Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 44/98 van 22 april 1998 Rolnummers 1078 en 1079 In zake : de beroepen tot vernietiging van artikel 1 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van de onderwijswetgeving en van artikel 58 van het de Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...)"
Arrest nr. 44/98 van 22 april 1998 Rolnummers 1078 en 1079 In zake : de beroepen tot vernietiging van artikel 1 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van de onderwijswetgeving en van artikel 58 van het de Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...) Arrêt n° 44/98 du 22 avril 1998 Numéros du rôle : 1078 et 1079 En cause : les recours en annulation de l'article 1 er du décret de la Communauté française du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine de l'enseignement La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, (...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 44/98 van 22 april 1998 Arrêt n° 44/98 du 22 avril 1998
Rolnummers 1078 en 1079 Numéros du rôle : 1078 et 1079
In zake : de beroepen tot vernietiging van artikel 1 van het decreet En cause : les recours en annulation de l'article 1er du décret de la
van de Franse Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van de Communauté française du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans
onderwijswetgeving en van artikel 58 van het decreet van de Franse le domaine de l'enseignement et de l'article 58 du décret de la
Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende de financiering van de Communauté française du 9 septembre 1996 relatif au financement des
door de Franse Gemeenschap ingerichte of gesubsidieerde hogescholen, hautes écoles organisées ou subventionnées par la Communauté
ingesteld door de v.z.w. Fédération des étudiants francophones en A. française, introduits par l'a.s.b.l. Fédération des étudiants
Tounquet. francophones et A. Tounquet.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H.
rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse en M. Bossuyt, Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de beroepen I. Objet des recours
Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 14 april Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste
1997 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn ingekomen op 15 le 14 avril 1997 et parvenues au greffe le 15 avril 1997, l'a.s.b.l.
april 1997, hebben de v.z.w. Fédération des étudiants francophones, Fédération des étudiants francophones, dont le siège social est établi
met maatschappelijke zetel te 1210 Brussel, Haachtsesteenweg 25, en A. à 1210 Bruxelles, chaussée de Haecht 25, et A. Tounquet, demeurant à
Tounquet, wonende te 5000 Namen, rue du Parc des Roches 7, beroep tot 5000 Namur, rue du Parc des Roches 7, ont introduit un recours en
vernietiging ingesteld, enerzijds, van artikel 1 van het decreet van annulation, d'une part, de l'article 1er du décret de la Communauté
de Franse Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van de française du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine
onderwijswetgeving (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 de l'enseignement (publié au Moniteur belge du 31 janvier 1997) et,
januari 1997) en, anderzijds, van artikel 58 van het decreet van de d'autre part, de l'article 58 du décret de la Communauté française du
Franse Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende de financiering 9 septembre 1996 relatif au financement des hautes écoles organisées
van de door de Franse Gemeenschap ingerichte of gesubsidieerde ou subventionnées par la Communauté française (publié au Moniteur
hogescholen (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 15 oktober 1996). belge du 15 octobre 1996).
II. De rechtspleging II. La procédure
Bij beschikkingen van 15 april 1997 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnances du 15 avril 1997, le président en exercice a désigné
rechters van de zetels aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges des sièges conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Bij beschikking van 13 mei 1997 heeft het Hof de zaken samengevoegd. Par ordonnance du 13 mai 1997, la Cour a joint les affaires.
Van de beroepen is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de Les recours ont été notifiés conformément à l'article 76 de la loi
organieke wet bij op 15 mei 1997 ter post aangetekende brieven; bij organique, par lettres recommandées à la poste le 15 mai 1997;
dezelfde brieven is aan de partijen kennisgegeven van de beschikking l'ordonnance de jonction a été notifiée aux parties par les mêmes
tot samenvoeging. lettres.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 16 mei 1997. Moniteur belge du 16 mai 1997. Le Gouvernement de la Communauté française, place Surlet de Chokier
De Franse Gemeenschapsregering, Surlet de Chokierplein 15-17, 1000 15-17, 1000 Bruxelles, a introduit un mémoire, par lettre recommandée
Brussel, heeft een memorie ingediend bij op 26 juni 1997 ter post
aangetekende brief. à la poste le 26 juin 1997.
Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 17 september 1997 ter post aangetekende brief. organique, par lettre recommandée à la poste le 17 septembre 1997.
De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse, par
op 13 oktober 1997 ter post aangetekende brief. lettre recommandée à la poste le 13 octobre 1997.
Bij beschikkingen van 30 september 1997 en 25 maart 1998 heeft het Hof Par ordonnances du 30 septembre 1997 et du 25 mars 1998, la Cour a
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectievelijk 14 april 1998 en 14 oktober 1998. prorogé respectivement jusqu'aux 14 avril 1998 et 14 octobre 1998 le
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 25 februari 1998 heeft het Hof de zaken in Par ordonnance du 25 février 1998, la Cour a déclaré les affaires en
gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 18 état et fixé l'audience au 18 mars 1998.
maart 1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats
bij op 26 februari 1998 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 26 février 1998.
Op de openbare terechtzitting van 18 maart 1998 : A l'audience publique du 18 mars 1998 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. H. Dineur, advocaat bij de balie te Brussel, voor de verzoekende . Me H. Dineur, avocat au barreau de Bruxelles, pour les parties
partijen; requérantes;
. Mr. E. Maron loco Mr. M. Uyttendaele, advocaten bij de balie te . Me E. Maron loco Me M. Uyttendaele, avocats au barreau de Bruxelles,
Brussel, voor de Franse Gemeenschapsregering; pour le Gouvernement de la Communauté française;
- hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en M. Bossuyt verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs R. Henneuse et M. Bossuyt ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- zijn de zaken in beraad genomen. - les affaires ont été mises en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
III. In rechte III. En droit
- A - - A -
De verzoekschriften Les requêtes
A.1. Met betrekking tot het belang van de verzoekende partijen om in A.1. S'agissant de l'intérêt à agir des parties requérantes, il y a
rechte te treden, dient verder te worden gegaan dan het voordeel dat lieu de dépasser l'avantage que semblent présenter les dispositions
de betwiste bepalingen voor de studenten lijken in te houden, doordat contestées pour les étudiants, en ce que l'une (l'article 1er du
de ene bepaling (artikel 1 van het decreet van 2 december 1996) décret du 2 décembre 1996) interdit que les étudiants pouvant faire
verbiedt dat de financierbare en de niet-financierbare studenten op l'objet d'un financement et ceux ne pouvant pas faire l'objet d'un
een verschillende manier worden behandeld wat het inschrijvingsrecht financement soient traités différemment pour ce qui concerne les
betreft en de andere bepaling (artikel 58 van het decreet van 9 droits d'inscription et l'autre (article 58 du décret du 9 septembre
september 1996) verbiedt dat een aanvullend recht wordt gevraagd aan 1996) interdit que des droits complémentaires soient demandés aux
de studenten die een studiebeurs of een studietoelage genieten. Zij étudiants bénéficiant d'une bourse ou d'une allocation d'études. En
hebben immers tot gevolg, enerzijds, dat een wettelijke basis wordt gegeven aan een onregelmatige praktijk, namelijk het vragen van een aanvullend inschrijvingsrecht, en, anderzijds, dat die praktijk op een impliciete manier wordt gedelegeerd aan de Regering, op zijn minst dat een discretionaire bevoegdheid aan de hogescholen wordt gegeven. Door aldus het heffen van een aanvullend recht toe te staan, doet die bepaling afbreuk aan de belangen van de studenten. A.2.1. Mits enkele bijzonderheden die verbonden zijn met het specifieke karakter van elk van de voormelde bepalingen, zijn de door de verzoekende partijen aangevoerde middelen in beide verzoekschriften dezelfde. effet, elles ont pour conséquence, d'une part, de donner une base légale à une pratique irrégulière, à savoir la réclamation de droits d'inscriptions complémentaires, et, d'autre part, de déléguer de manière implicite cette pratique au Gouvernement, à tout le moins de laisser un pouvoir discrétionnaire aux hautes écoles. En autorisant ainsi la perception de droits complémentaires, cette disposition porte atteinte aux intérêts des étudiants. A.2.1. Moyennant certaines particularités liées à la spécificité de chacune des dispositions précitées, les moyens invoqués par les parties requérantes sont les mêmes dans les deux requêtes.
A.2.2. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van artikel 24, A.2.2. Le premier moyen est pris de la violation de l'article 24, § 3,
§ 3, van de Grondwet, in samenhang met artikel 13.2 van het de la Constitution, combiné avec l'article 13.2 du Pacte international
Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele relatif aux droits économiques, sociaux et culturels. Ces
rechten. Die bepalingen, inzonderheid artikel 13.2 zoals door het Hof geïnterpreteerd in zijn arrest nr. 33/92, leggen aan België een standstill-verplichting op; aanvullende inschrijvingsrechten ten opzichte van die welke van kracht waren bij de inwerkingtreding van het voormelde Verdrag, mogen bijgevolg niet ten laste van de studenten worden gelegd. Opgemerkt dient te worden dat, bij die inwerkingtreding, geen enkele bepaling de onderwijsinstellingen toestond aanvullende rechten naast het door de Franse Gemeenschap vastgestelde inschrijvingsrecht te vragen. De ongrondwettigheid is des te duidelijker daar het maximumbedrag van die rechten niet werd vastgesteld. A.2.3. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van artikel 24, dispositions, en particulier l'article 13.2 tel qu'interprété par la Cour dans son arrêt n° 33/92, imposent à la Belgique une obligation de standstill; des droits d'inscription supplémentaires ne peuvent en conséquence être mis à charge des étudiants par rapport à ceux en vigueur lors de l'entrée en vigueur du Pacte précité. Il y a lieu de relever que, lors de cette entrée en vigueur, aucune disposition n'autorisait les établissements d'enseignement à réclamer des droits complémentaires au minerval fixé par la Communauté française. L'inconstitutionnalité est d'autant plus manifeste que n'est pas déterminé le montant maximum de ces droits. A.2.3. Le second moyen est pris de la violation de l'article 24 de la
§§ 3 en 5, van de Grondwet. Doordat aan het aanvullend Constitution, en ses paragraphes 3 et 5. En ce que n'est fixée aucune
inschrijvingsrecht dat de hogescholen mogen vragen, geen enkele limite aux droits d'inscription complémentaires que peuvent réclamer
beperking wordt opgelegd, buiten het verbod van het discriminerend les hautes écoles, hormis l'interdiction de leur caractère
karakter ervan, wordt het voormelde artikel 24, § 5, geschonden, discriminatoire, l'article 24, § 5 précité est violé, dès lors qu'il
aangezien het sommige essentiële elementen inzake onderwijs bij réserve au seul pouvoir législatif certains éléments essentiels de la
uitsluiting aan de wetgevende macht voorbehoudt : daartoe behoort de matière de l'enseignement : parmi ceux-ci figure l'organisation de
inrichting van het onderwijs, waarmee de aangelegenheid van het l'enseignement, à laquelle se rattache la matière des droits
inschrijvingsrecht verbonden is. d'inscription.
Uit de rechtspraak van het Hof (arresten nrs. 33/92 en 43/96) blijkt Il ressort de la jurisprudence de la Cour (arrêts nos 33/92 et 43/96)
dat, hoewel de wetgever niet noodzakelijk zelf het bedrag van het que, si le législateur ne doit pas nécessairement fixer lui-même le
inschrijvingsrecht dient vast te stellen, artikel 24, § 5, van de montant des droits d'inscription, l'article 24, § 5, de la
Grondwet hem evenwel de verplichting oplegt de minimum- en Constitution lui impose toutefois d'en déterminer les montants minima
maximumbedragen ervan te bepalen. Door de hogescholen zonder beperking et maxima. En autorisant sans limite de montant les hautes écoles à
van het bedrag toe te staan een aanvullend inschrijvingsrecht te demander des droits complémentaires au minerval, la disposition en
vragen, schendt de in het geding zijnde bepaling artikel 24, § 5. cause viole l'article 24, § 5.
A.2.4. Het derde middel is afgeleid uit de schending van de artikelen A.2.4. Le troisième moyen est pris de la violation des articles 10, 11
10, 11 en 24 van de Grondwet. De mogelijkheid om een aanvullend recht et 24 de la Constitution. La possibilité de demander des droits
te vragen, waaraan de in het geding zijnde bepalingen een rechtsgrond complémentaires, à laquelle les dispositions en cause donnent une base
geven, heeft tot gevolg dat de student die zich in een hogeschool
inschrijft, het risico loopt dat hem een toegangsrecht wordt gevraagd légale, a pour effet que l'étudiant s'inscrivant dans une Haute Ecole
dat gelijk is aan of zelfs hoger is dan datgene dat wordt gevraagd aan risque de se voir réclamer un droit d'accès égal, voire supérieur, à
een student die zich in een universiteit inschrijft : een dergelijk celui demandé à l'étudiant s'inscrivant dans une université : un tel
gevolg schendt de voormelde grondwetsbepalingen vermits die twee effet viole les dispositions constitutionnelles précitées dès lors que
categorieën van studenten onderscheiden categorieën vormen en een ces deux catégories d'étudiants constituent des catégories distinctes,
verschil in behandeling veeleer in het voordeel dan in het nadeel van une différence de traitement devant jouer au bénéfice des étudiants
de studenten van de hogescholen zou moeten spelen. des hautes écoles plutôt qu'à leur détriment.
Memorie van de Franse Gemeenschapsregering Mémoire du Gouvernement de la Communauté française
A.3. In de eerste plaats wordt de ontvankelijkheid van de beroepen A.3. La recevabilité des recours est tout d'abord contestée. Outre la
betwist. Benevens de kwestie, wat de verzoekende vereniging zonder question, en ce qui concerne l'association sans but lucratif
winstoogmerk betreft, van de inachtneming van de bij de wet van 27 requérante, du respect des formalités prévues par la loi du 27 juin
juni 1921 bepaalde vormvoorschriften en van het bestaan van een beslissing van de raad van bestuur om de beroepen in te stellen, wordt het belang van de verzoekende partijen door de Franse Gemeenschapsregering betwist. Enerzijds, zijn de in het geding zijnde bepalingen bestemd voor de onderwijsinstellingen, en niet voor de studenten, en anderzijds, voeren zij ten voordele van laatstgenoemden waarborgen in vermits zij die instellingen verbieden respectievelijk discriminerende rechten te vragen aan de niet-financierbare studenten alsmede er te vragen aan de studenten die een studiebeurs of een studietoelage krijgen. Het begrip « aanvullend inschrijvingsrecht » bestond reeds vóór het aannemen van de betwiste bepalingen en is geldig verklaard in arresten van het Hof (nrs. 28/92 en 33/92); de kritiek daarop in de rechtspraak had hoofdzakelijk betrekking op de gevallen waarin een dergelijk recht 1921 et de l'existence d'une décision du conseil d'administration d'introduire les recours, l'intérêt des parties requérantes est contesté par le Gouvernement de la Communauté française. D'une part, les dispositions en cause ont pour destinataires les établissements d'enseignement, et non les étudiants, et d'autre part, elles instituent des garanties au profit de ces derniers dès lors qu'elles interdisent auxdits établissements, respectivement, de réclamer des droits discriminatoires aux étudiants ne pouvant pas faire l'objet d'un financement ainsi que d'en réclamer aux étudiants boursiers ou bénéficiaires d'une allocation d'études. S'agissant de la notion de droits complémentaires d'inscription, celle-ci était bien connue avant l'adoption des dispositions contestées et a été validée par des arrêts de la Cour (nos 28/92 et 33/92), les critiques que révèle la jurisprudence ayant essentiellement porté sur les hypothèses où de tels droits n'étaient
enkel aan buitenlandse studenten werd gevraagd. Hoewel artikel 58 van demandés qu'aux seuls étudiants étrangers. Bien que l'article 58 du
het decreet van 9 september 1996 de eerste decreetsbepaling is waarin de kwestie van het aanvullend inschrijvingsrecht wordt geregeld, kan het niet in die zin worden geïnterpreteerd dat het de praktijk van dat inschrijvingsrecht op een absolute manier regelt, doch enkel in die zin dat het, naar gelang van het geval, die praktijk uitsluit of het discriminerend karakter ervan verbiedt. Voor het overige blijft het rechtsstelsel van het aanvullend recht onveranderd. Opgemerkt wordt dat, mocht het Hof de in het geding zijnde bepalingen vernietigen, de onderwijsinstellingen aan de in die bepalingen bedoelde studenten opnieuw rechten zouden kunnen vragen die, naar gelang van het geval, hoger of verschillend zouden zijn. A.4. In verband met het eerste middel, naast de voormelde interpretatie van de in het geding zijnde normen, wordt opgemerkt dat, vermits de financiering van de hogescholen geen volledige financiering is, de Franse Gemeenschap niet de verplichting heeft wetgevend op te treden ten aanzien van de algemene problematiek van het aanvullend inschrijvingsrecht; zij hoeft enkel op te treden indien zich misbruiken voordoen : dat is juist wat de Franse Gemeenschap heeft gedaan door de in het geding zijnde bepalingen aan te nemen, aangezien de praktijken waartegen die bepalingen reageren, afbreuk deden aan de toegang van de betrokken studenten tot het onderwijs. A.5.1. Met artikel 58 van het decreet van 9 september 1996 heeft de Franse Gemeenschap een einde willen maken aan praktijken die ertoe strekten aan beursstudenten aanvullende inschrijvingsrechten te décret du 9 septembre 1996 soit la première disposition décrétale qui règle la question des droits d'inscription complémentaires, il ne peut être interprété comme en régularisant la pratique de manière absolue, mais seulement comme, selon le cas, l'excluant ou en interdisant le caractère discriminatoire. Pour le surplus, le régime juridique des droits complémentaires reste inchangé. Il est relevé que si la Cour devait annuler les dispositions en cause, les établissements d'enseignement pourraient à nouveau réclamer des droits, selon le cas plus importants ou différents, aux étudiants visés par lesdites dispositions. A.4. S'agissant du premier moyen, outre l'interprétation précitée des normes en cause, il est relevé que, dès lors que le financement des hautes écoles n'est pas un financement total, la Communauté française n'a pas l'obligation de légiférer quant à la problématique générale des droits d'inscription complémentaires; il lui appartient seulement d'intervenir si des pratiques abusives s'installent : c'est ce qu'a fait précisément la Communauté française en adoptant les dispositions en cause, dès lors que les pratiques auxquelles lesdites dispositions réagissent portaient atteinte à l'accès à l'enseignement des étudiants concernés. A.5.1. Par l'article 58 du décret du 9 septembre 1996, la Communauté française a voulu mettre fin à des pratiques qui tendaient à réclamer à des étudiants qui bénéficient d'une bourse d'études des droits
vragen. Het decreet van 2 december 1996 tot wijziging van de onderwijswetgeving moet in dezelfde geest worden gezien vermits het, in artikel 1, de verplichting oplegt alle studenten op een gelijke manier te behandelen. In beide gevallen heeft het optreden van de decreetgever tot doel een einde te maken aan praktijken die de toegang tot het onderwijs konden belemmeren en de rechten van de studenten te versterken. A.5.2. De interpretatie van de verzoekers, waarbij een verbodsregeling wordt omgevormd tot een absolute toelatingsregeling, stemt niet overeen met de geest, noch met de duidelijke tekst van de bestreden normen. In de interpretatie van de Regering schenden de bepalingen artikel 24, d'inscription complémentaires. Le décret du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine de l'enseignement participe du même esprit puisqu'il impose, en son article 1er, que tous les étudiants soient traités d'une manière égale. Ces deux interventions ont pour but de mettre fin à des pratiques qui pouvaient constituer une entrave à l'accès à l'enseignement et de renforcer les droits des étudiants. A.5.2. L'interprétation des requérants, qui transforme un régime d'interdiction en un régime d'autorisation absolue, ne correspond ni à l'esprit ni au texte clair des normes entreprises. Dans l'interprétation du Gouvernement, les dispositions ne violent pas
§ 5, van de Grondwet niet. In elk van die bepalingen wordt immers één l'article 24, § 5, de la Constitution. Elles posent, en effet, chacune
principe gesteld dat overigens geen enkel later optreden van een un principe unique qui n'appelle, par ailleurs, aucune intervention
administratieve overheid vergt, ongeacht of het gaat om de Franse ultérieure d'une autorité administrative, que ce soit le Gouvernement
Gemeenschapsregering of om de overheden van de hogescholen. de la Communauté française ou les autorités des hautes écoles.
Het debat dat door de verzoekers voor het Hof wordt gebracht, Le débat porté par les requérants devant la Cour dépasse en fait
overschrijdt in feite ruimschoots de bestreden normen. Volgens de largement les normes entreprises. Selon le Gouvernement de la
Communauté française, les requérants semblent souhaiter que le Conseil
Franse Gemeenschapsregering lijken de verzoekers te wensen dat de de la Communauté française intervienne de manière expresse pour
Franse Gemeenschapsraad op een uitdrukkelijke manier tussenkomt om in réglementer in globo la question des droits d'inscription
globo de kwestie van de aanvullende inschrijvingsrechten die door complémentaires qui sont réclamés par certains établissements
sommige onderwijsinstellingen worden gevraagd te regelen. Daartoe d'enseignement. A cette fin, ils interprètent la norme attaquée de
interpreteren zij de aangevochten norm op een onredelijke manier en manière déraisonnable et demandent à la Cour de sanctionner cette
verzoeken zij het Hof die interpretatie te bekrachtigen. Met die interprétation. Par cette démarche, ils espèrent contraindre le
poging hopen zij de Franse Gemeenschapsraad, vanwege het gezag dat van Conseil de la Communauté française, en raison de l'autorité dont
het arrest van het Hof zal uitgaan, ertoe te dwingen de algemene disposera l'arrêt de la Cour, à régler la question générale de la
kwestie van de regelmatigheid van de inschrijvingsrechten te regelen. régularité des droits d'inscription.
A.5.3. De bestreden norm dient enkel te worden geanalyseerd in het A.5.3. Il convient d'analyser la norme litigieuse au seul regard du
licht van het enige principe dat zij stelt en vanuit dat oogpunt bevat principe unique qu'elle pose et sous cet angle elle ne contient pas de
zij geen delegatie die in strijd zou zijn met artikel 24, § 5, van de délégation qui serait contraire à l'article 24, § 5, de la
Grondwet. Constitution.
A.6. Inzake het derde middel blijkt uit de voormelde interpretatie van A.6. En ce qui concerne le troisième moyen, il ressort de
l'interprétation précitée des dispositions en cause que celles-ci,
de in het geding zijnde bepalingen dat deze, verre van de studenten loin de traiter de manière plus défavorable les étudiants de
van het hoger onderwijs ongunstiger te behandelen dan die van het l'enseignement supérieur par rapport à ceux de l'enseignement
universitair onderwijs, een omgekeerd effect hebben, vermits zij, in universitaire, ont un effet inverse, puisqu'elles réglementent, sous
sommige opzichten, de praktijk van het aanvullend recht regelen ten certains aspects, la pratique des droits complémentaires à l'égard de
aanzien van sommige studenten van het hoger onderwijs.
Memorie van antwoord van de verzoekende partijen certains étudiants de l'enseignement supérieur.
A.7. Ten aanzien van de exceptie van onontvankelijkheid die door de Mémoire en réponse des parties requérantes
Regering is opgeworpen, wordt in de eerste plaats opgemerkt dat de A.7. En ce qui concerne l'exception d'irrecevabilité soulevée par le
beslissing om voor het Hof in rechte te treden bij het verzoekschrift Gouvernement, il est relevé tout d'abord que la décision d'agir devant
tot vernietiging is gevoegd en dat de statuten van de eerste la Cour a été jointe à la requête en annulation et que les statuts de
verzoekende partij in het Belgisch Staatsblad van 21 december 1995 la première partie requérante ont été publiés au Moniteur belge du 21
zijn bekendgemaakt; daaruit zou volgen dat « de bij de wet van 27 juni décembre 1995; il s'en suivrait que « les formalités prévues par la
1921 bepaalde vormvoorschriften in acht zijn genomen ». loi du 27 juin 1921 ont été respectées ».
Overigens staat het belang van de studenten om de in het geding zijnde Par ailleurs, l'intérêt des étudiants à contester les dispositions en
bepalingen te betwisten, vast vermits die bepalingen een wettelijke cause est certain, dès lors qu'elles fournissent une base légale à la
basis verschaffen voor de illegale praktijk van de heffing van het pratique illégale que constitue le prélèvement de droits
aanvullend recht; opgemerkt wordt dat de Raad van State, bij het complémentaires; il est relevé que le Conseil d'Etat, lors de l'examen
onderzoek van artikel 58 van het decreet van 9 september 1996, de de l'article 58 du décret du 9 septembre 1996, en a critiqué la
bestaanbaarheid ervan met artikel 24, § 5, van de Grondwet heeft compatibilité avec l'article 24, § 5, de la Constitution, en ce que
betwist in zoverre die bepaling geenszins de bevoegdheid beperkt die cette disposition ne limite nullement le pouvoir qu'elle reconnaît aux
zij aan de scholen toekent om ten laste van de niet-beursstudenten een écoles de percevoir, à charge des étudiants non bénéficiaires de
aanvullend inschrijvingsrecht te heffen. bourses, des droits complémentaires au minerval.
A.8. Ten gronde betwisten de verzoekende partijen de restrictieve en A.8. Quant au fond, les parties requérantes contestent
tekstuele interpretatie die de Regering aan de in het geding zijnde l'interprétation restrictive et textuelle que donne le Gouvernement
bepalingen geeft en bevestigen zij de argumentatie die in hun aux dispositions en cause et confirment l'argumentation développée
verzoekschriften is uiteengezet. dans leurs requêtes.
- B - - B -
B.1. De beroepen hebben betrekking, enerzijds, op artikel 58 van het B.1. Les recours portent, d'une part, sur l'article 58 du décret de la
decreet van de Franse Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende de Communauté française du 9 septembre 1996 relatif au financement des
financiering van de door de Franse Gemeenschap ingerichte of hautes écoles organisées ou subventionnées par la Communauté française
gesubsidieerde hogescholen en, anderzijds, op artikel 1 van het et, d'autre part, sur l'article 1er du décret de la même Communauté du
decreet van dezelfde Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van 2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine de
de onderwijswetgeving. l'enseignement.
Artikel 58 van het decreet van 9 september 1996 bepaalt : L'article 58 du décret du 9 septembre 1996 dispose :
« In artikel 12, § 2 van de wet d.d. 29 mei 1959 tot wijziging van « Dans l'article 12, § 2, de la loi du 29 mai 1959 modifiant certaines
sommige bepalingen van de onderwijswetgeving, zoals gewijzigd bij de dispositions de la législation de l'enseignement, telle que modifiée
wet d.d. 5 augustus 1978, het koninklijk besluit nr. 462 d.d. 17 par la loi du 5 août 1978, l'arrêté royal n° 462 du 17 septembre 1986
september 1986 en het decreet d.d. 12 juli 1990 wordt lid 3 als volgt et le décret du 12 juillet 1990, l'alinéa 3 est complété comme suit :
aangevuld : ' Pour les étudiants visés dans le présent alinéa, il ne peut être
' Voor de in dit lid bedoelde studenten mag geen aanvullend recht prélevé de droits complémentaires en plus du minerval qui leur est
naast het hun toegepaste collegegeld geheven worden. ' » appliqué. ' »
Artikel 1 van het decreet van 2 december 1996 bepaalt : L'article 1er du décret du 2 décembre 1996 dispose :
« In artikel 12, § 2 van de wet d.d. 29 mei 1959 tot wijziging van « Dans l'article 12, § 2, de la loi du 29 mai 1959 modifiant certaines
sommige bepalingen van de onderwijswetgeving, zoals gewijzigd bij de dispositions de la législation de l'enseignement, telle que modifiée
wet d.d. 5 augustus 1978, het koninklijk besluit nr. 462 d.d. 17 par la loi du 5 août 1978, l'arrêté royal n° 462 du 17 septembre 1986,
september 1986, de decreten d.d. 12 juli 1990 en 9 september 1996, les décrets du 12 juillet 1990 et du 9 septembre 1996, l'alinéa
wordt volgend lid tussen lid 3 en lid 4 ingelast : suivant est inséré entre les alinéas 3 et 4 :
'Voor de studenten die niet bedoeld zijn in lid 3, die vragen om in "Pour les étudiants qui ne sont pas visés à l'alinéa 3, qui demandent
een hogeschool ingeschreven te worden en op wie artikel 8 van het à être inscrits dans une haute école et pour lesquels l'article 8 du
decreet van 9 september 1996 van toepassing is, mag er geen verschil décret du 9 septembre 1996 relatif au financement des hautes écoles
organisées ou subventionnées par la Communauté française s'applique,
qua behandeling zijn ten opzichte van de studenten die hun il ne peut y avoir de différence de traitement par rapport aux
inschrijving vragen in eenzelfde categorie van dezelfde hogeschool en étudiants demandant leur inscription dans une même catégorie de la
die niet bedoeld zijn in lid 3 en op wie artikel 8 van het decreet même haute école, qui ne sont pas visés à l'alinéa 3 et pour lesquels
d.d. 9 september 1996 niet van toepassing is'. » l'article 8 du décret du 9 septembre 1996 précité ne s'applique pas".
B.2.1. De Franse Gemeenschapsregering betwist de ontvankelijkheid van » B.2.1. Le Gouvernement de la Communauté française conteste la
de beroepen, enerzijds, wat de naleving betreft, door de verzoekende recevabilité des recours, d'une part, en ce qui concerne le respect,
par l'association sans but lucratif requérante, des formalités
vereniging zonder winstoogmerk, van de bij de wet van 27 juni 1921 prescrites par la loi du 27 juin 1921 et la preuve de la décision de
bepaalde vormvoorschriften en het bewijs van de beslissing van haar son organe compétent d'introduire le recours et, d'autre part, sur le
bevoegde orgaan om het beroep in te stellen en, anderzijds, wat het
belang betreft van de verzoekende partijen om in rechte te treden. plan de l'intérêt à agir des parties requérantes.
B.2.2. Met betrekking tot de eerste exceptie stelt het Hof vast dat de B.2.2. En ce qui concerne la première exception, la Cour constate que
v.z.w. Fédération des étudiants francophones wel degelijk de l'a.s.b.l. Fédération des étudiants francophones a bien versé au
beslissing van haar uitvoerend comité om de beroepen in te stellen, dossier la décision de son comité exécutif d'introduire les recours;
bij het dossier heeft gevoegd; daarentegen blijkt niet, en hoe dan ook par contre, il n'apparaît pas, et en toute hypothèse la preuve n'a pas
is het bewijs niet geleverd vóór het sluiten van de debatten, dat aan été apportée avant la clôture des débats que la formalité prescrite
het bij artikel 10 van de wet van 27 juni 1921 bepaalde par l'article 10 de la loi du 27 juin 1921 - à savoir le dépôt de la
vormvoorschrift - namelijk het neerleggen van de ledenlijst - door de liste des membres - ait été accomplie par l'association sans but
voornoemde vereniging zonder winstoogmerk is voldaan. In zoverre de lucratif précitée. Les recours, en ce qu'ils sont formés par cette
beroepen door die verzoekende partij zijn ingesteld, zijn zij derhalve partie requérante, sont dès lors irrecevables.
niet ontvankelijk.
B.2.3. Ten aanzien van de tweede exceptie merkt het Hof overigens op B.2.3. Par ailleurs, en ce qui concerne la seconde exception, la Cour
dat die betrekking heeft op de draagwijdte die aan de betwiste relève que celle-ci concerne la portée qu'il convient de donner aux
bepalingen dient te worden gegeven. dispositions contestées.
B.3. De tweede verzoekende partij voert aan dat de in het geding B.3. La seconde partie requérante allègue que les dispositions en
zijnde bepalingen een wettelijke basis geven aan de praktijk van de cause donnent une base légale à la pratique des droits complémentaires
aanvullende rechten en aldus de artikelen 10, 11 en 24 van de Grondwet et, ce faisant, violent les articles 10, 11 et 24 de la Constitution;
schenden; wat artikel 24 betreft, wordt de schending aangevoerd van en ce qui concerne l'article 24, est invoquée la violation de son
paragraaf 3 ervan - in samenhang met artikel 13.2 van het paragraphe 3 - combiné avec l'article 13.2 du Pacte international
Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele relatif aux droits économiques, sociaux et culturels - d'une part, et
rechten -, enerzijds, en van paragraaf 5, anderzijds. du paragraphe 5, d'autre part.
B.4. Uit de tekst zelf van de in het geding zijnde bepalingen blijkt B.4. Il résulte du texte même des dispositions en cause que la
dat de Franse Gemeenschap niet op een algemene manier de rechten heeft Communauté française n'a pas entendu régler de manière générale les
willen regelen die naast het collegegeld kunnen worden geheven, maar droits qui peuvent être prélevés en plus du minerval mais s'est
zich ertoe heeft beperkt, enerzijds (artikel 58), de heffing van die limitée, d'une part (article 58), à interdire le prélèvement de tels
rechten te verbieden voor de in het derde lid van artikel 12, § 2, van droits pour les étudiants visés dans l'alinéa 3 de l'article 12, § 2,
de wet van 29 mei 1959 bedoelde studenten en, anderzijds (artikel 1), te verbieden dat, op het vlak van die rechten, de financierbare en de niet-financierbare studenten verschillend zouden worden behandeld. Artikel 58 van het decreet van 9 september 1996 en artikel 1 van het decreet van 2 december 1996 hebben niet tot voorwerp de Regering of de hogescholen ertoe te machtigen aanvullende rechten te heffen. Aangezien die bepalingen de situatie van de verzoekende partij niet kunnen raken, doet zij niet blijken van het vereiste belang en zijn haar beroepen niet ontvankelijk. Om die redenen, het Hof verwerpt de beroepen. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 22 april 1998. De griffier, L. Potoms. De voorzitter, de la loi du 29 mai 1959 et, d'autre part (article 1er), à interdire que soient traités différemment, sur le plan desdits droits, les étudiants pouvant faire l'objet d'un financement et les étudiants ne pouvant pas faire l'objet d'un financement. L'article 58 du décret du 9 septembre 1996 et l'article 1er du décret du 2 décembre 1996 n'ont pas pour objet d'habiliter le Gouvernement ou les hautes écoles à prélever des droits complémentaires. Ces dispositions n'étant pas susceptibles d'affecter la situation de la requérante, celle-ci ne justifie pas de l'intérêt requis et ses recours sont irrecevables. Par ces motifs, la Cour rejette les recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 22 avril 1998. Le greffier, L. Potoms. Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^