advocaten bij de balie te Brussel, voor de Maatschappij voor Gillet, avocats au barreau de Bruxelles, pour la Société des
het Intercommunaal Vervoer te Brussel; transports intercommunaux de Bruxelles;
. Mr. L. De Coninck loco Mr. M. Uyttendaele, advocaten bij de balie te . Me L. De Coninck loco Me M. Uyttendaele, avocats au barreau de
Brussel, voor de Ministerraad; Bruxelles, pour le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers L. François en H. Coremans verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs L. François et H. Coremans ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
Memorie van de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel Mémoire de la Société des transports intercommunaux de Bruxelles
A.1.1. De spoorvoertuigen en de andere motorvoertuigen bevinden zich A.1.1. Les véhicules sur rails et les autres véhicules motorisés ne se
niet in vergelijkbare situaties. Treinen en trams zijn uitgesloten uit trouvent pas dans des situations comparables. Trains et tramways sont
de werkingssfeer van het verkeersreglement en hebben, in tegenstelling exclus du champ d'application du Code de la route et, contrairement
tot de andere voertuigen, een volledig voorspelbaar traject, zodat aux autres véhicules, ont une trajectoire entièrement prévisible de
zij, enerzijds, niet onverwacht kunnen opduiken (de voorrang van de telle sorte, d'une part, qu'ils ne peuvent surgir de manière
trams op de andere weggebruikers houdt verband met de omstandigheid inattendue (la priorité des trams sur les autres usagers tient à cette
dat de tramsporen en de bovenleidingen zichtbaar zijn en de andere circonstance que les voies du tram et les caténaires sont visibles et
weggebruikers dus niet kunnen verrassen; zo ook heeft een ambulance of ne peuvent donc surprendre les autres usagers; de même, une ambulance
een politievoertuig enkel voorrang wanneer zijn geluidssignaal de ou un véhicule de police n'est prioritaire que lorsque son signal
andere weggebruikers verwittigt, dit wil zeggen wanneer zij niet door sonore prévient les autres usagers de la voie publique, c'est-à-dire
het voorranghebbende voertuig kunnen worden verrast) en zodat, lorsque ceux-ci ne peuvent être surpris par le véhicule prioritaire)
anderzijds, de bestuurder ervan niet beschikt over dezelfde mobiliteit et, d'autre part, que leur conducteur ne dispose ni de la même
noch, bijgevolg, over dezelfde mogelijkheden om een hindernis uit de mobilité ni, partant, de la même capacité d'éviter un obstacle que les
weg te gaan als andere voertuigen, waarvan de remafstand bovendien autres véhicules dont, par ailleurs, la distance de freinage est plus
korter is. courte.
A.1.2. De wetgever heeft de zwakke weggebruiker (fietser en A.1.2. Le législateur a entendu protéger l'usager faible (cycliste et
voetganger) willen beschermen door een stelsel van objectieve
aansprakelijkheid in het leven te roepen, dat voorziet in de piéton) en mettant sur pied un système de responsabilité objective
automatische vergoeding van het slachtoffer door de verzekeraar van de permettant l'indemnisation automatique de la victime par l'assureur du
eigenaar, de bestuurder of de houder van het desbetreffende voertuig. propriétaire, du conducteur ou du détenteur du véhicule en cause. Ce
Dat mechanisme kan enkel worden begrepen in het kader van een mécanisme ne se comprend que dans le cadre d'une assurance
verplichte verzekering. Buiten die verzekering kan de automatische obligatoire. Hors de celle-ci, l'indemnisation automatique ne peut
vergoeding niet vanuit logisch oogpunt worden verdedigd, zodat de werkingssferen van de wetgevingen die de eerstgenoemde en de laatstgenoemde aangelegenheid, die noodzakelijkerwijze met elkaar samenhangen, regelen, met elkaar moeten samenvallen. Dat is althans in België het geval. De uitsluiting van de trams uit de werkingssfeer van de betwiste bepaling kan aldus worden begrepen onder verwijzing naar artikel 1 van de wet op de verplichte verzekering. Die laatstgenoemde uitsluiting dient harerzijds te worden opgevat als het resultaat van het objectieve en redelijke verschil dat bestaat tussen de trams en de andere voertuigen die de openbare weg gebruiken. A.1.3. De opname van de trams in de werkingssfeer van de betwiste bepaling zou niet alleen onzinnig zijn, maar zou ook een discriminatie teweegbrengen. Bij de totstandkoming van de wet werd toegegeven dat het stelsel van de automatische vergoeding mogelijk was in zoverre de kosten die met dat stelsel gepaard gaan, over het geheel van de bestuurders zullen worden gespreid, via een verhoging van de premies s'envisager logiquement, de telle sorte que les législations régissant l'une et l'autre qui vont nécessairement de pair doivent avoir un domaine d'application qui coïncide. Tel est le cas, en Belgique du moins. L'exclusion des trams du champ d'application de la disposition en cause se comprend ainsi par référence à l'article 1er de la loi sur l'assurance obligatoire. Cette dernière exclusion doit s'analyser, quant à elle, comme étant le résultat de la différence objective et raisonnable existant entre les trams et les autres véhicules circulant sur la voie publique. A.1.3. L'intégration des tramways dans le champ d'application de la disposition en cause serait non seulement un non-sens mais aussi une discrimination. Lors de son élaboration, il a été reconnu que le régime d'indemnisation automatique était possible dans la mesure où les frais inhérents à ce régime seront répartis sur l'ensemble des
met 5 pct., zodat de bestuurder die zonder fout betrokken is bij een conducteurs, par le biais d'une augmentation des primes de 5 p.c., de
verkeersongeval waarin een voetganger of een fietser verwond wordt of telle sorte que le conducteur impliqué sans faute dans un accident de
de dood vindt, niet dienovereenkomstig zal worden bestraft door een la circulation dans lequel un piéton ou un cycliste aura été blessé ou
aura trouvé la mort ne sera pas pénalisé en conséquence par une
verhoging van zijn individuele verzekeringspremie. Dat aspect van de augmentation de sa prime d'assurance individuelle. Cet aspect de la
hervorming verliest zijn betekenis indien men de verplichting van réforme perd son sens si l'on doit faire peser l'obligation
vergoeding automatisch moet doen wegen op personen die niet aan de d'indemniser automatiquement sur les épaules des personnes qui ne sont
verplichte verzekering zijn onderworpen. Alle risico's zouden in dat pas soumises à l'assurance obligatoire. En effet, tous les risques
geval immers worden gedragen door de enkele exploitant van trams, seraient, dans cette hypothèse, supportés par le seul exploitant de
wiens financieel evenwicht in het gedrang zal komen. tramways, dont l'équilibre financier sera menacé.
Overigens zou het onsamenhangend zijn dat de zwakke weggebruiker in Il serait par ailleurs incohérent que l'usager faible soit, dans de
dergelijke gevallen automatisch wordt vergoed en terzelfder tijd een telles espèces, automatiquement indemnisé tout en étant condamné, au
strafrechtelijke (artikel 422 van het Strafwetboek) en pénal (article 422 du Code pénal) comme au civil, pour avoir causé un
burgerrechtelijke veroordeling oploopt wegens het veroorzaken van een
ongeval waarbij de passagiers van de tram in gevaar worden gebracht. accident mettant en péril les passagers du tram.
A.1.4. De wet van 1989 heeft de zwakke weggebruiker willen vrijwaren A.1.4. La loi de 1989 a entendu protéger l'usager faible contre les
van de gevaren die alle voertuigen die aan een verplichte verzekering risques causés par tous les véhicules soumis à l'assurance obligatoire
zijn onderworpen, opleveren, en het mechanisme dat zij invoert, lijkt et le mécanisme qu'elle met en place paraît davantage fondé sur la
veeleer te steunen op de inverkeerstelling van het voertuig op de mise en circulation du véhicule sur la voie publique, fait générateur
openbare weg, dat het feit is dat de verplichting van verzekering doet de l'obligation d'assurance, que sur la participation du véhicule à la
ontstaan, dan op de deelname van het voertuig aan het verkeer. circulation.
A.1.5. Tot slot lijkt de betwiste bepaling niet onevenredig te zijn, A.1.5. Enfin, la disposition en cause n'apparaît pas disproportionnée
aangezien de wezenlijke rechten van de benadeelde categorie werden puisque les droits essentiels de la catégorie désavantagée ont été
gevrijwaard : het slachtoffer van een ongeval waarin een tram sauvegardés : la victime d'un accident impliquant un tram reste
betrokken is, blijft onderworpen aan de normale regeling van de
burgerlijke aansprakelijkheid en behoudt de mogelijkheid om vergoeding soumise aux règles normales de la responsabilité civile et conserve la
te verkrijgen voor de schade die het heeft geleden. possibilité d'obtenir réparation du préjudice qu'elle a subi.
Memorie van P. Cowez Mémoire de P. Cowez
A.2.1. Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989, dat spijtig genoeg niet in het Burgerlijk Wetboek werd ingevoegd, voert een stelsel van objectieve aansprakelijkheid in dat aanzienlijk gunstiger is dan het gemeen recht, voor het slachtoffer van schade ten gevolge van een verkeersongeval waarbij een autovoertuig is betrokken dat zich niet op sporen voortbeweegt, aangezien dat slachtoffer ervan is vrijgesteld het bewijs te leveren van een fout, van schade en van een oorzakelijk verband en vermits de fout die dat slachtoffer zelf zou hebben begaan, behalve in geval van onverschoonbare fout, geen enkele weerslag heeft op zijn recht op een volledige en automatische vergoeding. A.2.2. Het verschil in behandeling is niet in redelijkheid verantwoord : het stelsel dat door de betwiste bepaling is ingevoerd, is volgens de parlementaire voorbereiding van de wet gebaseerd op het risico dat de kinetische energie van de autovoertuigen oplevert. Dat begrip dekt alle voertuigen die zich op de grond voortbewegen en door een mechanische krachtbron worden aangedreven, zulks ongeacht of zij zich verplaatsen, stilstaan of geparkeerd zijn, vermits wat van belang is, is dat zij kunnen worden aangedreven en bij een verkeersongeval zijn betrokken, met uitsluiting van de elektrisch aangedreven rolstoelen. Die uitsluiting is verantwoord door het idee dat het risico dat die rolstoelen opleveren, aanzienlijk geringer is dan het risico dat de autovoertuigen opleveren; zij vervangt de uitsluiting, waarin in de oorspronkelijke tekst van de wet was voorzien, van de voertuigen die zich niet sneller dan stapvoets kunnen voortbewegen maar in A.2.1. L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989, qui, de façon regrettable, n'a pas été inséré dans le Code civil, établit un régime de responsabilité objective nettement plus favorable que le droit commun pour la victime d'un dommage consécutif à un accident de la circulation dans lequel est impliqué un véhicule automoteur ne circulant pas sur une voie ferrée puisqu'elle est dispensée de rapporter la preuve d'une faute, d'un dommage et d'un lien de causalité et que la faute qu'elle aurait elle-même commise n'a - sauf faute inexcusable - aucune incidence sur son droit à une indemnisation complète et automatique. A.2.2. La différence de traitement n'est pas raisonnablement justifiée : le régime institué par la disposition en cause est fondé, selon les travaux préparatoires de la loi, sur le risque créé par l'énergie cinétique des véhicules automoteurs. Cette notion couvre tous les véhicules circulant sur le sol et actionnés par une force mécanique et ce, qu'ils soient en déplacement, à l'arrêt ou en stationnement, puisque ce qui importe c'est qu'ils puissent être actionnés et qu'ils soient impliqués dans un accident de la circulation, à l'exclusion des fauteuils roulants automoteurs. Cette exclusion est justifiée par l'idée que le risque qu'ils créent est nettement plus faible que celui présenté par les autres véhicules automoteurs; elle remplace l'exclusion, prévue par le texte initial de la loi, des véhicules ne pouvant circuler à une vitesse supérieure à celle du pas mais qui ne
werkelijkheid voor de zwakke weggebruikers niet minder gevaar sont, en réalité, pas moins générateurs de risques pour les usagers
opleveren dan de andere voertuigen. faibles de la route que les autres véhicules.
A.2.3. Vermits het gaat om voertuigen die zich op de grond A.2.3. Dès lors qu'ils sont des véhicules circulant sur le sol et
voortbewegen en door een mechanische kracht worden aangedreven, zij actionnés par une force mécanique, qu'ils créent un risque au moins
een risico in het leven roepen dat ten minste even groot is als aussi important que les autres véhicules visés par la loi, et que la
datgene dat de andere door de wet beoogde voertuigen opleveren en logique de la disposition en cause est exclusivement fondée sur le
vermits de logica van de betwiste bepaling uitsluitend steunt op het
risico dat de kinetische energie oplevert, kan de uitsluiting van de risque créé par l'énergie cinétique, l'exclusion des véhicules sur
spoorvoertuigen - in het bijzonder van de trams, die vrijwel altijd in rails - en particulier les tramways, qui circulent presque toujours
stedelijke zones rijden en in zeer ruime mate ertoe zijn gehouden het dans des zones urbaines et sont, dans une très large mesure, tenus de
verkeersreglement na te leven - niet in redelijkheid worden respecter le Code de la route - ne peut être raisonnablement
verantwoord. justifiée.
Die uitsluiting vindt enkel een verklaring in de door de wetgever Elle ne s'explique que par la technique utilisée par le législateur, à
aangewende techniek, namelijk de opname van het stelsel van de savoir, de manière générale, l'incorporation du régime d'indemnisation
automatische vergoeding in de wet van 21 november 1989 in het algemeen automatique dans la loi du 21 novembre 1989 et, de manière plus
en, meer specifiek, de verwijzing naar de definitie van het
autovoertuig die in artikel 1 van die wet is gegeven. Die techniek, spécifique, le renvoi à la définition du véhicule automoteur donnée
waarvan de betwiste uitsluiting een neveneffect is, kan het verschil par l'article 1er de cette loi. Cette technique, dont l'exclusion en
in behandeling dat eruit voortvloeit, uiteraard niet verantwoorden. cause est un effet pervers, n'est évidemment pas de nature à justifier
A.2.4. De betwiste bepaling werd opgenomen in de wet op de verplichte la différence de traitement qui résulte de celle-ci.
verzekering en niet in het Burgerlijk Wetboek, omdat - ten onrechte - A.2.4. La disposition en cause a été rangée dans la loi sur
werd geoordeeld dat een stelsel waarin de bestuurders van l'assurance obligatoire et non dans le Code civil parce qu'il a été, à
autovoertuigen aansprakelijk worden gesteld, zelfs als zij geen fout tort, considéré que l'opinion accepterait moins bien un régime
hebben begaan, door de publieke opinie minder goed zou worden aanvaard prévoyant que la responsabilité des conducteurs de véhicules
dan een stelsel waarin de verzekeraar van de bestuurder wiens voertuig automoteurs est engagée, même s'ils n'ont pas commis de faute, qu'un
in een verkeersongeval is betrokken, ertoe gehouden is de slachtoffers régime selon lequel l'assureur du conducteur dont le véhicule est
te vergoeden. Er is echter geen enkel concreet verschil, tenzij dan op impliqué dans un accident de la circulation est tenu d'indemniser les
grond van de logica : het ene stelsel is samenhangend en het andere is victimes. Or, il n'y a aucune différence concrète, si ce n'est d'ordre
dat niet. En het is samenhangend te beslissen dat een logique : un régime est cohérent et l'autre ne l'est pas. Et il est
aansprakelijkheidsverzekeraar de aansprakelijkheid zonder fout van cohérent de décider qu'un assureur de responsabilité doit couvrir la
zijn verzekerde moet dekken; de vraag rijst daarentegen wel op grond responsabilité sans faute de son assuré; en revanche, on peut se
waarvan een aansprakelijkheidsverzekeraar de slachtoffers moet demander comment expliquer qu'un assureur de responsabilité doive
vergoeden van schade teweeggebracht door een ongeval waarvoor zijn indemniser les victimes des dommages causés par un accident dont son
verzekerde niet aansprakelijk is. assuré n'est pas responsable.
De opname van de betwiste bepaling in de verplichte verzekering L'inscription de la disposition en cause dans le cadre de l'assurance
verschaft dus geen relevante en redelijke verantwoording voor het obligatoire ne confère donc pas une justification pertinente et
betwiste verschil in behandeling. raisonnable à la différence de traitement critiquée.
A.2.5. Het is evenmin in redelijkheid verantwoord dat de eigenaars, de A.2.5. Il n'est pas plus raisonnablement justifié que les
houders of de bestuurders van spoorvoertuigen zich kunnen beroepen op propriétaires, détenteurs ou conducteurs de véhicules sur rails
het feit dat zij er niet wettelijk toe zijn gehouden een verzekering puissent se prévaloir du fait qu'ils ne sont pas légalement tenus de
af te sluiten die dergelijke voertuigen dekt om aan de door de souscrire une assurance couvrant de tels véhicules pour échapper à
betwiste bepaling ingevoerde automatische vergoeding te ontsnappen, l'indemnisation automatique prévue par la disposition en cause puisque
aangezien de meeste voertuigen die aan spoorstaven zijn gebonden, in la plupart des véhicules liés à une voie ferrée sont mis en
het verkeer worden gebracht door openbare vervoermaatschappijen, zoals
dat het geval is voor de M.I.V.B. in de procedure voor de verwijzende circulation par des sociétés publiques de transport, comme c'est le
rechter, en aangezien die vennootschappen overeenkomstig de algemene cas de la S.T.I.B. dans la procédure a quo et que ces sociétés sont,
beginselen hun eigen verzekeraar zijn. Artikel 10 van de wet van 21 conformément aux principes généraux, leur propre assureur. L'article
november 1989 biedt hun overigens de mogelijkheid om, wat de door 10 de la loi du 21 novembre 1989 leur permet d'ailleurs d'être
artikel 1 van de wet beoogde autovoertuigen betreft die zij in het dispensées de l'obligation d'assurance en ce qui concerne les
verkeer brengen, van de verplichting van verzekering te worden véhicules automoteurs visés à l'article 1er de la loi qu'elles mettent
vrijgesteld, en het lijdt nochtans geen enkele twijfel dat zij ertoe gehouden zijn de verplichting van automatische vergoeding in acht te nemen, zelfs als zij van die mogelijkheid van vrijstelling gebruik hebben gemaakt. In Frankrijk vallen het stelsel van de verplichte aansprakelijkheidsverzekering van de autovoertuigen en het stelsel van de automatische vergoeding van de zwakke weggebruiker niet volledig met elkaar samen, vermits de eerstgenoemde regeling de spoorvoertuigen zonder beperking uitsluit, terwijl de laatstgenoemde regeling die voertuigen enkel uitsluit wanneer zij zich voortbewegen op een eigen bedding (dit wil zeggen die normalerwijze door geen enkele weggebruiker wordt gebruikt), zodat die voertuigen aan de en circulation, et il ne fait pourtant aucun doute qu'elles sont tenues au respect de l'obligation d'indemnisation automatique même si elles ont fait usage de cette faculté de dispense. En France, il n'y a pas de coïncidence parfaite entre le régime d'assurance obligatoire des véhicules automoteurs et le régime d'indemnisation automatique de l'usager faible, le premier excluant sans restriction les véhicules sur rails alors que le second ne les exclut que lorsqu'ils circulent sur des voies qui leur sont propres (c'est-à-dire celles que n'emprunte normalement aucun usager), de telle sorte que ces véhicules sont soumis au régime d'indemnisation
aansprakelijkheidsregeling zijn onderworpen wanneer zij in de rest van lorsqu'ils sont mêlés au reste de la circulation. Même dans ce cas,
het verkeer komen. Zelfs in dat geval blijft een discriminatie une discrimination reste possible : l'on peut en effet se demander
mogelijk : men kan zich immers afvragen of het bijvoorbeeld logisch is s'il est logique, par exemple, qu'un cycliste qui circule sur une
dat een fietser die op een weg langs een duidelijk ervan afgebakende route longeant une voie ferrée nettement séparée et qui est victime
spoorweg rijdt en die door de luchtverplaatsing van een trein ten val d'une chute à la suite du déplacement d'air causé par un train, ne
komt, geen aanspraak kan maken op een automatische vergoeding, terwijl puisse prétendre à une indemnisation automatique, alors que ce même
diezelfde fietser wel recht zou hebben op een automatische vergoeding cycliste aurait droit à une indemnisation automatique si le
indien de luchtverplaatsing door een vrachtwagen was veroorzaakt. déplacement d'air avait été causé par un camion. Dès lors, si la Cour
Bijgevolg rijst de vraag of het Hof zou moeten oordelen dat het devait estimer que la différence de traitement en cause peut, dans
betwiste verschil in behandeling in sommige welbepaalde omstandigheden certaines conditions bien précises, être considérée comme
redelijk verantwoord kan worden bevonden, maar dan nog zou het Hof die raisonnablement justifiée, encore devrait-elle circonscrire ces
omstandigheden op beperkender wijze moeten afbakenen dan de Franse wet conditions de manière plus restrictive que ne le fait la loi
dat doet. française.
Memorie van de Ministerraad Mémoire du Conseil des ministres
A.3.1. Het betwiste onderscheid steunt op een criterium dat objectief A.3.1. La distinction en cause repose sur un critère objectif eu égard
is, gelet op het verschil dat bestaat tussen spoorvoertuigen en andere à la différence qui existe entre véhicules sur rails et autres engins
motorrijtuigen, zowel in rechte (de trams zijn niet onderworpen aan motorisés, à la fois en droit (les trams ne sont pas soumis au Code de
het verkeersreglement en genieten een absolute voorrang) als in feite la route et bénéficient d'une priorité absolue) et en fait (leur
(hun mobiliteit is beperkt, hun traject is voorspelbaar en de aanleg mobilité est limitée, leur trajectoire est prévisible et le
van eigen beddingen verschaft hun een afgebakende zone om zich voort développement des sites propres leur octroie un espace de circulation
te bewegen). Hieruit volgt dat zelfs vóór de wet van 30 maart 1994, de particulier). Il s'ensuit qu'avant même la loi du 30 mars 1994, les
slachtoffers van een ongeval waarbij die verschillende soorten victimes d'un accident impliquant ces différents types de véhicules se
voertuigen betrokken waren, zich in een verschillende situatie trouvaient dans une situation différente et qu'il eût été
bevonden en het discriminerend zou zijn geweest ze aan eenzelfde discriminatoire de les soumettre à un même régime.
regeling te onderwerpen. A.3.2. De betwiste maatregel is evenredig met de nagestreefde A.3.2. La mesure en cause est proportionnée à l'objectif poursuivi;
doelstelling; hij beoogt, net zoals de wet op de verplichte elle vise, comme la loi sur l'assurance obligatoire des véhicules
aansprakelijkheidsverzekering van de autovoertuigen - die wegens het automoteurs - qui, en raison de la distinction existant en droit et en
onderscheid dat in rechte en in feite bestaat tussen de gewone fait entre véhicules ordinaires et véhicules sur rails, excluait déjà
voertuigen en de spoorvoertuigen, reeds in 1956 laatstgenoemde en 1956 ceux-ci de son champ d'application -, à protéger des usagers
voertuigen uit haar werkingssfeer uitsloot -, zwakke weggebruikers te
beschermen. faibles.
De begrippen « verzekering » en « vergoeding » zijn onlosmakelijk met Les concepts d'assurance et d'indemnisation sont indissociablement
elkaar verbonden, en het verband tussen de verplichte liés et le lien entre l'assurance obligatoire des véhicules et
aansprakelijkheidsverzekering van de voertuigen en de vergoeding van l'indemnisation des usagers faibles a été mis en évidence lors des
de zwakke weggebruikers werd beklemtoond tijdens de parlementaire
voorbereiding van de betwiste bepaling : het zou onsamenhangend zijn travaux préparatoires de la disposition en cause : il aurait été
geweest laatstgenoemde regeling zonder de eerstgenoemde regeling op te incohérent de concevoir la seconde en dehors de la première. L'alinéa
vatten. Het vierde lid van artikel 29bis, dat bepaalt dat dat artikel 4 de l'article 29bis, qui prévoit qu'il s'applique aux accidents
toepasselijk is op de ongevallen waarbij motorrijtuigen zijn betrokken impliquant des véhicules exemptés de l'obligation d'assurance en vertu
die krachtens artikel 10 van de wet vrijgesteld zijn van de de l'article 10 de la loi, ne porte pas atteinte à la cohérence
verplichting tot verzekering, maakt geen inbreuk op de beoogde samenhang. Niettegenstaande verschillende publiekrechtelijke rechtspersonen van de verplichting tot verzekering zijn vrijgesteld, bepaalt de wet van 21 november 1989 dat zij niettemin aan hetzelfde stelsel zullen worden onderworpen als de organen die de burgerrechtelijke aansprakelijkheid verzekeren. De werkingssfeer van artikel 29bis opnieuw ter sprake brengen, zou betekenen dat de uitsluiting van de spoorvoertuigen uit de werkingssfeer van de verplichte verzekering opnieuw in het geding wordt gebracht, terwijl die uitsluiting verantwoord is door een objectief verschil. Tot slot moet worden opgemerkt dat, mocht een verschil in behandeling bestaan, het bijzonder beperkt is, aangezien het gemeen recht van de aansprakelijkheid toepasselijk is wanneer bij het ongeval een spoorvoertuig is betrokken : dat verschil in behandeling roept dus geen afwijkend stelsel in het leven. Memorie van antwoord van de Ministerraad A.4. Het betwiste verschil in behandeling is verantwoord, omdat het gevaar waarmee de voetganger wordt geconfronteerd, groter is wanneer voulue. En effet, malgré l'exemption de différentes personnes morales de droit public de l'obligation d'assurance, la loi du 21 novembre 1989 prévoit qu'elles seront néanmoins soumises au même régime que les organismes assureurs en matière de responsabilité civile. Remettre en cause le champ d'application de l'article 29bis aboutirait à remettre en cause l'exclusion des véhicules sur rails de celui de l'assurance obligatoire, alors que cette exclusion se justifie par une différence objective. Enfin, s'il existe une différence de traitement, elle est particulièrement limitée puisque le droit commun de la responsabilité s'applique lorsque l'accident implique un véhicule sur rails : cette différence de traitement ne crée donc pas un régime exorbitant. Mémoire en réponse du Conseil des ministres A.4. La différence de traitement en cause est justifiée parce que le danger auquel le piéton est confronté est plus grand lorsqu'il se trouve face à un véhicule ordinaire que lorsqu'il se trouve face à un
hij tegenover een gewoon voertuig staat dan wanneer hij staat véhicule sur rails, dont les caractères ont été exposés dans le
tegenover een spoorvoertuig, waarvan de kenmerken werden uiteengezet mémoire et qui n'est pas soumis à l'assurance obligatoire précisément
in de memorie en dat niet aan de verplichte verzekering is en raison de la circonstance qu'il est, ainsi, moins générateur de
onderworpen, precies omdat dat voertuig aldus minder gevaar oplevert.
Het is perfect samenhangend aan het stelsel van de verplichte risque. Il est parfaitement cohérent d'avoir donné au régime de
verzekering en aan dat van de automatische vergoeding van de zwakke l'assurance obligatoire et à celui de l'indemnisation automatique de
weggebruiker een identieke werkingssfeer te hebben gegeven. l'usager faible un champ d'application identique.
Het aldus aangetoonde onderscheid is geenszins onevenredig ten La différenciation ainsi établie n'est nullement disproportionnée par
opzichte van de nagestreefde doelstelling, aangezien de betwiste rapport à l'objectif poursuivi puisque la disposition en cause ne
bepaling geen inbreuk maakt op het recht van de andere slachtoffers om porte pas atteinte au droit des autres victimes d'obtenir réparation
vergoeding te verkrijgen op grond van het gemeen recht van de sur la base du droit commun de la responsabilité.
aansprakelijkheid.
Memorie van antwoord van P. Cowez Mémoire en réponse de P. Cowez
A.5.1. Weliswaar bestaat een objectief verschil tussen een gewoon A.5.1. S'il est vrai qu'il existe une différence objective entre
voertuig en een spoorvoertuig (welker uitsluiting uit de werkingssfeer véhicule ordinaire et véhicule sur rails (dont l'exclusion du Code de
van het verkeersreglement niet absoluut is, vermits dat voertuig de la route n'est pas absolue puisqu'il doit respecter les signaux
verkeerslichten moet naleven wanneer het op de openbare weg rijdt), lumineux lorsqu'il circule sur la chaussée), il n'en reste pas moins
maar dat neemt niet weg dat de voetganger, de fietser en de passagier que le piéton, le cycliste ou le passager garde sa qualité d'« usager
hun hoedanigheid van de « zwakke weggebruiker » behouden indien zij faible » s'il est victime d'un accident impliquant un véhicule sur
het slachtoffer worden van een ongeval waarbij een spoorvoertuig rails et que sa vulnérabilité est liée à la preuve de la faute
betrokken is en dat hun kwetsbaarheid gekoppeld is aan het bewijs van éventuelle du conducteur, difficile à démontrer s'il s'agit d'un
de eventuele fout van de bestuurder, die moeilijk kan worden bewezen conducteur de tram.
wanneer het om een trambestuurder gaat.
A.5.2. De tegenpartijen willen het stelsel van de automatische A.5.2. Les parties adverses entendent lier le régime de
vergoeding koppelen aan dat van de verplichte verzekering, maar geven l'indemnisation automatique à celui de l'assurance obligatoire mais ne
geen verklaring voor de uitsluiting van de spoorvoertuigen uit de s'expliquent pas sur l'exclusion des véhicules sur rails du champ
werkingssfeer van de verplichte verzekering. Die uitsluiting zou een d'application de la seconde. Cette exclusion tiendrait à ce que ces
verklaring vinden in het feit dat die voertuigen in het verkeer worden
gebracht door openbare vervoermaatschappijen die zelf de véhicules sont mis en circulation par des sociétés publiques de
aansprakelijkheid dekken die hiermee gepaard gaat. Die verantwoording transport qui couvrent elles-mêmes la responsabilité qui y est liée.
kan de betwiste discriminatie niet aanvaardbaar maken, en de M.I.V.B. Cette justification n'est pas de nature à rendre acceptable la
voert ten onrechte in haar voordeel de noodzaak aan de twee stelsels discrimination en cause et la S.T.I.B. est malvenue d'invoquer à son
aan elkaar te koppelen, aangezien zij kan worden vrijgesteld van de profit la nécessité de lier les deux régimes puisqu'elle peut être
verplichting tot verzekering en dusdoende van de deelname in de dispensée de l'obligation d'assurance et éviter par là d'avoir à
financiering van de aansprakelijkheidsregeling, waarvan de wetgever de participer au financement du régime d'indemnisation, dont le
lasten over het geheel van de bestuurders heeft willen spreiden. législateur a entendu répartir le poids sur l'ensemble des conducteurs.
Memorie van antwoord van de M.I.V.B. Mémoire en réponse de la S.T.I.B.
A.6.1. Het betwiste verschil in behandeling kan niet worden beoordeeld A.6.1. La différence de traitement en cause ne peut être appréciée
zonder rekening te houden met het objectieve verschil tussen de sans tenir compte de la différence objective entre véhicules sur rails
spoorvoertuigen en de andere voertuigen. De tram blijft een voertuig et autres véhicules. Le tram reste un véhicule du même type qu'un
van hetzelfde type als een trein, maar met een geringere omvang, dat train, dont le volume aurait été réduit et qui circulerait en ville,
in de stad rijdt en waarvan, gelet op zijn gewicht en op de rails et dont, eu égard à son poids et aux rails sur lesquels il circule,
waarop het rijdt, de aandrijvings-, rij- en remmechanismen volledig les mécanismes de traction, de circulation et de freinage sont
verschillen van die van de gewone voertuigen, die zich makkelijker aan complètement différents de ceux des véhicules ordinaires, qui
de verschillende omstandigheden van het verkeer aanpassen. s'adaptent plus aisément aux différentes circonstances de la
A.6.2. Het stelsel van de automatische vergoeding werd niet alleen ingevoerd wegens het risico dat in het leven wordt geroepen door de kinetische energie (aangezien ook een stilstaand voertuig bij een ongeval kan worden betrokken). A.6.3. De uitsluiting van de spoorvoertuigen vloeit niet alleen voort uit de invoering van het stelsel van de automatische vergoeding in de wet van 21 november 1989, vermits het ontwerp van een artikel 1385bis van het Burgerlijk Wetboek, waarvan ondertussen is afgestapt, zelf het autovoertuig definieerde onder verwijzing naar die wet; die uitsluiting houdt in de eerste plaats verband met de wezenlijke verschil dat bestaat tussen de spoorvoertuigen en de andere voertuigen, enerzijds, en met de natuurlijke band tussen de verplichte verzekering en de automatische vergoeding, anderzijds. circulation. A.6.2. Le régime de l'indemnisation automatique n'a pas été mis sur pied en raison uniquement du risque créé par l'énergie cinétique (puisqu'un véhicule à l'arrêt peut être impliqué dans un accident). A.6.3. L'exclusion des véhicules sur rails ne découle pas uniquement de l'insertion du régime de l'indemnisation automatique dans la loi du 21 novembre 1989 puisque le projet d'un article 1385bis du Code civil, entre-temps abandonné, définissait lui-même le véhicule automoteur en faisant référence à cette loi; l'exclusion tient, d'une part, à la différence essentielle qui existe entre les véhicules sur rails et les autres véhicules et, d'autre part, au lien naturel entre l'assurance obligatoire et l'indemnisation automatique.
A.6.4. Het slachtoffer van een ongeval waarbij een spoorvoertuig is A.6.4. La victime d'un accident impliquant un véhicule sur rails, qui
betrokken, dat zal worden vergoed op grond van artikel 1382 van het sera indemnisée sur la base de l'article 1382 du Code civil, bénéficie
Burgerlijk Wetboek, geniet de toepassing van de bepalingen van de wet
van 25 augustus 1891 op de vervoerovereenkomst, die al een afwijkende des dispositions de la loi du 25 août 1891 sur le contrat de
gunstregeling invoert in het voordeel van de personen die het slachtoffer zijn van een ongeval dat verband houdt met vervoer en die zich in de door de wet vastgestelde voorwaarden bevinden. Krachtens die wet wordt de bewijsregeling omgekeerd in het voordeel van de reizigers; de vervoerder wordt aansprakelijk geacht, behalve ingeval de reiziger of een derde een fout heeft begaan, of behalve ingeval wordt aangetoond dat de aansprakelijkheid niet aan hem kan worden toegeschreven. Tegenover dat vermoeden staat enkel de verkorte verjaring van één jaar om de aansprakelijkheidsvordering in te stellen tegen de vervoerder. Het beginsel van de evenredigheid is dus niet miskend. A.6.5. Weliswaar sluit de Franse wet enkel de trams uit die zich op een eigen bedding verplaatsen, maar de meerderheid van de buitenlandse wetgevers, die de automatische vergoeding aan de verplichte verzekering koppelen, hebben de tram uitgesloten uit het stelsel van de automatische vergoeding, naar het voorbeeld van de Belgische wetgever. transport, qui établit déjà un régime de faveur dérogatoire au profit des personnes victimes d'un accident lié au transport et se trouvant dans les conditions prévues par la loi. En vertu de cette loi, le régime de la preuve est renversé à l'avantage des voyageurs; le transporteur est présumé responsable, sauf faute du voyageur ou d'un tiers, ou démonstration que la responsabilité ne peut lui incomber. La contrepartie de cette présomption est seulement la courte prescription d'un an, pour engager l'action en responsabilité du transporteur. Le principe de proportionnalité n'est donc pas méconnu. A.6.5. S'il est vrai que la loi française n'exclut que les trams circulant en site propre, la majorité des législateurs étrangers, liant l'indemnisation automatique à l'assurance obligatoire, ont exclu le tram du régime d'indemnisation automatique, à l'instar du législateur belge.
- B - - B -
B.1.1. Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de B.1.1. L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative à
verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules
ingevoegd bij een wet van 30 maart 1994 en vervangen bij een wet van automoteurs, inséré par une loi du 30 mars 1994 et remplacé par une
13 april 1995, bepaalt : loi du 13 avril 1995, dispose :
« § 1. Bij een verkeersongeval waarbij een motorrijtuig betrokken is, « § 1er. A l'exception des dégâts matériels, tous les dommages
wordt, met uitzondering van de stoffelijke schade, alle schade résultant de lésions corporelles ou du décès, causés à toute victime
veroorzaakt aan elk slachtoffer of zijn rechthebbenden en d'un accident de la circulation ou à ses ayants droit, dans lequel est
voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het overlijden, vergoed door impliqué un véhicule automoteur, sont indemnisés par l'assureur qui
de verzekeraar die de aansprakelijkheid dekt van de eigenaar, de couvre la responsabilité du propriétaire, du conducteur ou du
bestuurder of de houder van het motorrijtuig overeenkomstig deze wet. détenteur de ce véhicule automoteur conformément à la présente loi.
Schade aan functionele prothesen wordt beschouwd als lichamelijke Les dommages occasionnés aux prothèses fonctionnelles sont considérés
schade. comme des lésions corporelles.
Artikel 80 van de wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der L'article 80 de la loi du 9 juillet 1975 relative au contrôle des
verzekeringsondernemingen is van toepassing op deze schadevergoeding. entreprises d'assurance s'applique à cette indemnisation. Toutefois,
Wanneer het ongeval evenwel door toeval gebeurde, blijft de si l'accident résulte d'un cas fortuit, l'assureur reste tenu.
verzekeraar tot vergoeding gehouden. Les dispositions du présent article s'appliquent également aux
De bepalingen van dit artikel zijn tevens van toepassing op de accidents de la circulation impliquant des véhicules automoteurs qui
verkeersongevallen waarbij motorrijtuigen zijn betrokken die krachtens artikel 10 van deze wet vrijgesteld zijn van de verplichting tot verzekering en wanneer de eigenaars van die motorrijtuigen gebruik hebben gemaakt van die vrijstelling. Slachtoffers die een onverschoonbare fout hebben begaan die de enige oorzaak was van het ongeval, kunnen zich niet beroepen op de bepalingen van het eerste lid. Enkel de opzettelijke fout van uitzonderlijke ernst, waardoor degene die ze begaan heeft zonder geldige reden wordt blootgesteld aan een gevaar waarvan hij zich bewust had moeten zijn, is onverschoonbaar. Het bewijs van onverschoonbare fout is niet toegelaten ten aanzien van slachtoffers, jonger dan 14 jaar. Deze vergoedingsplicht wordt uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen betreffende de aansprakelijkheidsverzekering in het algemeen en de aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen in het bijzonder, voorzover daarvan in dit artikel niet wordt afgeweken. sont exemptés de l'obligation d'assurance en vertu de l'article 10 de la présente loi et dont les propriétaires ont fait usage de cette exemption. Les victimes ayant commis une faute inexcusable qui est la seule cause de l'accident ne peuvent se prévaloir des dispositions visées au premier alinéa. Est seule inexcusable la faute volontaire d'une exceptionnelle gravité, exposant sans raison valable son auteur à un danger dont il aurait dû avoir conscience. La preuve d'une faute inexcusable n'est pas admise à l'égard de victimes âgées de moins de quatorze ans. Cette obligation d'indemnisation est exécutée conformément aux dispositions légales relatives à l'assurance de la responsabilité en général et à l'assurance de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs en particulier, pour autant que le présent article n'y déroge pas.
§ 2. De bestuurder van een motorrijtuig en zijn rechthebbenden kunnen § 2. Le conducteur d'un véhicule automoteur et ses ayants droit ne
zich niet beroepen op de bepalingen van dit artikel. peuvent se prévaloir du présent article.
§ 3. Onder motorrijtuig moet worden verstaan ieder voertuig bedoeld in § 3. Il faut entendre par véhicule automoteur tout véhicule visé à
artikel 1 van deze wet met uitzondering van rolstoelen met een eigen l'article 1er de la présente loi, à l'exclusion des fauteuils roulants
aandrijving die door gehandicapten in het verkeer kunnen worden automoteurs susceptibles d'être mis en circulation par une personne
gebracht. handicapée.
§ 4. De verzekeraar of het gemeenschappelijk waarborgfonds treden in § 4. L'assureur ou le fonds commun de garantie automobile sont
de rechten van het slachtoffer tegen de in gemeen recht aansprakelijke subrogés dans les droits de la victime contre les tiers responsables
derden. en droit commun.
De vergoedingen, die ter uitvoering van dit artikel werden uitgekeerd, Les indemnités versées en exécution du présent article ne peuvent
zijn niet vatbaar voor beslag of schuldvergelijking met het oog op de faire l'objet de compensation ou de saisie en vue du paiement des
vordering van andere vergoedingen wegens het verkeersongeval. autres indemnités dues à raison de l'accident de la circulation.
§ 5. De regels betreffende de burgerrechtelijke aansprakelijkheid § 5. Les règles de la responsabilité civile restent d'application pour
blijven van toepassing op alles wat niet uitdrukkelijk bij dit artikel wordt geregeld. » tout ce qui n'est pas régi expressément par le présent article. »
B.1.2. Het mechanisme van automatische vergoeding van de slachtoffers B.1.2. Le mécanisme d'indemnisation automatique des victimes
van verkeersongevallen waarin die bepaling voorziet, is van toepassing d'accidents de la circulation que prévoit cette disposition est
wanneer een « motorrijtuig » is « betrokken » in het ongeval. In het d'application lorsqu'un « véhicule automoteur » est « impliqué » dans
voormelde artikel 29bis, § 3, wordt het begrip « motorrijtuig » l'accident. Le paragraphe 3 de l'article 29bis précité définit la
gedefinieerd onder verwijzing naar artikel 1 van dezelfde wet, dat notion de véhicule automoteur par référence à l'article 1er de la même
bepaalt : loi, lequel dispose :
«

Artikel 1.Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder : Motorrijtuigen : rij- of voertuigen, bestemd om zich over de grond te bewegen en die door een mechanische kracht kunnen worden gedreven, zonder aan spoorstaven te zijn gebonden; al wat aan het rij- of voertuig is gekoppeld, wordt als een deel daarvan aangemerkt. B.1.3. Aldus wordt een verschil in behandeling in het leven geroepen onder de slachtoffers van verkeersongevallen, naargelang het motorrijtuig dat in het ongeval is betrokken al dan niet aan spoorstaven is verbonden; enkel in het laatstgenoemde geval kunnen de slachtoffers het door de in het geding zijnde bepaling ingevoerde

 «

Article 1er.Pour l'application de la présente loi, on entend : Par véhicules automoteurs : les véhicules destinés à circuler sur le sol et qui peuvent être actionnés par une force mécanique sans être liés à une voie ferrée; tout ce qui est attelé au véhicule est considéré comme en faisant partie. B.1.3. Une différence de traitement est ainsi créée parmi les victimes d'accidents de la circulation suivant que le véhicule automoteur impliqué dans l'accident est lié à une voie ferrée ou ne l'est pas, les victimes ne pouvant bénéficier du mécanisme d'indemnisation des dommages corporels prévu par la disposition en cause que dans la seconde hypothèse.
stelsel van vergoeding van de lichamelijke schade genieten. B.2. Lorsqu'il a établi le régime de l'assurance obligatoire de la
B.2. Wanneer de wetgever het stelsel van de verplichte verzekering responsabilité en matière de véhicules automoteurs, le législateur a
inzake motorrijtuigen heeft ingevoerd, heeft hij aan het begrip « entendu donner à la notion de véhicule automoteur une définition
motorrijtuig » een ruime definitie willen geven, met uitsluiting large, en excluant toutefois les véhicules liés à une voie ferrée.
evenwel van de aan spoorstaven verbonden voertuigen. Die uitsluiting, Cette exclusion, figurant dans l'article 1er de la loi du 1er juillet
vermeld in artikel 1 van de wet van 1 juli 1956 betreffende de 1956 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité civile en
verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen,
gehandhaafd bij de wet van 21 november 1989 en erin voorzien bij de matière de véhicules automoteurs, maintenue par la loi du 21 novembre
Benelux-verdragen van 1955 en 1966, waaruit die wetten zijn 1989, et prévue par les conventions Benelux de 1955 et de 1966 dont
voortgesproten, lijkt te beantwoorden aan een traditie : sinds het ces lois sont issues, semble correspondre à une tradition : depuis la
einde van de XIXde eeuw hebben de politieverordeningen betreffende het fin du XIXe siècle, les règlements de police relatifs au roulage,
wegverkeer, die van latere datum zijn dan die welke aanvankelijk postérieurs à ceux qui avaient été élaborés en premier lieu pour les
werden uitgewerkt voor de spoorvoertuigen zodra die bestonden, de véhicules sur rails dès l'apparition de ceux-ci, ont exclu les
spoorvoertuigen uit hun werkingssfeer uitgesloten. Door het uitwerken, véhicules sur rails de leur champ d'application. Or, en élaborant en
in 1994, van het betwiste stelsel van de automatische vergoeding wilde 1994 le régime de l'indemnisation automatique en cause, le législateur
de wetgever zich baseren op de werkingssfeer van de verplichte a entendu se référer au champ d'application de l'assurance
verzekering. obligatoire.
B.3. Het verschil, met betrekking tot hun rechtsregeling, tussen de B.3. La différence, quant à leur régime juridique, entre les véhicules
trams, die spoorvoertuigen zijn, en de andere voertuigen die van de sur rails que sont les tramways et les autres véhicules qui utilisent
openbare weg gebruik maken, lijkt een verklaring, en zelfs een la voie publique, paraît s'expliquer, sinon se justifier, par
verantwoording te vinden in de geschiedenis. In de XIXde eeuw werd ten l'histoire. Au XIXe siècle, l'apparition de véhicules sur rails fit
gevolge van de opkomst van de spoorvoertuigen een regelgeving l'objet d'une réglementation avant même qu'il en fût ainsi du roulage
uitgewerkt, nog vóór dat het geval was voor het wegverkeer in het en général, d'autant que ces véhicules ne tardèrent pas à assurer
algemeen, te meer daar die voertuigen snel het grootste deel van het l'essentiel du transport public. Il était donc naturel que la
openbaar vervoer voor hun rekening namen. Het lag dan ook voor de hand réglementation générale de la police de la circulation routière,
dat de algemene regeling van de politie op het wegverkeer, die van apparue postérieurement, exclût les véhicules sur rails de son champ
latere datum is, de spoorvoertuigen uit haar werkingssfeer weerde. d'application. Il ne se justifie pas pour autant que l'élaboration des
Maar daarom is het nog niet verantwoord dat de regelen betreffende de règles relatives aux effets de la circulation continue d'être pensée
gevolgen van het verkeer nog steeds worden opgevat zonder rekening te abstraction faite des véhicules sur rails, quel que soit le problème.
houden met de spoorvoertuigen, ongeacht het probleem. Des organismes d'intérêt public de transport en commun assurent
Instellingen van openbaar nut voor gemeenschappelijk vervoer staan aujourd'hui une large part du transport public au moyen de véhicules
momenteel in voor een groot deel van het openbaar vervoer met qui ne sont pas liés aux rails; ils sont soumis à l'assurance
voertuigen die niet aan spoorstaven zijn verbonden; zij zijn obligatoire des véhicules automoteurs en général - ou doivent couvrir
onderworpen aan de verplichte verzekering inzake motorrijtuigen in het algemeen - of moeten zelf hun burgerlijke aansprakelijkheid dekken, overeenkomstig artikel 10 van de wet van 21 november 1989 - alsmede aan de in het geding zijnde bepaling in het bijzonder, zodat de slachtoffers van verkeersongevallen waarin die voertuigen zijn betrokken, de automatische vergoeding genieten waarin die bepaling voorziet. B.4. Ter zitting is aangevoerd dat de trams op bepaalde plaatsen in een eigen bedding rijden die, in beginsel, hun klaarblijkelijk voorbehouden is. Er moet worden aan herinnerd dat de in het geding zijnde bepaling niet ten goede komt aan de slachtoffers die een « onverschoonbare fout » hebben begaan. B.5. Weliswaar kan worden aanvaard dat de spoorvoertuigen onderworpen zijn aan regels van politie op het wegverkeer die afwijken van die welke op de andere voertuigen toepasselijk zijn, bijvoorbeeld omdat hun traject voorspelbaar is en hun mobiliteit alsmede hun remvermogen beperkter zijn, maar het is geenszins aangetoond dat de spoorvoertuigen een risico met zich meebrengen dat zodanig kleiner is dat het instellen van een fundamenteel verschillende schadevergoedingsregeling verantwoord is. De vraag dient bevestigend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof eux-mêmes leur responsabilité civile, conformément à l'article 10 de la loi du 21 novembre 1989 - ainsi qu'à la disposition en cause en particulier, de telle sorte que les victimes des accidents de la circulation dans lesquels ils sont impliqués bénéficient de l'indemnisation automatique prévue par cette disposition. B.4. Il a été allégué à l'audience que les tramways circulent à certains endroits en site propre, sur lequel la circulation leur est, en principe, manifestement réservée. Il y a lieu de rappeler que la disposition en cause ne bénéficie pas aux victimes qui ont commis une « faute inexcusable ». B.5. S'il peut être admis que les véhicules sur rails soient soumis à des règles de police de la circulation dérogeant à celles qui s'appliquent aux autres véhicules, par exemple parce que leur trajectoire est prévisible et que leur mobilité ainsi que leur capacité de freinage sont plus limitées, il n'est nullement démontré qu'ils représentent un risque moindre, à un point tel qu'il se justifie de prévoir un régime de réparation des dommages fondamentalement différent. La question appelle une réponse positive. Par ces motifs, la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance
verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen schendt obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de voertuigen viole les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il exclut du
die aan spoorstaven zijn verbonden uitsluit van het stelsel van régime d'indemnisation qu'il prévoit les véhicules qui sont liés à une
vergoeding waarin het voorziet. voie ferrée.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 15 juli 1998, door de la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 15 juillet 1998, par le
voormelde zetel, waarin rechter M. Bossuyt voor de uitspraak is siège précité, dans lequel le juge M. Bossuyt est remplacé, pour le
vervangen door rechter G. De Baets, overeenkomstig artikel 110 van de prononcé, par le juge G. De Baets, conformément à l'article 110 de la
voormelde wet. même loi.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
^