← Terug naar "Arrest nr. 3/98 van 14 januari 1998 Rolnummer 1199 In zake : de prejudiciële vraag
betreffende artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 houdende dringende
maatregelen inzake onderwijs, gesteld door de Raad van St Het Arbitragehof, samengesteld
uit voorzitters M. Melchior en L. De Grève en de rechters H. Boel(...)"
Arrest nr. 3/98 van 14 januari 1998 Rolnummer 1199 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 houdende dringende maatregelen inzake onderwijs, gesteld door de Raad van St Het Arbitragehof, samengesteld uit voorzitters M. Melchior en L. De Grève en de rechters H. Boel(...) | Arrêt n° 3/98 du 14 janvier 1998 Numéro du rôle : 1199 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 portant des mesures urgentes en matière d'enseignement, posée par le Con La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L(...) |
---|---|
ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
Arrest nr. 3/98 van 14 januari 1998 | Arrêt n° 3/98 du 14 janvier 1998 |
Rolnummer 1199 | Numéro du rôle : 1199 |
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 43 van het decreet | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 43 du décret |
van de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 houdende dringende | de la Communauté française du 10 avril 1995 portant des mesures |
maatregelen inzake onderwijs, gesteld door de Raad van State. | urgentes en matière d'enseignement, posée par le Conseil d'Etat. |
Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
samengesteld uit voorzitters M. Melchior en L. De Grève en de rechters | composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. |
H. Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe en R. Henneuse, | Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe et R. Henneuse, assistée du |
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, | greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag | I. Objet de la question préjudicielle |
Bij arrest nr. 69.491 van 7 november 1997 in zake R. Macaluso tegen de | Par arrêt n° 69.491 du 7 novembre 1997 en cause de R. Macaluso contre |
Franse Gemeenschapsregering en G. Adam, waarvan de expeditie ter | le Gouvernement de la Communauté française et G. Adam, dont |
griffie van het Hof is ingekomen op 20 november 1997, heeft de Raad | l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 20 novembre 1997, le |
van State, afdeling administratie, de volgende prejudiciële vraag | Conseil d'Etat, section d'administration, a posé la question |
gesteld : | préjudicielle suivante : |
« Schendt artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 | « L'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 |
april 1995 houdende dringende maatregelen inzake het onderwijs artikel | portant des mesures urgentes en matière d'enseignement viole-t-il |
10 van de Grondwet, in zoverre het artikel 16, § 2, van de wet van 7 | l'article 10 de la Constitution en tant qu'il rapporte l'article 16, § |
juli 1970 betreffende de algemene structuur van het hoger onderwijs | 2, de la loi du 7 juillet 1970 relative à la structure générale de |
intrekt, en, in zoverre het, met terugwerkende kracht, ten voordele | l'enseignement supérieur, et en tant qu'il modifie rétroactivement, au |
van de Franse Gemeenschap en van verzoeker, een rechtspositie wijzigt | profit de la Communauté française et du requérant, une situation |
waartegen bij de Raad van State beroep is ingesteld ? » | juridique qui fait l'objet d'un recours au Conseil d'Etat ? » |
II. De rechtspleging voor het Hof | II. La procédure devant la Cour |
Bij beschikking van 20 november 1997 heeft de voorzitter in functie de | Par ordonnance du 20 novembre 1997, le président en exercice a désigné |
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 | les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi |
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. | spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. |
Op 27 november 1997 hebben de rechters-verslaggevers E. Cerexhe en H. | Le 27 novembre 1997, les juges-rapporteurs E. Cerexhe et H. Boel ont |
Boel, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de organieke wet, | informé la Cour, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi |
het Hof ervan in kennis gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden | organique, qu'ils pourraient être amenés à proposer de mettre fin à |
gebracht, voor te stellen de zaak af te doen met een arrest van | l'affaire, par un arrêt de réponse immédiate. |
onmiddellijk antwoord. | Les conclusions des juges-rapporteurs ont été notifiées aux parties |
Overeenkomstig artikel 72, tweede lid, van de organieke wet is van de | dans l'instance principale conformément à l'article 72, alinéa 2, de |
conclusies van de rechters-verslaggevers aan de partijen in het | la loi organique, par lettres recommandées à la poste le 1er décembre |
bodemgeschil kennisgegeven bij op 1 december 1997 ter post | 1997. Des mémoires justificatifs ont été introduits par : |
aangetekende brieven. Memories met verantwoording zijn ingediend door : | - le Gouvernement de la Communauté française, place Surlet de Chokier |
- de Franse Gemeenschapsregering, Surlet de Chokierplein 15-17, 1000 | 15-17, 1000 Bruxelles, ayant pour conseils MMes B. Cambier et L. |
Brussel, hebbende als raadslieden Mr. B. Cambier en Mr. L. Cambier, | Cambier, avocats au barreau de Bruxelles, par lettre recommandée à la |
advocaten bij de balie te Brussel, bij op 15 december 1997 ter post | poste le 15 décembre 1997; |
aangetekende brief; | |
- G. Adam, wonende te 5640 Mettet, rue Saint-Jean 19, hebbende als | - G. Adam, demeurant à 5640 Mettet, rue Saint-Jean 19, ayant pour |
raadsman Mr. J. Bourtembourg, advocaat bij de balie te Brussel, bij op | conseil Me J. Bourtembourg, avocat au barreau de Bruxelles, par lettre |
16 december 1997 ter post aangetekende brief. | recommandée à la poste le 16 décembre 1997. |
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende | La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants |
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. | de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. |
III. In rechte | III. En droit |
- A - | - A - |
A.1. De rechters-verslaggevers hebben in hun conclusies geoordeeld dat | A.1. Les juges-rapporteurs ont estimé dans leurs conclusions qu'ils |
zij ertoe zouden kunnen worden gebracht aan het Hof voor te stellen de | pourraient être amenés à proposer à la Cour de mettre fin à l'affaire |
zaak af te doen met een arrest van onmiddellijk antwoord. | par un arrêt de réponse immédiate. |
Memorie met verantwoording van de Franse Gemeenschapsregering | Mémoire justificatif du Gouvernement de la Communauté française |
A.2. De rechtspraak in het arrest nr. 64/97 is te dezen niet van | A.2. La jurisprudence de l'arrêt n° 64/97 n'est pas applicable en |
toepassing, want het beroep tot vernietiging dat het voorwerp uitmaakt | l'espèce car le recours en annulation qui fait l'objet de la question |
van de prejudiciële vraag die thans is ingeschreven op de rol van het | préjudicielle présentement inscrite au rôle de la Cour a été introduit |
Hof, is door G. Adam voor de Raad van State ingesteld op 19 juli 1995, | devant le Conseil d'Etat par G. Adam le 19 juillet 1995, soit |
zijnde na 10 april 1995, datum waarop het betwiste decreet werd | postérieurement au 10 avril 1995, date de promulgation du décret |
afgekondigd. | litigieux. |
Memorie van G. Adam | Mémoire de G. Adam |
A.3. La question préjudicielle posée par le Conseil d'Etat par son | |
A.3. De bij het voormelde arrest van 7 november 1997 door de Raad van | arrêt précité du 7 novembre 1997 doit recevoir la même réponse compte |
State gestelde prejudiciële vraag dient op dezelfde wijze te worden | |
beantwoord rekening houdend met de motieven van het arrest nr. 64/97 | |
dat door het Hof werd gewezen op 6 november 1997. | tenu des motifs de l'arrêt n° 64/97 rendu par la Cour le 6 novembre |
- B - Wat de memorie met verantwoording van de Franse Gemeenschapsregering betreft B.1. Het Hof stelt vast dat het beroep tot vernietiging voor de Raad van State dat door de Franse Gemeenschapsregering wordt aangevoerd niet het beroep is dat het voorwerp uitmaakt van de prejudiciële vraag, die betrekking heeft op een beroep dat door een verzoeker genaamd Macaluso bij de Raad van State werd ingesteld op 14 maart 1995. De memorie met verantwoording mist dus feitelijke grondslag. Wat de prejudiciële vraag betreft B.2. De prejudiciële vraag luidt als volgt : | 1997. - B - Sur le mémoire justificatif du Gouvernement de la Communauté française B.1. La Cour constate que le recours en annulation devant le Conseil d'Etat invoqué par le Gouvernement de la Communauté française n'est pas celui qui fait l'objet de la question préjudicielle, laquelle porte sur un recours introduit devant lui le 14 mars 1995 par un requérant Macaluso. Le mémoire justificatif manque donc en fait. Sur la question préjudicielle B.2. La question préjudicielle est libellée en ces termes : |
« Schendt artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 | « L'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 |
april 1995 houdende dringende maatregelen inzake het onderwijs artikel | portant des mesures urgentes en matière d'enseignement viole-t-il |
10 van de Grondwet, in zoverre het artikel 16, § 2, van de wet van 7 | l'article 10 de la Constitution en tant qu'il rapporte l'article 16, § |
juli 1970 betreffende de algemene structuur van het hoger onderwijs | 2, de la loi du 7 juillet 1970 relative à la structure générale de |
intrekt, en, in zoverre het, met terugwerkende kracht, ten voordele | l'enseignement supérieur, et en tant qu'il modifie rétroactivement, au |
van de Franse Gemeenschap en van verzoeker, een rechtspositie wijzigt | profit de la Communauté française et du requérant, une situation |
waartegen bij de Raad van State beroep is ingesteld ? » | juridique qui fait l'objet d'un recours au Conseil d'Etat ? » |
B.3.1. Artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 betreffende de | B.3.1. L'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970 relative à la |
algemene structuur van het hoger onderwijs bepaalt : | structure générale de l'enseignement supérieur dispose : |
« Totdat een wet deze aangelegenheid regelt, blijven de structuur, de | « Jusqu'à ce qu'une loi règle cette matière, la structure, le |
rangschikking en de vigerende reglementering inzake het hoger | classement et la réglementation établie en matière d'enseignement |
kunstonderwijs van kracht. » | artistique supérieur restent en vigueur. » |
B.3.2. Artikel 37 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 22 | B.3.2. L'article 37 du décret de la Communauté française du 22 |
december 1994 houdende dringende maatregelen inzake het onderwijs | décembre 1994 portant des mesures urgentes en matière d'enseignement |
bepaalt : | dispose : |
« Artikel 16, § 2, van de wet d.d. 7 juli 1970 betreffende de algemene | « L'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970 relative à la |
structuur van het hoger onderwijs wordt opgeheven. » | structure générale de l'enseignement supérieur est abrogé. » |
Dat artikel 37 treedt in werking op 1 juli 1994 krachtens artikel 38 | Cet article 37 entre en vigueur le 1er juillet 1994 en vertu de |
van het decreet. | l'article 38 du décret. |
B.3.3. Artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 | B.3.3. L'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril |
april 1995 houdende dringende maatregelen inzake onderwijs bepaalt : | 1995 portant des mesures urgentes en matière d'enseignement dispose : |
« In artikel 37 van het decreet d.d. 22 december 1994 houdende | « A l'article 37 du décret du 22 décembre 1994 portant des mesures |
dringende maatregelen inzake onderwijs wordt het woord ' opgeheven ' | urgentes en matière d'enseignement, le mot ' abrogé ' est remplacé par |
door het woord ' ingetrokken ' vervangen. » | le mot ' rapporté '. » |
B.4. De Raad van State vraagt het Hof, op basis van de interpretatie | B.4. Le Conseil d'Etat demande à la Cour, en fonction de |
die hij geeft aan artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970, of | l'interprétation qu'il donne à l'article 16, § 2, de la loi du 7 |
artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april | juillet 1970, si l'article 43 du décret de la Communauté française du |
1995, dat het genoemde artikel 16, § 2, intrekt, bestaanbaar is met | 10 avril 1995, qui rapporte ledit article 16, § 2, est compatible avec |
artikel 10 van de Grondwet in zoverre het met terugwerkende kracht een | l'article 10 de la Constitution en tant qu'il modifie rétroactivement |
rechtstoestand wijzigt waarover een geding hangende is. | une situation juridique qui fait l'objet d'une contestation en |
B.5. Uit de parlementaire voorbereiding van de artikelen 37 en 38 van | justice. B.5. Il ressort des travaux préparatoires des articles 37 et 38 du |
het decreet van 22 december 1994 blijkt dat de opheffing van artikel | décret du 22 décembre 1994 que l'abrogation de l'article 16, § 2, de |
16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 een reactie is op een arrest van | la loi du 7 juillet 1970 est une réaction à un arrêt du Conseil d'Etat |
de Raad van State volgens hetwelk dat artikel het geheel van de | selon lequel cet article fige l'ensemble de la réglementation relative |
reglementering betreffende het kunstonderwijs bevriest, in afwachting | |
van de regeling, bij decreet, van de aangelegenheid van de | à l'enseignement artistique, en attendant qu'un décret règle le |
rangschikking en de structuur van het hoger kunstonderwijs. De | classement et la structure de l'enseignement artistique supérieur. Le |
wetgever wilde « de mogelijkheid die reglementering te wijzigen | législateur a voulu « assurer la possibilité de modifier cette |
ingeval het decreet houdende organisatie van het hoger kunstonderwijs | réglementation au cas où le décret organisant l'enseignement |
op zich zou laten wachten, veiligstellen » (Gedr. St., Franse | artistique supérieur devrait se faire attendre » (Doc., Conseil de la |
Gemeenschapsraad, 1993-1994, nr. 176/2, p. 17). De Minister preciseert | Communauté française, 1993-1994, n° 176/2, p. 17). Le ministre précise |
voorts dat « de opheffing van artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli | encore que « l'abrogation de l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet |
1970 noodzakelijk is om verordenende bepalingen met betrekking tot | 1970 est nécessaire pour permettre la prise de dispositions |
personeelsleden te kunnen uitvaardigen » en dat « het probleem met | réglementaires visant des membres du personnel » et que « le problème |
betrekking tot het personeel hierin bestaat dat geen enkele bepaling | en ce qui concerne le personnel est que l'on ne peut prendre aucune |
kan worden genomen op grond van artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli | disposition sur la base de l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet |
1970, aangezien tegen die bepalingen voortdurend beroepen worden | 1970, ces dispositions faisant l'objet de recours continuels au |
ingesteld voor de Raad van State » (ibidem, p. 18). | Conseil d'Etat » (ibidem, p. 18). |
B.6. De parlementaire voorbereiding van artikel 43 van het decreet van | B.6. Les travaux préparatoires de l'article 43 du décret de la |
de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 geeft aan om welke reden de | Communauté française du 10 avril 1995 expliquent pour quel motif le |
term « opgeheven » werd vervangen door de term « ingetrokken » : | terme « rapporté » a été substitué au terme « abrogé » : |
« Het gebruik van het woord ' ingetrokken ' maakt het mogelijk ervan | « L'emploi du mot ' rapporté ' permet de considérer que l'article 16, |
uit te gaan dat artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 nooit | paragraphe 2, de la loi du 7 juillet 1970, n'a jamais existé. Toutes |
heeft bestaan. Alle verordenende bepalingen die geheel of ten dele | |
betrekking hebben op het kunstonderwijs zullen niet opnieuw aan de | les dispositions réglementaires concernant exclusivement ou |
orde kunnen worden gesteld ten gevolge van de rechtspraak van de Raad | partiellement l'enseignement artistique ne pourront être remises en |
van State in het arrest Stecké tegen de Franse Gemeenschap van 29 juni | cause suite à la jurisprudence du Conseil d'Etat Stecké c/ Communauté |
1994 [...]. | française du 29 juin 1994 [...]. |
Het gebruik van het woord ' opheffen ' was volstrekt ongeschikt, in | L'emploi du mot ' abroger ' était tout à fait inapproprié dans la |
zoverre alle verordenende bepalingen betreffende het kunstonderwijs | mesure, d'une part, où toutes les dispositions réglementaires |
die tussen 1970 en 1994 werden genomen, steeds opnieuw aan de orde | concernant l'enseignement artistique prises entre 1970 et 1994 |
konden worden gesteld, enerzijds, en in zoverre eruit kan worden | pouvaient toujours être remises en cause et dans la mesure, d'autre |
afgeleid dat alle bepalingen op het stuk van structuur, van | part, où il peut être déduit que toutes les dispositions en matière de |
rangschikking en van regelgeving van het kunstonderwijs niet langer | structure, de classement et de réglementation de l'enseignement |
van kracht zijn, anderzijds. » (Gedr. St., Franse Gemeenschapsraad, | artistique ne sont plus en vigueur. » (Doc., Conseil de la Communauté |
1994-1995, nr. 230/2, p. 11) | française, 1994-1995, n° 230/2, p. 11) |
B.7. Door te bepalen dat artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 | B.7. En disposant que l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970 |
werd « ingetrokken », heeft de decreetgever een maatregel met terugwerkende kracht genomen. De terugwerkende kracht van wetsbepalingen, die van die aard is dat zij rechtsonzekerheid in het leven kan roepen, kan enkel worden verantwoord op grond van bijzondere omstandigheden, inzonderheid wanneer zij onontbeerlijk is voor de goede werking of de continuïteit van de openbare dienst. Indien bovendien blijkt dat de terugwerkende kracht van de wetskrachtige norm tot gevolg heeft dat de afloop van een of meer gerechtelijke procedures in een welbepaalde zin wordt beïnvloed of dat rechtscolleges verhinderd worden zich uit te spreken over een welbepaalde rechtsvraag, vergt de aard van het in het geding zijnde beginsel dat uitzonderlijke omstandigheden een verantwoording bieden voor dat optreden van de wetgever, dat ten nadele van een categorie van burgers inbreuk maakt op de jurisdictionele waarborgen die aan allen worden geboden. Te dezen heeft de terugwerkende kracht tot gevolg, en dat gevolg is trouwens gewild, dat de afloop van hangende rechtsgedingen in een welbepaalde zin wordt beïnvloed. Het Hof ziet niet in - en de parlementaire voorbereiding geeft niet aan - welke uitzonderlijke omstandigheden een verantwoording zouden bieden voor de betwiste terugwerkende kracht. Die terugwerkende kracht maakt dan ook zonder genoegzame verantwoording inbreuk op de jurisdictionele waarborgen van diegenen die in procedures zijn verwikkeld. | était « rapporté », le législateur décrétal a pris une mesure rétroactive. La rétroactivité de dispositions législatives, qui est de nature à créer une insécurité juridique, ne peut se justifier que par des circonstances particulières, notamment lorsqu'elle est indispensable au bon fonctionnement ou à la continuité du service public. S'il s'avère en outre que la rétroactivité de la norme législative a pour effet d'influencer dans un sens déterminé l'issue d'une ou de plusieurs procédures judiciaires ou d'empêcher les juridictions de se prononcer sur une question de droit déterminée, la nature du principe en cause exige que des circonstances exceptionnelles justifient cette intervention du législateur qui porte atteinte, au détriment d'une catégorie de citoyens, aux garanties juridictionnelles offertes à tous. En l'espèce, la rétroactivité a pour effet, d'ailleurs voulu, d'influencer dans un sens déterminé l'issue d'actions en justice pendantes. La Cour n'aperçoit pas - et les travaux préparatoires n'indiquent pas - quelles circonstances exceptionnelles justifieraient la rétroactivité critiquée. Celle-ci porte donc atteinte, sans justification admissible, aux garanties juridictionnelles de ceux qui seraient engagés dans des procédures. |
B.8. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat artikel 43 van het decreet van | B.8. Il résulte de ce qui précède que l'article 43 du décret de la |
de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 niet bestaanbaar is met | Communauté française du 10 avril 1995 n'est pas compatible avec |
artikel 10 van de Grondwet. | l'article 10 de la Constitution. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 | L'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 |
houdende dringende maatregelen inzake onderwijs schendt artikel 10 van de Grondwet. | portant des mesures urgentes en matière d'enseignement viole l'article 10 de la Constitution. |
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 14 januari 1998. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 14 janvier 1998. |
De griffier, | Le greffier, |
L. Potoms | L. Potoms |
De voorzitter, | Le président, |
M. Melchior. | M. Melchior. |