Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 26/97 van 6 mei 1997 Rolnummer 949 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 35bis van de gecoördineerde wetten van 3 juni 1970 betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. Martens, J. Delruelle(...)"
Arrest nr. 26/97 van 6 mei 1997 Rolnummer 949 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 35bis van de gecoördineerde wetten van 3 juni 1970 betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. Martens, J. Delruelle(...) Arrêt n° 26/97 du 6 mai 1997 Numéro du rôle : 949 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 35bis des lois coordonnées du 3 juin 1970 relatives à la réparation des dommages résultant des maladies professionnelles, posée par le La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 26/97 van 6 mei 1997 Arrêt n° 26/97 du 6 mai 1997
Rolnummer 949 Numéro du rôle : 949
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 35bis van de En cause : la question préjudicielle concernant l'article 35bis des
gecoördineerde wetten van 3 juni 1970 betreffende de lois coordonnées du 3 juin 1970 relatives à la réparation des dommages
schadeloosstelling voor beroepsziekten, gesteld door de résultant des maladies professionnelles, posée par le tribunal du
Arbeidsrechtbank te Luik. travail de Liège.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P.
rechters P. Martens, J. Delruelle, E. Cerexhe, H. Coremans en A. Arts, Martens, J. Delruelle, E. Cerexhe, H. Coremans et A. Arts, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 25 maart 1996 in zake M. Arrabal Garcia tegen het Fonds Par jugement du 25 mars 1996 en cause de M. Arrabal Garcia contre le
voor de Beroepsziekten, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof Fonds des maladies professionnelles, dont l'expédition est parvenue au
is ingekomen op 2 april 1996, heeft de Arbeidsrechtbank te Luik de greffe de la Cour le 2 avril 1996, le tribunal du travail de Liège a
volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 35bis, derde lid, van de gecoördineerde wetten van 3 « L'article 35bis, alinéa 3, des lois coordonnées du 3 juin 1970
juni 1970 betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten de relatives à la réparation des dommages résultant des maladies
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, gelet op het tweede lid van professionnelles viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution
hetzelfde artikel 35bis, door te voorzien in de afschaffing, zonder en regard des dispositions de l'alinéa 2 du même article 35bis, en
meer, van het voordeel van de schadeloosstelling ten aanzien van de prévoyant la suppression pure et simple du bénéfice de l'indemnisation
sociaal-economische factoren, en dit op automatische wijze, wat het des facteurs socio-économiques, et ce de façon automatique, pour ce
slachtoffer betreft dat na 31 december 1993 de leeftijd van 65 jaar qui concerne la victime atteignant 65 ans après le 31 décembre 1993,
bereikt, dit wil zeggen geboren is na 31 december 1928, terwijl de c'est-à-dire née après le 31 décembre 1928, alors que la disposition
bepaling van artikel 35bis, tweede lid, aan de slachtoffers die vóór 1 de l'article 35bis, alinéa 2, garantit aux victimes nées avant le 1er
januari 1929 geboren zijn de status quo garandeert door het behoud van janvier 1929 le statu quo par maintien du taux global qui leur était
de totale graad die hun vóór 31 december 1993 was toegekend, behalve reconnu avant le 31 décembre 1993, sauf dans l'hypothèse d'une
in het geval van een verbetering van hun toestand die een vermindering van de fysieke graad verantwoordt ? » amélioration de leur état justifiant une réduction du taux physique ?
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil » II. Les faits et la procédure antérieure
Het Fonds voor de Beroepsziekten, verwerende partij, heeft ambtshalve Le Fonds des maladies professionnelles, partie défenderesse, a procédé
de totale graad van arbeidsongeschiktheid van M. Arrabal Garcia à la révision d'office du taux global d'incapacité de M. Arrabal
herzien, een graad die bij beslissing van 2 juni 1989 op 52 pct. was Garcia, taux qui avait été fixé par décision du 2 juin 1989 à 52 p.c.
vastgesteld wegens de beroepsziekte waaraan M. Arrabal Garcia leed. en raison de la maladie professionnelle dont M. Arrabal Garcia était
Die graad van 52 pct. was verdeeld in 37 pct. fysieke graad en 15 pct. affecté. Ce taux de 52 p.c. se répartissait en 37 p.c. de taux
sociaal-economische factoren. physique et 15 p.c. de facteurs socio-économiques.
Bij beslissing van 14 november 1994, heeft het Fonds voor de Par décision du 14 novembre 1994, le Fonds des maladies
Beroepsziekten de totale graad van arbeidsongeschiktheid vanaf 10 juni professionnelles a fixé le taux global d'incapacité à dater du 10 juin
1994 op 62 pct. vastgesteld, zijnde 50 pct. fysieke graad en 12 pct. 1994 à 62 p.c., soit 50 p.c. de taux physique et 12 p.c. de facteurs
sociaal-economische factoren. socio-économiques.
Aangezien M. Arrabal Garcia op 1 juli 1995 de leeftijd van 65 jaar had M. Arrabal Garcia ayant atteint l'âge de 65 ans le 1er juillet 1995,
bereikt, heeft het Fonds voor de Beroepsziekten toen het voordeel van le Fonds des maladies professionnelles lui a alors supprimé le
de sociaal-economische factoren geschrapt, « overeenkomstig de bénéfice des facteurs socio-économiques, « conformément aux
wettelijke bepalingen », waardoor de totale graad van dispositions légales », ce qui ramène le taux d'indemnisation globale
schadeloosstelling tot 50 pct. wordt verminderd. à 50 p.c.
M. Arrabal Garcia aanvaardt de fysieke graad die hem vanaf 10 juni M. Arrabal Garcia accepte le taux physique qui lui est reconnu à
1994 wordt toegekend, maar betwist de graad van de sociaal-economische partir du 10 juin 1994 mais il conteste le taux des facteurs
factoren, die hij vanaf dan op 35 pct. wil vastgesteld zien. socio-économiques, qu'il entend voir fixer à 35 p.c. à dater de ce
Voor de Rechtbank verklaart het Fonds voor de Beroepsziekten dat de même moment. Devant le tribunal, le Fonds des maladies professionnelles déclare que
graad van de sociaal-economische factoren op 15 pct. kan worden le taux des facteurs socio-économiques peut être fixé à 15 p.c. du 10
vastgesteld vanaf 10 juni 1994 tot 1 juli 1995, maar dat vanaf die juin 1994 au 1er juillet 1995 mais qu'à partir de cette dernière date,
laatste datum de sociaal-economische factoren moeten worden geschrapt les facteurs socio-économiques doivent être supprimés en application
met toepassing van het nieuwe artikel 35bis van de gecoördineerde de l'article 35bis nouveau des lois coordonnées relatives à la
wetten betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten. réparation des dommages résultant des maladies professionnelles.
Die bepaling, die is ingevoegd bij het koninklijk besluit nr. 529 van Cette disposition, introduite par l'arrêté royal n° 529 du 31 mars
31 maart 1987 en vervolgens is gewijzigd bij artikel 59 van de wet van 1987 puis modifiée par l'article 59 de la loi du 30 mars 1994 et par
30 maart 1994 en bij artikel 39 van de wet van 21 december 1994, omvat l'article 39 de la loi du 21 décembre 1994, comporte un alinéa 3 qui
een derde lid dat voorziet in de eenvoudige afschaffing van het prévoit la suppression pure et simple du bénéfice de l'indemnisation
voordeel van de schadeloosstelling voor de sociaal-economische des facteurs socio-économiques, et ce de façon automatique, pour les
factoren, en zulks automatisch, voor de getroffenen die na 31 december victimes atteignant 65 ans après le 31 décembre 1993, ce qui est le
1993 de leeftijd van 65 jaar bereiken, wat het geval is voor de cas de la partie demanderesse. Selon le tribunal, une telle
eisende partij. Volgens de Rechtbank kan een dergelijke bepaling een
discriminatie inhouden, vermits de getroffenen die geboren zijn vóór 1 disposition est susceptible de comporter une discrimination puisque
januari 1929 de bepaling genieten van artikel 35bis, tweede lid, die les victimes nées avant le 1er janvier 1929 bénéficient de la
hun de status quo garandeert, door het behoud van de totale graad die disposition de l'article 35bis, alinéa 2, qui leur garantit le statu
hun was toegekend vóór 31 december 1993, behoudens in geval van een verbetering van hun toestand die een vermindering van de fysieke graad verantwoordt. De Rechtbank is van oordeel dat het mogelijk is dat een dergelijke discriminatie niet zou kunnen worden verantwoord en stelt bijgevolg de hiervoor weergegeven prejudiciële vraag. De Rechtbank zegt bovendien voor recht dat de economische en sociale factoren die de eisende partij vanaf 10 juni 1994 moet genieten 25 pct. bedragen. III. De rechtspleging voor het Hof Bij beschikking van 2 april 1996 heeft de voorzitter in functie de quo, par maintien du taux global qui leur était reconnu avant le 31 décembre 1993, sauf dans l'hypothèse d'une amélioration de leur état justifiant une réduction du taux physique. Le tribunal estime qu'une telle discrimination pourrait ne pas se justifier et pose dès lors la question préjudicielle reproduite ci-dessus. Par ailleurs, le tribunal dit pour droit que les facteurs économiques et sociaux dont la partie demanderesse doit bénéficier à dater du 10 juin 1994 s'évaluent à 25 p.c. III. La procédure devant la Cour Par ordonnance du 2 avril 1996, le président en exercice a désigné les
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
77 van de organieke wet bij op 23 april 1996 ter post aangetekende brieven. loi organique, par lettres recommandées à la poste le 23 avril 1996.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 25 april 1996. Moniteur belge du 25 avril 1996.
De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a
ingediend bij op 6 juni 1996 ter post aangetekende brief. introduit un mémoire, par lettre recommandée à la poste le 6 juin
Bij beschikkingen van 17 september 1996 en 25 maart 1997 heeft het Hof 1996. Par ordonnances du 17 septembre 1996 et du 25 mars 1997, la Cour a
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectievelijk 2 april 1997 en 2 oktober 1997. prorogé respectivement jusqu'aux 2 avril 1997 et 2 octobre 1997 le
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 29 januari 1997 heeft het Hof de zaak in Par ordonnance du 29 janvier 1997, la Cour a déclaré l'affaire en état
gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 19 et fixé l'audience au 19 février 1997.
februari 1997. Van die beschikking is kennisgegeven aan de Ministerraad en zijn Cette ordonnance a été notifiée au Conseil des ministres ainsi qu'à
advocaat bij op 29 januari 1997 ter post aangetekende brieven. son avocat par lettres recommandées à la poste le 29 janvier 1997.
Op de openbare terechtzitting van 19 februari 1997 : A l'audience publique du 19 février 1997 :
- is verschenen : - a comparu :
- Mr. J. Vanden Eynde, advocaat bij de balie te Brussel, voor de - Me J. Vanden Eynde, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil
Ministerraad; des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers J. Delruelle en A. Arts verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs J. Delruelle et A. Arts ont fait rapport;
- is de voornoemde advocaat gehoord; - l'avocat précité a été entendu;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
Memorie van de Ministerraad Mémoire du Conseil des ministres
A.1. Om het onderwerp te begrijpen van de bepaling bedoeld in de A.1. Pour comprendre l'objet de la disposition visée dans la question
prejudiciële vraag, dient men eerst het wettelijk kader en de préjudicielle, il faut d'abord retracer le cadre légal et l'évolution
historische evolutie te schetsen. Daaruit blijkt dat, sinds 1986, maar historique. Il en résulte que, dans cette matière, depuis 1986 mais
meer in het bijzonder sinds 1994, de zorg van de wetgever ter zake plus particulièrement depuis 1994, le législateur se préoccupe de
erin bestaat de overheidsuitgaven te beperken of te verminderen en het limiter ou réduire les dépenses publiques et d'assurer l'équilibre
financiële evenwicht te verzekeren van alle stelsels van sociale
zekerheid van de werknemers en de zelfstandigen. Vanuit die financier de l'ensemble des régimes de sécurité sociale des
bekommernis om een algeheel en optimaal beheer van de beschikbare travailleurs salariés et indépendants. Dans ce souci d'une gestion
middelen, heeft hij zich voor de schadeloosstelling van de globale et optimale des ressources disponibles, il a entendu se fonder
beroepsziekten evenals van de arbeidsongevallen willen baseren op pour l'indemnisation des maladies professionnelles comme des accidents
principes die met name door het Hof van Cassatie in diens arresten van du travail sur des principes consacrés notamment par la Cour de
13 april 1959, 22 mei 1959 en 22 maart 1962 zijn verankerd. cassation dans ses arrêts des 13 avril 1959, 22 mai 1959 et 22 mars
Die principes zijn hoofdzakelijk dat de aantasting van de geschiktheid 1962. Ces principes sont essentiellement que l'atteinte portée à la capacité
bestaat in het verlies of de vermindering van het economisch consiste dans la perte ou la diminution du potentiel économique de la
potentieel van het slachtoffer, hetwelk wordt beoordeeld op basis van victime, lequel s'apprécie en fonction du marché général du travail et
de algemene arbeidsmarkt en van het concurrentievermogen, en dat er de la capacité de concurrence, et qu'il n'y a pas matière à
geen aanleiding is tot schadeloosstelling, in het geval van een louter indemnisation dans le cas d'une invalidité de caractère purement
fysiologische invaliditeit zonder weerslag op het concurrentievermogen physiologique et sans répercussion sur la capacité concurrentielle de
van de arbeider op de arbeidsmarkt. l'ouvrier sur le marché du travail.
Om de bepaling die het voorwerp uitmaakt van de prejudicile vraag goed Pour bien comprendre la disposition qui fait l'objet de la question
te begrijpen, dient men ook te weten dat op basis van alle préjudicielle, il faut aussi savoir que sur la base de l'ensemble des
overwegingen die naar aanleiding van de goedkeuring van de wet van 24 considérations émises à l'occasion du vote de la loi du 24 décembre
december 1963 werden geformuleerd, het Fonds voor de Beroepsziekten 1963, le Fonds des maladies professionnelles a, dès 1964, considéré
vanaf 1964 heeft geoordeeld dat de economische weerslag op de que l'impact économique sur l'incapacité des victimes de maladies
ongeschiktheid van diegenen die door een beroepsziekte zijn getroffen, professionnelles ne pouvait, alors que celles-ci avaient cessé leurs
niet dezelfde omvang kon hebben, terwijl zij hun beroepsactiviteiten activités professionnelles pour bénéficier d'une pension de retraite,
hadden stopgezet om een rustpensioen te genieten, als tijdens de avoir la même ampleur que pendant la période au cours de laquelle
periode waarin zij zich als actieve arbeidskrachten op de arbeidsmarkt elles se présentaient comme main-d'oeuvre active sur le marché du
aanboden, omdat die arbeidsmarkt aan alle oudere personen slechts zeer travail, en raison du fait que ce marché n'offre à l'ensemble des
beperkte arbeidskansen biedt. Bijgevolg verminderde het Fonds voor de personnes âgées que des possibilités de travail fort limitées. Dès
Beroepsziekten de weerslag van de economische parameters aanzienlijk, lors, le Fonds des maladies professionnelles réduisait sensiblement
telkens wanneer een beslissing moest worden genomen over de graad van l'effet des paramètres économiques, chaque fois qu'une décision devait
blijvende arbeidsongeschiktheid wegens verslechtering of verbetering être prise sur le taux d'incapacité de travail permanente pour
van de gezondheidstoestand van de slachtoffers die de pensioenleeftijd aggravation ou amélioration de l'état de santé des victimes ayant
hadden bereikt. atteint l'âge de la retraite.
Dat standpunt werd aanvankelijk ruimschoots aanvaard door de Ce point de vue a, dans un premier temps, été très largement admis par
rechtspraak, maar in de arresten van 29 september 1986 is door het Hof la jurisprudence mais, par des arrêts du 29 septembre 1986, une
van Cassatie een tegenovergestelde rechtspraak ontwikkeld, waarin werd jurisprudence contraire a été développée par la Cour de cassation, qui
geoordeeld dat de blijvende arbeidsongeschiktheid veroorzaakt door een a estimé que « l'incapacité permanente de travail résultant d'une
beroepsziekte bestaat in het verlies of de vermindering van de maladie professionnelle consiste en la perte ou la diminution de la
economische waarde van de getroffene op de algemene arbeidsmarkt; dat valeur économique de la victime sur le marché général de l'emploi; que
de omstandigheid dat de getroffene, op het ogenblik dat de la circonstance que la victime bénéficie d'une pension de retraite au
arbeidsongeschiktheid blijvend wordt of, daarna, een rustpensioen moment où l'incapacité de travail devient permanente ou après, ne
geniet, wettelijk geen element is dat in aanmerking komt ter bepaling constitue pas légalement un élément qui doit être pris en
van de graad van de blijvende arbeidsongeschiktheid ». considération pour déterminer le taux de l'incapacité permanente de
Aan de hand van die verschillende elementen kan het door de wetgever travail ». Ces différents éléments permettent d'identifier et de résumer le but
nagestreefde doel worden geïdentificeerd en samengevat. In 1986 heeft poursuivi par le législateur. En 1986, il a voulu légaliser la
hij de praktijk van het Fonds voor de Beroepsziekten willen pratique du Fonds des maladies professionnelles, tenant compte de la
legaliseren rekening houdend met de geringe invloed van de economische faible incidence des facteurs économiques dans l'évaluation du taux
factoren bij de evaluatie van de graad van ongeschiktheid van
slachtoffers van 65 jaar en ouder. d'incapacité des victimes âgées de 65 ans et plus.
In maart 1994, heeft hij, in het algemene kader van de rationalisering En mars 1994, il a voulu, dans le cadre général de la rationalisation
van de sociale zekerheid, het strikt theoretische aspect van de de la sécurité sociale, constater l'aspect strictement théorique des
economische factoren willen vaststellen en ze bijgevolg automatisch facteurs économiques et, partant, supprimer automatiquement ceux-ci
willen afschaffen bij de evaluatie van de ongeschiktheid van getroffenen van 65 jaar en ouder. dans l'évaluation de l'incapacité des victimes âgées de plus de 65 ans.
In december 1994 heeft hij, in eenzelfde begrotingskader, nadere En décembre 1994, dans un même cadre budgétaire, il a voulu modaliser
regels willen stellen bij de in maart 1994 besliste afschaffing door la suppression décidée en mars 1994 par la reconnaissance des droits
de rechten te erkennen die vóór die wetswijziging waren verkregen; hij acquis avant cette modification légale; il a donc instauré un système
heeft dus een stelsel ingevoerd waarbij voor de personen die de dans lequel les facteurs économiques pour les personnes ayant atteint
leeftijd van 65 jaar vóór die wetswijziging hebben bereikt, de l'âge de 65 ans avant cette modification légale ne pourront être
economische factoren enkel zullen kunnen worden gewijzigd indien modifiés que si par ailleurs leur invalidité physique est diminuée.
bovendien hun fysieke invaliditeit is afgenomen.
A.2. De aan het Hof gestelde prejudiciële vraag komt neer op de vraag A.2. La question préjudicielle posée à la Cour revient à analyser
naar een analyse van die laatste wetswijziging van december 1994 en cette dernière modification légale intervenue en décembre 1994 et à la
een toetsing aan de in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet confronter aux principes inscrits aux articles 10 et 11 de la
ingeschreven beginselen, namelijk de gelijkheid en de
niet-discriminatie tussen de personen die al dan niet de leeftijd van Constitution, l'égalité et la non-discrimination entre les personnes
65 jaar hebben bereikt op 31 december 1993. A.3. Om dat verschil in behandeling te beoordelen dient eerst te worden herinnerd aan de algemene definities die het Hof in zijn rechtspraak aan de beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie heeft gegeven. Het Hof beperkt zich tot de toetsing van het objectieve karakter van het onderscheid, het adequate karakter van de maatregelen ten aanzien van het nagestreefde doel en het bestaan van een redelijke verhouding tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. Het komt het Hof niet toe na te gaan of dat doel ook door andere wettelijke maatregelen kon worden bereikt. Wat betreft de objectiviteit van het aangewende criterium en het adequate karakter ervan, in een redelijke verhouding met het door de wetgever nagestreefde essentiële doel van financiële sanering en ayant atteint ou non l'âge de 65 ans au 31 décembre 1993. A.3. Pour apprécier cette différence de traitement, il faut d'abord rappeler les définitions générales que la Cour a données dans sa jurisprudence aux principes d'égalité et de non-discrimination. La Cour se limite à contrôler le caractère objectif de la distinction, l'adéquation des mesures au but recherché et l'existence d'un rapport raisonnable entre les moyens employés et le but visé. La Cour n'a pas à vérifier si cet objectif aurait pu être atteint par des mesures légales différentes. Concernant l'objectivité du critère utilisé et l'adéquation de celui-ci, dans un rapport raisonnable avec le but essentiel
inachtneming van de verkregen rechten, dient eerst te worden herinnerd d'assainissement financier et du respect des droits acquis poursuivi
aan het arrest nr. 88/93 van 22 december 1993. In dat arrest heeft het par le législateur, il faut d'abord rappeler l'arrêt n° 88/93 du 22
décembre 1993. Dans cet arrêt, la Cour a admis que le législateur
Hof aangenomen dat de wetgever een onderscheid maakt tussen de fasse une distinction entre les catégories d'agents, en fonction de
categorieën van ambtenaren op basis van hun leeftijd, rekening houdend leur âge, compte tenu de la nécessité d'assainir la situation
met de noodzaak de financiële situatie van de R.T.B.F. te saneren. financière de la R.T.B.F.
Een dergelijke rechtspraak kan worden toegepast in de zaak die thans Une telle jurisprudence peut être appliquée dans l'affaire
aan het Hof is voorgelegd. Door erin te voorzien dat de graad van actuellement soumise à la Cour. En prévoyant que le taux d'incapacité
blijvende arbeidsongeschiktheid die op 31 december 1993 aan een door permanente de travail reconnu au 31 décembre 1993 à une victime de
een beroepsziekte getroffene die de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt maladie professionnelle ayant atteint l'âge de 65 ans avant le 1er
vóór 1 januari 1994 slechts kan worden verminderd indien de fysieke janvier 1994 ne peut être diminué que si l'invalidité physique est
invaliditeit is afgenomen, heeft de wetgever een objectief criterium diminuée, le législateur a usé d'un critère objectif dans un rapport
aangewend in een redelijk verband van evenredigheid met het doel van de proportionnalité raisonnable avec le but d'assainissement
begrotingssanering en het zoeken naar een financieel evenwicht van de budgétaire et de recherche d'un équilibre financier de la sécurité
sociale zekerheid, met inachtneming van de rechten die door de sociale, tout en respectant les droits acquis par les victimes âgées
getroffenen van 65 jaar waren verkregen op het ogenblik waarop de de 65 ans au moment où la décision litigieuse fut prise.
betwiste beslissing werd genomen.
Er dient eveneens een parallel te worden gemaakt met het arrest nr. Il y a également lieu de faire un parallèle avec l'arrêt n° 25/90 de
25/90 van het Hof. Uit die parallel blijkt « dat door erover te waken la Cour. De ce parallèle il résulte « qu'en veillant, contrairement à
dat, in tegenstelling tot de in Uw arrest nr. 25/90 onderzochte wet la loi examinée dans votre arrêt n° 25/90 dont question ci-dessus, à
waarvan hiervoor sprake, het beginsel van de rechtszekerheid in acht respecter le principe de la sécurité juridique, le droit acquis des
wordt genomen, waarbij het verkregen recht van de getroffenen die op
31 december 1993 vijfenzestig jaar oud zijn behouden blijft, en victimes âgées de 65 ans au 31 décembre 1993 étant maintenu, tout en
waarbij het ogenblik wordt vastgesteld waarop ze effect sorteert door fixant le moment où elle produit ses effets en opérant une distinction
een verschil te maken tussen het recht van die getroffenen en dat van entre le droit de ces victimes et celui de celles atteignant l'âge de
de getroffenen die vanaf 1 januari 1994 de leeftijd van vijfenzestig 65 ans à compter du 1er janvier 1994, pour lesquelles de nouveaux
jaar bereiken, voor wie nieuwe rechtsverhoudingen worden vastgesteld, rapports juridiques sont constatés, la loi n'a pas violé les articles
de wet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet heeft geschonden, 10 et 11 de la Constitution, sauf à considérer, ce qui ne peut être
behalve indien men ervan uitgaat, wat niet kan worden aanvaard, dat de accepté, que le législateur ne pourrait, dans un système
wetgever in een stelsel van maatschappelijke schadeloosstelling de d'indemnisation sociale, modifier les conditions de celle-ci ou ne
voorwaarden ervan niet zou kunnen wijzigen of dat slechts zou kunnen pourrait le faire que pour autant qu'il n'opère aucune distinction
doen voor zover hij geen enkel onderscheid van welke aard dan ook quelle qu'elle soit, en manière telle que la défense des droits acquis
maakt, zodat de verdediging van de verkregen rechten nooit zou kunnen ne pourrait jamais être maintenue ». L'enseignement de l'arrêt de la
worden behouden ». De lering uit het arrest van het Europees Hof voor
de Rechten van de Mens van 20 november 1995, in de zaak die ten Cour européenne des droits de l'homme du 20 novembre 1995, dans
grondslag heeft gelegen aan het arrest nr. 25/90 van het Arbitragehof, l'affaire ayant présidé à l'arrêt n° 25/90 de la Cour d'arbitrage,
bevestigt dat standpunt. conforte ce point de vue.
Tot slot kan men ervan uitgaan dat de wetgever de theorie van de En conclusion, on peut considérer que le législateur a voulu consacrer
verkregen rechten heeft willen bevestigen en slechts voor de toekomst la théorie des droits acquis et n'a voulu établir que pour l'avenir de
nieuwe objectieve categorieën van rechtsverhoudingen heeft willen nouvelles catégories objectives de rapports juridiques. Ce souci l'a
vaststellen. Die bekommernis heeft hem ertoe gebracht in december 1994 conduit à modifier en décembre 1994 un système par trop général qu'il
een te algemeen stelsel dat hij bij de wet van 30 maart 1994 had avait instauré par la loi du 30 mars 1994.
ingevoerd, te wijzigen. De betwiste bepaling, die in het tweede en derde lid ervan een La disposition litigieuse, qui instaure une distinction objective dans
objectief onderscheid invoert tussen de door een beroepsziekte ses alinéas 2 et 3 entre les victimes de maladies professionnelles
getroffenen die al dan niet de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt op ayant ou non atteint l'âge de 65 ans au 31 décembre 1993, ne viole dès
31 december 1993, schendt bijgevolg niet de artikelen 10 en 11 van de lors pas les articles 10 et 11 de la Constitution ni l'article 6 de la
Grondwet, noch artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Convention européenne des droits de l'homme.
- B - - B -
B.1. Artikel 35bis, eerste tot derde lid, van de gecoördineerde wetten B.1. L'article 35bis, alinéas 1er à 3, des lois coordonnées relatives
betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten bepaalt : à la réparation des dommages résultant des maladies professionnelles dispose :
« Ingeval de graad van blijvende arbeidsongeschiktheid wordt « Si le taux d'incapacité permanente de travail est déterminé, modifié
vastgesteld, gewijzigd of bevestigd na de leeftijd van 65 jaar, wordt ou confirmé après l'âge de 65 ans, la diminution de la capacité de
bij de evaluatie van deze graad geen rekening gehouden met de gain normale produite par la limitation effective des possibilités de
vermindering van het normale vermogen tot verdienen veroorzaakt door travail sur le marché de l'emploi n'est pas prise en considération
de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden op de dans l'évaluation de ce taux.
arbeidsmarkt.
Nochtans kan de graad van blijvende arbeidsongeschiktheid die op 31 Toutefois, le taux d'incapacité permanente de travail reconnu au 31
december 1993 toegekend was aan een slachtoffer van een beroepsziekte décembre 1993 à une victime de maladie professionnelle ayant atteint
die de leeftijd van 65 jaar bereikt heeft vóór 1 januari 1994 slechts l'âge de 65 ans avant le 1er janvier 1994 ne peut être diminué que si
verminderd worden indien de lichamelijke arbeidsongeschiktheid l'invalidité physique est diminuée.
verminderd is. Indien de getroffene na 31 december 1993 de leeftijd van 65 jaar Si la victime atteint l'âge de 65 ans après le 31 décembre 1993, la
bereikt, wordt de vermindering van het normale vermogen tot verdienen, diminution de la capacité de gain normale produite par la limitation
veroorzaakt door de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden effective des possibilités de travail sur le marché de l'emploi ne
op de arbeidsmarkt, van ambtswege niet meer vergoed vanaf de eerste
dag van de maand die volgt op die waarin de gerechtigde de leeftijd sera d'office plus indemnisée à partir du premier jour du mois qui
van 65 jaar bereikt. » suit celui au cours duquel elle atteint l'âge de 65 ans. »
De bepalingen vervat in het eerste en het derde lid zijn ingevoerd bij Les dispositions contenues aux alinéas 1er et 3 ont été introduites
artikel 59 van de wet van 30 maart 1994; de bepaling vervat in het par l'article 59 de la loi du 30 mars 1994; la disposition contenue à
tweede lid is ingevoerd bij artikel 39 van de wet van 21 december l'alinéa 2 a été introduite par l'article 39 de la loi du 21 décembre
1994. 1994.
B.2. Uit het vonnis waarin de prejudiciële vraag aan het Hof is B.2. Il ressort du jugement qui interroge la Cour que le litige soumis
gesteld, blijkt dat het aan de verwijzende rechter voorgelegde geschil
betrekking heeft op een persoon die geboren is op 1 juli 1930 en die au juge a quo concerne une personne qui, née le 1er juillet 1930,
niet de leeftijd van 65 jaar had bereikt op het ogenblik waarop de n'avait pas atteint l'âge de 65 ans lorsque fut prise la décision
beslissing werd genomen die hij aanvecht voor de Arbeidsrechtbank te qu'elle attaque devant le tribunal du travail de Liège et qui serait
Luik en aan wie van ambtswege de schadeloosstelling betreffende de « privée, d'office, de l'indemnisation correspondant aux « facteurs
sociaal-economische factoren » ontzegd wordt, met toepassing van het socio-économiques », en application du troisième alinéa de l'article
derde lid van artikel 35bis. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die 35bis. La Cour limite son examen à cette disposition.
bepaling. B.3. De wet van 30 maart 1994 heeft een verschil in behandeling B.3. La loi du 30 mars 1994 a établi une différence de traitement
ingesteld onder de getroffenen van beroepsziekten naargelang zij de entre les victimes de maladies professionnelles selon qu'elles ont
leeftijd van 65 jaar hebben bereikt vóór 1 januari 1994 of na 31 atteint l'âge de 65 ans avant le 1er janvier 1994 ou après le 31
december 1993. Voor de eerste categorie van betrokkenen zal de décembre 1993. Pour la première catégorie de victimes, ce n'est que si
vermindering van het normale vermogen tot verdienen veroorzaakt door
de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden op de arbeidsmarkt
enkel buiten beschouwing blijven voor de vaststelling van de graad van
permanente arbeidsongeschiktheid, wanneer die graad is vastgesteld, le taux de l'incapacité permanente est déterminé, modifié ou confirmé
gewijzigd of bekrachtigd na de leeftijd van 65 jaar. Voor de tweede après l'âge de 65 ans, que la diminution de la capacité de gain
categorie zal de vermindering van het normale vermogen tot verdienen normale produite par la limitation effective des possibilités de
travail sur le marché de l'emploi n'est pas prise en considération
veroorzaakt door de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden dans l'évaluation de ce taux. Pour la seconde catégorie, la diminution
op de arbeidsmarkt van ambtswege niet meer worden vergoed vanaf de de la capacité de gain normale produite par la limitation effective
eerste dag van de maand volgend op die waarin de betrokkene de des possibilités de travail sur le marché de l'emploi ne sera d'office
plus indemnisée à partir du premier jour du mois qui suit celui au
leeftijd van 65 jaar bereikt. cours duquel l'intéressé atteint l'âge de 65 ans.
B.4. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 30 maart 1994 B.4. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 30 mars 1994
houdende sociale bepalingen, waarvan artikel 59 dat onderscheid heeft portant des dispositions sociales, dont l'article 59 a introduit cette
ingevoerd, blijkt dat de wetgever, met het oog op het streven naar een distinction, que, dans le but de rechercher un équilibre financier de
financieel evenwicht in de sociale zekerheid, de schadeloosstelling la sécurité sociale, le législateur a entendu limiter l'indemnisation
voor de vermindering van het normale vermogen tot verdienen, de la diminution de la capacité de gain normale produite par la
veroorzaakt door de feitelijke beperking van de arbeidsmogelijkheden limitation effective des possibilités de travail sur le marché de
op de arbeidsmarkt na de leeftijd van 65 jaar, heeft willen beperken l'emploi après l'âge de 65 ans pour le motif qu'après cet âge « elles
om reden dat na die leeftijd « zij slechts in zeer beperkte mate
beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt » (Gedr. St., Senaat, 1993-1994, n'y sont disponibles que dans une mesure très limitée » (Doc. parl.,
nr. 980-2, p. 75). Sénat, 1993-1994, n° 980-2, p. 75).
De voor de maatregel gegeven verantwoording lijkt niet onredelijk. La justification donnée à la mesure n'apparaît pas déraisonnable. S'il
Indien het verantwoord is dat in de sector van de beroepsziekten de se justifie que dans le secteur des maladies professionnelles,
schadeloosstelling wordt verbonden met de lichamelijke ongeschiktheid, l'indemnisation soit liée à l'incapacité physique mais aussi
maar ook met de economische ongeschiktheid van het slachtoffer, kan économique de la victime, il peut également se justifier que
tevens worden verantwoord dat de economische ongeschiktheid niet l'incapacité économique ne soit plus prise en considération après
langer in aanmerking wordt genomen na de leeftijd van 65 jaar. l'âge de 65 ans.
B.5. Het bij de wet van 30 maart 1994 ingestelde verschil in B.5. La différence de traitement établie par la loi du 30 mars 1994 a
behandeling werd nog vergroot door de wet van 21 december 1994, die encore été aggravée par la loi du 21 décembre 1994 qui adoucit le
het stelsel van de eerste categorie van getroffenen verzacht in régime de la première catégorie de victimes dans la mesure où le taux
zoverre de graad van permanente arbeidsongeschiktheid die hun op 31 d'incapacité permanente de travail qui leur est reconnu au 31 décembre
december 1993 is toegekend, enkel kan worden verlaagd als de 1993 ne peut être diminué que si l'invalidité physique est diminuée.
lichamelijke ongeschiktheid is afgenomen. De wetgever heeft zich immers het verbod opgelegd de Le législateur s'est en effet interdit de limiter l'indemnisation
schadeloosstelling betreffende de « sociaal-economische factoren » te correspondant aux « facteurs socio-économiques » pour les personnes
beperken voor de personen die de leeftijd van 65 jaar hadden bereikt qui avaient atteint l'âge de 65 ans avant l'entrée en vigueur de la
vóór de inwerkingtreding van de wet, behoudens ingeval hun loi, sauf dans l'hypothèse où leur invalidité physique est diminuée.
lichamelijke invaliditeit verminderd is.
Uit de parlementaire voorbereiding van artikel 39 van de wet van 21 Il ressort des travaux préparatoires de l'article 39 de la loi du 21
december 1994 blijkt dat de wetgever de binnen het oude stelsel décembre 1994 portant des dispositions sociales et diverses que le
verkregen rechten heeft willen behouden voor personen die de leeftijd législateur a voulu maintenir les droits acquis dans l'ancien système
van 65 jaar hebben bereikt vóór 1 januari 1994 (Gedr. St., Senaat, aux personnes ayant atteint l'âge de 65 ans avant le 1er janvier 1994
1994-1995, nr. 1218-2, p. 9). (Doc. parl., Sénat, 1994-1995, n° 1218-2, p. 9).
B.6. De wetgever vermag te oordelen of een wetswijziging gepaard dient B.6. Le législateur peut apprécier si un changement législatif doit
te gaan met overgangsmaatregelen. Hij kan met name rekening houden met s'accompagner de mesures transitoires. Il peut notamment tenir compte
de legitieme verwachtingen van de personen wier situatie was des attentes légitimes des personnes dont la situation était arrêtée
vastgesteld vóór de inwerkingtreding van de nieuwe wet. In het avant l'entrée en vigueur de la loi nouvelle. Spécialement, lorsqu'il
bijzonder wanneer hij een leeftijdsgrens invoert in een aangelegenheid introduit une limite d'âge dans une matière qui jusque-là n'en
waarin er tot dusver geen bestond, vermag hij de personen die die comportait aucune, il peut faire échapper aux conséquences
leeftijd reeds voordien hadden bereikt, te laten ontkomen aan de défavorables de la disposition nouvelle les personnes qui avaient déjà
nadelige gevolgen van de nieuwe bepaling. Het verschil in behandeling atteint cet âge auparavant. La différence de traitement qu'il établit
dat hij op grond van een dergelijk criterium invoert, is redelijk sur la base d'un tel critère est raisonnablement justifiée.
verantwoord. B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 35bis, derde lid, van de gecoördineerde wetten van 3 juni 1970 L'article 35bis, alinéa 3, des lois coordonnées du 3 juin 1970
betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten, schendt niet de relatives à la réparation des dommages résultant des maladies
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, door te voorzien in de professionnelles ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution
afschaffing, van ambtswege, van het voordeel van de schadeloosstelling en ce qu'il prévoit la suppression d'office du bénéfice de
ten aanzien van de sociaal-economische factoren wat de personen l'indemnisation des facteurs socio-économiques pour ce qui concerne
betreft die na 31 december 1993 de leeftijd van 65 jaar bereiken. les personnes atteignant 65 ans après le 31 décembre 1993.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januariri 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 6 mei 1997. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 mai 1997.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^