Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Circulaire du 11/07/2006
← Retour vers "Circulaire portant sur les relations contractuelles entre pouvoirs adjudicateurs "
Circulaire portant sur les relations contractuelles entre pouvoirs adjudicateurs Omzendbrief betreffende de contractuele verbintenissen tussen aanbestedende overheden
MINISTERE DE LA REGION DE BRUXELLES-CAPITALE MINISTERIE VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST
11 JUILLET 2006. - Circulaire portant sur les relations contractuelles 11 JULI 2006. - Omzendbrief betreffende de contractuele verbintenissen
entre pouvoirs adjudicateurs tussen aanbestedende overheden
A Mesdames et Messieurs les Bourgmestres et Echevins de la Région de Aan de Dames en Heren Burgemeesters en Schepenen van het Brussels
Bruxelles-Capitale Hoofdstedelijk Gewest
A Mesdames et Messieurs les Présidents des intercommunales Aan de Dames en Heren Voorzitters van de intercommunale verenigingen
Mesdames et Messieurs, Dames en Heren,
1. Introduction 1. Inleiding
1.1. A la suite de la jurisprudence récente de la Cour de Justice des 1.1. Ingevolge de recente jurisprudentie van het Europese Hof van
Communautés européennes dont la jurisprudence n'est pas sans Justitie van de Europese Gemeenschappen, waarvan de rechtspraak niet
conséquence sur la gestion locale bruxelloise, il m'est apparu zonder gevolg blijft voor het Brussels plaatselijk bestuur, leek het
important de rappeler aux autorités communales et aux conseils mij belangrijk bij de gemeentelijke overheden en de raden van bestuur
d'administrations des intercommunales bruxelloises certains des van de Brusselse intercommunales een aantal van de beginselen in
principes qui doivent régir leurs relations contractuelles. herinnering te brengen die aan de grondslag moeten liggen van hun
contractuele betrekkingen.
1.2. En vertu de l'article 6, VI, § 1er, alinéa 4, 1°, de la loi 1.2. Krachtens artikel 6, VI, § 1, vierde lid, 1°, van de bijzondere
spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, le législateur wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen is de wetgever
est seul compétent pour fixer les règles générales de marchés publics de enige bevoegde instantie om de algemene regels voor
telles que définies par les directives européennes. Je rappelle que overheidsopdrachten vast te stellen zoals deze door de Europese
richtlijnen zijn omschreven. Ik wijs erop dat, om als
pour qu'il y ait marché public au sens des directives européennes et overheidsopdracht in de zin van de Europese richtlijnen en de wet van
de la loi du 24 décembre 1993 relatives aux marchés publics et à 24 december 1993 betreffende de overheidsopdrachten en sommige
opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten
certains marchés de travaux, de fournitures et de services, il faut gekwalificeerd te worden, de betrekkingen moeten steunen op een
que la relation soit basée sur un contrat écrit conclu à titre onéreux schriftelijk contract gesloten onder bezwarende titel tussen twee
entre deux personnes distinctes (dont l'une est au moins un pouvoir afzonderlijke personen (waarvan er tenminste één aanbestedende
adjudicateur au sens de l'article 4 de la loi) et porte sur une overheid is in de zin van artikel 4 van de wet) en betrekking moeten
prestation visée par l'article 5 de la loi susvisée. hebben op een prestatie bedoeld door artikel 5 van de voormelde wet.
1.3. Conformément aux articles 141, 142 de la Constitution ainsi que 1.3. Overeenkomstig de artikelen 141, 142 van de Grondwet, alsook het
la Charte européenne sur l'autonomie locale, faite à Strasbourg le 15 Europees Charter inzake Lokale Autonomie, afgesloten te Straatsburg op
octobre 1985, ratifiée par l'ordonnance du 22 avril 1999, les administrations choisissent librement la manière avec laquelle elles entendent accomplir les missions d'intérêt public qui leur incombent. Lorsqu'elles font appel à leurs propres services régis par des exigences internes propres à la poursuite d'objectifs d'intérêt public ou à une régie communale sans personnalité juridique propre, la relation ainsi établie ne constitue pas un contrat à titre onéreux. Il ne s'agit donc pas d'un marché public, mais d'une opération purement interne aux communes, dite aussi "in house". Lorsque les communes concluent des contrats à titre onéreux avec des entités dotées d'une personnalité juridique propre - de droit public ou de droit privé - la relation relève en général de l'application de la réglementation des marchés publics. 15 oktober 1985, geratificeerd bij de ordonnantie van 22 april 1999, kiezen de besturen vrij de wijze waarop zij de taken van openbaar nut wensen te vervullen waarvoor zij aansprakelijk zijn. Wanneer zij een beroep doen op hun eigen diensten die zijn onderworpen aan interne vereisten eigen aan de verwezenlijking van doelstellingen van openbaar nut of op een gemeentelijke regie zonder eigen rechtspersoonlijkheid, dan zijn de betrekkingen die aldus tot stand worden gebracht geen contract onder bezwarende titel. Dan betreft het derhalve geen overheidsopdracht, maar een louter interne operatie van de gemeenten, ook "in house" genoemd. Wanneer de gemeenten contracten onder bezwarende titel sluiten met entiteiten die over een eigen - publiekrechtelijke of privaatrechtelijke - rechtspersoonlijkheid beschikken, dan is op deze betrekkingen doorgaans de regelgeving voor overheidsopdrachten van toepassing.
1.4. Une troisième forme de relation contractuelle existe lorsqu'une 1.4. Een derde vorm van contractuele betrekkingen bestaat wanneer een
commune conclut un contrat à titre onéreux avec une société dotée gemeente een contract onder bezwarende titel sluit met een
d'une personnalité juridique propre sur laquelle elle exerce un maatschappij die over eigen rechtspersoonlijkheid beschikt, maar
certain contrôle. Il s'agit dans le cas présentement envisagé d'une waarop zij een zekere controle uitoefent. In het voorliggende geval
intercommunale. Si cette relation se voit régulièrement qualifiée betreft het dan een intercommunale. Bij deze betrekkingen die
d'opération quasi interne ou "quasi in house", elle pose la question regelmatig als quasi interne operatie of "quasi in house" benoemd
kunnen worden, stelt zich de vraag in hoeverre men verplicht is in
de l'obligation d'appliquer dans certaines circonstances la bepaalde omstandigheden de regelgeving met betrekking tot de
réglementation des marchés publics. overheidsopdrachten toe te passen.
Dans son arrêt du 6 avril 2006 (ANAV/Comune di Bari - AMTAB Servizio In zijn arrest van 6 april 2006 (ANAV/Comune di Bari - AMTAB Servizio
SpA), la Cour a par ailleurs confirme la licéité de principe des SpA), heeft het Hof trouwens de principiële regelmatigheid bevestigd
intercommunales 100 % publiques par rapport au critère "in house". Cet van de 100 % openbare intercommunales ten opzichte van het "in house"
arrêt réaffirme la liberté de choix des pouvoirs publics entre l'appel criterium. Het arrest herbevestigt de keuzevrijheid van de overheden
au privé (dans le respect des règles de marchés publics), la création de structures de capitaux mixtes (également dans le respect des règles de marchés publics) et la création de structures purement publiques (pour laquelle les règles des marchés publics ne trouvent pas à s'appliquer). Un pouvoir public peut attribuer directement une concession de services publics à une société dont il détient entièrement le capital et pour autant qu'il détienne un contrôle analogue à celui qu'il exerce sur ses propres services et que cette société réalise l'essentiel de son activité avec la collectivité qui la détient. om een beroep te doen op de privé-sector (in naleving van de regels met betrekking tot de overheidsopdrachten), om gemengde kapitaalstructuren op te richten (eveneens onderworpen aan de regels met betrekking tot de overheidsopdrachten) of om zuiver openbare structuren in het leven te roepen (waarvoor de regels met betrekking tot de overheidsopdrachten niet van toepassing zijn). Een overheid kan rechtstreeks een concessie van openbare diensten toewijzen aan een maatschappij waarvan zij het volledige kapitaal bezit, dit voor zover zij hierop een controle heeft die analoog is aan deze op haar eigen diensten en op voorwaarde dat de maatschappij het grootste deel van haar activiteiten verricht ten behoeve van de overheid die haar oprichtte.
2. L'arrêt dit "Stadt Halle" (CJCE, affaire C-26/03 du 11 janvier 2005) 2. Het arrest "Stadt Halle" (HvJ EG, zaak C-26/03 van 11 januari 2005)
L'arrêt dit "Stadt Halle" vient de rappeler récemment les obligations Het arrest "Stadt Halle" bracht recent de verplichtingen van
des pouvoirs adjudicateurs en cette matière. Ses conclusions visent aanbestedende overheden ter zake in herinnering. De conclusies van het
directement les relations entre certaines formes d'organisation de la arrest viseren rechtstreeks de betrekkingen tussen bepaalde
gestion locale, soit les communes et les intercommunales pures et mixtes. organisatievormen van het plaatselijk beheer, i.e. de gemeenten, en de
zuivere en gemengde intercommunales.
2.1. La Cour de Justice des Communautés européennes a répondu par cet 2.1. Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen antwoordde
met dit arrest op een prejudiciële vraag met betrekking tot artikel
arrêt à une question préjudicielle au titre de l'article 234 du Traité 234 van het EU-verdrag, ingediend door het Oberlandesgericht Naumburg
CE introduite par l'Oberlandesgericht Naumburg dans le cadre du dat een geschil diende te beslechten tussen de "Stadt Halle"
règlement d'un litige opposant la Stadt Halle (Allemagne) et la (Duitsland) en de firma "RPL Recyclingpark Lochau Gmbh" enerzijds en
société RPL Recyclingpark Lochau Gmbh à la société Arbeitsgemeinchaft de firma "Arbeitsgemeinchaft Thermische Restabfall -und
Thermische Restabfall- und Energieverwertungsanlage TREA Leuna. Cette Energieverwertungsanlage TREA Leuna" anderzijds. Deze laatste
dernière contestait la régularité de l'attribution sans mise en betwistte de regelmatigheid van de toewijzing zonder mededinging van
concurrence d'un marché de service relatif au traitement, à la een dienstenopdracht met betrekking tot de verwerking, de recyclage en
valorisation et à l'élimination des déchets par la Stadt Halle à la de opruiming van afval door de Stadt Halle aan de RPL Lochau, die is
RPL Lochau, constituée en société à responsabilité limitée dont le opgericht als maatschappij met beperkte aansprakelijkheid, waarvan
capital est détenu majoritairement par la Stadt Halle et pour une part Stadt Halle het meerderheidsaandeel bezit en een privé-onderneming een
minoritaire par une société privée. Suite au recours introduit par la minderheidsaandeel. Naar aanleiding van het beroep ingediend door
TREA Leuna, la Stadt Halle fit valoir pour sa défense que la RPL "TREA Leuna" voerde Stadt Halle ter verdediging aan dat RPL Lochau uit
Lochau constitue une émanation d'elle-même par le fait qu'elle en haar zelf is afgeleid aangezien zij de meerderheid van het kapitaal
détient la majorité du capital et donc le contrôle et dès lors la bezit. Hieruit leidt zij af dat zij de onderneming controleert en dat
décision querellée doit être qualifiée d' "opération interne" ne de betwiste beslissing dan ook moet worden aanzien als een "interne
nécessitant aucune application des règles en matière de marchés operatie", waarvoor de regelgeving inzake overheidsopdrachten derhalve
publics. La Cour a contesté cette thèse. niet toegepast hoeft te worden. Het Hof betwistte deze stelling.
2.2. Des conclusions de la Cour, il y a lieu de rappeler les éléments 2.2. Van de besluiten van het Hof dienen de volgende elementen in
suivants : herinnering gebracht :
2.2.1. Lorsqu'un pouvoir adjudicateur a l'intention de conclure un contrat à titre onéreux portant sur des services visés par la réglementation avec une société qui lui est juridiquement distincte et dans le capital de laquelle il détient une participation avec une ou plusieurs entreprises privées, les procédures de passation de marchés publics prévues par les directives européennes doivent être appliquées. 2.2.2. Les règles communautaires en matière de marchés publics visent à la libre circulation des services et à l'ouverture de la concurrence non faussée par les Etats membres; elles sont dès lors d'application lorsque sont remplies les conditions qui y sont prévues. Toute exception à cette obligation est par conséquence d'interprétation 2.2.1. Als een aanbestedende overheid, met betrekking tot diensten waarop de regelgeving van toepassing is, de intentie heeft een contract onder bezwarende titel te sluiten met een maatschappij die juridisch onderscheiden is van zichzelf en waarin zij samen met één of meerdere privé-ondernemingen kapitaal aanhoudt, dan moeten de gunningsprocedures voor overheidsopdrachten worden toegepast zoals deze worden bepaald door de Europese richtlijnen. 2.2.2. De Europese regels inzake overheidsopdrachten beogen het vrij verkeer van diensten en het onvervalst openstellen van de mededinging door de lidstaten; zij zijn derhalve van toepassing als aan de voorwaarden is voldaan die zij vermelden. Elke uitzondering op deze verplichting moet daarom strikt geïnterpreteerd worden. In dat licht
stricte. Aussi, outre la relation purement interne en l'absence de en behoudens de louter interne relatie en het ontbreken van iedere
toute personnalité juridique distincte, l'arrêt Stadt Halle rappelle afzonderlijke rechtspersoonlijkheid wijst Stadt Halle op twee
deux exceptions : uitzonderingen :
- lorsqu'est transférée - lors de la création de la structure - la - als - bij de oprichting van de structuur - de beslissingsbevoegdheid
compétence décisionnelle de la commune au profit de l'intercommunale. van de gemeente wordt overgeheveld ten gunste van de intercommunale.
Toute exécution de prestations résultant de la simple exécution des Elke verrichting van prestaties die voortvloeit uit de uitvoering van
statuts ne constitue dès lors pas un marché public au sens de la de statuten is dus geen overheidsopdracht in de zin van de
réglementation. Par contre, est soumise à l'application de la regelgeving. Daarentegen is elke individuele bestelling waartoe de
réglementation des marchés publics, toute commande ponctuelle décidée gemeente beslist en waarvan het doel niet rechtstreeks en
par une commune et dont l'objet de celle-ci n'est pas directement et uitdrukkelijk vermeld wordt in de statutaire bepalingen van de
expressément inclus dans les missions statutaires de l'intercommunale intercommunale waarvoor deze laatste alleen beslist, onderworpen aan
et pour lesquelles celle-ci décide seule; de toepassing van de regelgeving op de overheidsopdrachten;
- lorsque la commune peut exercer sur l'intercommunale un contrôle - als de gemeente op de intercommunale een controle kan uitoefenen die
analoog is aan haar controle op haar eigen diensten en als de
analogue à celui qu'elle pratique sur ses propres services et que intercommunale het grootste deel van haar activiteit verricht ten
l'intercommunale réalise l'essentiel de son activité avec le ou les behoeve van de aandeelhoudende aanbestedende overheid (of overheden).
pouvoirs adjudicateurs qui la détiennent. Si la relation en question Als de betrekkingen in kwestie beantwoorden aan deze twee, overigens
satisfait à ces deux critères qui sont par ailleurs cumulatifs, il n'y cumulatieve, criteria, dan bestaat er geen contract in de zin van de
a pas de contrat au sens des directives et donc d'application de la richtlijnen en is er dus geen toepassing van de regelgeving op de
réglementation des marchés publics. overheidsopdrachten.
La notion de contrôle analogue doit s'analyser d'un point de vue Het begrip van de analoge controle dient geanalyseerd te worden vanuit
fonctionnel, "analogue" ne voulant pas dire "similaire" ou een functioneel oogpunt, aangezien "analoog" niet "vergelijkbaar" of
"identique". Il s'agit du droit de pouvoir délivrer des instructions "identiek" betekent. Het betreft het recht om instructies te geven en
et d'exercer un pouvoir de tutelle permettant de contrôler - voire de een toezichtsrecht op grond waarvan de beslissingen die door de
corriger - les décisions prises par l'intercommunale. Le contrôle doit intercommunale worden genomen, kunnen worden gecontroleerd en zelfs
pouvoir porter sur toutes les décisions, sur les choix stratégiques gecorrigeerd. De controle moet van toepassing kunnen zijn op alle
beslissingen, zowel op strategische keuzes als op individuele
comme sur les décisions de gestion individuelles. Il doit d'une part beleidsbeslissingen. Zij moet per geval uitgeoefend kunnen worden in
être apprécié au cas par cas en fonction des statuts de l'entité functie van de statuten van de betrokken entiteit en meer inhouden dan
concernée, et constituer davantage qu'une simple influence dominante : il s'agit de droits concrets de contrôle. Le principe du contrôle analogue ne doit pas être nécessairement considéré comme effectif dès lors que tous les membres d'une société sont des autorités publiques. 2.3. Toute participation - même minoritaire et sans droit de veto - d'une personne privée dans le capital d'une société à laquelle participe également un ou plusieurs pouvoirs adjudicateurs exclut tout contrôle analogue. En effet, les participations respectives privées et publiques poursuivent des objectifs par définition différents; l'objet poursuivi par une telle entreprise d'économie mixte diffère donc par principe fondamentalement des simples services de l'administration. Dès lors, toute attribution d'un marché public à une entreprise louter een dominante invloed : het betreft concrete controlerechten. Het beginsel van de analoge controle hoeft niet noodzakelijk als effectief beschouwd te worden uit hoofde van het feit dat alle leden van een maatschappij overheden zijn. 2.3. Elke deelneming - ook al is het een minderheidsaandeel of is er geen vetorecht aan verbonden - van een privé-persoon in het kapitaal van een maatschappij waarin tevens één of meerdere aanbestedende overheden deelnemen, sluit elke analoge controle uit. De deelname van respectievelijk particulieren en overheid streeft immers per definitie verschillende doelstellingen na; het doel dat door dit soort gemengde onderneming wordt nagestreefd, verschilt dus in beginsel essentieel van de eenvoudige diensten van het bestuur. Daarom houdt elke toewijzing zonder voorafgaande mededinging van een overheidsopdracht
d'économie mixte sans mise en concurrence préalable porte atteinte aux aan een gemengde onderneming een inbreuk in op de Europese regels
principes communautaires de mise en concurrence, de non discrimination inzake mededinging, non-discriminatie en gelijke behandeling en
et d'égalité de traitement et de transparence parce que favorisant transparantie omdat de privé-onderneming wordt begunstigd die in het
l'entreprise privée présente dans le capital au détriment de ses kapitaal vertegenwoordigd is ten koste van haar concurrenten.
concurrentes. 3. L'arrêt dit "Coname" (arrêt CJCE affaire C-231/03 du 21 juillet 3. Het arrest "Coname" (arrest HvJ EG, zaak C-231/03 van 21 juli 2005)
2005) Bij de toewijzing van een contract dat valt buiten het
Des obligations de transparence dans l'attribution de contrat sortant toepassingsgebied van de regelgeving op de overheidsopdrachten, zoals
du champ d'application de la réglementation des marchés publics tels een concessie van openbare diensten, moet ook aan
que des concessions de services publics sont également à respecter. transparantieverplichtingen voldaan worden. Dit is in hoofdzaak wat
C'est en substance ce qu'a rappelé un autre arrêt récent de la Cour de een ander recent arrest van het Hof van Justitie van de Europese
Justice des Communautés européennes dans le cadre d'une réponse à une Gemeenschappen stelt in antwoord op een prejudiciële vraag gesteld
question préjudicielle posée par une juridiction italienne. door een Italiaanse rechtbank.
3.1. Il s'agissait de l'attribution directe - sans autre forme de 3.1. Het betrof de rechtstreekse toewijzing - zonder enige vorm van
publicité - par une commune d'une concession relative à la gestion de bekendmaking - door een gemeente van een concessie voor het beheer van
la distribution de gaz à une société d'économie mixte au capital gasdistributie aan een gemengde maatschappij met een
majoritairement public et dans laquelle elle détient 0,97 % du meerderheidsaandeel van de overheid en waarin zij zelf 0,97 % van het
capital. En l'absence de circonstances objectives tel qu'un enjeu kapitaal aanhield. Bij gebrek aan objectieve omstandigheden, zoals een
économique très réduit, et compte tenu du fait qu'une telle concession zeer klein economisch belang, en rekening houdend met het feit dat een
était susceptible d'intéresser des entreprises situées dans d'autres dergelijke concessie van belang kan zijn voor ondernemingen uit andere
Etats membres, la Cour a jugé qu'une telle attitude était constitutive lidstaten heeft het Hof geoordeeld dat deze houding een ongelijke
d'une différence de traitement au détriment de toute entreprise située behandeling invoert ten nadele van ondernemingen gevestigd in een
dans un autre Etat membre, interdite par les articles 43 et 49 du Traité CE. En outre, une participation dans le capital à hauteur de 0,97 % n'était pas de nature à permettre à la commune concernée d'exercer un contrôle analogue à celui qu'elle exerce sur ses propres services; et la Cour d'insister sur le fait que toute entité ouverte même partiellement au capital privé ne permet pas d'être assimilée à un service interne. 3.2. En l'absence d'obligations comparables à celles fixées par les directives européennes pour les contrats relevant de la notion de marchés publics, l'obligation de transparence à charge du pouvoir adjudicateur "consiste à garantir, en faveur de tout soumissionnaire andere lidstaat, wat verboden wordt door de artikelen 43 en 49 van het EG-Verdrag. Bovendien is een deelneming van 0,97 % in het kapitaal niet van die aard dat zij de betrokken gemeente de mogelijkheid biedt een controle uit te oefenen die analoog is aan de controle die zij uitoefent op haar eigen diensten; het Hof legt er de nadruk op dat een entiteit die ook maar gedeeltelijk uit privé-kapitaal bestaat niet mag worden gelijkgesteld met een interne dienst. 3.2. Bij gebrek aan verplichtingen vergelijkbaar met diegene die worden opgelegd door de Europese richtlijnen voor contracten die vallen onder het begrip overheidsopdrachten bestaat volgens het Hof de transparantieplicht ten laste van de aanbestedende overheid erin om iedere mogelijke inschrijver een passende mate van bekendmaking te waarborgen waardoor de dienstenopdracht kan worden opengesteld voor de concurrentie en een toezicht op de onpartijdigheid van de gunningsprocedures mogelijk wordt ("[...] consiste à garantir, en faveur de tout soumissionnaire potentiel, un degré de publicité
potentiel, un degré de publicité adéquat permettant une ouverture du adéquat permettant une ouverture du marché de services à la
marché de services à la concurrence ainsi que le contrôle de concurrence ainsi que le contrôle de l'impartialité des procédures
l'impartialité des procédures d'adjudication" (point 62 de l'arrêt d'adjudication" - punt 62 van het voormelde arrest).
précité). Pour déterminer ce "degré de publicité adéquat", il y a lieu de Om deze passende mate van bekendmaking te bepalen, dient in het kader
considérer dans le cadre d'une analyse de marché, pour quels van een marktanalyse te worden overwogen welke economische operatoren
opérateurs économiques le contrat projeté présente un intérêt. La bij het voorziene contract belang kunnen hebben. De mogelijke
concurrence potentielle, la valeur et l'objet du contrat joueront à concurrentie, de waarde en het voorwerp van het contract zullen in dit
cet égard un rôle décisif. Il convient ensuite de poser la question de opzicht een beslissende rol spelen. Vervolgens dient de vraag gesteld
la publication, de son contenu et de son mode le plus adéquat en betreffende de bekendmaking, de inhoud hiervan en de meest gepaste
regard de la circonstance en question (soit d'une part la portée wijze (enerzijds de geografische draagwijdte, d.w.z. plaatselijk,
géographique, c'est-à-dire le niveau local, régional, national ou
européen, et d'autre part le média proprement dit, de l'affichage regionaal, nationaal of Europees, en anderzijds de gebruikte
communale à la publicité via l'Internet en passant par la communicatiedrager, die gaat van gemeentelijke affichage tot
communication imprimée classique dans les journaux officiels ou la bekendmaking op het internet, via klassiek drukwerk in officiële
presse spécialisée). kranten of de gespecialiseerde pers).
4. Les applications pratiques à la situation locale bruxelloise 4. De praktische toepassingen op de Brusselse plaatselijke situatie
J'attire dès lors votre attention sur les conséquences pratiques qu'il Derhalve vestig ik uw aandacht op de praktische gevolgen die men uit
deze rechtspraak dient te trekken op het niveau van de Brusselse
y a lieu de déduire de cette jurisprudence aux niveaux des pouvoirs plaatselijke overheden op het gebied van de oprichting van
locaux bruxellois en matière de création de personnes juridiques onderscheiden rechtspersonen en van de omschrijving van de
distinctes et de qualification des contrats entre ces personnes. overeenkomsten tussen deze rechtspersonen.
4.1. La relation "in house" et l'organisation interne du service 4.1. De "in house"-betrekkingen en de interne organisatie van de
Une commune peut accomplir les tâches d'intérêt public qui lui dienst Een gemeente mag de taken van algemeen belang uitvoeren die haar via
incombent par ses propres moyens, administratifs et techniques, en haar eigen administratieve en technische middelen opgelegd zijn, met
d'autres termes, ses propres services, voire par l'intermédiaire d'une andere woorden, via haar eigen diensten, zelfs via een gewone
gemeenteregie. In dit geval is er geenszins sprake van een
régie communale ordinaire. Il n'est dans ce cas aucunement question de overeenkomst onder bezwarende titel - de regelgeving op de
contrat à titre onéreux - la réglementation des marchés publics ne overheidsopdrachten is dus niet van toepassing - vermits de betrokken
trouve dès lors pas à s'appliquer - puisque l'entité concernée n'est entiteit juridisch niet onderscheiden is van de aanbestedende overheid
pas distincte juridiquement du pouvoir adjudicateur : il s'agit d'une : het betreft stricto sensu "in house"-betrekkingen.
relation "in house" au sens strict. 4.2. De "in house"-betrekkingen tussen een gemeente en een
4.2. La relation "in house" entre une commune et une intercommunale intercommunale
Une relation entre deux personnes distinctes, une commune et une Om als interne operatie of als "in house" gekwalificeerd te kunnen
worden, moeten betrekkingen tussen twee onderscheiden personen, een
intercommunale, doit répondre aux conditions suivantes pour être gemeente en een intercommunale, beantwoorden aan de volgende
qualifiée d'opération interne ou "in house" : voorwaarden :
1° la commune doit se dessaisir totalement de sa compétence en la 1° de gemeente moet vrijwillig volledig afstand doen van haar
matière concernée. Ce dessaisissement a pour conséquence que la bevoegdheid op het betrokken gebied. Dit uit handen geven heeft tot
commune ne pourra plus intervenir en aucune manière et à quel que gevolg dat de gemeente op geen enkele wijze en in welke fase dan ook,
stade que ce soit dans le processus décisionnel; nog zal kunnen tussenbeide komen in het besluitvormingsproces;
2° l'intercommunale doit reprendre dans son objet et dans ses statuts 2° de intercommunale moet de materie in kwestie als eigen opdracht in
la matière en question comme mission propre. haar maatschappelijk doel en in haar statuten opnemen.
Als een intercommunale integraal in de plaats treedt van haar
Selon la jurisprudence traditionnelle du Conseil d'Etat relative à la gemeenten om bepaalde economische activiteiten te voeren, is volgens
de traditionele rechtspraak van de Raad van State met betrekking tot
notion de transfert de compétences des communes vers les het begrip overdracht van bevoegdheden van de gemeenten naar de
intercommunales pures (arrêt Fédération nationale des Entrepreneurs zuivere intercommunales (arrest "Fédération nationale des
routiers de 1981, CE n° 21.624 du 2 décembre 1981), lorsqu'une intercommunale est intégralement substituée à ses communes pour mener certaines activités économiques (l'intercommunale étant elle-même un pouvoir adjudicateur et soumise, en tant que telle, à la législation sur les marchés publics dans ses relations avec les tiers), la réglementation des marchés publics ne trouve pas à s'appliquer dans les relations nouées entre les communes et l'intercommunale. Là où il y a substitution de l'intercommunale à la commune, il faut en effet considérer qu'il s'agit d'une réorganisation, expression de la puissance publique qui, comme telle, échappe au champs d'application de la législation dérivée sur les marchés publics en application de Entrepreneurs routiers - Nationale Federatie van de Wegenbouwaannemers" van 1981, E.G. nr. 21.624 van 2 december 1981) de regelgeving op de overheidsopdrachten niet van toepassing op de betrekkingen die tussen de gemeenten en intercommunale aangeknoopt worden (vermits de intercommunale zelf aanbestedende overheid is en in haar betrekkingen met derden als dusdanig onderworpen aan de wetgeving op de overheidsopdrachten). Waar de intercommunale zich in de plaats stelt van de gemeente, daar moet men inderdaad in aanmerking nemen dat het een herinrichting betreft, die als uitdrukking van het openbaar
l'article 45 du Traité. gezag, als dusdanig, in toepassing van artikel 45 van het Verdrag een
uitzondering vormt op de toepassingsgebieden van de afgeleide
4.3. L'existence de droits exclusifs wetgeving op de overheidsopdrachten.
4.3. Het bestaan van exclusieve rechten
Lorsque la mission assurée par une intercommunale porte sur des Als de opdracht waarmee een intercommunale belast is, slaat op
services au sens de l'article 5 et de l'annexe 2 de la loi du 24 diensten in de zin van artikel 5 van bijlage 2 bij de wet van 24
décembre 1993 et fait l'objet d'un droit exclusif en vertu de december 1993 en die opdracht overeenkomstig artikel 3, § 2 van de
dispositions législatives, réglementaires ou administratives voornoemde wet en artikel 25 van richtlijn 2004/17 en artikel 18 van
conformément à l'article 3, § 2, de la loi précitée et des articles 25 richtlijn 2004/18 het voorwerp uitmaakt van een exclusief recht
krachtens wetsbepalingen, verordenende of administratieve bepalingen,
de la directive 2004/17 et 18 de la directive 2004/18, celle-ci se dan wordt die opdracht uitdrukkelijk buiten het toepassingsgebied van
voit expressément exclue du champ d'application de la réglementation de regelgeving op de overheidsopdrachten geplaatst, zelfs wanneer zij
des marchés publics alors même qu'elle constitue un contrat à titre een overeenkomst onder bezwarende titel vormt. Om de opdracht in
onéreux. En effet, la commune n'a d'autre choix que de recourir à kwestie uit te voeren, heeft de gemeente immers geen andere keuze dan
l'intercommunale pour assurer la mission en question. haar toevlucht te nemen tot de intercommunale.
4.4. Le contrat à titre onéreux entre une commune et une 4.4. De overeenkomst onder bezwarende titel tussen een gemeente en een
intercommunale intercommunale
Lorsque les statuts d'une intercommunale ne prévoient que la Als de statuten van een intercommunale voor de gemeenten die lid zijn
possibilité pour les communes membres de l'intercommunale de recourir van de intercommunale voor dergelijke activiteit enkel in de
aux services de celle-ci pour telle activité, cette dernière entre mogelijkheid voorzien om hun toevlucht te nemen tot de diensten van
die intercommunale, dan behoort deze laatste tot het toepassingsgebied
dans le champ d'application ratione materiae des directives ratione materiae van de Europese richtlijnen en van de Belgische
européennes et de la réglementation belge des marchés publics. En d'autres termes, les communes qui externaliseront la gestion de cette mission ne pourront la confier à l'intercommunale sans avoir organisé au préalable une mise en concurrence dans le cadre de laquelle l'intercommunale devra se voir traiter au même titre que tout autre opérateur public ou privé désireux de participer à la procédure. 4.5. Le choix du partenaire privé dans le cadre d'une intercommunale mixte Les règles à suivre pour le choix d'un partenaire privé dans le cadre d'une intercommunale mixte sont intimement liées à l'objet social de la société à créer : - si cet objet social est précis et que le choix du partenaire privé intègre également celui du projet à mettre en oeuvre, ou, en d'autres termes, le partenaire privé est choisi en fonction du projet qu'il propose, la procédure pourrait entrer en principe dans le champ regelgeving op de overheidsopdrachten. Met andere woorden, de gemeenten die het beheer van deze opdracht externaliseren, kunnen haar niet toevertrouwen aan de intercommunale zonder van tevoren een mededinging georganiseerd te hebben waarin de intercommunale op dezelfde wijze behandeld dient te worden als elke andere openbare of private operator die aan de procedure wenst deel te nemen. 4.5. De keuze van de privé-partner in het kader van een gemengde intercommunale De regels die gevolgd moeten worden voor de keuze van een privé-partner in het kader van een gemengde intercommunale zijn nauw verbonden met het maatschappelijk doel van de op te richten vennootschap : - als dit maatschappelijk doel heel precies is en als de keuze van de private partner eveneens de keuze van het uit te voeren project inhoudt, of, anders gezegd, als de private partner gekozen wordt in functie van het project dat hij voorstelt, dan zou de procedure in principe tot het toepassingsgebied van de regelgeving op de
d'application de la réglementation des marchés publics (selon C.E., overheidsopdrachten kunnen behoren (volgens arrest nr. 145.163 van30
arrêt n° 145.163 du 30 mai 2005 SA Constructions industrielles de la mei 2005 van de E.G., SA Constructions industrielles de la
Méditerranée, C.N.I.M./Association intercommunale de traitement des Méditerranée, C.N.I.M./Association intercommunale de traitement des
déchets de la Région liégeoise, étant entendu que cet arrêt est une déchets de la Région liégeoise, met dien verstande dat dit arrest een
suspension et ne constitue donc pas encore une mesure définitive); beslissing schorst en dus nog geen definitieve maatregel is);
- si cet objet social est de portée générale, le choix du partenaire - als dit maatschappelijk doel een algemene draagwijdte heeft, valt de
privé n'entre pas dans le cadre de la réglementation des marchés keuze van de private partner buiten het kader van de regelgeving op de
publics. Comme précisé dans l'arrêt dit Coname cité ci-dessus, il y a overheidsopdrachten. Zoals gepreciseerd wordt in het zogenaamde
lieu toutefois d'assurer à la procédure un "degré de publicité Coname-arrest dat hierboven wordt vermeld, moet men aan de procedure
evenwel een "passende mate van bekendmaking" geven, met inachtneming
adéquat" dans le respect des dispositions des articles 43 et 49 du de bepalingen van de artikelen 43 en 49 van het EG-Verdrag. Bij gebrek
Traité CE. En l'absence de règles précises, je préconise de recourir aan duidelijke regels, dring ik erop aan dat er gebruik wordt gemaakt
aux règles prévues en matière de publicité par la réglementation des van de door de regelgeving op de overheidsopdrachten bepaalde regels
marchés publics, ceci aux fins de conférer à la procédure les inzake bekendmaking, dit om op het vlak van de naleving van de
garanties indispensables en matière de respect des principes de non beginselen van non-discriminatie, gelijke behandeling en
discrimination, d'égalité de traitement et de transparence. transparantie, de onontbeerlijke waarborgen aan de procedure te
A cet égard, il y a lieu de rappeler que le Conseil de la concurrence, verlenen. In dit opzicht dient erop gewezen te worden dat de Raad van de
sur renvoi du dossier décidé par la Commission européenne le 19 Mededinging, na de op 19 december 2003 door de Europese Commissie
décembre 2003, a décidé le 8 mars 2004 (décision n° 2004-C/C-26) de ne besliste verwijzing van het dossier, op 8 maart 2004 (beslissing nr.
pas s'opposer à l'opération de constitution de la nouvelle 2004-C/C-26) heeft besloten om zich niet te verzetten tegen het
intercommunale mixte Sibelga, issue du regroupement des oprichten van de nieuwe gemengde intercommunale Sibelga, ontstaan uit
intercommunales des groupes Interelec - Interga et Sibelgaz. de hergroepering van de intercommunales van de groepen Interelec-Interga en Sibelgaz.
Vanaf het moment dat zij binnen het gebied van haar statutair doel
Une fois l'intercommunale mixte constituée, ses relations avec les blijven, vallen de betrekkingen van de gemengde intercommunale met de
communes n'entreront pas dans le champ d'application ratione materiae gemeenten, eens dat deze intercommunale is opgericht, niet binnen het
de la réglementation des marchés publics dès lors qu'elles restent toepassingsveld ratione materiae van de regelgeving op de
dans le champ de son objet statutaire. Par contre, lorsqu'une commune overheidsopdrachten. Maar als een gemeente haar daarentegen andere
vient à lui passer d'autres commandes ne correspondant pas à cet objet opdrachten toekent die niet stroken met dit statutair doel, dan zullen
statutaire, l'application des règles de marché public s'imposera. de regels van de overheidsopdracht van toepassing zijn.
Il est par contre interdit de constituer une intercommunale pure pour Het is daarentegen ook verboden een zuivere intercommunale op te
ouvrir ensuite son capital au secteur privé sans respecter les richten om vervolgens haar kapitaal voor de privé-sector open te
obligations de mise en concurrence requises. stellen zonder de vereiste mededingingsverplichtingen na te leven.
6. Les modalités de contrôle des intercommunales pures et mixtes par 6. De controleregels op zuivere en gemengde intercommunales door het
la Région de Bruxelles-Capitale Brussels Hoofdstedelijk Gewest
6.1. Je rappelle aux autorités des intercommunales que l'ordonnance du 6.1. Ik wijs de intercommunale overheden erop dat de ordonnantie van
19 juillet 2001 organisant la tutelle administrative sur les 19 juli 2001 houdende regeling van het administratief toezicht op de
intercommunales de la Région de Bruxelles-Capitale instaure une intercommunales van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, bij toepassing
tutelle générale (suspension et annulation) et une tutelle van de bepalingen van haar artikelen 7, 8 en 9 een algemeen toezicht
d'approbation en application des dispositions de ses articles 7, 8 et (schorsing en nietigverklaring) en een goedkeuringstoezicht invoert.
9. Les motifs justifiant une intervention de l'autorité de tutelle De gronden die een tussenkomst van de toezichthoudende overheid
sont les cas classiques de décisions violant la loi ou blessant rechtvaardigen, zijn de klassieke gevallen van beslissingen die de wet
l'intérêt général. schenden of het algemeen belang schaden.
6.2. L'article 6 de l'ordonnance prévoit que tous les actes de 6.2. Artikel 6 van de ordonnantie bepaalt dat alle handelingen van de
l'assemblée générale, du conseil d'administration et du collège des algemene vergadering, van de raad van bestuur en van het college van
commissaires sont à transmettre à l'autorité de tutelle. commissarissen, aan de toezichthoudende overheid toegestuurd moeten
Les décisions suivantes sont soumises à l'approbation préalable de worden. De volgende beslissingen zijn onderworpen aan de voorafgaande
l'autorité de tutelle (article 9) : goedkeuring van de toezichthoudende overheid (artikel 9) :
- l'acte de constitution, les statuts et les annexes qui en vertu des - de oprichtingsakte, de statuten en de bijlagen die er krachtens de
statuts en font intégralement partie; statuten integraal deel van uitmaken;
- les décisions en matière de conventions relatives aux fournitures et - de beslissingen op het vlak van overeenkomsten betreffende de
services d'intérêt communal entre les intercommunales elles-mêmes ou leveringen en diensten van algemeen belang tussen de intercommunales
entre les intercommunales et les communes. zelf of tussen de intercommunales en de gemeenten.
Toutes les décisions (conditions et attributions) relatives à la Alle beslissingen (voorwaarden en toewijzingen) betreffende het gunnen
passation des marchés publics de travaux, de fournitures et de van de overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten zijn op
services sont soumises quant à eux à la tutelle générale de suspension hun beurt onderworpen aan het algemeen schorsings- en
et d'annulation (article 7) vernietigingstoezicht (artikel 7).
6.3. Les intercommunales disposent de 20 jours de calendrier pour 6.3. De intercommunales beschikken over 20 kalenderdagen om hun akten
transmettre leurs actes. L'autorité de tutelle dispose quant à elle de voor te leggen. De toezichthoudende overheid van haar kant beschikt
40 jours de calendrier pour prendre une mesure de suspension ou over 40 kalenderdagen om een maatregel van schorsing of
d'annulation; elle dispose de ce même délai pour l'approbation (ce nietigverklaring te treffen; zij beschikt over dezelfde termijn voor
délai peut toutefois être prorogé). de goedkeuring (deze termijn kan evenwel verlengd worden).
6.4. Le Conseil d'Etat et les Cours et Tribunaux sont, par ailleurs 6.4. De Raad van State en de Hoven en Rechtbanken zijn, elk volgens
chacun selon leurs compétences, habilités a exercer également un zijn bevoegdheden, in geval van beroep bevoegd om eveneens controle
contrôle sur les décisions des communes, régies communales autonomes uit te oefenen op de beslissingen van de gemeenten, autonome
et intercommunales en cas de recours. gemeentelijke regies en intercommunales.
7. Les régies communales autonomes 7. De autonome gemeentelijke regies
7.1. La compétence que détient la Région de Bruxelles-Capitale pour 7.1. De bevoegdheid die het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft om
organiser la tutelle administrative ordinaire au sens de l'article 7, het gewoon administratief toezicht in de zin van artikel 7, 1ste lid
alinéa 1er, de la loi spéciale du 8 août 1980 (modifié par les lois van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 (gewijzigd door de
spéciales du 8 août 1988, du 16 juillet 1993 et remplacé par la loi bijzondere wetten van 8 augustus 1988, 16 juli 1993 en vervangen door
spéciale du 13 juillet 2001 susmentionnées) s'étend à toutes les institutions communales, soit à ce titre également les régies communales autonomes. 7.2. La Région de Bruxelles-Capitale n'a pas encore organisé de tutelle propre sur les régies communales autonomes. L'absence d'ordonnance régionale spécifique à cette matière n'exclut toutefois pas que ces organismes puissent être soumis à la tutelle régionale. Dans l'attente d'une ordonnance spécifique à l'instar de celles des communes et des intercommunales susvisées, ce type d'institutions communales reste provisoirement soumis à la tutelle organisée par les articles 86 à 88 de la loi communale du 30 mars 1836. Cette tutelle comporte la suspension (organisée par l'article 86), l'annulation (par bovenvermelde bijzondere wet van 13 juli 2001) te organiseren, is op alle gemeentelijke instellingen van toepassing, en derhalve ook op de autonome gemeentelijke regies. 7.2. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest organiseerde nog geen eigen toezicht op de autonome gemeentelijke regieën. Het gebrek aan een gewestelijke ordonnantie die specifiek is voor deze materie sluit evenwel niet uit dat deze instellingen aan het gewestelijk toezicht onderworpen kunnen worden. In afwachting van een specifieke ordonnantie naar het voorbeeld van deze van bovenbedoelde gemeenten en intercommunales, blijft dit type van gemeentelijke instellingen voorlopig onderworpen aan het toezicht dat door de artikelen 86 tot 88 van de gemeentewet van 30 maart 1836 ingesteld wordt. Dit toezicht omvat de schorsing (georganiseerd door artikel 86), de nietigverklaring (door artikel 87) en het ter plaatse sturen van een
l'article 87) et l'envoi d'un commissaire spécial (par l'article 88). bijzondere commissaris (door artikel 88).
8. L'application de la réglementation des marchés publics 8. De toepassing van de regelgeving op de overheidsopdrachten
8.1. Pour les communes, les régies communales autonomes et les 8.1. Als zij overheidsopdrachten gunnen die van het stelsel van de
intercommunales pures et mixtes lorsqu'elles passent des marchés zogenaamde klassieke sectoren afhangen, zijn voor de gemeenten, de
publics relevant du régime des secteurs dits classiques, les autonome gemeenteregies en de zuivere en gemengde intercommunales, de
dispositions suivantes sont d'application : volgende bepalingen van toepassing :
- le Livre Ier, Titre Ier, II, III (articles 1er, et 3 à 25) et V de - Boek I, Titels I, II en III (artikel 1 en artikelen 3 tot 25) en V
la loi du 24 décembre 1993; van de wet van 24 december 1993 betreffende de overheidsopdrachten en
sommige opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten;
- l'arrêté royal du 8 janvier 1996 relatif aux marchés publics de - het koninklijk besluit van 8 januari 1996 betreffende de
travaux, de fournitures et de services et aux concessions de travaux publics; overheidsopdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten en de concessies voor openbare werken;
- l'arrêté royal du 26 septembre 1996 établissant les règles - het koninklijk besluit van 26 september 1996 tot bepaling van de
d'exécution des marchés publics et des concessions de travaux publics algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de
et son annexe, le Cahier général des Charges des marchés publics de concessies voor openbare werken en zijn bijlage, de Algemene
travaux, de fournitures et de services et des concessions de travaux Aannemingsvoorwaarden voor de overheidsopdrachten voor aanneming van
werken, leveringen en diensten en voor de concessies voor openbare
publics. werken.
8.2. Pour les intercommunales pures et mixtes (les éventuelles régies 8.2. Wanneer zij overheidsopdrachten gunnen die afhangen van het
communales autonomes à venir) lorsqu'elles passent des marchés publics stelsel van de zogenaamde bijzondere water-, energie-, vervoer- en
relevant du régime des secteurs dits spéciaux de l'eau, de l'énergie, postdienstsectoren, zijn voor de zuivere en gemengde intercommunales
des transports et des services postaux, les dispositions suivantes (de te verwachten eventuele autonome gemeenteregies) de volgende
sont d'application : bepalingen van toepassing :
- le Livre Ier, Titre IV (articles 1er à 3 et 26 à 41quinquies ) de la - Boek I, Titel IV (artikelen 1 tot 3 en artikelen 26 tot 41quinquies
loi du 24 décembre 1993; ) van de wet van 24 december 1993;
- l'arrêté royal du 10 janvier 1996 relatif aux marchés publics de - het koninklijk besluit van 10 januari 1996 betreffende de
travaux, de fournitures et de services dans les secteurs de l'eau, de overheidsopdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten
l'énergie, des transports et des services postaux; in de sectoren water, energie, vervoer en postdiensten;
- l'arrêté royal du 26 septembre 1996 établissant les règles d'exécution des marchés publics et des concessions de travaux publics et son annexe, le Cahier général des Charges des marchés publics de travaux, de fournitures et de services et des concessions de travaux publics. Je vous invite à tenir compte scrupuleusement des conséquences de ces derniers développements de la jurisprudence européenne dans toutes les relations entre communes et intercommunales. Les services de mon administration compétents en ces matières sont à votre disposition pour tout soutien technique qui vous serait nécessaire aux fins d'inscrire vos projets dans le respect des réglementations en vigueur. Le Ministre-Président, - het koninklijk besluit van 26 september 1996 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken en zijn bijlage, de Algemene Aannemingsvoorwaarden voor de overheidsopdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten en voor de concessies voor openbare werken. Ik verzoek u om nauwgezet rekening te houden met de gevolgen van deze laatste ontwikkelingen van de Europese rechtspraak in alle betrekkingen tussen gemeenten en intercommunales. De ter zake bevoegde diensten van mijn administratie staan ter uwer beschikking voor elke technische ondersteuning die u nodig acht om uw projecten nauwgezet te doen aansluiten bij de geldende regelgevingen. De Minister-President,
Ch. PICQUE Ch. PICQUE
^