Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Circulaire du --
← Retour vers "Circulaire concernant la loi relative à la transsexualité "
Circulaire concernant la loi relative à la transsexualité Circulaire betreffende de transseksualiteitswetgeving
SERVICE PUBLIC FEDERAL JUSTICE 1er FEVRIER 2008. - Circulaire concernant la loi relative à la transsexualité A Mesdames et Messieurs les Procureurs généraux près les Cours d'appel; A Mesdames et Messieurs les Officiers de l'état civil du Royaume; J'attire votre attention sur les dispositions de la loi du 10 mai 2007 relative à la transsexualité, ci-après dénommée la loi relative à la transsexualité, et de la loi du 9 mai 2007 modifiant les articles 628 et 764 du Code Judiciaire, publiées au Moniteur belge du 11 juillet 2007. Conformément aux articles 15 et 4 respectivement, les lois sont entrées en vigueur le 1er septembre 2007. La présente circulaire tend à informer les officiers de l'état civil sur la portée des dispositions de la loi relative à la transsexualité FEDERALE OVERHEIDSDIENST JUSTITIE 1 FEBRUARI 2008. - Circulaire betreffende de transseksualiteitswetgeving Aan de dames en heren Procureurs-generaal bij de hoven van beroep; Aan de dames en heren Ambtenaren van de burgerlijke stand van het Rijk; Ik vestig uw aandacht op de bepalingen van de wet van 10 mei 2007 betreffende de transseksualiteit, hierna aangeduid als de 'transseksualiteitswet', en de wet van 9 mei 2007 tot wijziging van de artikelen 628 en 764 van het Gerechtelijk Wetboek, beiden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 11 juli 2007. Deze wetten zijn, overeenkomstig respectievelijk artikel 15 en artikel 4, in werking getreden op 1 september 2007. Deze circulaire strekt ertoe de ambtenaren van de burgerlijke stand voor te lichten over de draagwijdte van de bepalingen van de
qu'ils sont susceptibles d'appliquer dans l'exercice de leurs transseksualiteitswet die zij mogelijkerwijze moeten toepassen in de
fonctions. uitoefening van hun ambt.
I. Généralités I. Algemeen
Jusqu'au 1er septembre 2007, un transsexuel ne pouvait juridiquement Tot 1 september 2007 kon een transseksueel enkel via een gerechtelijke
changer de sexe que par une procédure judiciaire. procedure juridisch van geslacht wijzigen.
La loi relative à la transsexualité vise une plus grande sécurité De transseksualiteitswet beoogt meer rechtszekerheid voor de
juridique pour les personnes transsexuelles, à l'exemple du contexte transseksuele personen in navolging van de Europese context die ijvert
européen qui oeuvre pour la reconnaissance des transsexuels. voor de erkenning van transseksuelen.
Une procédure administrative devant l'officier de l'état civil, avec Een administratieve procedure voor de ambtenaar van de burgerlijke
contrôle judiciaire, doit permettre au transsexuel de changer de sexe stand, met een gerechtelijke controle, moet toelaten dat een
rapidement, à prix abordable et de manière moins éprouvante sur le transseksueel op een snelle, goedkope en psychisch minder belastende
plan psychique. manier van geslacht kan veranderen.
La présente circulaire examine de façon chronologique les aspects liés In deze circulaire bespreek ik op chronologische wijze de aspecten
à l'état civil qui peuvent intervenir à partir de la déclaration inzake burgerlijke stand die kunnen spelen vanaf de aangifte tot de
jusqu'à l'acte définitif portant mention du nouveau sexe. Nous definitieve akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht. Tot slot
terminerons par des informations concernant les autres aspects geef ik u informatie mee over andere regelingen die de
modifiés par la loi relative à la transsexualité. transseksualiteitswet wijzigt.
II. Directives pratiques pour les officiers de l'état civil II. Praktische richtlijnen voor de ambtenaren van de burgerlijke stand
1. Déclaration 1. De aangifte
Conformément à l'article 2 de la loi relative à la transsexualité qui Krachtens artikel 2 van de transseksualiteitswet dat een artikel 62bis
insère un article 62bis dans le Code civil, toute personne souhaitant in het Burgerlijk Wetboek invoegt, kan de persoon die juridisch van
changer juridiquement de sexe, qui a la conviction intime, constante geslacht wenst te veranderen, wanneer hij de voortdurende en
et irréversible d'appartenir au sexe opposé et dont le corps a été onomkeerbare innerlijke overtuiging heeft tot het andere geslacht te
adapté à ce sexe opposé dans toute la mesure de ce qui est possible et behoren en lichamelijk zodanig aan het andere geslacht is aangepast
justifié du point de vue médical, peut déclarer cette conviction à als uit medisch oogpunt mogelijk en verantwoord is, van die
l'officier de l'état civil. overtuiging aangifte doen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.
Le nouvel article 62bis, § 1er, du Code civil désigne de manière Het nieuw artikel 62bis, § 1, van het Burgerlijk Wetboek duidt
limitative les personnes qui peuvent faire une déclaration, à savoir : limitatief de personen aan die een aangifte kunnen doen, met name :
1. le Belge majeur; 1. de meerderjarige Belg;
2. le Belge mineur émancipé; 2. de ontvoogde minderjarige Belg;
3. le Belge mineur non émancipé s'il est assisté de sa mère, de son 3. de niet-ontvoogde minderjarige Belg indien deze wordt bijgestaan
père ou de son représentant légal; door de moeder, de vader of de wettelijke vertegenwoordiger;
4. l'étranger majeur, inscrit aux registres de la population; 4. de meerderjarige vreemdeling, ingeschreven in de
5. l'étranger mineur émancipé, inscrit aux registres de la population; bevolkingsregisters; 5. de ontvoogde minderjarige vreemdeling, ingeschreven in de
bevolkingsregisters;
6. l'étranger mineur non émancipé, inscrit aux registres de la 6. de niet-ontvoogde minderjarige vreemdeling, ingeschreven in de
population, s'il est assisté de sa mère, de son père ou de son bevolkingsregisters, indien deze wordt bijgestaan door de moeder, de
représentant légal. vader of de wettelijke vertegenwoordiger.
Le déclarant peut donc être aussi bien Belge qu'étranger. Toutefois, De aangever kan dus zowel een Belg als een vreemdeling zijn.
les étrangers ne peuvent faire de déclaration que s'ils sont inscrits Vreemdelingen kunnen evenwel enkel een aangifte doen indien zij zijn
aux registres de la population. Il s'agit en l'occurrence des ingeschreven in de bevolkingsregisters. Hiermee worden de
registres de la population visés à l'article 1er, § 1er, alinéa 1er, bevolkingsregisters bedoeld, zoals omschreven in artikel 1, § 1,
1°, de la loi du 19 juillet 1991 relative aux registres de la eerste lid, 1°, van de wet van 19 juli 1991 betreffende de
population, modifiée en dernier lieu par la loi du 15 mai 2007, bevolkingsregisters, laatst gewijzigd door de wet van 15 mei 2007,
c'est-à-dire du registre de la population et du registre des m.a.w. het bevolkings -en vreemdelingenregister. De vreemdelingen
étrangers. Les étrangers inscrits au registre d'attente ne peuvent ingeschreven in het wachtregister kunnen geen aangifte doen. De
faire de déclaration. La condition pour les étrangers d'être inscrits voorwaarde voor vreemdelingen van een inschrijving in de
aux registres de la population incarne l'exigence d'avoir un lien bevolkingsregisters is de belichaming van de vereiste dat voor het
étroit avec la Belgique pour faire une déclaration. doen van een aangifte een nauwe band met België is vereist.
Conformément au nouvel article 62bis, § 1er, alinéa 3, du Code civil, Volgens het nieuw art. 62bis, § 1, 3de lid, van het Burgerlijk Wetboek
la déclaration doit être faite dans la commune où la personne est
inscrite aux registres de la population et donc pas dans celle où a dient de aangifte te gebeuren op de plaats van inschrijving in de
été dressé l'acte de naissance. bevolkingsregisters en dus niet op de plaats van de akte van geboorte.
L'article 62bis, § 1er, alinéa 4, du Code civil prévoit que le Art. 62bis, § 1, 4de lid, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat
déclarant belge qui n'est pas inscrit aux registres de la population ingeval de Belgische aangever niet is ingeschreven in de
fait la déclaration à l'officier de l'état civil de son lieu de bevolkingsregisters, de aangifte gebeurt voor de ambtenaar van de
burgerlijke stand van de geboorteplaats. Indien de Belgische aangever
naissance. Si le Belge n'est pas né en Belgique et qu'il n'est pas niet in België is geboren en niet is ingeschreven in de
inscrit aux registres de la population, seul l'officier de l'état bevolkingsregisters, kan enkel de ambtenaar van de burgerlijke stand
civil de Bruxelles peut établir un acte portant mention du nouveau te Brussel een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht
sexe. opmaken.
Selon le nouvel article 62bis, § 1er, alinéa 5, du Code civil, Overeenkomstig het nieuw artikel 62bis, § 1, 5de lid, van het
l'officier de l'état civil veillera à ce que le déclarant belge qui Burgerlijk Wetboek zal de ambtenaar van de burgerlijke stand ervoor
n'est pas inscrit aux registres de la population indique l'adresse à zorgen dat de niet-ingeschreven Belgische aangever een adres opgeeft,
laquelle un refus d'établir l'acte portant mention du nouveau sexe waarop de ambtenaar van de burgerlijke stand een weigering tot opmaak
peut être communiqué. van de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht kan meedelen.
Lors de la déclaration, l'intéressé remet à l'officier de l'état civil Bij de aangifte overhandigt de aangever aan de ambtenaar van de
une déclaration des médecins traitants visés au nouvel article 62bis, burgerlijke stand de verklaring van de behandelende artsen, waarvan
§ 2, du Code civil. sprake is in het nieuw artikel 62bis, § 2, van het Burgerlijk Wetboek.
2. Compétence de contrôle formel de l'officier de l'état civil 2. De formele controlebevoegdheid van de ambtenaar van de burgerlijke stand
Conformément à l'article 2 de la loi relative à la transsexualité qui Overeenkomstig artikel 2 van de transseksualiteitswet dat artikel
insère un article 62bis dans le Code civil, à la suite de cette 62bis in het Burgerlijk Wetboek invoegt, maakt de bevoegde ambtenaar
déclaration, l'officier de l'état civil compétent établit un acte van de burgerlijke stand na de aangifte een akte houdende vermelding
portant mention du nouveau sexe (nouvel article 62bis, § 4, alinéa 1er). van het nieuwe geslacht op (nieuw art. 62bis, § 4, 1ste lid).
J'attire votre attention sur le fait qu'avant de procéder à Ik vestig uw aandacht erop dat, vooraleer over te gaan tot de opmaak
l'établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe, l'officier van de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht, de ambtenaar
de l'état civil doit effectuer un contrôle formel des conditions van de burgerlijke stand een formele controle moet doen van de
légales en matière de réassignation sexuelle. L'officier de l'état wettelijke voorwaarden inzake geslachtsaanpassing. De ambtenaar van de
civil ne procèdera pas à un contrôle d'opportunité des conditions burgerlijke stand zal geen opportuniteitscontrole doen van de
materiële voorwaarden inzake geslachtsaanpassing.
matérielles en matière de réassignation sexuelle. Derhalve gaat de ambtenaar van de burgerlijke stand na of de
L'officier de l'état civil vérifie donc si la déclaration des médecins verklaring van de behandelende artsen beantwoordt aan de vereisten van
traitants répond aux exigences du nouvel article 62bis, § 2, du Code het nieuwe artikel 62bis, § 2, van het Burgerlijk Wetboek.
civil. Concrètement, cela signifie que l'officier de l'état civil contrôle si Concreet betekent dit dat de ambtenaar van de burgerlijke stand
: controleert of :
1. la déclaration des médecins a été signée par un psychiatre et un 1. de verklaring van de geneesheren getekend is door een psychiater en
chirurgien en qualité de médecins traitants; een chirurg, in de hoedanigheid van behandelende artsen;
2. la déclaration des médecins traitants atteste que l'intéressé a la 2. uit de verklaring van deze behandelende artsen blijkt dat de
betrokkene de voortdurende en onomkeerbare innerlijke overtuiging
conviction intime, constante et irréversible d'appartenir au sexe heeft tot het andere geslacht te behoren dan datgene dat is vermeld in
opposé à celui qui est indiqué dans l'acte de naissance; de akte van geboorte;
3. la déclaration atteste que l'intéressé a subi une réassignation 3. uit de verklaring blijkt dat de betrokkene een geslachtsaanpassing
sexuelle qui le fait correspondre au sexe opposé, auquel il a la heeft ondergaan die hem zodanig in overeenstemming heeft gebracht met
conviction d'appartenir, dans toute la mesure de ce qui est possible dat andere geslacht, waartoe betrokkene overtuigd is te behoren, als
et justifié du point de vue médical; dit uit medisch oogpunt mogelijk en verantwoord is;
4. la déclaration indique clairement que l'intéressé n'est plus en 4. de verklaring duidelijk maakt dat de betrokkene niet meer in staat
mesure de concevoir des enfants conformément à son sexe précédent. is overeenkomstig het vroegere geslacht kinderen te verwekken.
Si l'une de ces conditions n'est pas remplie ou si l'officier de Indien één van deze voorwaarden niet in orde is of de ambtenaar van de
l'état civil doute de l'authenticité des données mentionnées ci-dessus dans la déclaration, il n'est pas établi d'acte portant mention du nouveau sexe. En cas d'acte établi dans une autre langue, l'officier de l'état civil peut demander une traduction certifiée conforme de la déclaration des médecins traitants. Si la déclaration est faite par un mineur non émancipé, la vigilance est de mise. En pareil cas, l'officier de l'état civil doit prendre acte de l'assistance de la mère, du père ou du représentant légal. Il appartient à l'officier de l'état civil d'évaluer si les conditions énumérées sont remplies et de refuser d'établir un acte portant mention du nouveau sexe si tel n'est pas le cas. 3. Refus d'établissement d'un acte portant mention du nouveau sexe L'officier de l'état civil refuse d'établir l'acte portant mention du nouveau sexe si la déclaration n'a pas été faite correctement. Conformément au nouvel article 62bis, § 6, du Code civil, l'officier de l'état civil qui refuse d'établir un acte portant mention du nouveau sexe porte sans délai sa décision motivée à la connaissance de la partie intéressée par lettre recommandée avec accusé de réception burgerlijke stand twijfels heeft over de echtheid van bovenvermelde gegevens in de verklaring, wordt geen akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht opgemaakt. Bij een anderstalige akte kan de ambtenaar van de burgerlijke stand om een voor eensluidend verklaarde vertaling van de verklaring van de behandelende artsen verzoeken. Oplettendheid is geboden in het geval de aangifte wordt gedaan door een niet-ontvoogde minderjarige. In een dergelijk geval neemt de ambtenaar van de burgerlijke stand akte van de bijstand van de minderjarige door de moeder, de vader of de wettelijke vertegenwoordiger. Het komt de ambtenaar van de burgerlijke stand toe te beoordelen of aan de opgesomde voorwaarden is voldaan en te weigeren een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht op te maken indien dat niet het geval is. 3. De weigering tot opmaak van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht De ambtenaar van de burgerlijke stand weigert de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht op te maken als de aangifte niet correct is gebeurd. Overeenkomstig het nieuw artikel 62bis, § 6, van het Burgerlijk Wetboek wordt de met redenen omklede weigeringsbeslissing onverwijld ter kennis gebracht door middel van een aangetekend schrijven met ontvangstmelding of door rechtstreekse overhandiging tegen
ou par remise directe contre accusé de réception. Simultanément, ontvangstbewijs aan de belanghebbende partij van de gemotiveerde
l'officier de l'état civil transmet par une simple lettre une copie de weigeringsbeslissing. Terzelfder tijd maakt de ambtenaar van de
sa décision ainsi que de tous les documents utiles au procureur du Roi burgerlijke stand per gewone brief een afschrift van zijn beslissing,
de l'arrondissement judiciaire dans lequel le refus a eu lieu. Le samen met een afschrift van alle nuttige documenten, over aan de
procureur du Roi dispose ainsi des éléments nécessaires pour s'opposer procureur des Konings van het gerechtelijke arrondissement waarin de
d'office, s'il l'estime nécessaire, à la décision de l'officier de weigering plaatsvond. De procureur des Konings beschikt zodoende over
l'état civil. Ces documents sont également utiles en cas de recours de nodige elementen om, indien hij dit noodzakelijk acht, ambtshalve
par un intéressé contre la décision de refus de l'officier de l'état op te treden tegen de beslissing van de ambtenaar van de burgerlijke
civil. stand. Eveneens zijn deze documenten nuttig bij een eventueel verhaal
Les possibilités de recours contre la décision de refus de l'officier door een belanghebbende tegen de weigeringsbeslissing van de ambtenaar
van de burgerlijke stand.
de l'état civil seront examinées plus loin dans la présente De verhaalmogelijkheden tegen de weigeringsbeslissing van de ambtenaar
circulaire. van de burgerlijke stand bespreek ik later in deze circulaire.
4. Acte portant mention du nouveau sexe 4. De akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht
a. Etablissement de l'acte a. Het opstellen van de akte
L'article 3 de la loi relative à la transsexualité, qui insère un Art. 3 van de transseksualiteitswet, dat een nieuw artikel 62ter in
nouvel article 62ter dans le Code civil, prévoit l'établissement d'un het Burgerlijk Wetboek invoegt, voorziet in de opmaak van een nieuwe
nouvel acte en cas de réassignation sexuelle juridique. L'acte prévu akte bij een juridische geslachtsaanpassing. De akte bedoeld in het
dans le nouvel article 62ter du Code civil est établi par analogie nieuwe artikel 62ter van het Burgerlijk Wetboek is opgemaakt naar
avec l'acte de naissance. analogie met de akte van geboorte.
Les mêmes mentions que celles devant figurer sur un acte de naissance Dezelfde vermeldingen als bij de akten van geboorte werden weerhouden,
ont été retenues, de sorte que l'acte portant mention du nouveau sexe zodat volgende vermeldingen in de akte houdende vermelding van het
doit contenir les indications suivantes : nieuwe geslacht moeten voorkomen :
1. le nom du déclarant; 1. de naam van de aangever;
2. les prénoms du déclarant; 2. de voornamen van de aangever;
3. le lieu et la date de naissance du déclarant; 3. de plaats en datum van geboorte van de aangever;
4. le nouveau sexe du déclarant; 4. het nieuwe geslacht van de aangever;
5. le nouveau lien de filiation avec la mère et le père, si la 5. en de nieuwe afstammingsband met de moeder en de vader, zo de
filiation paternelle est établie. afstamming langs vaderszijde vaststaat.
La mention du nouveau lien de filiation avec la mère et le père De vermelding van de nieuwe afstammingsband met de moeder en de vader,
respecte le lien de filiation existant. Si la filiation paternelle respecteert de bestaande afstammingsband. Indien de afstamming langs
n'est pas établie dans l'acte de naissance, elle ne pourra pas être vaderszijde niet is vastgesteld in de akte van geboorte, dan kan deze
établie pour la première fois lors de l'établissement de l'acte afstamming niet voor het eerst worden vastgesteld bij de opmaak van de
portant mention du nouveau sexe. akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht.
Par nouveau lien de filiation, on entend la nouvelle position du Met de nieuwe afstammingsband wordt de nieuwe positie van de
transsexuel par rapport au(x) parent(s) : selon le nouveau sexe, la transseksueel t.a.v. de ouder(s) bedoeld. Is de transseksueel
personne transsexuelle est devenue à présent la fille ou le fils de sa overeenkomstig het nieuwe geslacht nu dochter of zoon van zijn moeder
mère et/ou de son père. en/of vader geworden.
L'acte portant mention du nouveau sexe est signé par l'officier de De akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht wordt ondertekend
l'état civil et le(s) comparant(s). door de ambtenaar van de burgerlijke stand en de comparant(en).
Le nouvel article 62bis, § 4, alinéa 4, du Code civil, prévoit que Het nieuw artikel 62bis, § 4, 4de lid, van het Burgerlijk Wetboek
l'officier de l'état civil qui établit un acte portant mention du geeft aan dat de ambtenaar van de burgerlijke stand die een akte
nouveau sexe est tenu d'en informer, dans les trois jours, le houdende vermelding van het nieuwe geslacht opmaakt, gehouden is
procureur du Roi près le tribunal de première instance. hiervan binnen drie dagen kennis te geven aan de procureur des Konings
bij de rechtbank van eerste aanleg.
Je vous prie de bien vouloir trouver ci-joint deux modèles facultatifs Als bijlage geef ik twee voorbeeldmodellen mee die in de praktijk
pouvant être utilisés dans votre pratique. Le premier modèle montre un kunnen gebruikt worden. Een eerste model is een voorbeeld van een akte
acte portant mention du nouveau sexe. Le deuxième modèle se réfère à houdende vermelding van het nieuwe geslacht. Het tweede model betreft
l'inscription de l'acte dans les registres de naissance. de inschrijving van deze akte in het register van de akten van
b. Acte authentique portant mention du nouveau sexe geboorte. b. Een authentieke akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht
Aux termes du nouvel article 62bis, § 4, alinéa 2, du Code civil, Krachtens het nieuw artikel 62bis, § 4, 2de lid, van het Burgerlijk
l'acte portant mention du nouveau sexe produit ses effets à compter de Wetboek heeft de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht
son inscription au registre des actes de naissance. uitwerking vanaf haar inschrijving in het register van de akten van geboorten.
Après établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe, De ambtenaar van de burgerlijke stand gaat, na de opmaak van de akte
l'officier de l'état civil ne procède pas immédiatement à houdende vermelding van het nieuwe geslacht, niet onmiddellijk over
l'inscription de l'acte dans les registres. tot de inschrijving van de akte in de registers.
Cette inscription a lieu lorsque l'officier de l'état civil constate Deze inschrijving gebeurt pas wanneer de ambtenaar vaststelt dat geen
qu'aucun recours n'a été introduit et au plus tôt 30 jours après verhaal werd aangetekend en ten vroegste 30 dagen na het verstrijken
l'expiration du délai de recours (voir article 62bis, § 4, alinéa 3, van de verhaaltermijn (zie art. 62bis, § 4, 3de lid, B.W.).
du Code civil). L'inscription n'est pas déterminante pour le caractère authentique de De inschrijving is niet bepalend voor het authentiek karakter van de
l'acte. Dès que l'officier de l'état civil a établi un acte valable akte. Zodra de ambtenaar een rechtsgeldige akte houdende vermelding
portant mention du nouveau sexe, l'acte authentique existe et produit van het nieuwe geslacht heeft opgesteld, bestaat de authentieke akte
des effets déterminés. Ainsi, le nouvel article 62bis, § 8, s'applique en heeft deze bepaalde gevolgen. Zo geldt § 8 van het nieuw artikel
dès l'établissement valable de l'acte (voir point d.1). 62bis vanaf de rechtsgeldige opmaak van de akte (zie punt d.1).
c. (Non-)Inscription dans les registres c. De (niet-) inschrijving in de registers
L'acte authentique existe dès qu'il est établi valablement par De authentieke akte bestaat zodra ze rechtsgeldig werd opgesteld door
l'officier de l'état civil. Afin d'éviter l'insécurité juridique et la de ambtenaar van de burgerlijke stand. Om rechtsonzekerheid en de
perturbation des liens sur le plan du droit des personnes et de la verstoring van de persoons- en familierechtelijke verhoudingen te
famille, l'acte ne produit ses pleins effets qu'à partir de son voorkomen, heeft de akte slechts ten volle uitwerking vanaf haar
inschrijving/overschrijving in het geboorteregister.
inscription/sa transcription au registre des actes de naissance. De wetgever voorziet dat de akte houdende vermelding van het nieuwe
Le législateur prévoit que l'acte portant mention du nouveau sexe est geslacht wordt ingeschreven in de geboorteregisters zoals de akte van
inscrit au registre des actes de naissance comme l'acte de naissance geboorte en de akte van erkenning. Toch zal in het geval de
et l'acte de reconnaissance. Toutefois, si au terme d'une procédure de verhaalprocedure tegen de akte houdende vermelding van het nieuwe
recours la décision judiciaire constatait qu'il n'y a pas de geslacht geen nieuw geslacht vaststelt de reeds opgestelde akte,
changement de sexe, l'acte déjà établi, nonobstant les articles 40 et niettegenstaande de artikelen 40 en volgende van het Burgerlijk
suivants du Code civil, ne serait pas inscrit sur les registres et ne Wetboek, niet worden ingeschreven in de registers en bijgevolg geen
produirait dès lors aucun effet. gevolgen teweegbrengen.
L'inscription aux registres se fait dans les cas suivants : De inschrijving in de registers gebeurt in volgende gevallen :
1. L'officier de l'état civil inscrit l'acte portant mention du 1. De ambtenaar van de burgerlijke stand schrijft de akte houdende
nouveau sexe lorsqu'il constate qu'aucun recours n'a été introduit et vermelding van het nieuwe geslacht in, zodra hij vaststelt dat geen
au plus tôt 30 jours après l'expiration du délai de recours. verhaal werd aangetekend en ten vroegste 30 dagen na het verstrijken
L'officier de l'état civil est tenu au courant puisque, conformément à van de verhaaltermijn. De ambtenaar van de burgerlijke stand is op de
l'article 5 de la loi relative à la transsexualité qui insère un hoogte doordat de griffier, overeenkomstig artikel 5 van de
nouvel article 1385duodecies dans le Code judiciaire, le greffier transseksualiteitswet dat een nieuw artikel 1385duodecies in het
Gerechtelijk Wetboek invoegt, onverwijld kennis geeft aan de ambtenaar
informe sans délai l'officier de l'état civil de la procédure de van de burgerlijke stand van een verhaalprocedure. De vroegste
recours. L'inscription peut se faire au plus tôt après 90 jours (voir inschrijving gebeurt na 90 dagen (zie het nieuw artikel 1385duodecies,
le nouvel article 1385duodecies, § 1er, alinéas 2 et 3, du Code § 1, 2de en 3de lid, van het Gerechtelijk Wetboek);
judiciaire); 2. L'officier de l'état civil inscrit l'acte déjà établi portant 2. De ambtenaar van de burgerlijke stand schrijft de reeds opgemaakte
mention du nouveau sexe dès qu'il reçoit du greffier un extrait akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht in, zodra hij van de
reprenant le dispositif du jugement ou de l'arrêt définitif constatant griffier het uittreksel bevattende het beschikkende gedeelte van een
definitief vonnis of arrest ontvangt dat het nieuwe geslacht
le nouveau sexe. A ce stade, l'officier de l'état civil transcrit vaststelt. Op dat moment schrijft de ambtenaar van de burgerlijke
également sur ses registres le dispositif du jugement ou de l'arrêt stand ook het beschikkend gedeelte van het vonnis of arrest dat het
constatant le nouveau sexe et fait mention du dispositif en marge de nieuwe geslacht vaststelt over in zijn registers en maakt hij melding
l'acte portant mention du nouveau sexe (voir article 1385quaterdecies, van het beschikkende gedeelte op de kant van de akte houdende
§§ 2 et 3, du Code judiciaire); vermelding van het nieuwe geslacht (zie art. 1385quaterdecies, §§ 2 en
3, van het Gerechtelijk Wetboek);
3. Si aucun acte portant mention du nouveau sexe n'a encore été 3. De ambtenaar van de burgerlijke stand schrijft het beschikkend
établi, l'officier de l'état civil transcrit le dispositif du jugement gedeelte van het definitief geworden vonnis of arrest dat het nieuwe
ou de l'arrêt constatant le nouveau sexe sur ses registres. Dans ce geslacht vaststelt over als nog geen akte houdende vermelding van het
cas, cette transcription a valeur d'acte portant mention du nouveau nieuwe geslacht werd opgesteld. Deze overschrijving geldt dan als akte
houdende vermelding van het nieuwe geslacht. (nieuw artikel
sexe (nouvel article 1385quaterdecies, § 3, alinéa 2, du Code 1385quaterdecies, § 3, tweede lid, Gerechtelijk Wetboek).
judiciaire). Het beschikkend gedeelte van de vonnissen over de staat van de
Conformément à l'article 781 du Code judiciaire, le dispositif des personen geeft overeenkomstig artikel 781 van het Gerechtelijk Wetboek
jugements en matière d'état des personnes précise les changements nauwkeurig aan welke veranderingen in de rechtstoestand van de
apportés au statut de l'intéressé. betrokkene zijn aangebracht.
Le nouvel article 1385quaterdecies du Code judiciaire prévoit que Het nieuwe artikel 1385quaterdecies van het Gerechtelijk Wetboek
voorziet dat de ambtenaar van de burgerlijke stand onverwijld kennis
l'officier de l'état civil informe sans délai le procureur du Roi près geeft aan de procureur des Konings van de rechtbank die op de
le tribunal qui s'est prononcé sur la demande de la transcription du vordering heeft beslist, van de overschrijving van het beschikkend
gedeelte van het vonnis of arrest dat het nieuwe geslacht vaststelt.
dispositif du jugement ou de l'arrêt constatant le nouveau sexe. Nadat de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht is
Après l'inscription/transcription de l'acte portant mention du nouveau ingeschreven/overgeschreven in het register van de akten van geboorte
sexe au registre des actes de naissance, l'officier de l'état civil brengt de ambtenaar van de burgerlijke stand een kantmelding aan op de
mentionne le nouveau sexe en marge de l'acte de naissance concernant geboorteakte of gebeurt een kennisgeving van de akte aan de bevoegde
l'intéressé ou notifie l'acte à l'officier de l'état civil compétent, ambtenaar van de burgerlijke stand, conform het nieuwe artikel 62bis,
conformément au nouvel article 62bis, § 5, du Code civil ou au nouvel § 5, van het Burgerlijk Wetboek of het nieuwe artikel
article 1385quaterdecies, § 6, du Code judiciaire. 1385quaterdecies, § 6, van het Gerechtelijk Wetboek.
d.1. Effets de la déclaration et de l'acte portant mention du nouveau d.1. Gevolgen van de aangifte en de akte houdende vermelding van het
sexe nieuwe geslacht
Les effets sont limités tant que l'acte portant mention du nouveau Zolang de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht niet is
sexe n'a pas été inscrit ou que la décision judiciaire n'a pas été ingeschreven of de rechterlijke beslissing niet is overgeschreven zijn
transcrite. de gevolgen beperkt.
Conformément au nouvel article 62bis, § 8, alinéa 2, du Code civil, Krachtens het nieuwe artikel 62bis, § 8, tweede lid, van het
les dispositions relatives à la filiation paternelle du livre Ier, titre VII, chapitre II, du Code civil ne s'appliquent pas à la personne de sexe masculin qui a fait une déclaration dès le moment où un acte portant mention du nouveau sexe a été établi même si l'officier de l'état civil n'inscrit pas l'acte. Une fois l'acte rédigé, la paternité ne peut plus être établie à l'égard du déclarant masculin, qui a déclaré appartenir au sexe féminin. Le déclarant de sexe masculin ne peut donc plus devenir père d'un enfant ni par présomption de paternité, ni par reconnaissance, ni par recherche de paternité. Comme les dispositions du livre I, titre VII, chapitre II, du Code civil ne sont plus d'application (établissement de la filiation paternelle), les dispositions applicables du chapitre III (dispositions communes concernant le mode d'établissement de la filiation) ne peuvent plus être appliquées non plus. En toute logique, cette restriction des règles en matière de filiation Burgerlijk Wetboek zijn de bepalingen betreffende de afstamming van vaderschap vervat in boek I, titel VII, hoofdstuk II van het Burgerlijk Wetboek niet van toepassing vanaf het moment van de opmaak van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht na aangifte door een mannelijke aangever, ook al schrijft de ambtenaar van de burgerlijke stand de akte niet in. Vanaf de opmaak van deze akte kan het vaderschap niet meer worden vastgesteld ten aanzien van de mannelijke aangever, die verklaard heeft tot het vrouwelijke geslacht te behoren. De mannelijke aangever kan dus geen vader van een kind meer worden noch door vermoeden van vaderschap, noch door erkenning, noch door een onderzoek naar vaderschap. Doordat de bepalingen van boek I, titel VII, hoofdstuk II van het Burgerlijk Wetboek niet langer van toepassing zijn (vaststelling van de afstamming van vaderszijde), kunnen evenmin de toepasselijke bepalingen uit hoofdstuk III van het Burgerlijk Wetboek worden toegepast (gemeenschappelijke bepalingen nopens de wijze waarop de afstamming wordt vastgesteld). Logischerwijs geldt deze inperking van de afstammingsregels niet als
n'est pas applicable si l'officier de l'état civil refuse d'établir un de ambtenaar van de burgerlijke stand weigert een akte houdende
acte portant mention du nouveau sexe. vermelding van het nieuwe geslacht op te maken.
Si une procédure de recours est introduite contre l'acte portant In het geval een verhaalprocedure tegen de akte houdende vermelding
mention du nouveau sexe, l'officier de l'état civil examine les van het nieuwe geslacht werd ingesteld, gaat de ambtenaar van de
changements apportés par le juge au statut de l'intéressé. burgerlijke stand na welke veranderingen de rechter in de
Soit la procédure de recours contre l'acte portant mention du nouveau rechtstoestand van de betrokkene aanbracht.
sexe n'établira pas de nouveau sexe à l'égard du déclarant masculin, Ofwel zal de verhaalprocedure tegen de akte houdende vermelding van
soit le sexe féminin sera définitivement établi par l'inscription ou het nieuwe geslacht geen nieuw geslacht vaststellen t.a.v. de
la transcription du nouveau sexe dans le registre des naissances. mannelijke aangever, ofwel wordt het vrouwelijke geslacht definitief
Si la décision judiciaire n'autorise pas le changement de sexe, il va vastgesteld door inschrijving of overschrijving van het nieuwe
de soi que les dispositions relatives à la filiation paternelle seront geslacht in het geboorteregister
de nouveau applicables au déclarant de sexe masculin. Indien de rechterlijke beslissing de geslachtswijziging niet aanvaardt
Si la décision judiciaire autorise le changement de sexe, le jugement zullen t.a.v. de mannelijke aangever vanzelfsprekend opnieuw de
ou l'arrêt relatif à un changement de sexe d'une personne produira ses bepalingen betreffende de afstamming van het vaderschap van toepassing
effets à partir du jour de la transcription, conformément à l'art. 1385quaterdecies, § 5, du Code judiciaire. En d'autres termes, dès que le nouveau sexe féminin du déclarant masculin produira ses effets juridiques, les dispositions relatives à la filiation maternelle du livre Ier, titre II, chapitre Ier, du Code civil seront en principe applicables à l'égard de cette personne. La loi relative à la transsexualité ne prévoit pas de disposition similaire pour la femme qui a déclaré appartenir au sexe masculin. Cela peut peut-être s'expliquer par l'article 62bis, § 2, alinéa 1er, 3°, du Code civil qui prévoit que l'intéressé n'est plus en mesure de concevoir des enfants conformément à son sexe précédent. De ce fait, le déclarant de sexe féminin ne peut plus accoucher d'un enfant, ce qui empêche également, en principe, l'application de l'article 312, § 1er, du Code civil. Après l'inscription ou la transcription du nouveau sexe dans le zijn. Indien de rechterlijke beslissing de geslachtswijziging toestaat, zal overeenkomstig art. 1385quaterdecies, § 5, van het Gerechtelijk Wetboek het vonnis of arrest betreffende de wijziging van het geslacht van een persoon gevolgen hebben vanaf de dag van de overschrijving. Dat betekent dat éénmaal het nieuwe vrouwelijke geslacht van de mannelijke aangever uitwerking heeft in de rechtsorde, t.a.v. deze persoon de bepalingen betreffende de afstamming van moederszijde vervat in boek I, titel II, hoofdstuk I van het Burgerlijk Wetboek in principe van toepassing zijn. De transseksualiteitswet voorziet niet in een gelijkaardige bepaling voor de vrouw die verklaard heeft tot het mannelijke geslacht te behoren. Dit kan wellicht verklaard worden vanuit artikel 62bis, § 2, 1ste lid, 3°, van het Burgerlijk Wetboek dat stelt dat de betrokkene niet meer in staat is om overeenkomstig het vroegere geslacht kinderen te verwekken. Ingevolge die voorwaarde is de vrouwelijke aangever niet meer in staat een kind te baren, waardoor in principe artikel 312, § 1, B.W. ook niet meer zal kunnen spelen. Na de inschrijving of overschrijving van het nieuwe geslacht in het
registre des actes de naissance, les nouveaux liens de filiation sont en principe établis conformément au nouveau sexe. Les règles de filiation maternelle sont applicables à l'égard du transsexuel qui adopte le sexe féminin. Les règles de filiation paternelle s'appliquent à l'égard du transsexuel qui adopte le sexe masculin. La loi relative à la transsexualité prévoit que l'officier de l'état civil est toujours informé de la décision judiciaire, aussi bien lorsqu'un nouveau sexe est constaté de manière définitive que lorsqu'une réassignation sexuelle juridique n'est pas acceptée. Si au terme de la procédure judiciaire il n'est pas constaté de nouveau sexe, l'acte rédigé portant mention du nouveau sexe conserve une valeur probante pour la limitation des règles de filiation durant la période précédant la décision judiciaire définitive, conformément au nouvel article 62bis, § 8, alinéa 2, du Code civil. Dans le cas où une filiation a déjà été établie à l'égard du geboorteregister worden nieuwe afstammingsbanden in principe vastgesteld overeenkomstig het nieuwe geslacht. T.a.v. de transseksueel die het vrouwelijk geslacht aanneemt, gelden de regels van de afstamming van moederszijde. T.a.v. een transseksueel die het mannelijk geslacht aanneemt, gelden de regels van de afstamming van vaderszijde. De transseksualiteitswet voorziet dat de ambtenaar van de burgerlijke stand altijd op de hoogte wordt gebracht van de rechterlijke uitspraak, zowel wanneer een nieuw geslacht definitief wordt vastgesteld, als wanneer geen juridische geslachtsaanpassing wordt aanvaard. Indien na de gerechtelijke procedure geen nieuw geslacht wordt vastgesteld, behoudt een opgestelde akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht een waarde als bewijs, voor de beperking van de afstammingsregels in de periode vóór de definitieve rechterlijke beslissing, conform het nieuwe art. 62bis, § 8, 2de lid, van het Burgerlijk Wetboek. In het geval reeds een afstamming is vastgesteld t.a.v. de
transsexuel avant l'établissement de l'acte portant mention du nouveau transseksueel vóór de opmaak van de akte houdende vermelding van het
sexe, ces liens de filiation ne sont pas modifiés. Le transsexuel qui nieuwe geslacht, worden deze afstammingsbanden niet gewijzigd. De
fait une réassignation sexuelle juridique reste père/mère de son transseksueel die juridisch een geslachtsaanpassing doet, blijft
enfant (art. 62, § 8, alinéa 1er, du Code civil). Ce serait contraire vader/moeder van zijn of haar kinderen (art. 62, § 8, 1ste lid, B.W.).
à tous les principes des dispositions du droit en matière de filiation Het gaat in tegen alle principes van de huidige afstammingrecht, zoals
contenues dans le titre VII du Code civil qu'un enfant d'un vervat in Titel VII van het Burgerlijk Wetboek, dat een kind van een
transsexuel puisse avoir deux pères ou deux mères à la suite d'une transseksueel ten gevolge van een geslachtsaanpassing van zijn ouder
réassignation sexuelle d'un des parents, alors que c'est exclu pour twee vaders of twee moeders zou kunnen krijgen, terwijl dat voor
les couples du même sexe. koppels van hetzelfde geslacht uitgesloten is.
d.2. Inscription/Transcription de l'acte d.2. De akte wordt ingeschreven/overgeschreven
Dès que l'acte portant mention du nouveau sexe est inscrit dans le Zodra de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht is
registre des actes de naissance, la personne a juridiquement changé de ingeschreven in de geboorteregisters is de persoon juridisch gewijzigd
sexe et est traitée conformément à son nouveau sexe. van geslacht en wordt overeenkomstig het nieuwe geslacht gehandeld.
En cas d'inscription sans procédure de recours, l'acte produit ses Bij een inschrijving zonder verhaalprocedure heeft de akte uitwerking
effets dès son inscription dans le registre des actes de naissance. En vanaf haar inschrijving in het register van de akten van geboorte. Een
cas de procédure de recours, la réassignation sexuelle ne produit ses verhaalprocedure zorgt ervoor dat de geslachtsaanpassing slechts
effets qu'à partir du jour de la transcription, conformément au nouvel uitwerking heeft vanaf de dag van de overschrijving overeenkomstig het
article 1385quaterdecies, § 5, du Code civil. nieuw art. 1385quaterdecies, § 5, van het Gerechtelijk Wetboek.
Dès que l'acte portant mention du nouveau sexe produit ses effets, les Eénmaal de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht uitwerking
règles en matière de filiation sont appliquées conformément au nouveau heeft, worden de afstammingsregels toegepast overeenkomstig het nieuwe
sexe, avec maintien des liens de filiation existants, comme indiqué geslacht, met behoud van de bestaande afstammingsbanden, zoals
dans le nouvel article 62bis, § 8, alinéa 1er, du Code civil (voir aangegeven door het nieuwe artikel art. 62bis, § 8, eerste lid, van
ci-dessus). het Burgerlijk Wetboek (zie hierboven).
5. Procédure de recours 5. De verhaalprocedure
La modification de l'état de la personne est d'ordre public. La loi De wijziging van de staat van de persoon is van openbare orde. De
relative à la transsexualité permet la modification de l'état d'une transseksualiteitswet maakt de wijziging van de staat van een persoon
personne sans la moindre intervention judiciaire. Le législateur a mogelijk zonder enige rechterlijke tussenkomst. De wetgever heeft
cependant estimé que cette modification radicale devait s'accompagner echter gemeend dat deze ingrijpende wijziging gepaard diende te gaan
d'un certain contrôle judiciaire. Ce contrôle judiciaire consiste en met een zekere gerechtelijke controle. Deze gerechtelijke controle
diverses possibilités de recours.
En premier lieu, il y a la possibilité d'engager une procédure bestaat uit verschillende verhaalmogelijkheden.
judiciaire après la déclaration, conformément au nouvel article 62bis, Vooreerst is er de mogelijkheid van een gerechtelijke procedure na de
§ 7, du Code civil, lequel prévoit que le refus de l'officier de aangifte, zoals voorzien in het nieuw artikel 62bis, § 7, van het
l'état civil d'établir l'acte portant mention du nouveau sexe est Burgerlijk Wetboek, waardoor het mogelijk is verhaal in te stellen
susceptible de recours. tegen de weigering van de ambtenaar van de burgerlijke stand tot
Une seconde possibilité de recours, contenue dans l'article opmaak van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht.
1385duodecies, § 1er, du Code judiciaire, prévoit que toute personne Een tweede verhaalmogelijkheid is vervat in artikel 1385duodecies, §
1, van het Gerechtelijk Wetboek waardoor elke belanghebbende en de
qui a un intérêt et le procureur du Roi peuvent introduire un recours procureur des Konings een verhaal kunnen instellen tegen de beslissing
contre la décision de l'officier de l'état civil prise conformément à die de ambtenaar van de burgerlijke stand nam met toepassing van
l'article 62bis du Code civil. Cette décision peut être aussi bien artikel 62bis van het Burgerlijk Wetboek. Deze beslissing kan zowel de
l'établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe que le refus opmaak van de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht zijn,
indiqué ci-dessus d'établir un acte portant mention du nouveau sexe. als de hierboven vermelde weigering tot opmaak van een akte houdende
vermelding van het nieuwe geslacht.
Le recours peut être introduit par toute personne intéressée (y Het verhaal kan ingesteld worden door elke belanghebbende (waaronder
compris le déclarant lui-même) et par le procureur du Roi. La partie de aangever zelf) en de procureur des Konings. De belanghebbende
intéressée, à savoir le déclarant, et le procureur du Roi sont partij, namelijk de aangever, en de procureur des Konings worden op de
informés du refus de l'officier de l'état civil conformément au nouvel article 62bis, § 6, du Code civil. La possibilité de recours offerte au ministère public a été créée comme protection contre la fraude ou contre des déclarations problématiques de médecins. La loi relative à la transsexualité permet en effet que la déclaration soit étayée tant par une attestation belge que par une attestation étrangère alors qu'à l'exception des conditions légales, l'officier de l'état civil ne peut pas vérifier la valeur d'une telle attestation. Le recours doit être introduit dans les soixante jours à compter du hoogte gebracht van de weigering van de ambtenaar van de burgerlijke stand ingevolge het nieuw artikel 62bis, § 6, van het Burgerlijk Wetboek. De verhaalmogelijkheid voor het openbaar ministerie werd gecreëerd als een bescherming tegen fraude of problematische verklaringen van artsen. De transseksualiteitswet maakt het immers mogelijk dat zowel binnenlandse als buitenlandse attesten de aangifte ondersteunen, terwijl de ambtenaar van de burgerlijke stand met uitzondering van de wettelijke vereisten geen verificatie van de waarde van een dergelijk attest kan doen. De verhaaltermijn is vastgelegd op zestig dagen te rekenen vanaf de dag waarop de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht werd
jour de l'établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe ou opgemaakt of de dag van de kennisgeving door de ambtenaar van de
du jour de la notification par l'officier de l'état civil du refus burgerlijke stand van de weigering tot opmaak van deze akte (art.
d'établir cet acte (article 1385duodecies du Code judiciaire). 1385duodecies van het Gerechtelijk Wetboek).
Conformément au nouvel article 62bis, § 4, alinéa 3, et § 7, alinéa 2, Ingevolge het nieuw artikel 62, § 4, 3de lid en § 7, 2de lid, gebeurt
l'inscription d'un acte portant mention du nouveau sexe a lieu de inschrijving van een akte houdende vermelding van het nieuwe
uniquement après que l'officier de l'état civil a constaté qu'aucun geslacht pas nadat de ambtenaar van de burgerlijke stand heeft
recours n'a été introduit contre l'acte portant mention du nouveau vastgesteld dat geen verhaal tegen de akte houdende vermelding van het
sexe et au plus tôt 30 jours après l'expiration du délai de recours nieuwe geslacht werd aangetekend en ten vroegste 30 dagen na het
précité. verstrijken van de bovenvermelde verhaaltermijn.
6. Aspects de droit international 6. De internationaalrechtelijke aspecten
Un élément de complexité supplémentaire de la nouvelle loi relative à Een bijkomende complexiteit van de nieuwe transseksualiteitswet is
la transsexualité réside dans le volet du droit international. gelegen in het internationaalrechtelijk luik.
L'article 11 de la loi relative à la transsexualité insère une Het artikel 11 van de transseksualiteitswet voegt een nieuwe afdeling
nouvelle section 1rebis dans le chapitre II du Code de droit 1bis in de hoofdstuk II van het Wetboek van Internationaal
international privé. Celle-ci comprend les nouveaux articles 35bis et
35ter. Conformément à l'article 35bis, une déclaration de privaatrecht. Deze omvat de nieuwe artikelen 35bis en 35ter.
réassignation sexuelle peut être établie en Belgique si le déclarant Overeenkomstig art. 35bis kan de aangifte van geslachtsaanpassing
est belge ou est inscrit à titre principal en Belgique dans les gedaan worden in België als de aangever Belg is of als hij volgens de
registres de la population ou les registres des étrangers. Il s'agit bevolkingsregisters of de vreemdelingenregisters zijn hoofdverblijf in
en fait ici de la même personne que celle visée au nouvel article België heeft. Het gaat hier in feite om dezelfde persoon als deze
62bis du Code civil (voir ci-dessus), c'est-à-dire le Belge ou vervat in het nieuw artikel 62bis van het Burgerlijk Wetboek (zie
l'étranger inscrit dans les registres de la population, à l'exception hierboven), d.w.z. de Belg en de vreemdeling ingeschreven in de
du registre d'attente. bevolkingsregisters met uitzondering van het wachtregister.
Le nouvel article 35ter du Code de droit international privé dispose Het nieuw artikel 35ter van het Wetboek van Internationaal
que la réassignation sexuelle est régie par le droit visé à l'article privaatrecht bepaalt dat de geslachtsaanpassing wordt beheerst door
34, § 1er, alinéa 1er. Les dispositions du droit applicable qui het recht bedoeld in artikel 34, § 1, eerste lid. Bepalingen van het
interdisent la réassignation sexuelle ne sont pas appliquées. toepasselijk recht die de geslachtsaanpassing verbieden worden niet toegepast.
L'actuel article 34, § 1er, alinéa 1er, précise que l'état et la Het huidig artikel 34, § 1, eerste lid, geeft aan dat de staat en de
capacité d'une personne sont régis par le droit de l'Etat dont bekwaamheid van een persoon worden beheerst door het recht van de
celle-ci a la nationalité. Staat waarvan hij de nationaliteit heeft.
Conformément à cet article, le droit applicable à un déclarant Conform dit artikel 34 is op een vreemde aangever het recht van
étranger est celui de la nationalité du déclarant. toepassing waarvan de aangever de nationaliteit heeft.
Dès lors il peut arriver que l'officier de l'état civil doive Bijgevolg kan het voorkomen dat de ambtenaar van de burgerlijke stand
appliquer des dispositions du droit étranger. Les dispositions du bepalingen van het buitenlands recht moet toepassen. De bepalingen van
droit applicable qui interdisent la réassignation sexuelle ne sont pas het toepasselijk recht die de geslachtsaanpassing verbieden worden
appliquées. niet toegepast.
Je me baserai dans la présente circulaire sur trois hypothèses. Soit In deze circulaire ga ik uit van drie hypothesen. Ofwel is de
la réassignation sexuelle est interdite (hypothèse 1), soit le droit geslachtsaanpassing verboden (hypothese 1), ofwel voorziet het vreemde
étranger ne prévoit pas de procédure spécifique (hypothèse 2), soit il recht geen specifieke procedure (hypothese 2), ofwel is er een
existe une procédure spécifique de réassignation sexuelle dans le specifieke procedure van geslachtsaanpassing in het vreemde recht
droit étranger (hypothèse 3). (hypothese 3).
1. Si, conformément au droit national du déclarant, la réassignation 1. Ingeval, overeenkomstig het nationaal recht van de aangever, de
sexuelle est interdite, cette ou ces dispositions est/ sont écartées geslachtsaanpassing verboden is, is die bepaling of zijn die
au profit de la loi belge. Le législateur estime en effet qu'une bepalingen niet van toepassing ten voordele van de Belgische wet.
interdiction de réassignation sexuelle est contraire à notre ordre Immers acht de wetgever een verbod op geslachtsaanpassing strijdig met
public international. onze internationale openbare rechtsorde.
2. Lorsque le droit étranger n'interdit pas la réassignation sexuelle 2. Wanneer het vreemde recht de geslachtsaanpassing niet verbiedt,
mais ne prévoit pas non plus de dispositions légales spécifiques (cfr maar ook geen bijzondere wettelijke bepalingen voorziet (cfr. de
ancienne situation belge où un changement de sexe pouvait être obtenu vroegere Belgische situatie waarbij via een gerechtelijke procedure
par le biais d'une procédure judiciaire), il nous paraît que le droit een geslachtswijziging kon worden bekomen), lijkt het mij dat zowel de
belge devrait également s'appliquer tant en ce qui concerne les grondvoorwaarden als de vormvoorwaarden van het Belgisch recht moeten
conditions de fond que les conditions de forme. worden toegepast.
3. Si la loi étrangère contient une réglementation permettant une 3. Ingeval de buitenlandse wet wel voorziet in een regeling die een
réassignation sexuelle, les conditions de fond d'une réassignation geslachtsaanpassing toelaat, moeten de grondvoorwaarden voor
sexuelle (par exemple, âge, état civil, consentement du mineur, geslachtsaanpassing (bijvoorbeeld leeftijd, burgerlijke staat,
stérilité obligatoire) doivent être combinées avec les règles de la toestemming van de minderjarige, verplichte steriliteit) ingepast
procédure belge. Les conditions de fond de la réassignation sexuelle worden in de voorwaarden van de Belgische procedure. De
sont alors régies par le droit de l'Etat dont la personne a la grondvoorwaarden voor geslachtsaanpassing worden dan beheerst door het
nationalité. La manière dont la réassignation sexuelle est obtenue recht van de nationaliteit. De wijze waarop de geslachtsaanpassing
doit tenir compte de la procédure belge, à l'exemple de la règle wordt bekomen, moet rekening houden met de Belgische procedure, in
traditionnelle selon laquelle les formalités sont régies par le droit navolging van de traditionele regel dat de vormvereisten worden
de l'Etat sur le territoire duquel l'acte juridique est posé. Une beheerst door het recht van de Staat op het grondgebied waar de
attestation des médecins traitants qui confirment la réassignation rechtshandeling gebeurt. Op zijn minst is een verklaring vereist van
sexuelle est à tout le moins requise. de behandelende artsen die de geslachtsaanpassing bevestigen.
L'officier de l'état civil respecte les dispositions du chapitre Ier, De ambtenaar van de burgerlijke stand respecteert de bepalingen van de
section 6, du Code de droit international privé (Efficacité des hoofdstuk I, afdeling 6 van het Wetboek van internationaal
décisions judiciaires et des actes authentiques étrangers) lors de la privaatrecht (Uitwerking van buitenlandse rechterlijke beslissingen en
production d'une décision judiciaire étrangère ou d'un acte authentieke akten) wanneer een buitenlandse rechterlijke beslissing of
authentique étranger. authentieke akte wordt voorgelegd.
III. Aspects connexes III. Aanverwante aspecten
a. Etablissement d'un acte de naissance a. Het opstellen van een akte van geboorte
Des difficultés concernant la mention de la filiation paternelle dans Moeilijkheden met betrekking tot de vermelding van de vaderlijke
l'acte de naissance d'un enfant peuvent se poser si, pour un afstamming in de akte van geboorte van een kind kunnen zich voordoen
transsexuel homme qui veut devenir une femme, un acte portant mention ingeval voor een man naar vrouw transseksueel een akte houdende
du nouveau sexe féminin a été établi mais n'est pas encore devenu définitif et n'a par conséquent pas encore été inscrit dans les registres de l'état civil ou dans les registres de la population. Si, lors de la déclaration d'une naissance, l'officier de l'état civil présume qu'un tel acte a été établi (par exemple, si le nouveau prénom d'une personne, obtenu suite à un changement de prénom, laisse supposer une réassignation sexuelle,...), il vérifie si un acte portant mention du nouveau sexe a été établi. Dans les autres cas, on suppose que l'établissement d'un acte portant mention du nouveau sexe est spontanément signalé. Il n'appartient pas à l'officier de l'état civil, à chaque déclaration de naissance, d'établir un lien avec la transsexualité. Le cas échéant, si un acte a été établi contrairement aux dispositions légales, il doit être rectifié par jugement. b. Mention marginale d'autres actes de l'état civil, extraits et copies La loi prévoit uniquement une mention marginale de l'acte de vermelding van het nieuwe vrouwelijke geslacht werd opgemaakt maar deze nog niet definitief geworden is en derhalve nog niet is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand of de bevolkingsregisters. Ingeval, bij de aangifte van een geboorte de ambtenaar van de burgerlijke stand een vermoeden heeft (bijvoorbeeld als door een voornaamswijziging de nieuwe naam van een persoon een geslachtsaanpassing laat vermoeden,...) dat een dergelijke akte werd opgesteld, controleert de ambtenaar van de burgerlijke stand of een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht werd opgemaakt. In de andere gevallen wordt verondersteld dat spontaan melding wordt gemaakt van de opmaak van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht. Het is niet aan de ambtenaar van de burgerlijke stand bij elke aangifte van geboorte een verband met transseksualiteit te leggen. Desgevallend zal, ingeval een akte zou zijn opgemaakt in strijd met de wettelijke bepalingen, deze bij vonnis moeten worden verbeterd. b. De kantmelding van andere akten van de burgerlijke stand, de uittreksels en de afschriften De wet voorziet enkel in een kantmelding van de geboorteakte.
naissance. L'article 45 du Code civil n'a en outre pas été modifié. Bovendien werd art. 45 B.W. niet gewijzigd. Een wijziging van dit
Une modification de cet article en ce sens que les extraits ne artikel in de zin dat uittreksels enkel nog het nieuwe geslacht mogen
pouvaient plus mentionner que le nouveau sexe, comme le prévoyait la vermelden, zoals voorzien was in het oorspronkelijke voorstel, werd
proposition initiale, a été rejetée. En effet, le législateur n'a pas verworpen. De wetgever wenste inderdaad niet te raken aan de huidige
voulu apporter de changement à la pratique actuelle (1). praktijk (1). Enerzijds lijkt het mij dan ook dat moet worden aangenomen dat, buiten
Il me paraît dès lors être admis que, outre la mention marginale de de door de wet voorgeschreven kantmelding van de geboorteakte, de
l'acte de naissance prescrite par la loi, l'officier de l'état civil ambtenaar van de burgerlijke stand, op verzoek van de belanghebbende,
peut, à la demande de l'intéressé, également mentionner en marge ook kan overgaan tot de kantmelding van andere akten die op hem
d'autres actes qui le concernent (2). Il le fera s'il est nécessaire betrekking hebben (2). Hij zal dit doen wanneer het noodzakelijk is
que l'acte reflète la nouvelle réalité. dat de akte de nieuwe realiteit weerspiegelt.
Wat de afgifte van uittreksels en afschriften betreft dient eraan te
En ce qui concerne la délivrance d'extraits et de copies, il convient worden herinnerd dat uittreksels essentieel erop gericht zijn de staat
de rappeler que les extraits visent essentiellement à établir l'état van de personen die in de akten figureren aan te tonen. Uittreksels
des personnes qui figurent dans les actes. L'extrait est un résumé de zijn een samenvatting van de akte van de burgerlijke stand waarin de
l'acte de l'état civil qui en reprend les données essentielles (3). En essentiële gegevens ervan worden overgenomen (3). In beginsel zal een
principe, il intégrera les nouvelles données sans renvoyer de quelque uittreksel de nieuwe gegevens opnemen zonder enige verwijzing naar de
manière que ce soit à la situation initiale. oorspronkelijke toestand.
Conformément à l'article 45, alinéa 2, du Code civil, seules les autorités publiques, la personne que l'acte concerne, son conjoint ou son conjoint survivant, son représentant légal, ses ascendants, ses descendants, ses héritiers, leur notaire et leur avocat peuvent obtenir une copie conforme de l'acte ou un extrait de cet acte mentionnant la filiation des personnes que l'acte concerne. Les descendants d'une personne peuvent ainsi prouver, après l'établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe, qu'ils descendent de la personne qui a adopté un nouvel état et, le cas échéant, une nouvelle identité. Ingevolge artikel 45, lid 2, van het Burgerlijk Wetboek zullen alleen de openbare overheden, de persoon op wie de akte betrekking heeft, zijn echtgenoot of overlevende echtgenoot, zijn wettelijke vertegenwoordiger, zijn bloedverwanten in de opgaande lijn of nederdalende lijn, zijn erfgenamen, hun notaris en hun advocaat een eensluidend afschrift kunnen verkrijgen van de akte, dan wel een uittreksel uit de akte met de afstamming van de personen op wie de akte betrekking heeft. Zo kunnen afstammelingen van een persoon, na de opmaak van de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht, bewijzen dat zij een afstammeling zijn van de persoon die een nieuwe staat, en desgevallend een nieuwe identiteit, aannam.
Toutefois, il convient de renvoyer à la protection de la vie privée. Ik meen evenwel te moeten verwijzen naar de bescherming van de
Il me paraît dès lors que, pour respecter la vie privée du persoonlijke levenssfeer. Het komt mij dan ook voor dat uit respect
transsexuel, il convient, d'une part, d'éviter autant que possible de voor het privéleven van de transseksueel enerzijds zoveel mogelijk
délivrer des copies faisant référence à l'ancien sexe. moet worden vermeden om nog afschriften af te geven waarin gerefereerd
wordt naar het vroegere geslacht.
D'autre part, il convient de prendre en considération les intérêts Anderzijds moet rekening worden gehouden met de gerechtvaardigde
légitimes des autres personnes auxquelles se rapporte éventuellement belangen van de andere personen op wie de akte eventueel betrekking
l'acte. Au cours des travaux parlementaires, il a été souligné que la heeft. Tijdens de parlementaire werkzaamheden werd aangegeven dat een
situation actuelle est toujours mentionnée sur un extrait à moins que uittreksel de actuele toestand vermeldt, tenzij de noodzaak tot een
la nécessité d'une autre mention existe (4). Selon nous, il doit dès andere vermelding bestaat (4). Er moet m.i. dan ook worden aangenomen
lors être admis que l'officier de l'état civil peut également délivrer dat de ambtenaar van de burgerlijke stand ook uittreksels kan
des extraits qui reflètent la situation avant la réassignation afleveren die de situatie vóór de definitieve geslachtsaanpassing
sexuelle définitive. A cet égard, il convient notamment de souligner weergeven. In dit verband moet inzonderheid de aandacht erop worden
que le changement de sexe n'a pas d'effet rétroactif et que l'article gevestigd dat de geslachtswijziging geen terugwerkende kracht heeft en
62bis, § 8, alinéa 1er, du Code civil prévoit expressément que l'acte artikel 62bis, § 8, 1ste lid, B.W. uitdrukkelijk erin voorziet dat de
bestaande afstamming onverlet blijft.
portant mention du nouveau sexe ne modifie en rien les liens de filiation existants. Zo lijkt het mij dat kinderen, op hun verzoek, een uittreksel uit de
Ainsi, nous estimons que les enfants doivent pouvoir obtenir, à leur geboorteakte van hun ouder moeten kunnen bekomen met vermelding van
demande, un extrait de l'acte de naissance de leur parent mentionnant het oorspronkelijk geslacht. Evenzeer moeten zij, niettegenstaande een
le sexe d'origine. Nonobstant une mention marginale éventuelle, ils eventuele randmelding, een uittreksel met afstamming uit hun eigen
doivent également pouvoir obtenir un extrait de leur propre acte de geboorteakte kunnen bekomen zonder dat erin van de geslachtswijziging
naissance mentionnant leur filiation mais dépourvu de la mention du van de ouder melding wordt gemaakt. Ook het bekomen van een uittreksel
changement de sexe du parent. La délivrance d'un extrait d'acte de uit de huwelijksakte met vermelding van het oorspronkelijk geslacht
mariage mentionnant le sexe initial doit également être possible. En moet mogelijk zijn. Inzonderheid zal een uittreksel met vermelding van
particulier, un extrait mentionnant le sexe initial des époux sera het oorspronkelijke geslacht van de echtgenoten worden afgeleverd
délivré si le mariage a été contracté avant l'ouverture du mariage aux indien het huwelijk werd afgesloten vóór de openstelling van het
personnes de même sexe, à savoir avant le 1er juin 2003. huwelijk voor personen met gelijk geslacht, dus vóór 1 juni 2003.
c. Modification de la législation relative au prénom c. Wijziging van de voornaamwetgeving
Les articles 9 et 10 de la loi relative à la transsexualité modifient Overeenkomstig artikel 9 en 10 van de transseksualiteitswet worden
respectivement les articles 2 et 3 de la loi du 15 mai 1987 relative respectievelijk de artikelen 2 en 3 van de wet van 15 mei 1987
aux noms et aux prénoms. betreffende de namen en de voornamen aangepast.
Le transsexuel a désormais le droit de changer de prénom (auparavant, Voortaan heeft de transseksueel het recht op een voornaamsverandering
c'était une faveur accordée par le ministre de la Justice). Sont (vroeger een gunst verleend door de minister van Justitie). Volgende
d'application au transsexuel, conformément à l'article 2 modifié de la voorwaarden zijn, conform het aangepaste artikel 2 van de wet van 15
loi du 15 mai 1987 relative aux noms et aux prénoms, les conditions mei 1987 betreffende de namen en de voornamen, van toepassing op de
suivantes : transseksueel :
Les personnes qui ont la conviction intime, constante et irréversible d'appartenir au sexe opposé à celui qui est indiqué sur leur acte de naissance et qui ont adopté le rôle sexuel correspondant joignent à leur demande une déclaration du psychiatre et de l'endocrinologue, qui atteste : 1° que l'intéressé a la conviction intime, constante et irréversible d'appartenir au sexe opposé à celui qui est indiqué dans l'acte de naissance; 2° que l'intéressé suit ou a suivi un traitement hormonal de substitution visant à induire les caractéristiques sexuelles physiques du sexe auquel l'intéressé a la conviction d'appartenir; De personen die de voortdurende en onomkeerbare innerlijke overtuiging hebben tot het andere geslacht te behoren dan datgene dat is vermeld in de akte van geboorte en de daarmee overeenstemmende geslachtsrol hebben aangenomen, voegen bij hun verzoek een verklaring van de psychiater en de endocrinoloog, waaruit blijkt : 1° dat betrokkene de voortdurende en onomkeerbare innerlijke overtuiging heeft tot het andere geslacht te behoren dan datgene dat is vermeld in de akte van geboorte; 2° dat betrokkene een hormonale substitutietherapie ondergaat of heeft ondergaan, teneinde de lichamelijke geslachtskenmerken van het geslacht waartoe de betrokkene overtuigd is te behoren te induceren;
3° que le changement de prénoms constitue une donnée essentielle lors 3° dat de voornaamsverandering een essentieel gegeven is bij de
du changement de rôle. rolomkering.
Concrètement, un transsexuel peut changer de prénom lorsqu'il subit ou Concreet kan een transseksueel van voornaam wijzigen wanneer hij een
a subi un traitement hormonal de substitution et que le changement de hormonale substitutietherapie ondergaat of heeft ondergaan en de
prénom constitue une donnée essentielle lors du changement de rôle. voornaamsverandering een essentieel gegeven is bij de rolomkering.
Cette réglementation se développe sur la pratique actuelle. Deze regeling bouwt voort op de huidige praktijk.
L'article 3 de la loi du 15 mai 1987 relative aux noms et prénoms Artikel 3 van de wet van 15 mei 1987 betreffende de namen en de
reste d'application de sorte que le Ministre de la Justice peut voornamen blijft van toepassing zodat de minister van Justitie de
refuser le changement de prénom si les prénoms sollicités prêtent à voornaamsverandering kan weigeren indien de gevraagde voornamen
confusion et peuvent nuire au requérant ou à des tiers. aanleiding geven tot verwarring en de verzoeker of derden kunnen
Conformément à l'article 8 de la loi relative à la transsexualité, le schaden. Luidens artikel 8 van de transseksualiteitswet wordt het
droit d'enregistrement du changement de prénom s'élève à 49 euros. registratierecht voor een voornaamswijziging vastgelegd op 49 euro.
IV. Entrée en vigueur et dispositions transitoires VIII. Inwerkingtreding en overgangsbepalingen
La nouvelle législation prévoit une disposition transitoire pour les Ten slotte voorziet de nieuwe wetgeving in een overgangsmaatregel voor
personnes qui ont déjà entamé une procédure judiciaire en vue de personen die reeds een gerechtelijke procedure opstartten om een
d'obtenir une réassignation sexuelle juridique. L'article 14 de la loi juridische geslachtsaanpassing te bekomen. Artikel 14 van de
relative à la transsexualité prévoit la possibilité d'entamer une transseksualiteitswet voorziet de mogelijkheid om de administratieve
procédure administrative. procedure aan te vatten.
La loi relative à la transsexualité est entrée en vigueur le 1er septembre 2007. De transseksualiteitswet trad in werking op 1 september 2007.
Je vous saurais gré de bien vouloir porter ce qui précède à la Ik zou het ten zeerste op prijs stellen, mocht u wat voorafgaat ter
connaissance des procureurs du Roi et des officiers de l'état civil de kennis willen brengen van de Procureurs des Konings en ambtenaren van
votre ressort. de burgerlijke stand van uw rechtsgebied.
Le Ministre de la Justice, De Minister van Justitie,
J. VANDEURZEN J. VANDEURZEN
_____ _______
Notes Nota's
(1) Projet de loi relative à la transsexualité, Doc., Sénat, (1) Wetsontwerp betreffende de transseksualiteit, Parl. St. Senaat
2006-2007, n° 1794/4, p.2 . 2006-2007, nr. 1794/4, 2.
(2) Voir également P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en het (2) Zie ook P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en het
Familierecht, Louvain Acco, 2004, p. 92, n° 144 et H. DE PAGE, Traité Familierecht, Leuven Acco, 2004, 92, nr. 144 en H. DE PAGE, Traité
élémentaire de droit civil belge (II), Bruxelles Bruylant, 1990, p. 291 . élémentaire de droit civil belge (II), Bruxelles Bruylant, 1990, 291.
(3) P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en het Familierecht, (3) P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en het Familierecht,
Louvain Acco, 2004, p. 93. Leuven Acco, 2004, 93.
(4) Voir la justification de l'amendement n° 19 du gouvernement dans (4) Zie de verantwoording van amendement nr. 19 van de regering in het
le projet de loi relative à la transsexualité, Doc. Sénat 2006-2007, wetsontwerp betreffende de transseksualiteit, Parl. St. Senaat
n° 1794/4 . 2006-2007, nr. 1794/4.
Modèle d'acte portant mention du nouveau sexe Ontwerp van akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht
En l'an . . . . ., le . . . . ., à . . . . ., Het jaar . . . . ., op . . . . . . . . . . om . . . . . . . . . . heeft :
nom . . . . . prénom(s) . . . . ., Naam . . . . . Voornam(en) : . . . . .
né(e) le . . . . ., à . . . . ., Geboren op . . . . . Te . . . . . . . . . .
Sexe : ................ Geslacht : ..............
Nationalité : . . . . . Nationaliteit : . . . . .
Adresse : . . . . . Adres : . . . . .
déclare avoir adopté le sexe féminin/masculin. verklaart het vrouwelijk/mannelijk geslacht te hebben aangenomen
Dorénavant fils/fille de . . . . . (identification nécessaire). Voortaan zoon/dochter van . . . . . (nodige identificatie)
(Eventuellement, si mineur) sur déclaration de (nom de l'intéressé), (Eventueel, indien minderjarig) Op aangifte van (naam betrokkene),
précité et du parent/représentant légal). hogervermeld en van ouder/wettelijke vertegenwoordiger)
L'officier de l'état civil qui, après constatation, a donné lecture de l'acte et a signé avec le(s) comparant(s) : Modèle d'inscription d'un acte portant mention du nouveau sexe Acte portant inscription d'un acte portant mention du nouveau sexe Année .............. Acte numéro . . . . . Date . . . . . Heure . . . . . Officier de l'état civil de : identité, . . . . . Texte : inscription d'un acte portant mention du nouveau sexe En l'an : texte précité De ambtenaar van de burgerlijke stand die, na vaststelling lezing gaf van de akte en samen met de comparant(en) ondertekende : Ontwerp van inschrijving akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht Akte houdende inschrijving van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht Jaar ................ Akte nummer . . . . . Datum . . . . . . . . . . Uur . . . . . Ambtenaar van de Burgerlijke Stand van : Identiteit, . . . . . Tekst : Inschrijving van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht Het jaar : volledige tekst zoals hierboven vermeld.
+ signatures + handtekeningen
^