MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN

5 MAART 1999. - Onderrichtingen voor de voorzitters van de stembureaus

Verkiezingen van het Europese Parlement, van de Federale Wetgevende Kamers en van de Regionale Raden van 13 juni 1999

met geautomatiseerde stemming Mevrouw de Voorzitter, Mijnheer de Voorzitter, - Ik heb de eer U de onderrichtingen betreffende de opeenvolgende handelingen van de stembureaus met geautomatiseerde stemming in uw kieskanton mede te delen.

Deze onderrichtingen bevatten de algemene regels die bij bovengenoemde verkiezingen toepasbaar zijn. - Bij de Grondwetsherziening in 1993 werd een artikel 117 ingevoegd.

Dit artikel bepaalt dat de verkiezingen van de Regionale Raden op dezelfde dag plaatsvinden als de verkiezing van het Europese Parlement. De verkiezing van het Europese Parlement is vastgelegd op 13 juni 1999. Daar de eerstvolgende verkiezing van de Kamer en Senaat normaal is bepaald op 27 juni 1999, heeft de Regering beslist deze laatste verkiezing samen te houden met de verkiezing van het Europese Parlement.

Dit betekent dat naast de verkiezing van het Europese Parlement, de Kamer en de Senaat respectievelijk in Vlaanderen, het Brusselse Gewest en Wallonië terzelfdertijd de verkiezingen geschieden van de Vlaamse Raad, de Brusselse Hoofdstedelijke Raad, de Waals Gewestraad en de Raad van de Duitstalige Gemeenschap. De verkiezing van de federale Wetgevende Kamers, het Europese Parlement en de regionale Raden wordt georganiseerd door aparte hoofdbureaus. - De formulieren voor deze verkiezingen zijn gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad tijdens maart 1999. De voor U toepasselijke formulieren zijn achteraan in dit rondschrijven opgesomd. Bij al de formulieren waar namen en voornamen moeten worden ingevuld, dient elke naam en voornaam te worden voorafgegaan door de vermelding : Mevrouw (Mw.) of Mijnheer (M.).

De formulieren voor de verkiezing van de Kamer beginnen met A, voor de Senaat met een B voor het Europese Parlement beginnen met een C, voor de Vlaamse Raad met een D, voor de Waalse Gewestraad met een E, voor de Brusselse Hoofdstedelijke Raad met een F en voor de Raad van de Duitstalige Gemeenschap met een G. Formulieren die van toepassing zijn bij meerdere verkiezingen hebben samengestelde letters (bijvoorbeeld : formulier ABCD/1bis).

Bij de formulieren van de Vlaamse Raad en de Waalse Gewestraad die aangepast zijn voor het elektronisch stemmen wordt een bis toegevoegd.

Daar in alle kieskantons van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Duitstalig kiesgebied nog enkel elektronisch wordt gestemd zijn alle formulieren in functie van deze manier van stemmen aangepast voor deze kieskantons en is bij al deze formulieren een bis toegevoegd. - Voor de uitvoering van uw opdracht dient U zich te refereren aan onder meer de volgende wettelijke bepalingen : 1° de Grondwet, in het bijzonder de artikelen 115 tot 120 (de nieuwe gecoördineerde Grondwet verscheen in het Belgisch Staatsblad van 17 februari 1994);2° de wet van 23 maart 1989 betreffende de verkiezing van het Europese Parlement (Belgisch Staatsblad van 25 maart 1989 - WVEP);3° de bijzondere wet en de gewone wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale Staatsstructuur (Belgisch Staatsblad van 20 juli 1993);4° het Algemeen Kieswetboek (KWB);5° de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming (Belgisch Staatsblad van 20 april 1994);6° de wet van 11 april 1994 betreffende de verplichte vermeldingen op bepaalde verkiezingsdocumenten (Belgisch Staatsblad van 16 april 1994);7° de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse instellingen (Belgisch Staatsblad van 14 januari 1989);8° de wet van 12 januari 1989 tot regeling van de wijze waarop de Brusselse Hoofdstedelijke Raad wordt verkozen (Belgisch Staatsblad van 14 januari 1989);9° de wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap (Belgisch Staatsblad van 18 januari 1984);10° de wet van 6 juli 1990 tot regeling van de wijze waarop de Raad van de Duitstalige Gemeenschap wordt verkozen (Belgisch Staatsblad van 20 juli 1990). Luidens artikel 22 van de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming wordt het hoofdbureau van de kantons waar geautomatiseerde stemming wordt georganiseerd niet opgesplitst in een bureau A, een bureau B en een bureau C. Er is een enig kantonhoofdbureau voor de verkiezingen van het Europese Parlement, de federale Wetgevende Kamers en de Regionale Raden.

In de kieskantons met geautomatiseerde stemming zijn er geen stemopnemingsbureaus meer. De stemdiskettes worden rechtstreeks na de stemming aan de voorzitter van het kantonhoofdbureau bezorgd.

De kieskantons met geautomatiseerde stemming zijn : 1°administratief arrondissement BRUSSEL-HOOFDSTAD : kieskantons Anderlecht, Brussel, Elsene, Schaarbeek, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Gillis, Sint-Joost-ten-Node en Ukkel; 2° Provincie ANTWERPEN : kieskantons Antwerpen, Arendonk, Boom, Brecht, Duffel, Herentals, Hoogstraten, Kapellen, Kontich, Mechelen, Mol, Puurs, Turnhout, Westerlo en Zandhoven;3° Provincie HENEGOUWEN : kieskantons Lens, Moeskroen, en Frasnes-lez-Anvaing;4° Provincie LIMBURG : kieskantons Beringen, Genk, Hasselt, Maasmechelen, Neerpelt, Peer en Voeren;5° Provincie LUIK : kieskantons Luik, Wezet, Bitsingen, Fléron, Herstal, Grâce-Hollogne, Aywaille, Saint-Nicolas, Seraing, Verlaine, Eupen en Sankt Vith;6° Provincie LUXEMBURG : kieskanton Durbuy;7° Provincie OOST-VLAANDEREN : kieskantons Dendermonde, Evergem, Kaprijke, Nevele, Sint-Niklaas, Temse, Waarschoot, Zele en Zomergem;8° Provincie VLAAMS-BRABANT : kieskantons Asse, Glabbeek, Haacht, Leuven, Vilvoorde, Zaventem en Zoutleeuw;9° Provincie WEST-VLAANDEREN : kieskanton Veurne. Dit betekent dat voortaan in 202 gemeenten ongeveer 3,2 miljoen kiezers op een totaal van circa 7,3 miljoen kiezers elektronisch gaan stemmen.

INDEX I.Onderrichtingen voor de voorzitters en de leden van de stembureaus.

A. Aan de stemdag voorafgaande verrichtingen voor de voorzitter 1. Aanwijzing bijzitters en ontvangst kiezerslijsten 2.Aanwijzing secretaris 3. Inrichting stemlokaal 4.Ontvangst stemdiskettes 5. Handhaving van de orde in het stemlokaal B.Verrichtingen van het stembureau op de dag van de stemming 6. Vorming van het stembureau 7.Telling magneetkaarten 8. Taakverdeling in het stembureau en referentiestemmen 9.De stemming zelf 10. Toegelaten kiezers 11.Niet toegelaten kiezers 12. Bijstand aan een kiezer 13.Inrichting stemhokje voor mindervalide 14. Stemmen bij volmacht 15.Teruggenomen magneetkaarten 16. Einde van de stemming 17.Verrichtingen bij de sluiting 1° De staat van de afwezige kiezers 2° De aanstippingslijsten 3° De eindverrichtingen II.Presentiegeld en reisvergoeding voor de leden van de kiesbureaus 18. Presentiegeld voor de leden van de bureaus 19.Reisvergoeding voor de leden van de bureaus III. Opsomming en verklaring van de toepasselijke formulieren. 20. Formulieren te gebruiken door het gemeenschappelijk stembureau met elektronische stemming voor de verkiezingen van het Europese Parlement en de Regionale Raden

I.ONDERRICHTINGEN VOOR DE VOORZITTERS EN DE LEDEN VAN DE STEMBUREAUS. A. Aan de stemdag voorafgaande verrichtingen voor de voorzitter. 1. Aanwijzing bijzitters en ontvangst kiezerslijsten. De stembureaus zijn gemeenschappelijk voor de verkiezingen van het Europese Parlement, de federale Wetgevende Kamers en de desbetreffende Regionale Raad. In het Duitstalig gebied zijn er verkiezingen voor het Europese Parlement, de Kamer, de Senaat, de Waalse Gewestraad en de Raad van de Duitstalige Gemeenschap.

Behalve twee exemplaren van de lijst van de kiezers van uw stembureau hebt U de brief van de voorzitter van het kantonhoofdbureau ontvangen (formulier ABCD/5bis, ADCF/3bis of ABCEG/3bis), waarbij U kennis gegeven wordt van uw aanwijzing, alsmede de formulieren ABCD/6bis, ABCF/4bis of ABCEG/4bis en ABCD/7bis, ABCF/5bis of ABCEG/5bis voor de aanwijzing van de bijzitters en de samenstelling van uw bureau. De nodige uitleg voor de aanwijzing vindt U op de formulieren.

Minstens dertig dagen vóór de verkiezing moet U de brief waarbij de voorzitter van het kantonhoofdbureau U uw aanduiding ter kennis bracht, ontvangen (art. 95, § 4, tweede lid KWB).

Ten minste twintig dagen vóór de verkiezing ontvangt U van het college van burgemeester en schepenen, tegen ontvangstbewijs, twee exemplaren van de lijst der kiezers die in uw stembureau moeten stemmen (art. 10, § 3 KWB en art. 11, § 2 WVEP).

Het college zendt U tot op de dag van de stemming verbeteringen aan deze lijst.

Ongeveer twee weken vóór de verkiezing dient U tevens een lijst van 12 of meer kiezers van minstens 30 jaar oud, die in uw stemafdeling moeten stemmen en waaruit U de bijzitters (4) en plaatsvervangende bijzitters (4) voor uw bureau dient aan te duiden, te verkrijgen (art. 95, § 12 KWB).

Voor de aanwijzing van de bijzitters volgt U deze lijst door het gemeentebestuur voor uw bureau opgemaakt en U toegezonden met de kiezerslijsten van uw stembureau.

Ik vestig uw aandacht op het feit dat de kandidaten voor de verkiezing geen deel van het bureau mogen uitmaken. Aangezien voorts de leden van de te verkiezen instellingen (leden van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, leden van de Senaat en leden van de respectieve Regionale Raden zich moeten uitspreken over de geldigheid van de verkiezingsverrichtingen wordt U verzocht de kiezers die deze hoedanigheid zouden bezitten niet als lid van uw bureau aan te wijzen (art. 95, § 11 KWB).

Zo het aantal bijzitters, titularissen en plaatsvervangers, die geen reden van belet hebben doen gelden, telkens ten minste vier bedraagt, is het overbodig in de vervanging te voorzien van hen die niet aangenomen hebben.

Opmerking : - In de stembureaus met elektronische stemming en meer dan 800 kiezers dient U 5 (i.p.v. 4) bijzitters en 5 (i.p.v. 4) plaatsvervangende bijzitters aan te wijzen. De voorzitter van het kantonhoofdbureau deelt U mede of uw stembureau meer dan 800 kiezers telt.

Als verhinderd dienen te worden beschouwd, de bijzitters die, om bij de opening van de stemverrichtingen aanwezig te kunnen zijn, de gemeente waar zij wonen de avond voor de stemdag zouden moeten verlaten; inderdaad, geen wetsbepaling laat toe hun een verblijfsvergoeding waarop zij aanspraak zouden kunnen maken te verlenen.

De bij de wet bepaalde orde voor de benoeming van de bijzitters moet stipt in acht worden genomen. Voor de functie van titelvoerend bijzitter moeten de jongste kiezers, zonder onderscheid van geslacht (ten minste 30 jaar oud op de stemdag), de voorkeur hebben boven de oudere. Enkel wanneer de voorzitter mocht vaststellen dat de volgens de rangorde aangewezen kiezer lezen noch schrijven kan, moet hij worden afgewezen (art. 95, § 9 KWB).

Opmerking : - Volgens de vaste rechtspraak van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht moeten in de gemeenten van Brussel-Hoofdstad, de gemeenten met een speciale regeling (de randgemeenten), de taalgrensgemeenten, de gemeenten uit het Duitse taalgebied en de gemeenten uit het Malmedyse de oproepingsbrieven uitsluitend gesteld worden in de taal (Nederlands of Frans; Frans of Duits voor de twee laatstgenoemde categorieën van gemeenten) waarvan de burger in kwestie gebruik maakt in zijn betrekkingen met de plaatselijke overheid (ministeriële omzendbrief van 4 augustus 1987 - Belgisch Staatsblad van 14 augustus 1987).

Het gebruik van oproepingsbrieven met twee eentalige zijden is in bovengenoemde gemeenten niet toegestaan. 2. Aanwijzing secretaris. U is vrij in de benoeming van de secretaris voor zover hij kiezer is in de gemeente waar het stembureau gelegen is (art. 100 KWB en art. 15 WVEP). De secretaris is niet stemgerechtigd in het bureau.

Evenwel moet de voorzitter van een stembureau, die niet bij machte is de kiezers te woord te staan of voor te lichten in de talen die de wet voorschrijft te gebruiken in de betrekkingen van de plaatselijke diensten met de particulieren, een secretaris aanwijzen die hem daarin kan bijstaan (art. 49 van de wetten op het gebruik van de talen in bestuurszaken, gecoördineerd op 18 juli 1966).

Het aanstellen van een secretaris die over de vereiste talenkennis beschikt, maar die vrij kan worden uitgekozen, vormt een wezenlijk bestanddeel van de opdracht van de voorzitter. Deze kan de onmogelijkheid om een onderlegde secretaris te vinden niet inroepen om zich aan zijn plicht te onttrekken.

Verder is bij het decreet van 16 juni 1982 (Belgisch Staatsblad van 14 september 1982) bepaald dat in de gemeenten van het Nederlands taalgebied zonder speciale regeling niemand tot voorzitter, bijzitter of secretaris van een stembureau kan worden aangesteld, indien hij de taal van het gebied niet kent. Bijgevolg moeten alle leden van het kiesbureau het Nederlands kennen.

Voortaan zullen dus de voorzitter, de secretaris en de bijzitters van het stembureau niet enkel het Nederlands dienen te gebruiken voor de mondelinge verrichtingen die door de Kieswet aan hen zijn opgedragen, maar voor alle mondelinge betrekkingen tussen hen en de kiezer.

Tevens is er het decreet van 18 mei 1994 (Belgisch Staatsblad van 31 mei 1994) van de Vlaamse Raad houdende regeling van het taalgebruik bij de verkiezingen dat bepaalt dat de overheden en alle met stemmenverrichtingen belaste diensten, in casu de kiesbureaus, bij alle kiesverrichtingen uitsluitend het Nederlands gebruiken. Alle in strijd met deze bepaling geheel of gedeeltelijk in een andere taal dan in het Nederlands opgestelde documenten, zoals o.m. stembrieven en stemopnemingstabellen, zijn nietig.

Opmerking : - In de stembureaus met elektronische stemming en meer dan 800 kiezers wordt tevens een adjunct-secretaris aangewezen die doet blijken van ervaring in informatica. De adjunct-secretaris wordt onder dezelfde voorwaarden als de secretaris aangewezen door de voorzitter van het stembureau. De adjunct-secretaris legt eveneens de voorgeschreven eed af en kan gestraft worden bij het kenbaar maken van het geheim van de stemming. 3. Inrichting stemlokaal. Gelieve U door het gemeentebestuur te laten verzekeren dat het nodige materieel voor de kiesverrichtingen aanwezig zal zijn op de dag van de stemming.

Ik herinner eraan dat meerdere verordeningen verbieden te roken in openbare plaatsen die, een onderdeel vormen van gebouwen waarvan de Staat of een ander publiekrechtelijk rechtspersoon het gebruiksrecht uitoefent of waarin een openbare dienst wordt verzekerd. Hieruit volgt dat de gemeentebesturen erover moeten waken dat samen met het stemmateriaal de nodige rookverbodstekens worden toegezonden en dat zij de dag van de stemming worden aangebracht in het stem- en wachtlokaal (zie het koninklijk besluit van 15 mei 1990 tot het verbieden van het roken in bepaalde openbare plaatsen - Belgisch Staatsblad van 13 juni 1990, gewijzigd bij koninklijk besluit van 7 februari 1991 - Belgisch Staatsblad van 19 april 1991).

Dit materieel bestaat uit de meubelen van de stemzaal : (tafels, stoelen, schutsels, die het bureau scheiden van de wachtzaal der kiezers, stemhokjes en lessenaars).

Verder is er een datumstempel en een zwart stempelkussen, om de naam van het kieskanton en de stemdag te merken op de oproepingsbrieven.

Deze datumstempel moet beantwoorden aan volgende beschrijving : - de diameter van de teksten bedraagt 22 mm; - de lettertekens en cijfers hebben een hoogte van 3 mm.

De datumstempel zal aan nevenstaande afdruk beantwoorden : RING E13E BN VI1999 Bovendien zijn er de kantoorbehoeften : schrijfgerief, zelfklevende etiketten met nr. 1, 2... tot 8 ten behoeve van het referentiestemmen, papier, zegelmerk en wit inpakpapier.

In de stembureaus met elektronische stemming, bevat elk stemhokje van een stembureau een stemmachine. De opstelling moet op een wijze geschieden dat het geheim van de stemming niet in het gedrang kan komen.

Elke stemmachine is uitgerust met een beeldscherm, een eenheid voor het lezen en het registreren van de magneetkaarten en een elektronische leespen.

De voorzitter van het stembureau beschikt over een elektronische stembus om de verkiezing te leiden.

De voorzitter, de secretaris en/of de adjunct-secretaris krijgen een opleiding en een handleiding wordt door toedoen van de gemeente overhandigd aan de voorzitter van het stembureau. Deze handleiding en de algemene onderrichtingen worden na de verkiezing terugbezorgd aan de gemeente.

De gewone stembus is vervangen door een elektronische urne. Een tang is nodig voor het verzegelen van de elektronische stembus.

Het departement van Binnenlandse Zaken heeft aan de gemeenten een tang en een rol draad per 10 stembureaus gegeven. Elke soort tang past evenwel voor de verzegeling van de stembus. De voorzitter van het stembureau let erop bij de verzegeling het loodje (één of twee loodjes naargelang van het type stembus) niet te breken. De schaar kan ondermeer dienen voor het knippen van de draad bestemd voor het loden.

In elk bureau bevindt zich hiervoor een paar meter draad.

Het rood stempotlood is vervangen door een elektronische leespen.

De stembiljetten zijn vervangen door magneetkaarten. Een voldoende aantal ervan bevindt zich in het stembureau (aantal kiezers vermeerderd met 5 à 10 procent). Elke magneetkaart kan slechts éénmaal worden aangewend voor de kiesverrichting. Vóór het uitbrengen van de stem, dient elke magneetkaart te worden geïnitialiseerd (gebruiksklaar gemaakt) voor de enige stemmogelijkheid in uw bureau.

Er is geen harmonika-omslag meer om de stembiljetten na de stemming te bevatten. De magneetkaarten blijven in de elektronische stembus.

Er dient een witte omslag beschikbaar te zijn om de ongebruikte magneetkaarten op te bergen en een andere voor de geannuleerde en afgenomen magneetkaarten, alsmede een witte omslag voor de magneetkaarten met referentiestemmen.

Tenslotte moet het gemeentebestuur in het bezit zijn voor ieder stembureau : van twee behoorlijk bijgewerkte exemplaren van het Kieswetboek, van de wet betreffende de verkiezing van het Europese Parlement en van de desbetreffende wetten voor de verkiezingen van de Regionale Raden, enerzijds neer te leggen in de wachtzaal, ter beschikking van de kiezers, en anderzijds op de tafel van het bureau; van affiches waarop zijn overgenomen titel V en de artikelen 110 en 111 van het Kieswetboek en van de affiches waarop zijn gedrukt de onderrichtingen voor de kiezer (model Ia).

Die affiches en lijst van de kiezers van het stembureau moeten in de wachtzaal aangebracht zijn.

In de stembureaus met elektronische stemming is er een aangepaste onderrichting voor de kiezer (model Ia).

In het stembureau waar een geautomatiseerd stemsysteem gebruikt wordt, zijn benevens de documenten voorgeschreven voor de betrokken verkiezing, een exemplaar van de wet tot organisatie van de geautomatiseerde stemming in het stembureau ter beschikking van de kiezers gelegd en een tweede exemplaar in de wachtzaal. In elk stembureau is een bord opgesteld met voor elke verkiezing de kandidatenlijsten overeenkomstig het bij de wet gevoegde model en zoals ze op het scherm zullen verschijnen. Die lijsten worden ook opgehangen in ieder stemhokje. De kandidatenlijst in het stemhokje kan een afschrift van het modelstembiljet zijn, opgesteld door de hoofdbureaus. 4. Ontvangst stemdiskettes. In de stembureaus met elektronische stemming zijn er geen stembiljetten meer. De voorzitter ontvangt vóór de stemming van de voorzitter van het kantonhoofdbureau, tegen ontvangstbewijs, een verzegelde omslag met de stemdiskettes en een verzegelde omslag met de nodige veiligheidselementen voor het gebruik van de stemdiskettes. De voorzitter van het kantonhoofdbureau deelt het leveringstijdstip mede.

De verzegelde omslagen mogen slechts geopend worden in aanwezigheid van de leden van het bureau. Elke anomalie betreffende de omslagen wordt vermeld in het proces-verbaal.

Opmerking : - Indien U het systeem DIGIVOTE gebruikt, ontvangt U 2 diskettes : een rode (origineel) en een witte (kopie) voor het opladen van de urne en de stemmachines. In het systeem JITES ontvangt U 4 diskettes. De eerste twee met rode kleur (origineel) en witte kleur (copie) worden gebruikt voor het opladen van de urne; de twee andere met groene kleur (origineel en kopie) worden gebruikt voor het opladen van de stemmachines.

De magneetkaarten worden rechtstreeks aan het stembureau bezorgd, hetzij door toedoen van het kantonhoofdbureau, hetzij door toedoen van de gemeente. 5. Handhaving van de orde in het kieslokaal. Er dient te worden nagegaan of de orde aan de ingang van het lokaal niet wordt verstoord en wanneer zich moeilijkheden voordoen, moet de burgemeester, de politiecommissaris, de veldwachter of de bevelhebber van de dichtsbijgelegen rijkswachtbrigade dadelijk gewaarschuwd worden met het oog op het herstellen van de orde.

Een overleg met de burgemeester of zijn gemachtigde zal U in staat stellen de dienst van de buitenpolitie ten volle te verzekeren en dit niet alleen in de nabijheid van de stemzaal maar ook, eventueel, op de weg die voor het vervoer van de stembiljetten, na de stemming, moet gevolgd worden.

Geen gewapende macht mag, zonder vordering vanwege de voorzitter in de stemzaal noch in de nabijheid van het lokaal opgesteld worden. De burgerlijke en militaire overheden zijn verplicht aan die vordering gevolg te geven.

De rechten van de voorzitter, wat de handhaving van de orde in het stembureau betreft, zijn toegelicht in de artikelen 109, 110 en 111 van het Kieswetboek.

B. Verrichtingen van het stembureau op de dag van de stemming. 6. Vorming van het stembureau. Op de stemdag dient U zich, vergezeld van uw secretaris, naar uw bureau te begeven, reeds te 7u.30 's morgens, om desnoods, onmiddellijk de gebreken en leemten te kunnen verhelpen, die U mocht vaststellen aangaande de steminrichtingen en aan het materieel en om de bijzitters en de getuigen van de kandidaten te ontvangen. De bijzitters moeten eveneens vanaf 7u.30 aanwezig zijn, zodat het bureau onmiddellijk kan worden samengesteld om de voorbereidende handelingen te starten.

Naderhand zal U aan het Parket de namen opgeven van de afwezige bijzitters en van hen die, zonder wettige reden, mochten geweigerd hebben hun functie waar te nemen (bijlage bij formulier ABCD/14bis, ABCF/12bis of ABCEG/12bis).

Om te mogen zetelen, moeten de getuigen de brief overleggen, ondertekend door een van de kandidaten en mede-ondertekend door de voorzitter van het kantonhoofdbureau, die hen aangewezen heeft om in uw bureau te zetelen.

De getuigen mogen binnengelaten worden en tegenwoordig zijn bij het vormen van het bureau. Desnoods worden hun bezwaren, tegen de aanwijzing van deze of gene aanwezige kiezer als bijzitter, in het proces-verbaal (formulier ABCD/13bis, ABCF/11bis of ABCEG/11bis) opgetekend zodra het bureau samengesteld is. Het bureau doet aanstonds en zonder beroep uitspraak over elk bezwaar.

De bijzitters, de secretaris en de getuigen leggen de eed af (volgens de formule van uw toegezonden proces-verbaal) in handen van de voorzitter; daarna de voorzitter tegenover het aldus samengesteld bureau.

De plaatsvervangende bijzitters en getuigen kunnen enkel tot de eedaflegging toegelaten worden, wanneer de titularissen afwezig zijn.

Zodra het bureau is samengesteld, moeten de kiezers, die er het ambt van bijzitter of getuige niet moeten waarnemen, zich terugtrekken.

De voorzitter gaat in het bijzonder na of de bak van de stembus voor de magneetkaarten leeg is, waarna het openingsmechanisme wordt verzegeld.

Voor de opening van het stembureau wordt het aantal magneetkaarten geteld en dit aantal wordt vermeld in het proces-verbaal.

Wat de te volgen voorbereidende handelingen betreft wordt verwezen naar de handleiding voor de voorzitters van de stembureaus; afgegeven door de gemeente tijdens de vormingssessies.

Ook wordt aanbevolen de onderrichtingen in uw proces-verbaal (formulier ABCD/13bis, ABCF/11bis of ABCEG/11bis) vooraf grondig door te nemen.

In de handleiding voor de voorzitters van de stembureaus vindt U de nodige technische instructies. De gemeente heeft in samenspraak met de verantwoordelijken van mijn departement vooropleidingen georganiseerd voor sommige leden van de stembureaus.

De gemeente wijst een of meerdere verantwoordelijken aan om toezicht te laten uitoefenen tijdens de installatie van de apparatuur en om na de stemming die weg te nemen, en vooral om de stembus in bewaring te nemen.

Per kanton zal een afgevaardigde van het Ministerie van Binnenlandse Zaken toezicht houden op de verrichtingen inzake de technische bijstand van de bureaus en de coördinatie van de geautomatiseerde stemming verzekeren. De technische bijstand wordt verzekerd door de leverancier van het materieel.

Bij een technisch defect van één of meerdere stemmachines kunnen de stemverrichtingen zonder probleem worden voortgezet. De voorzitter of zijn gemachtigde doet een beroep op de technische bijstand door het telefoonnummer te vormen dat hem werd medegedeeld en verwittigd eveneens, indien mogelijk, de verantwoordelijke van de gemeente. De leverancier zorgt zonder verwijl voor de vervanging of de herstelling van de stemmachine. De magneetkaart die gebeurlijk vastgehouden wordt in de stemmachine wordt verwijderd en geannuleerd. De kiezer ontvangt een nieuwe magneetkaart om te stemmen.

Bij een technisch defect van de elektronische stembus worden de stemverrichtingen tijdelijk gestaakt. De voorzitter verwittigt onverwijld per telefoon de verantwoordelijke voor de technische bijstand en, zo nodig, de gemeentelijke verantwoordelijke.

Na de herstelling wordt de stembus terug in dienst gesteld door de technicus belast met de technische bijstand, en dit onder het toezicht van het bureau.

Indien, tijdens het technisch incident, in de stembus de registratie van een kaart aan de gang is zonder dat de registratie volledig voltooid is, zal de technicus deze kaart terugnemen en zal deze geannuleerd worden. De betrokken kiezer zal een nieuwe kaart ontvangen. Het incident zal vermeld worden in het proces-verbaal. Het verbroken loodje zal bij dit proces-verbaal gevoegd worden. Deze verrichtingen brengen met zich dat de loodjes verbroken worden. Nadat de stembus opnieuw in werking is gesteld, zal de voorzitter ervoor zorgen dat de stembus opnieuw verzegeld wordt. Reserveloodjes kunnen verkregen worden bij de gemeentelijke verantwoordelijke.

In het geval dat de elektronische stembus defect geraakt en aldus de automatische registratie niet meer mogelijk is, moet deze urne samen met de diskettes en de andere omslagen worden afgeleverd aan de voorzitter van het kantonhoofdbureau. De gemachtigde van de gemeente aan wie normaliter de elektronische stembus wordt overhandigd, wordt hiervan ingelicht.

Er wordt nogmaals op gewezen dat elk voorval, van welke aard ook, wordt geacteerd in het proces-verbaal met het tijdstip van melding en van het einde van de herstelling. 7. Telling magneetkaarten. In de stembureaus met elektronische stemming zijn er geen stembiljetten, doch magneetkaarten die worden geïnitialiseerd (gebruiksklaar maken).

Voor de opening van het stembureau wordt het volledige aantal magneetkaarten geteld en dit aantal wordt vermeld in het proces-verbaal. 8. Taakverdeling in het stembureau en referentiestemmen.a. Vooraleer de stemming te openen, zal U regelen hoe ieder lid van het bureau aan de stemverrichtingen moet deel nemen om de stemming in goede banen te leiden. Een exemplaar van de kiezerslijst zal aan de secretaris gegeven worden om er de namen van de kiezers, die zich aanmelden, aan te stippen (door een punt, streepje of kruisje). Het ander exemplaar zal ook aangestipt worden door een van de bijzitters, na onderzoek betreffende de overeenstemming van de vermeldingen van de oproepingsbrief met die van de lijst. De voorzitter kan zich zelf met het bijhouden van de tweede lijst belasten.

In de stembureaus met elektronische stemming en meer dan 800 kiezers wordt een extra bijzitter en een adjunct-secretaris voorzien om een vlotte stemming te regelen.

In de bureaus worden een aantal magneetkaarten vooraf geïnitialiseerd om ze aan de kiezer te overhandigen, nadat het aantal magneetkaarten is geteld. b. Alvorens de kiezers binnen te laten, dient U op iedere stemmachine een referentiestem uit te brengen.De bedoeling van het referentiestemmen bestaat erin uw uitgebrachte stemmen te noteren op de bijlage 1 bij het proces-verbaal en te bewaren voor een gebeurlijke controle van de registratie van de magneetkaarten.

Ga als volgt te werk.

Neem in aanwezigheid van het bureau het formulier voor de vermelding van de referentiestemmen en evenveel gebruiksklare magneetkaarten als er stemmachines zijn.

Breng op iedere stemmachine een willekeurige stem uit en noteer op welke lijsten en kandidaten U heeft gestemd. Bij de teruggave van de magneetkaart nummert U deze met het zelfklevend etiket nr. 1, de volgende met het zelfklevend etiket nr. 2, enz...

Nadat de procedure is afgelopen, ondertekent U tezamen met het bureau het formulier en plaatst U dit formulier met de genummerde magneetkaarten in een afzonderlijke verzegelde omslag, die bestemd is voor de voorzitter van het kantonhoofdbureau. Vermeld tevens in het proces-verbaal het aantal magneetkaarten die zijn gebruikt voor het referentiestemmen.

Opmerking : - Doe de bureauleden tijdens het referentiestemmen terzelfder tijd de uitgebrachte stemmen op een afzonderlijk kladblad noteren om elke foutieve vermelding van de referentiestemmen op dit officieel formulier te vermijden. 9. De stemming zelf.a. De stemming wordt om 8 uur open verklaard.Het bureau zorgt ervoor dat het aantal kiezers in de stemzaal niet groter is dan het aantal beschikbare stemhokjes. Te dien einde kan de bijzitter, die met de politie van de wachtzaal belast is, of de secretaris, aan de ingang van de stemzaal staan.

De kiezers mogen in deze zaal maar zolang vertoeven als er tijd nodig is om te stemmen. Zij mogen zich niet gewapend aanmelden.

Men zal hun aanbevelen bij het binnentreden in het stemlokaal de oproepingsbrief en de identiteitskaart in de hand te houden.

Als de kiezer zich aanmeldt om te stemmen, stipt de secretaris zijn naam aan op de lijst.

De voorzitter of een bijzitter die hij aanwijst, doet hetzelfde op een andere lijst, na nagezien te hebben of de aanduidingen op deze lijst met die van de oproepingsbrief en de identiteitskaart overeenstemmen.

In geval van twijfel, dient men zijn toevlucht te nemen tot de door het gemeentebestuur medegedeelde wijzigingen die sedert het opmaken van de kiezerslijst zijn aangebracht (art. 92 KWB).

U geeft hem na de stemming zijn oproepingsbrief terug, gestempeld met de datumstempel, alsmede zijn identiteitskaart en hij verlaat onmiddellijk de zaal.

Indien de kiezer bij volmacht heeft gestemd voor een andere kiezer, brengt de voorzitter op de oproepingsbrief van de gemachtigde (= de persoon die de volmacht heeft gekregen) de vermelding "heeft bij volmacht gestemd" aan (zie ook punt 14 hierna). b. Het is bij wijze van experiment in alle stembureaus toegestaan, met akkoord van de voorzitter van het hoofdbureau en de gemeentelijke overheid, dat het stembureau een P.C. gebruikt voor de aanstipping van de kiezers onder de volgende voorwaarden : - de voorzitter van het stembureau moet steeds over een kiezerslijst van zijn bureau beschikken zoals voorzien bij de wet; - hij moet de juistheid van de aanstipping van de kiezerslijst door middel van een P.C. controleren; - hij moet de lijst van de afwezige kiezers kunnen uitdrukken om bij het desbetreffende (niet ingevulde) formulier ABCD/14bis, ABCF/12bis of ABCEG/12bis te voegen; - de gebeurlijke kosten voor de geautomatiseerde aanstipping worden gedragen door de gemeenten; - de voorzitter van het kantonhoofdbureau neemt de verantwoordelijkheid op zich voor de geldigheid van het systeem.

Het eveneens is toegelaten, in geval van belangrijke afwezigheden en mits akkoord van de voorzitter van het kantonhoofdbureau en de leden van het stembureau, dat een kopie van de aanstippingslijst wordt bezorgd aan de vrederechter met een duidelijke aanwijzing van de letter A (voor Afwezig) voor de naam van de kiezers die hun stemplicht niet hebben vervuld. De kopie van deze aanstippingslijst wordt gehecht aan het (niet ingevulde) formulier ABCD/14bis, ABCF/12bis of ABCEG/12bis voor de vrederechter. c. In de stembureaus met elektronische stemming start de voorzitter (of het aangewezen lid van het bureau) dus vóór 8 uur de elektronische stembus en de stemmachines op met de ontvangen diskettes voor het stembureau, overeenkomstig de medegedeelde instructies.Een aantal magneetkaarten zijn geïnitialiseerd, zodat bij de opening om 8 uur de kiezers zonder oponthoud kunnen stemmen.

Vóór 8 uur moeten ook de referentiestemmen zijn uitgebracht en in verzegelde omslag worden geplaatst (zie punt 8, b hierboven).

De kiezers worden tot de stemming toegelaten tot 17 uur.

Alvorens hij zich naar het stemhokje begeeft, ontvangt de kiezer van de voorzitter van het bureau of van de bijzitter die deze aanwijst, één magneetkaart die de voorzitter of de bijzitter vooraf gebruiksklaar (initialisatie) heeft gemaakt door middel van de elektronische stembus.

BELANGRIJKE OPMERKINGEN : a. De kiezers met een nationaliteit van de Europese Unie die zich hebben ingeschreven op de Belgische kiezerslijst zijn onderscheiden vermeld op de kiezerslijst van uw stembureau.Deze kiezers kunnen enkel stemmen voor de verkiezing van het Europese Parlement. Zij ontvangen hiertoe een speciaal gevalideerde magneetkaart (zie uw technische instructie), na afgifte van hun blauwe oproepingsbrief en identiteitsbewijs. b. De Belgen, die verblijven in het buitenland en zich in het bijzonder kiezersregister van hun laatste Belgische gemeente hebben ingeschreven, kunnen voortaan per volmacht stemmen voor de verkiezing van de Kamer en Senaat (maar niet voor het Europese Parlement op deze wijze en de Vlaamse Raad).Deze Belgen worden onderscheiden vermeld op de kiezerslijst van uw stembureau. De volmachtdrager ontvangt hiertoe een speciaal gevalideerde magneetkaart (zie uw technische instructie).

De volmachtdrager dient onder meer te beschikken over een groen uittreksel van de volmacht in kwestie.

De Belgische volmachtdrager overhandigt U zijn eigen oproepingsbrief, zijn identiteitskaart, het getuigschrift van leven van de volmachtgever en het groene uittreksel terzake uit het bijzonder kiezersregister voor de Belgische kiezer die verblijft in het buitenland. Nadat de volmachtdrager zijn stem heeft uitgebracht, brengt U op zijn oproepingsbrief de vermelding "heeft bij volmacht gestemd" aan. Elke gemachtigde mag immers slechts één volmacht hebben.

Het voornoemd uittreksel en het getuigschrift van leven worden met de andere volmachten bij de staat van het formulier ABCD/14bis gevoegd (zie óók punt 14 hierna).

Er dient te worden opgemerkt dat het getuigschrift van leven niet ouder mag zijn dan 15 dagen op de dag van de verkiezingen. c. De Belgen die ingeschreven zijn in een Belgische gemeente overhandigen een witte oproepingsbrief en hun identiteitskaart.Zij kunnen stemmen voor de 4 verkiezingen en ontvangen hiertoe de gewone gevalideerde magneetkaart (zie uw technische instructie).

De voorzitter ziet erop toe dat de magneetkaarten voortdurend worden gebruiksklaar gemaakt naarmate de kiezers zich aanbieden, zodat de kiesverrichtingen niet worden vertraagd.

Deze magneetkaart vervangt het stembiljet en registreert de stemkeuze van de kiezers. Er is slechts één magneetkaart voor de verkiezingen van het Europese Parlement en de Regionale Raden.

Om zijn stem uit te brengen, stopt de kiezer eerst de magneetkaart in de gleuf die daartoe is voorzien in de kaartenlees- en registreereenheid van de stemmachine.

Op het beeldscherm worden eerst alle lijsten voor het Europese Parlement afgebeeld die kandidaten hebben voorgedragen. Deze lijsten worden voorgesteld door hun letterwoord en hun volgnummer.

Opmerkingen : - In de gemeenten van het administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad en van het Duitstalige kiesgebied, alsmede in sommige gemeenten met een speciaal taalstatuut, wordt de kiezer eerst verzocht, nadat hij zijn magneetkaart in de lees- en registreereenheid van de stemmachine heeft gestopt, de taal te kiezen waarin hij de stemprocedure wil volbrengen. Vervolgens voert hij de voorziene kiesverrichting uit. - Voor de verkiezing van het Europese Parlement en de Senaat heeft de kiezer uit de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde de keuze om te stemmen voor lijsten uit het Nederlandse kiescollege of uit het Franse kiescollege. De kiezer bepaalt vooraf voor welk kiescollege hij opteert. - Voor wat de verkiezing van de Brusselse Hoofdstedelijke Raad betreft, maakt de kiezer eveneens vooraf de keuze voor de Nederlandse of de Franse taalgroep, waarna de lijsten van de gekozen taalgroep verschijnen.

De kiezer duidt de lijst van zijn keuze aan door zijn optische leespen loodrecht op het overeenstemmend stemvak te plaatsen. Hij handelt op dezelfde wijze om een blanco-stem uit te brengen.

Nadat de kiezer een lijst heeft gekozen, verschijnen voor die lijst de naam en voornaam van de kandidaten op het scherm.

De kiezer brengt zijn stem uit door de leespen loodrecht te plaatsen en lichtjes te drukken op het beeldscherm : 1° in het stemvak bovenaan de lijst, indien hij zich kan verenigen met de volgorde van voordracht van de kandidaten;2° of in de stemvakken naast de naam van één of meerdere kandidaten van dezelfde lijst (titularis(sen) en/of opvolger(s)). Nadat de kiezer zijn stem heeft uitgebracht wordt hij verzocht die te bevestigen. Deze bevestiging sluit de stem van de kiezer af voor de verkiezing van het Europese Parlement. Daarna begint dezelfde procedure achtereenvolgens voor de verkiezing van de Kamer, van de Senaat en van de Regionale Raad met dezelfde magneetkaart die in de lees- en registreereenheid blijft zitten.

Opmerking : - In het Duitstalige kiesgebied wordt er gestemd voor de Waalse Gewestraad èn voor de Raad van de Duitstalige Gemeenschap.

Zolang de kiezer zijn stem voor een verkiezing niet bevestigd heeft kan hij deze stemverrichting herbeginnen. Ongeldig stemmen kan niet meer. d. De kiezer die manipulatiemoeilijkheden ondervindt bij het uitbrengen van zijn stem, kan zich laten bijstaan door de voorzitter of een door deze aangewezen bijzitter, met uitsluiting van getuigen of elke andere persoon. De kiezer met een lichaamsgebrek, mag zich met toestemming van de voorzitter door iemand laten geleiden of bijstaan naar keuze. Beider naam wordt in het proces-verbaal vermeld (art. 143 KWB).

Indien de voorzitter of een ander lid van het bureau de werkelijkheid van die moeilijkheden betwist, doet het bureau uitspraak en wordt zijn gemotiveerde beslissing opgenomen in het proces-verbaal. e. Wanneer de kiezer heeft gestemd wordt de magneetkaart teruggegeven door de stemmachine.De kiezer overhandigt deze kaart aan de voorzitter van het bureau of aan de door hem aangewezen bijzitter, die nagaat of de kaart geen enkel merkteken, opschrift of beschadiging vertoont. Als dat niet zo is, wordt de kiezer verzocht de kaart in de elektronische stembus te stoppen, waar ze bewaard blijft nadat de informatie die ze bevat geregistreerd werd op de originele geheugendrager.

Indien bij de bedoelde controle moedwillig een merkteken of een opschrift op de kaart werd gemaakt dat de kiezer herkenbaar kan maken, wordt de magneetkaart afgenomen en vernietigd, en de kiezer ontvangt een nieuwe kaart. Indien de kiezer bij zijn tweede poging terug zijn stem herkenbaar maakt, wordt die tweede magneetkaart ook afgenomen en wordt de stem van de kiezer ongeldig verklaard en mag hij niet meer herbeginnen. Deze kaart wordt eveneens bij de geannuleerde kaarten gevoerd. Het aantal tweede magneetkaarten, die door vrijwillige fout van de kiezer worden geannuleerd, stemt overeen met het aantal kiezers wiens stem ongeldig is verklaard.

Indien de kiezer door een verkeerde manipulatie of door enige andere onvrijwillige beweging de hem overhandigde kaart heeft beschadigd, wordt hij verzocht opnieuw te stemmen met een andere kaart. De beschadigde kaart wordt onmiddellijk geannuleerd. Dat geldt ook indien de registratie van de kaart door de elektronische stembus of om welke technische reden ook onmogelijk blijkt.

In al deze gevallen wordt de kiezer verzocht opnieuw te stemmen met een andere kaart.

Indien de kiezer te lang of teveel verkeerdelijke stempogingen doet, gaat het alarmsignaal van de stemmachine aan. De voorzitter of het aangewezen bureaulid grijpt dan in. f. Bij vorige verkiezingen werden met succes de volgende maatregelen genomen om de (rijen) wachtende kiezers te verminderen en dit met instemming van het departement : - de aanstippingslijst van de kiezers in het stembureau in twee splitsen (bvb.van nr. 1 tot 500 en van nr. 501 tot 1000) en de aanstipping laten doen door twee bijzitters; - op de oproepingsbrief de kiezer uitnodigen zich aan te melden gedurende een bepaalde tijdsspanne zonder dat die tijdsspanne afdwingbaar is.

De voorzitters van de stembureaus worden erop attent gemaakt kordaat op te treden tegenover personen die normaliter niet in uw stembureaus en stemhokjes toegelaten zijn. U beschikt over een politionele bevoegdheid die in voorkomend geval moet aangewend worden om de sereniteit en het geheim van de stemming te verzekeren.

Als voorzitter van een geautomatiseerd stembureau wordt tenslotte tenvolle uw aandacht gevraagd opdat een kiezer zijn stemhokje niet verlaat zonder zijn magneetkaart met hem mee te nemen, zodat de normale wettelijke procedure kan geschieden. 10. Toegelaten kiezers. Samen met de kiezers, die ingeschreven zijn op de lijsten van de stemafdelingen, worden in het stembureau tot de stemming toegelaten (art. 142 KWB) : 1° De voorzitter, de secretaris, de adjunct-secretaris en de getuigen die, ofschoon zij zijn ingeschreven op de lijsten van een ander stembureau, kiezer zijn in de kieskring voor de Regionale Raad. Voornoemde personen dienen dus kiezer te zijn in de kieskring waar het stembureau is gelegen of moeten anders hun stemplicht vervullen in de gemeente waar zij op de kiezerslijst zijn ingeschreven.

Een getuige kan slechts door een kandidaat aangewezen worden, indien hij kiezer is in de kieskring (art. 131 KWB).

De kandidaten kunnen ook als (plaatsvervangend) getuige worden aangewezen en kunnen zelfs getuige zijn als zij geen kiezer in de kieskring zijn.

De getuigen bewijzen hun aanwijzing door de kennisgeving die is medeondertekend door de voorzitter van het hoofdbureau van uw kanton.

De getuigen (kandidaten) die kiezer zijn in een andere kieskring bewijzen hun hoedanigheid van kiezer door hun oproepingsbrief of door een uittreksel uit de kiezerslijst. 2° Hij die, hetzij een uittreksel overlegt uit een arrest van het Hof van Beroep of uit een beslissing van het college van burgemeester en schepenen waarbij zijn inschrijving op de lijst van de kiezers wordt bevolen, hetzij een getuigschrift van het college van burgemeester en schepenen waarbij bevestigd wordt dat hij de hoedanigheid van kiezer bezit. Op te merken valt, dat het bureau een kiezer tot de stemming mag toelaten zelfs indien hij zijn oproepingsbrief vergeten heeft, doch het vertonen van de identiteitskaart blijft een strikte vereiste om ter stemming te worden toegelaten. De kiezer die niet in het bezit is van zijn oproepingsbrief, kan slechts tot de stemming worden toegelaten indien zijn identiteit en zijn kiesbevoegdheid door het bureau worden erkend.

De namen van de niet op de lijst ingeschreven kiezers, die tot de stemming in het stembureau werden toegelaten, worden op de twee aanstippingslijsten vermeld. Bovendien zullen deze kiezers vermeld worden op de lijst van de toegelaten kiezers bij middel van formulier ABCD/15bis, ABCF/13bis of ABCEG/13bis (art. 146 KWB - zie ook punt 17 hierna). 11. Niet toegelaten kiezers. Mogen, onder bedreiging van de straffen, voorzien in artikel 202 van het Kieswetboek, niet aan de stemming deelnemen, al zijn ze ingeschreven op de kiezerslijst van het stembureau (art. 142 KWB) : 1° Degenen van wie het college van burgemeester en schepenen of het Hof van Beroep de schrapping heeft uitgesproken bij een beslissing of een arrest, waaruit een uittreksel is overgelegd.2° Zij die onder toepassing vallen van een van de bepalingen van de artikelen 6 en 7 van het Kieswetboek en wier onbekwaamheid blijkt uit een stuk waarvan de afgifte bij de wet is voorgeschreven. Deze personen zijn vermeld in de stukken die de gemeentebesturen U tot de dag van de verkiezing kunnen toesturen bij toepassing van artikel 92 van het Kieswetboek. Hierbij kunnen tevens personen zijn die de Belgische nationaliteit hebben verloren of van de bevolkingsregisters werden geschrapt en dus niet kiesgerechtigd zijn. 3° Zij die op de stemdag de stemgerechtige leeftijd van 18 jaar niet hebben bereikt of die dezelfde dag in een ander stembureau of in een andere gemeente reeds gestemd hebben.Het bewijs hiervan wordt aangevoerd, hetzij door stukken, hetzij door de bekentenis van de belanghebbende.

Alvorens met de stemverrichtingen te beginnen is het geboden tot de aanstipping over te gaan van allen die, om een of andere bovenvermelde reden, van de stemming worden geweerd en hun naam met potlood door te halen, mits er voor te waken dat deze doorhalingen niet kunnen worden verward met de aanstippingstekens van de kiezers die aan de stemming hebben deelgenomen.

Bovenvermelde uitsluitingsgronden worden aangetekend in de opgave van de kiezers die niet hebben meegestemd (formulier ABCD/14bis, ABCF/12bis of ABCEG/12bis - zie ook punt 17 hierna). 12. Bijstand aan een kiezer. Indien de kiezer, wegens lichaamsgebrek, niet in staat is om zich alleen naar het stemhokje te begeven of om zelf zijn stem uit te brengen, staat de voorzitter hem toe zich door iemand te laten begeleiden of bijstaan. Beider naam wordt in het proces-verbaal vermeld (art. 143 KWB).

Mocht een bijzitter of getuige de echtheid of de ernst van het aangevoerd lichaamsgebrek betwisten, dan beslist het bureau, en zijn gemotiveerde beslissing wordt in het proces-verbaal opgenomen.

Er dient te worden opgemerkt dat, wanneer een kiezer ertoe gemachtigd wordt zich te laten begeleiden en bijstaan, de voorzitter niet het recht heeft de persoon daartoe op te dringen; de keuze behoort tot de belanghebbende zelf. De voorzitter heeft geen enkel recht om de keuze van de gehandicapte kiezer te beïnvloeden.

Betreffende de blinden wordt opgemerkt dat ze gewoonlijk in het bezit zijn van een kaart voor vermindering op de spoorwegen, die hun als blinde is verleend en dat, om dergelijke verminderingskaart te bekomen, de belanghebbenden reeds een geneeskundig getuigschrift hebben moeten voorleggen. 13. Inrichting stemhokje voor mindervalide. In elk gebouw waarin één of meer stembureaus zijn ondergebracht, moet ten minste één speciaal stemhokje per vijf stembureaus ten behoeve van de mindervalide kiezers worden ingericht, overeenkomstig het ministerieel besluit van 6 mei 1980 tot aanvulling van het ministerieel besluit van 10 augustus 1894 betreffende de kiestoestellen voor de parlements-, provincieraads- en gemeenteraadsverkiezingen (Belgisch Staatsblad van 15 mei 1980).

Een stoel dient ter beschikking gesteld te worden van de mindervaliden die geen rolstoel gebruiken.

De kiezer die van dat speciaal ingericht stemhokje gebruik wenst te maken, richt zijn verzoek aan de voorzitter van het bureau die hem een bijzitter aanwijst om hem tot aan het aangepaste stemhokje te geleiden.

U schrapt dan de kiezer uit uw kiezerslijst en vermeldt erbij in welk stembureau de kiezer stemt.

De voorzitter van het stembureau met het stemhokje voor mindervaliden voegt zijn naam toe op zijn aanstippingslijsten en op het formulier van toegelaten kiezers (ABCD15bis, ABCF/13bis of ABCEG/13bis) overhandigt hem de magneetkaart en laat de persoon stemmen. Heeft de persoon zijn stem uitgebracht, dan steekt de bijzitter of de getuige de magneetkaart in de stemurne en geeft hem zijn identiteitskaart en zijn behoorlijk afgestempelde oproepingsbrief terug.

Om de toegang tot de stembureaus voor gehandicapten te vergemakkelijken moeten voor hen dichtbij de stembureaus parkeerplaatsen voorbehouden worden en dient het gebouw waar gestemd wordt voldoende toegankelijk te zijn of gemaakt te worden voor de mindervaliden. 14. Stemmen bij volmacht. Bij volmacht kunnen stemmen, d.w.z. een andere kiezer machtigen om in hun naam te stemmen, de volgende personen (art. 147bis KWB) : 1° de kiezer die wegens ziekte of gebrekkigheid niet in staat is om zich naar het stembureau te begeven of er naartoe gevoerd te worden; deze onbekwaamheid moet blijken uit een medisch attest; geneesheren, die als kandidaat voor de verkiezing zijn voorgedragen, mogen een dergelijk attest niet afgeven. 2° de kiezer die om beroeps- of dienstredenen : a) in het buitenland is opgehouden, alsook de kiezers leden van zijn gezin of van zijn gevolg die met hem aldaar verblijven;b) zich de dag van de stemming in het Rijk bevindt, maar in de onmogelijkheid verkeert zich in het stembureau te melden; De onder a) en b) bedoelde onmogelijkheid moet blijken door een attest van de militaire of burgerlijke overheid of van de werkgever onder wie de betrokkene ressorteert. 3° de kiezer die het beroep van schipper, marktkramer of kermisreiziger uitoefent en de leden van zijn gezin die met hem samenwonen; De uitoefening van het beroep moet blijken door een attest van de burgemeester van de gemeente waar de betrokkene in het bevolkingsregister is ingeschreven. 4° de kiezer die de dag van de stemming ten gevolge van een rechterlijke maatregel in een toestand van vrijheidsbeneming verkeert; Deze toestand wordt bevestigd door de directie van de inrichting waar de betrokkene zich bevindt. 5° de kiezer die om redenen in verband met zijn geloofsovertuiging in de onmogelijkheid verkeert zich op het stembureau te melden; Deze onmogelijkheid moet blijken uit een attest dat is afgegeven door de religieuze overheid. 6° de student die zich, om studieredenen, in de onmogelijkheid bevindt zich in het stembureau te melden, op voorwaarde dat hij een attest voorlegt van de directie van de instelling waar hij zijn studies doet.7° de kiezer die, om andere dan de hiervoor genoemde redenen, de dag van de stemming van zijn woonplaats afwezig is wegens een tijdelijk verblijf in het buitenland, en zich bijgevolg in de onmogelijkheid bevindt zich in het stembureau te melden, voor zover de onmogelijkheid door de burgemeester van zijn woonplaats vastgesteld geweest is, na voorleggen van de nodige bewijsstukken;de Koning bepaalt het model van het attest dat door de burgemeester moet worden afgegeven.

De aanvraag moet bij de burgemeester van de woonplaats uiterlijk de vijftiende dag vóór die van de verkiezing worden ingediend.

Voor de in 1°, 2°, 3°, 4°, 6° en 7° genoemde categorieën van kiezers kan uitsluitend als gemachtigde worden aangewezen hetzij de echtgenoot, hetzij een bloed- of aanverwant tot de derde graad, op voorwaarde dat hijzelf kiezer is.

Voor de in 5° genoemde categorie van kiezers mag de gemachtige vrij door de volmachtgever worden aangewezen; de gemachtigde moet uiteraard kiezer zijn.

Elke gemachtigde mag slechts één volmacht hebben. De volmachtgever kan zijn volmacht bij gelijktijdige verkiezingen uitsluitend verstrekken aan één enkel persoon-gemachtigde De volmacht wordt gesteld op het formulier CD/12, CF/9 of CEG/9 waarvan het model door de Koning is bepaald en dat op de gemeentesecretarie alsmede in de Belgische diplomatieke en consulaire posten kosteloos wordt afgegeven (dat formulier duidt de verschillende graden van bloed- of aanverwantschappen tot de derde graad aan).

Wanneer de volmachtgever en de gemachtigde beiden ingeschreven zijn in het bevolkingsregister van dezelfde gemeente, bevestigt de burgemeester van de gemeente het familieverband op het volmachtformulier.

Als zij niet in dezelfde gemeente zijn ingeschreven, doet de burgemeester van de gemeente, waar de gemachtigde is ingeschreven, hetzelfde op voorlegging van een akte van bekendheid, die bij het volmachtformulier wordt gevoegd. De akte van bekendheid voor de volmachtgever wordt opgesteld door de bevoegde vrederechter of een notaris.

Wanneer de akte van bekendheid is afgeleverd door de vrederechter, ze krachtens artikel 162, 1°, 270-2 en 279-2, 1° van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten, vrijgesteld is zowel van de formaliteit van registratie als van het opstelrecht.

De volmacht vermeldt de verkiezing waarvoor ze geldig is, de naam, de voornamen, de geboortedatum en het volledig adres van de volmachtgever en van de gemachtigde.

Het volmachtformulier wordt door de volmachtgever en de gemachtigde ondertekend.

Ten einde tot de stemming te worden toegelaten, overhandigt de gemachtigde (de persoon die volmacht heeft gekregen) aan de voorzitter van het stembureau waar de volmachtgever had moeten stemmen, de volmacht alsmede het vereiste attest (een van de hierboven vermelde attesten). De gemachtigde vertoont hem vervolgens zijn eigen identiteitskaart en zijn eigen oproepingsbrief (bewijs van zijn hoedanigheid van kiezer, essentiële voorwaarde om een volmacht te kunnen krijgen) waarop de voorzitter de vermelding "heeft bij volmacht gestemd" aanbrengt.

Laatstbedoelde vermelding is volstrekt onontbeerlijk want zij kan voorkomen dat een zelfde persoon verschillende volmachten ontvangt en verschillende keren stemt namens een andere kiezer, wat uitdrukkelijk door de wet verboden is.

De volmachten en de daarbij horende attesten worden bij de staat van de afwezige kiezers (formulier ABCD/14bis, ABCF/12bis of ABCEG/12bis) gevoegd en met die staat aan de vrederechter van het kanton gezonden.

De volmachtgever van wie bevonden wordt dat hij zijn gemachtigde heeft aangewezen buiten zijn echtgenoot of zijn bloed- of aanverwanten tot de derde graad, of die wetens en willens een onjuist attest heeft overgelegd om tot de stemming bij volmacht te worden toegelaten, wordt gestraft met gevangenisstraf van acht tot vijftien dagen en met een geldboete van 26 tot 200 Fr (te vermenigvuldigen met de opdeciemen). 15. Teruggenomen magneetkaarten. Zie de procedure ter zake die is beschreven in punt 9, e hierboven. 16. Einde van de stemming. Het einde van de stemming is om 17 uur.

Na zeventien uur worden alleen nog tot de stemming toegelaten de kiezers die zich vóór dat uur in het stemlokaal bevonden. Er zal bevel gegeven worden niemand meer binnen te laten. Wanneer er geen kiezer meer in het stemlokaal aanwezig is, wordt de stemming gesloten verklaard nadat de voorzitter, secretaris, bijzitters en getuigen gestemd hebben.

Als stemlokaal, dient het gebouw waar de stemming plaats heeft te worden beschouwd en niet de ruimte waar de stemhokjes geplaatst werden en waar slechts enkele kiezers tegelijk worden toegelaten. 17. Verrichtingen bij de sluiting. Ten einde tijdverlies te voorkomen bij het afsluiten van de stemverrichtingen zal U er over waken dat het proces-verbaal opgemaakt wordt naargelang van het verloop van de stemming en dat er reeds vóór 17 uur begonnen wordt met de telling van de teruggenomen en ongebruikte magneetkaarten en met de telling van de afwezige kiezers en van de stemmenden. Ook wordt reeds begonnen met de lijst van de afwezige kiezers, de lijst van de afwezige kandidaat-bijzitters en de lijst van de toegelaten kiezers die niet ingeschreven zijn op de kiezerslijst.

Vul tevens de lijst voor de betaling van het presentiegeld volledig en in tweevoud in (bijlage 2 bij het proces-verbaal).

Stop de volledig ingevulde en ondertekende lijst voor de betaling van het presentiegeld aan de leden van het kiesbureau in een afzonderlijke verzegelde omslag en bewaar persoonlijk het dubbel.

Bezorg deze omslag onmiddellijk na het afsluiten van de stemming aan de voorzitter van het kantonhoofdbureau. 1° De staat van de afwezige kiezers wordt onmiddellijk opgemaakt bij middel van formulier ABCD/14bis, ABCF/12bis of ABCEG/12bis aan de hand van de twee aanstippingslijsten.Hij vermeldt de datum van de verkiezingen, de naam van de gemeente, het nummer van het bureau. Hij wordt door al de leden van het bureau ondertekend. Men voegt er de naar U gestuurde stukken ter rechtvaardiging aan toe; alsmede de bescheiden betreffende degenen die, alhoewel op de lijst van de kiezers ingeschreven niet aan de stemming mogen deelnemen. U vermeldt alle gemaakte opmerkingen. Eveneens worden de volmachtformulieren toegevoegd.

Als afwezig bij de verkiezing wordt eveneens beschouwd, de kiezer die weigert een magneetkaart in ontvangst te nemen.

Bij deze staat wordt ook de lijst van de afwezige kandidaat-bijzitters of plaatsvervangende bijzitters van het stembureau gevoegd (bijlage bij formulier ABCD/14bis, ABCF/12bis of ABCEG/12bis).

Bij deze staat voegt U vervolgens toe een lijst van de toegelaten kiezers die, alhoewel niet ingeschreven op de lijsten van het stembureau, toch tot de stemming werden toegelaten (formulier ABCD/15bis, ABCF/13bis of ABCEG/13bis). De staat, de lijsten en de bijlagen worden binnen drie dagen toegezonden aan de vrederechter van het kanton door de voorzitter van het stembureau.

Daarna zal het bureau het aantal kiezers volgens de aanstippingslijsten in het proces-verbaal inschrijven.

U dient er speciaal op te letten dat de staat van de afwezigen met zorg opgemaakt wordt om vervolging tegen afwezige kiezers mogelijk te maken.

De afzonderlijke omslag binnen drie dagen te zenden aan de vrederechter van het kanton bevat dus : - de lijst van de afwezige kiezers; - de verantwoordingstukken m.b.t. de afwezige kiezers; - de volmachtformulieren en attesten; - de lijst van de toegelaten kiezers, niet op de kiezerslijst opgenomen; - de lijst van de niet opgekomen kandidaat-bijzitters. 2° De aanstippingslijsten, ondertekend door de leden van het bureau die ze hebben bijgehouden en door de voorzitter, worden onder een aparte verzegelde omslag gestoken.3° In de stembureaus met elektronische stemming verlopen de eindverrichtingen als volgt en stelt het bureau vast : a.- Het aantal geregistreerde kaarten aangegeven door de stembus voor Belgische kiezers. - Het aantal geregistreerde kaarten aangegeven door de stembus voor kiezers Europese Unie. - Het aantal geregistreerde kaarten aangegeven door de stembus voor Belgen in 't buitenland. = TOTAAL AANTAL GEREGISTREERDE KAARTEN. b. - Het aantal geannuleerde kaarten ingevolge beschadiging of aantekeningen. - Het aantal geannuleerde kaarten waarvoor de stemming ongeldig werd verklaard bij Belgische kiezers (1). - Het aantal geannuleerde kaarten waarvoor de stemming ongeldig werd verklaard bij kiezers Europese Unie (1). - Het aantal geannuleerde kaarten waarvoor de stemming ongeldig werd verklaard bij Belgen in 't buitenland (1). = TOTAAL AANTAL GEANNULEERDE KAARTEN. c. - Het AANTAL MAGNEETKAARTEN voor het REFERENTIESTEMMEN die als geannuleerd worden beschouwd.d. - Het AANTAL NIET-GEBRUIKTE MAGNEETKAARTEN.e. - Het aantal kiezers als volgt : - aantal geregistreerde kaarten en ongeldige voor Belgische kiezers; - aantal geregistreerde kaarten en ongeldige voor kiezers Europese Unie; - aantal geregistreerde kaarten en ongeldige voor Belgische kiezers in 't buitenland. = TOTAAL AANTAL KIEZERS. De geannuleerde kaarten (met inbegrip van de ongeldig verklaarde kaarten) en de niet-gebruikte magneetkaarten worden in aparte omslagen (wit en gemerkt) gestoken voor de voorzitter van het kantonhoofdbureau.

De genummerde magneetkaarten voor het referentiestemmen worden tezamen met het ingevulde formulier (bijlage 1 proces-verbaal) in een aparte en gemerkte omslag (wit) gestoken.

Na afloop van de stemming stelt de voorzitter van het stembureau de stembus buiten werking voor latere stemmingen.

De gegevens die op de originele geheugendrager ("master") zijn opgeslagen, worden gereproduceerd op een andere geheugendrager, die geldt als kopie ("back-up"). De originele geheugendrager en de kopie is bestemd voor de voorzitter van het kantonhoofdbureau.

Elke geheugendrager wordt in een aparte witte omslag gestopt met als opschrift de vermelding dat het om het originele exemplaar of de kopie gaat, de datum van de verkiezing, de identificatie van het stembureau, de gemeente en het kieskanton. Elke omslag wordt verzegeld (doch niet met warme was) en op de achterkant ervan wordt de handtekening van de voorzitter, de leden van het bureau en de getuigen, indien zij erom vragen, aangebracht.

Opmerking : - Naargelang van het gebruikte stemsysteem moet U eventueel ook de twee groene stemdiskettes, die gediend hebben om de stemmachines op te starten, onder een aparte omslag stoppen (systeem JITES).

De verzegelde stembus wordt onmiddellijk na de stemming overhandigd aan een door het college van burgemeester en schepenen van de gemeente aangewezen verantwoordelijke, tegen ontvangstbewijs (bijlage bij formulier C/21bis, ABCF/10bis of ABCEG/10bis).

De voorzitter, vergezeld van de getuigen zal : - de witte omslagen met de stemdiskettes; - de witte omslagen met de niet-gebruikte en de geannuleerde magneetkaarten; - de aanstippingslijsten in een witte omslag; - de witte omslag met de lijst voor de betaling van het presentiegeld; - de witte omslag met het formulier referentiestemmen en de genummerde magneetkaarten; en - het proces-verbaal in een witte omslag tegen ontvangstbewijs (formulier C/24bis, ABCF/14bis of ABCEG/14bis) afgeven bij de voorzitter van het kantonhoofdbureau.

II. PRESENTIEGELD EN REISVERGOEDING VOOR DE LEDEN VAN DE BUREAUS 18. Presentiegeld voor de leden van de bureaus De voorzitters, bijzitters en de secretaris van het stembureau ontvangen ieder een bij koninklijk besluit bepaald bedrag aan presentiegeld.De persoon die, ofschoon toegelaten tot de voorziene eedaflegging, niet gezeteld heeft, kan geen aanspraak maken op een vergoeding.

Het presentiegeld wordt op uw rekening overgeschreven door De Post binnen de week na de stemming.

Het presentiegeld bedraagt 375 F. voor de voorzitter van het stembureau en 300 F. voor de andere leden van het stembureau.

Bij de gelijktijdige verkiezingen van 13 juni e.k. wordt het presentiegeld in belangrijke mate verhoogd. Deze aanpassing van het presentiegeld wordt voorbereid en bekendgemaakt.

Om de uitbetaling van het presentiegeld op de rekeningen van de leden van het kiesbureau te kunnen uitvoeren, moet U de bijlage 2 bij het proces-verbaal tezamen met het bureau volledig invullen en ondertekenen. Deze bijlage wordt in dubbel opgesteld.

U bezorgt op de dag van de stemming onder een afzonderlijke verzegelde omslag de ingevulde en ondertekende lijst voor de betaling van het presentiegeld aan de voorzitter van het kantonhoofdbureau. Het dubbel van deze lijst bewaart U. Het bedrag van het presentiegeld moet, bij helften verdeeld worden, hoe lang of gewichtig het verrichte werk ook zij, wanneer de voorzitter, de bijzitter en de secretaris zijn moeten vervangen worden tijdens de verrichtingen. Vermeld dit gebeurlijk op bijlage 2 van het proces-verbaal.

Opmerking : - De lijst voor de betaling van het presentiegeld moet volledig en duidelijk ingevuld zijn om elke vertraging in de overschrijving te vermijden. 19. Reisvergoeding voor de leden van de bureaus. De leden van de kiesbureaus hebben recht op een reisvergoeding wanneer zij zitting hebben in een gemeente waar zij noch in het bevolkingsregister, noch in de lijst van de kiezers zijn ingeschreven.

De voorzitter of de bijzitter heeft daarenboven recht op een vergoeding voor de reizen, welke door wettelijke bepalingen zijn opgelegd en hij met eigen middelen verricht voor de voorgeschreven overbrenging van stukken.

Bovenbedoelde vergoeding is vastgesteld bij een bij koninklijk besluit bepaald bedrag, per afgelegde kilometer.

Voor deze verkiezing is het bedrag van de reisvergoeding vastgelegd op 6 F. per afgelegde kilometer.

De schuldvorderingsverklaring gesteld op een voorgeschreven formulier ABCD/16bis, ABCF/16bis of ABCEG/16bis moet binnen drie maanden na de verkiezing toegezonden worden aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken, Dienst Verkiezingen, Reiskosten, Pachecolaan, 19, bus 20, 1010 Brussel.

Tevens sluit het departement een verzekeringspolis af om ongevallen, onder bepaalde voorwaarden, te dekken die leden van de kiesbureaus zijn overkomen tijdens de uitoefening van hun opdracht of op de heen- of terugweg van hun hoofdverblijfplaats naar de vergaderplaats van hun bureau.

III. OPSOMMING EN VERKLARING VAN DE TOEPASSELIJKE FORMULIEREN 20. Formulieren te gebruiken door het gemeenschappelijk stembureau met electronische stemming voor de verkiezingen van het Europese Parlement en de Regionale Raden. - Formulier ABCD/5bis, ABCF/3bis of ABCEG/3bis: Aanwijzing van de voorzitter van een stembureau door de voorzitter van het kantonhoofdbureau. - Formulier ABCD/6bis, ABCF/4bis of ABCEG/4bis : Aanwijzing van de bijzitters van een stembureau door de voorzitter van dit stembureau. De voorzitter ontvangt hiervoor een lijst van kandidaat-bijzitters, ontwerpbrieven en omslagen van de voorzitter van het kantonhoofdbureau. - Formulier ABCD/7bis, ABCF/5bis of ABCEG/5bis: Brief van de voorzitter van een stembureau aan de voorzitter van het kantonhoofdbureau inzake de samenstelling van zijn stembureau.

Mededeling van de naam en voornamen van de secretaris en bijzitters (en eventueel de adjunct-secretaris). - Formulier C/21bis, ABCF/10bis of ABCEG/10bis (met bijlage) : Kennisgeving door de voorzitter van het kantonhoofdbureau waar de stemdiskettes en andere documenten in witte omslagen worden afgegeven na de stemming aan de voorzitter van het stembureau (met ontvangstbewijs voor de afgifte electronische urne). - Formulier ABCD/13bis, ABCF/11bis of ABCEG/11bis (met bijlagen) : Proces-verbaal van de verkiezing in een stembureau. Dit formulier bevat alle richtlijnen die moeten gevolgd worden bij het begin, tijdens en bij het einde van de stemming. - Formulier ABCD/14bis, ABCF/12bis of ABCEG/12bis (met bijlage) : Lijst van de niet opgekomen kiezers, al of niet met een verantwoording. - Formulier ABCD/15bis, ABCF/13bis of ABCEG/13bis : Lijst van de toegelaten kiezers, die niet op de kiezerslijst zijn opgenomen. - Formulier C/24bis, ABCF/14bis of ABCEG/14bis : Ontvangstbewijs aan voorzitter van een stembureau voor afgifte van de stemdiskettes en andere documenten in witte omslagen door de voorzitter van het kantonhoofdbureau. - Formulier ABCD/16bis, ABCF/16bis of ABCEG/16bis : Schuldvorderingsverklaring voor de terugbetaling van de reiskosten aan de leden van de kiesbureaus.

Brussel, 5 maart 1999.

De Minister van Binnenlandse Zaken, L. Van Den Bossche. ______ Nota (1) In toepassing van artikel 8, tweede en derde lid van de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming.Dit is het geval bij een tweede vrijwillige fout door de kiezer (bvb terug merkteken aanbrengen op zijn tweede magneetkaart), waardoor ook de tweede magneetkaart van de kiezer wordt geannuleerd en zijn stem wordt ongeldig verklaard.

De kiezer is dus aanwezig geweest op de stemming, en is aangeduid op de kiezerslijst maar heeft niet zijn stem doen registreren door eigen fout. Het aantal tweede magneetkaarten, die door vrijwillige fout van de kiezer worden geannuleerd, stemt overeen met het aantal kiezers wiens stem ongeldig werd verklaard.