Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêté Royal du 03/05/1999
← Retour vers "Arrêté royal organisant un système de décision anticipée en matière fiscale "
Arrêté royal organisant un système de décision anticipée en matière fiscale Koninklijk besluit tot inrichting van een systeem van voorafgaande beslissingen in fiscale zaken
MINISTERE DES FINANCES MINISTERIE VAN FINANCIEN
3 MAI 1999. - Arrêté royal organisant un système de décision anticipée 3 MEI 1999. - Koninklijk besluit tot inrichting van een systeem van
en matière fiscale voorafgaande beslissingen in fiscale zaken
RAPPORT AU ROI VERSLAG AAN DE KONING
Sire, Sire,
L'arrêté que nous avons l'honneur de soumettre à la signature de Votre Het besluit dat ter ondertekening van Uwe Majesteit wordt voorgelegd,
Majesté est pris sur le fondement des articles 37 et 107, alinéa 2, de wordt genomen op grond van de artikelen 37 en 107, tweede lid, van de
la Constitution. Grondwet.
Ces articles fondent le pouvoir organique du Roi de répartir les attributions du Pouvoir Exécutif et de régler le fonctionnement des départements ministériels. GENERALITES Garantir la sécurité juridique des opérateurs économiques est une condition essentielle au développement des investissements. Pour atteindre cet objectif, il est nécessaire d'offrir au contribuable la possibilité d'interroger l'administration fiscale en vue d'obtenir une décision par laquelle celle-ci détermine comment elle appliquera la loi par rapport à une situation non encore réalisée qui lui est exposée. En Belgique, quelques dispositions légales particulières permettent déjà au contribuable d'obtenir un accord de l'administration, ainsi le Deze artikelen verlenen aan de Koning de organieke macht om de aan de Uitvoerende Macht toegekende bevoegdheden te verdelen en om de werking van de Ministeriële Departementen te regelen. ALGEMEEN Het waarborgen van juridische zekerheid aan de economische actoren is een essentiële voorwaarde voor de ontwikkeling van de investeringen. Om dat doel te bereiken, is het nodig de belastingplichtige de mogelijkheid te bieden de fiscale administratie te raadplegen teneinde een beslissing te bekomen waarin zij bepaalt hoe zij de wet zal toepassen ten opzichte van een nog niet verwezenlijkte situatie die haar wordt uiteengezet. Enkele bijzondere wettelijke bepalingen laten de belastingplichtige reeds toe om in België een akkoord te bekomen van de administratie, zoals het stelsel van de coördinatiecentra voorzien door het
régime des centres de coordination régi par l'arrêté royal n° 187 et koninklijk besluit nr. 187 en het stelsel van de aanvragen die
celui des demandes à adresser, conformément à l'article 345 du Code overeenkomstig artikel 345 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen
des impôts sur les revenus 1992, à la Commission des accords fiscaux 1992, aan de Commissie voor voorafgaande fiscale akkoorden kunnen
préalables. A côté de celles-ci, la pratique a mis en place, par le worden gericht. Daarnaast is door middel van administratieve
biais de circulaires administratives, des procédures analogues circulaires een praktijk van analoge procedures uitgewerkt
s'agissant notamment des centres de distribution et de service. Ces inzonderheid met betrekking tot distributie- en dienstencentra. Die
dispositifs n'appréhendent, cependant, qu'un nombre réduit d'activités bepalingen omvatten evenwel slechts een beperkt aantal activiteiten of
ou d'opérations sans que n'existe, en la matière, de pratique verrichtingen zonder dat er op dat vlak een gesystematiseerde en
systématisée et uniforme. éénvormige praktijk bestaat.
Dès lors, en dehors de ces hypothèses limitées, l'administration Behoudens die in aantal beperkte hypothesen, bepaalt de administratie
détermine sa position, la première fois, au moment du contrôle, soit bijgevolg voor de eerste keer haar standpunt op het ogenblik van de
longtemps après que le fait générateur de l'impôt se sera réalisé. Ce controle, hetzij lange tijd nadat het feit dat de belasting doet
ontstaan, zich heeft voorgedaan. Het is die tijdspanne tussen het feit
laps de temps séparant le fait générateur de l'établissement de dat de belasting doet ontstaan en de vestiging van de belasting die de
l'impôt crée l'insécurité juridique, à défaut d'une suffisante prévisibilité quant à l'application de la règle de droit fiscal. S'il est, certes, possible d'interroger l'administration centrale dans des situations particulières ou complexes, aucun délai n'existe pour fournir une réponse aux questions posées et l'interlocuteur est, le plus souvent, insuffisamment identifiable, de telle sorte que, surtout pour les nouveaux investisseurs, toute consultation préalable est, en principe, impossible. PORTEE DE L'ARRETE ROYAL PROPOSE Le texte proposé entend, d'abord, étendre la possibilité d'obtenir une décision anticipée aux projets d'investissement en immobilisations corporelles ou incorporelles. Si les immobilisations financières sont expressément exclues, la décision anticipée pourra, naturellement, porter sur les conséquences fiscales, pour l'investisseur, du financement des immobilisations corporelles ou incorporelles. Dans ce cadre, les demandes de décisions anticipées pourront notamment concerner : juridische onzekerheid doet ontstaan, wegens een onvoldoende voorspelbaarheid wat de toepassing van de regels van het fiscaal recht betreft. Het is weliswaar mogelijk in bijzondere of ingewikkelde situaties het hoofdbestuur te raadplegen, maar er is geen enkele termijn bepaald voor het beantwoorden van de gestelde vragen en de gesprekspartner is meestal onvoldoende identificeerbaar, zodat, vooral voor nieuwe investeerders, elke voorafgaande raadpleging in de praktijk onmogelijk is. DRAAGWIJDTE VAN HET VOORGESTELDE KONINLIJKE BESLUIT In de voorgestelde tekst wordt vooreerst de mogelijkheid om een voorafgaande beslissing te bekomen, uitgebreid tot investeringsprojecten in materiële en immateriële vaste activa. Weliswaar worden de financiële vaste activa uitdrukkelijk uitgesloten, maar de voorafgaande beslissing kan uiteraard ook slaan op de fiscale gevolgen voor de investeerder, van de financiering van de materiële of immateriële vaste activa. In dit kader kunnen de aanvragen om voorafgaande beslissingen onder andere betrekking hebben op :
1° les annuités d'amortissement pour des investissements en 1° de afschrijvingsannuïteiten voor investeringen in materiële of
immobilisations corporelles ou incorporelles; immateriële vaste activa;
2° l'existence ou non d'un établissement stable en Belgique; 2° het al dan niet bestaan van een vaste inrichting in België;
3° l'application de l'article 26 du Code des impôts sur les revenus 3° de toepassing van artikel 26 van het Wetboek van de
1992 s'agissant des méthodes de « cost plus », des conventions de « inkomstenbelastingen 1992 handelend over de « cost plus »-methodes,
over de « cost sharing »-overeenkomsten, over de verscheidene
cost sharing », des rémunérations diverses « at arm's length », des vergoedingen « at arm's length », over de voorwaarden tot toekenning
conditions d'octroi de « management fees »; van « management fees »;
4° l'application du droit d'enregistrement sur les apports en capital; 5° le régime TVA sur les opérations extracommunautaires. Le texte proposé tend, ensuite, à instaurer une procédure uniformisée, à la fois, par la mise en place d'un centre décisionnel unique et par l'instauration de délais endéans lesquels la décision anticipée doit être rendue. Ainsi, sous réserve des accords octroyés dans le cadre des dispositifs légaux existants, toute décision anticipée sera rendue par le Ministre des Finances ou son délégué, en ce compris les décisions relatives aux centres de distribution ou de services. S'agissant des délais, une distinction est apportée selon l'objet et la nature de la demande. La décision anticipée relative aux centres de distribution ou de services, lorsque la demande porte exclusivement sur une activité standardisée, sera rendue dans un délai d'un mois. A 4° de toepassing van de registratierechten op de kapitaalinbrengen; 5° het BTW-stelsel op de extra-communautaire handelingen. De voorgestelde tekst heeft, vervolgens, als doel een éénvormige procedure in te stellen door tegelijk één beslissingscentrum op te richten en door termijnen op te leggen binnen dewelke de voorafgaande beslissing moet worden getroffen. Behoudens de akkoorden die in het kader van de bestaande wettelijke bepalingen zijn afgesloten, zal iedere voorafgaande beslissing dus getroffen worden door de Minister van Financiën of zijn gedelegeerde, met inbegrip van de beslissingen die betrekking hebben op distributie- of dienstencentra. Inzake de termijnen, wordt een onderscheid gemaakt al naargelang het voorwerp en de aard van de aanvraag. De voorafgaande beslissing betreffende de distributie- of dienstencentra zal, indien de aanvraag uitsluitend slaat op een standaardactiviteit, binnen een termijn van
cet effet, un modèle de demande reprenant la liste des activités één maand worden getroffen. Daartoe zal de administratie een model van
standardisées sera établi par l'administration. A défaut de réponse aanvraag opstellen waarin de lijst met standaardactiviteiten wordt
dans le délai d'un mois, la demande sera considérée comme acceptée. opgenomen. Bij gebrek aan antwoord binnen de termijn van één maand,
Les autres décisions seront notifiées dans un délai de trois mois, zal de aanvraag geacht worden te zijn aangenomen. De andere
beslissingen zullen bekendgemaakt worden binnen een termijn van drie
lequel pourra éventuellement être prolongé d'un terme identique maanden, die eventueel met eenzelfde termijn kan worden verlengd
lorsque les particularités de la demande requièrent un examen plus indien de bijzonderheden van de aanvraag een grondiger onderzoek
approfondi. vereisen.
Il charge, enfin, un service administratif, spécialement constitué à Tenslotte wordt een speciaal daartoe opgerichte administratieve dienst
cette fin, de la mission prioritaire de préparer et de publier par belast met de prioritaire taak om zowel de voorafgaande beslissingen
résumé, à la fois, les décisions anticipées rendues à la demande du die op verzoek van een belastingplichtige getroffen zijn als de
contribuable et les accords préalables octroyés dans le cadre des voorafgaande akkoorden die in het kader van bestaande wettelijke
procédures légales existantes (A.R. n° 187 relatif à l'agrément des procedures zijn afgesloten (K.B. nr. 187 betreffende de erkenning van
centres de coordination; article 345 du Code des impôts sur les coördinatiecentra; artikel 345 van het Wetboek van de
inkomstenbelastingen 1992) voor te bereiden en in samenvatting te
revenus 1992). publiceren.
Si le système de la décision anticipée a pour but de garantir la Het stelsel van de voorafgaande beslissing heeft weliswaar als doel de
juridische zekerheid van economische actoren of de investeerder te
sécurité juridique de l'opérateur économique ou de l'investisseur, il waarborgen, maar de doelstelling bestaat er niet in hen, in afwijking
n'a pas pour objet de lui accorder, par dérogation à la loi, une van de wet, een voordeel toe te kennen waardoor de normaal
faveur qui viendrait réduire ou remettre l'impôt normalement dû. verschuldigde belasting zou verminderd of kwijtgescholden worden. Het
Accorder, par voie contractuelle, des exemptions ou exonérations toekennen van vrijstellingen of ontheffingen van belasting, door
d'impôt serait, en outre, contraire aux prescrits des articles 170 et middel van overeenkomsten, zou trouwens strijdig zijn met de artikelen
172 de la Constitution. 170 en 172 van de Grondwet.
Il en résulte que toute décision anticipée sera rendue dans le respect Daaruit volgt dat iedere voorafgaande beslissing zal worden getroffen
des dispositions légales et réglementaires, de la jurisprudence et de met inachtneming van de wettelijke en reglementaire bepalingen, van de
la doctrine administrative. Le texte proposé organise une pratique systématisée et uniforme de consultation du Ministre des Finances ou de son délégué, en vue de préciser les conditions d'application des dispositions légales et réglementaires existantes aux opérations ou aux investissements en projet. Il s'écarte de l'avis du Conseil d'Etat en ce que ce dernier énonce des réserves sur la base juridique du texte proposé, tel qu'il est conçu et rédigé. Il convient de préciser à cet égard que l'arrêté n'a pas pour objet de conférer à l'autorité compétente le pouvoir d'interpréter a priori les dispositions fiscales applicables aux opérations décrites par le demandeur. En revanche, il confie à cette autorité la mission d'apprécier correctement la nature des opérations envisagées, en vue de préciser par une décision anticipée liant l'administration l'application des dispositions légales, réglementaires ou administratives à une situation particulière pendant une période déterminée. Ce pouvoir de lier l'administration ne diffère pas des pratiques existantes, telles qu'elles résultent de diverses dispositions énoncées au début du présent rapport. Ainsi, l'article 9 de l'arrêté du Régent du 18 mars 1831 prévoit que le Ministre des Finances arrête les transactions entre l'administration et les contribuables, dans les cas où elles sont autorisées par la loi. Par ailleurs, les cours et tribunaux ont défini les principes généraux de bonne administration et de sécurité juridique, notamment à propos d'accords conclus entre l'administration et les contribuables. Le texte proposé organise le cadre et prévoit les moyens permettant au rechtspraak en de administratieve doctrine. De voorgestelde tekst richt een gesystematiseerde en éénvormige raadplegingspraktijk van de Minister van Financiën of van zijn gedelegeerde in om de toepassingsvoorwaarden te verduidelijken van de wettelijke en reglementaire bepalingen die voor de verrichtingen of voor de geplande investeringen bestaan. Hij wijkt af van het advies van de Raad van State in zoverre laatstgenoemde voorbehoud heeft bij de juridische grondslag van de voorgestelde tekst, zoals die is ontworpen en opgesteld. In dit opzicht dient te worden verduidelijkt dat het besluit niet tot doel heeft de bevoegde autoriteit te machtigen a priori de fiscale bepalingen te interpreteren die van toepassing zijn op de door de aanvrager beschreven verrichtingen. Daarentegen vertrouwt het aan deze autoriteit de opdracht toe om de aard van de overwogen verrichtingen juist te beoordelen om door een voorafgaande beslissing die de administratie bindt, de toepassing te verduidelijken van de wettelijke, reglementaire of administratieve bepalingen op een bijzondere situatie gedurende een bepaalde periode. Deze bevoegdheid om de administratie te binden, verschilt niet van de bestaande praktijken, zoals die voortvloeien uit verschillende bepalingen die in het begin van dit verslag worden vermeld. Aldus bepaalt artikel 9 van het besluit van de Regent van 18 maart 1831 dat de Minister van Financiën de verrichtingen vaststelt tussen de administratie en de belastingplichtigen, in de gevallen waar deze bij de wet zijn gemachtigd. Bovendien hebben de hoven en rechtbanken de algemene principes van goed bestuur en van juridische zekerheid gedefinieerd, onder meer ten aanzien van akkoorden die tussen de administratie en de belastingplichtigen worden gesloten. De voorgestelde tekst richt het kader in en bepaalt de middelen die
Ministre des Finances ou à son délégué de fixer la base sur laquelle het de Minister van Financiën of zijn gedelegeerde toelaten de basis
l'impôt sera établi dans une espèce déterminée et de prévenir des vast te stellen waarop de belasting in een bepaald geval zal worden
difficultés ultérieures par un accord avec le contribuable. gevestigd en latere moeilijkheden te voorkomen door een akkoord met de
Par ailleurs, l'article 1er, § 1er, 5°, tient compte des modifications belastingplichtige. Bovendien houdt artikel 1, § 1, 5°, rekening met de bijkomende
légales concomitantes apportées à l'article 345 du Code des impôts sur wettelijke wijzigingen die aan artikel 345 van het Wetboek van de
les revenus 1992. inkomstenbelastingen 1992 zijn aangebracht.
Ten slotte, in zoverre hij een kader inricht dat een éénvormige
Enfin, en ce qu'il organise un cadre permettant un traitement uniforme behandeling en de goede afwikkeling toestaat van de aanvragen om
et la bonne fin des demandes de décisions anticipées dans les cas où voorafgaande beslissingen in gevallen waar deze door de bestaande
celles-ci sont permises par des dispositions légales, réglementaires wettelijke, reglementaire en administratieve bepalingen worden
et administratives existantes, le texte proposé contribue à une toegestaan, draagt de voorgestelde tekst bij tot een juiste toepassing
application correcte du principe d'égalité devant la loi. van het principe van gelijkheid voor de wet.
A cet égard, le champ d'application des présentes dispositions n'a pas In dit opzicht heeft de toepassingssfeer van deze bepalingen niet
la même portée que celle de l'article 345 du Code des impôts sur les dezelfde draagwijdte als die van artikel 345 van het Wetboek van de
revenus 1992 organisant un système d'accords fiscaux préalables auquel inkomstenbelastingen 1992 tot inrichting van een systeem van
voorafgaande fiscale akkoorden waarmee zij zijn vergeleken. Artikel
elles ont été comparées. L'article 345 vise notamment des dispositions 345 beoogt onder meer bepalingen waarvoor de beoordeling van
pour lesquelles l'appréciation des besoins légitimes de caractère rechtmatige financiële of economische behoeften, gegeven door de
économique et financier, donnée par la Commission des accords fiscaux Commissie voor voorafgaande fiscale akkoorden, bepalend blijkt te
préalables s'avère déterminante. zijn.
Le dispositif proposé a, quant à lui, pour objectif premier De voorgestelde voorziening heeft, wat haar betreft, als hoofddoel het
d'organiser le cadre d'une pratique uniformisée de consultation, telle kader in te richten voor een éénvormige raadplegingspraktijk, zoals
qu'elle est décrite ci-avant. die hierboven is omschreven.
J'ai l'honneur, Ik heb de eer te zijn,
Sire, Sire,
de Votre Majesté, van Uwe Majesteit,
le très respectueux et très fidèle serviteur, de zeer eerbiedige en zeer getrouwe dienaar,
Le Ministre des Finances, De Minister van Financiën,
J.-J. VISEUR J.-J. VISEUR
AVIS DU CONSEIL D'ETAT ADVIES VAN DE RAAD VAN STATE
Le CONSEIL D'ETAT, section de législation, deuxième chambre, saisi par De Raad van State, afdeling wetgeving, tweede kamer, op 16 maart 1999
le Ministre des Finances, le 16 mars 1999, d'une demande d'avis, dans door de Minister van Financiën verzocht hem, binnen een termijn van
une délai ne dépassant pas trois jours, sur un projet d'arrêté royal « ten hoogste drie dagen, van advies te dienen over een ontwerp van
organisant un système de décision anticipée en matière fiscale », a koninklijk besluit « tot inrichting van een systeem van voorafgaande
donné le 19 mars 1999 l'avis suivant : beslissingen in fiscale zaken », heeft op 19 maart 1999 het volgende
advies gegeven :
Suivant l'article 84, alinéa 1er, 2°, des lois coordonnées sur le Overeenkomstig artikel 84, eerste lid, 2°, van de gecoördineerde
Conseil d'Etat, inséré par la loi du 4 août 1996, la demande d'avis wetten op de Raad van State, ingevoegd bij de wet van 4 augustus 1996,
moeten in de adviesaanvraag in het bijzonder de redenen worden
aangegeven tot staving van het spoedeisende karakter ervan.
doit spécialement indiquer les motifs qui en justifient le caractère urgent. In het onderhavige geval luidt de vertaling van de in de brief gegeven
La lettre s'exprime en ces termes : motivering aldus :
« (l'urgence est motivée)... par la circonstance que chaque jour qui « ... door de omstandigheid dat elke dag die voorbij gaat zonder dat
s'écoule sans que ne soit organisé un système de décision anticipée en een systeem van voorafgaande beslissingen in fiscale zaken wordt
matière fiscale pourrait entraîner la perte d'investissements ingericht het verlies van essentiële investeringen voor het land zou
essentiels pour le pays. ». kunnen teweeg brengen; ».
L'article 84, alinéa 1er, 2°, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat requiert une « urgence spécialement motivée » pour justifier la consultation de la section de législation dans un délai de trois jours. Il en résulte que s'il appartient, dans ce contexte, à l'autorité compétente d'apprécier la nécessité d'adopter d'urgence les dispositions qu'elle projette, il lui incombe néanmoins d'en préciser les raisons et il revient au Conseil d'Etat, section d'administration, lorsqu'il est saisi d'un recours en annulation d'un arrêté dont l'urgence est contestée, de vérifer la pertinence et la réalité des motifs d'urgence invoqués. Pour être pertinents, ces motifs doivent procéder de circonstances précises et particulières en raison desquelles la consultation de la section de législation n'aurait pu se faire dans les délais ordinairs sans compromettre la réalisation du but poursuivi par les mesures envisagées, ainsi que l'utilité de celles-ci. Pour être réels, les motifs d'urgence ne peuvent pas être démentis par les faits, notamment par le manque de diligence de l'autorité elle-même. C'est ainsi que le Conseil d'Etat examine, entre autres, les conditions dans lesquelles les arrêtés attaqués ont été élaborés, notamment du point de vue de la célérité de la procédure (1). Or, selon l'avis de l'inspecteur des Finances joint à la demande d'avis, la décision de principe en rapport avec le projet a été prise Krachtens artikel 84, eerste lid, 2°, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State kan alleen in met « bijzondere redenen omklede » spoedeisende gevallen aan de afdeling wetgeving worden gevraagd dat ze binnen een termijn van drie dagen advies verleent. Daaruit volgt dat, hoewel het in die context aan de bevoegde overheid staat om na te gaan of de bepalingen die zij voornemens is uit te vaardigen dringend moeten worden aangenomen, die overheid daarvan niettemin de redenen moet aangeven. Daarnaast dient de Raad van State, afdeling administratie, wanneer bij hem een beroep aanhangig is gemaakt tot nietigverklaring van een besluit waarvan het spoedeisend karakter wordt betwist, na te gaan of de redenen die voor het verzoek om spoedbehandeling zijn aangevoerd relevant zijn en met de werkelijkheid stroken. Die redenen kunnen alleen dan relevant zijn als ze voortspruiten uit precieze en bijzondere omstandigheden die tot gevolg hebben dat de verwezenlijking van het doel dat met de voorgenomen maatregelen wordt nagestreefd, alsook het nut van die maatregelen in het gedrang zouden komen, indien de afdeling wetgeving zou worden verzocht om binnen de gewone termijnen advies te geven. De redenen van het verzoek om spoedbehandeling kunnen alleen dan met de werkelijkheid stroken als ze niet door de feiten worden tegengesproken, inzonderheid doordat de overheid zelf niet genoeg spoed heeft gemaakt. Zo gaat de Raad van State onder andere na in welke omstandigheden de bestreden besluiten tot stand gekomen zijn, inzonderheid vanuit het oogpunt van de spoed waarmee de procedure is doorlopen (1) Welnu, volgens het advies van de inspecteur van Financiën dat bij de adviesaanvraag is gevoegd, heeft de Ministerraad de principebeslissing
par le Conseil des ministres le 5 décembre 1997. Partant, rien ne in verband met het ontwerp op 5 december 1997 getoffen. Bijgevolg kan
permet d'établir de façon sûre que l'arrêté en projet résisterait à uit niets met zekerheid worden gesteld dat het ontworpen besluit de
une critique de légalité de l'urgence alléguée et de sa motivation, sous la forme d'un recours en annulation (lois coordonnées, article 14), ou sous la forme d'une exception d'illégalité (Constitution, article 159). C'est sous le bénéfice de cette réserve, et sans connaître tous les éléments de fait qui permettraient de vérifier adéquatement la pertinence et la réalité de l'urgence alléguée, que le Conseil d'Etat donne le présent avis. Examen du projet toetsing van de wettigheid van de aangevoerde spoed en van de motivering ervan door middel van een beroep tot nietigverklaring (gecoördineerde wetten, artikel 14), of van een exceptie van onwettigheid (Grondwet, artikel 159) zou kunnen doorstaan. De Raad van State verleent dit advies onder dat voorbehoud, aangezien de Raad niet alle feitelijke gegevens kent aan de hand waarvan op passende wijze zou kunnen worden nagegaan of de redenen die voor de aangevoerde spoed zijn opgegeven relevant zijn en met de werkelijkheid stroken. Onderzoek van het ontwerp
I. Base juridique I. Rechtsgrond
1. L'arrêté en projet s'inspire très largement du système des accords 1. Het ontworpen besluit is grotendeels gebaseerd op de regeling van
fiscaux préalables institué à l'article 345 du Code des impôts sur les de voorafgaande fiscale akkoorden ingesteld bij artikel 345 van het
revenus 1992 (en abrégé CIR 92), disposition introduite dans le Code Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (afgekort als WIB 92), welke
par la loi du 20 juillet 1991 portant des dispositions budgétaires. bepaling in het Wetboek is ingevoegd bij de wet van 20 juli 1991
houdende begrotingsbepalingen.
A l'époque, le Gouvernement comme le Conseil d'Etat ont considéré que Toen waren zowel de Regering als de Raad van State van oordeel dat die
la matière devait être réglée par la loi, ce que fit le législateur. aangelegenheid bij wet diende te worden geregeld, wat de wetgever
Dans son avis du 24 février 1999 sur l'arrêté présentement examiné, heeft gedaan. In zijn advies van 24 februari 1999 over het thans onderzochte besluit
l'inspecteur des Finances s'est prononcé dans le même sens, observant heeft de inspecteur van Financiën zich in dezelfde zin uitgesproken en
ce qui suit : daarbij de volgende opmerking gemaakt :
« Nochtans heeft de inspectie twijfels bij de juridische vorm die er « Nochtans heeft de inspectie twijfels bij de juridische vorm die er
hier aan wordt gegeven. Men introduceert hier immers elementen uit het hier aan wordt gegeven. Men introduceert hier immers elementen uit het
angelsaksische recht in ons Belgisch systeem : de voorafgaande angelsaksische recht in ons Belgisch systeem : de voorafgaande
beslissingen over cases zullen bekend gemaakt worden en dus al snel beslissingen over cases zullen bekend gemaakt worden en dus al snel
als precedent dienen. De vraag is dan ook of er voldoende garanties als precedent dienen. De vraag is dan ook of er voldoende garanties
ingebouwd zijn om de rol van zowel de wetgevende als van de ingebouwd zijn om de rol van zowel de wetgevende als van de
rechterlijke macht te respecteren. De inspectie wijst er ten andere op rechterlijke macht te respecteren. De inspectie wijst er ten andere op
dat dit KB louter op de algemene grondwettelijke bevoegdheid van de dat dit KB louter op de algemene grondwettelijke bevoegdheid van de
Koning ter organisatie van de uitvoerende macht is gesteund (art. 37 Koning ter organisatie van de uitvoerende macht is gesteund (art. 37
en 107, 2e lid), en niet op enige andere wettelijke basis. Dit lijkt en 107, 2e lid), en niet op enige andere wettelijke basis. Dit lijkt
nogal mager voor een princiepsbesluit inzake fiscale aangelegenheden. nogal mager voor een princiepsbesluit inzake fiscale aangelegenheden.
». ».
A propos de cette objection, force est de constater que le rapport au In verband met dat bezwaar valt op te merken dat in het verslag aan de
Roi se borne à préciser ce qui suit : Koning alleen het volgende is vermeld :
« L'arrêté que nous avons l'honneur de soumettre à la signature de « Het besluit dat ter ondertekening van Uwe Majesteit wordt
Votre Majesté est pris sur le fondement des articles 37 et 107, alinéa 2, de la Constitution. Ces articles fondent le pouvoir organique du Roi de répartir les attributions du Pouvoir exécutif et de régler le fonctionnement des départements ministériels. ». Ces pouvoirs n'incluent pas la faculté d'organiser un régime d'interprétation a priori, liant l'administration, de certaines dispositions fiscales, à la demande de certains contribuables. L'arrêté en projet, tel qu'il est conçu et rédigé, est, dès lors, dépourvu de base juridique. 2. L'article 1er, § 1er, 5°, tend à soustraire du régime des accords fiscaux préalables, des opérations qui en relèvent actuellement, en vertu de la loi, pour leur rendre applicable le système des « décisions anticipées » qu'entend créer l'arrêté en projet. Le Roi ne peut pas interférer dans ce qui est aujourd'hui réglé par la loi. voorgelegd, wordt genomen op grond van de artikelen 37 en 107, tweede lid, van de Grondwet. Deze artikelen verlenen aan de Koning de organieke macht om de aan de Uitvoerende Macht toegekende bevoegdheden te verdelen en om (de) werking (van) de Ministeriële Departementen te regelen. ». Die bevoegdheden omvatten niet de mogelijkheid om een regeling in te stellen om van bepaalde fiscale bepalingen op verzoek van bepaalde belastingplichtingen vooraf een voor het bestuur bindende interpretatie te geven. Bijgevolg heeft het ontworpen besluit, in zijn huidige lezing, geen rechtsgrond. 2. Artikel 1, § 1, 5°, strekt ertoe verrichtingen die thans krachtens de wet onder de regeling van de voorafgaande fiscale akkoorden vallen aan die regeling te onttrekken en daarvoor de regeling te laten gelden van de « voorafgaande beslissingen » tot invoering waarvan het ontworpen besluit strekt. De Koning mag zich echter niet mengen in wat thans bij de wet is geregeld.
II. Egalité devant la loi II. Gelijkheid voor de wet
Tel qu'il est conçu, le projet n'autorise des demandes de « décisions Zoals het ontwerp is opgevat, maakt het alleen verzoeken om «
anticipés » qu'à propos des incidences de certaines dispositions voorafgaande beslissingen » mogelijk in verband met de gevolgen van
fiscales sur des situations ou opérations spécifiques. bepaalde fiscale bepalingen voor specifieke situaties of
Dans son avis sur le texte devenu l'article 345 du CIR 92, le Conseil verrichtingen. In zijn advies over de tekst die artikel 345 van het WIB 92 is
d'Etat relevait qu'il « (constituait) une innovation juridique : à geworden, heeft de Raad van State erop gewezen dat « (dit artikel)...
défaut d'être conçue avec soin, celle-ci pourrait conduire à un een juridische nieuwigheid (was) : als ze niet zorgvuldig wordt
affaiblissement du principe d'égalité devant la loi en matière fiscale geformuleerd, zou ze kunnen leiden tot een afzwakking van het beginsel
» (2). van de gelijkheid voor de wet in belastingzaken. » (2).
L'arrêté en projet est de nature à susciter les mêmes réserves. Het ontworpen besluit geeft aanleiding tot hetzelfde voorbehoud.
_______ _______
Notes Nota's
(1) Voyez, par exemple, l'arrêt a.s.b.l. « Nouvelle clinique de la (1) Zie bijvoorbeeld arrest VZW « Nouvelle clinique de la Basilique »,
Basilique », n° 70.502, du 23 décembre 1997 et l'avis L. 28.473/2 du nr. 70.502 van 23 december 1997 en advies L. 28.473/2 van 23 november
23 novembre 1998, donné sur un projet d'arrêté royal relatif au régime 1998, gegeven over een ontwerp van koninklijk besluit betreffende het
fiscal des tabacs manufacturés. fiscaal stelsel van gefabriceerde tabak.
(2) Avis L. 20.769 des 29 et 30 avril 1991 sur un avant-projet de loi (2) Advies L. 20.769 van 29 en 30 april 1991 over een voorontwerp van
« portant des dispositions budgétaires » devenu la loi du 20 juillet wet « houdende begrotingsbepalingen », welk voorontwerp de wet van 20
juli 1991 is geworden (Belgisch Staatsblad van 1 augustus 1991;
1991 (Moniteur belge, 1er août 1991; avis L. 20.769 et 20.942), adviezen L. 20.769 en 20.942), uittreksel (Gedr. St. Kamer, zitting
extrait (Doc. parl. Chambre, session 1990-1991, n° 1641/1, p. 70). 1990-1991, nr. 1641/1, blz. 70).
La chambre était composée de : De kamer was samengesteld uit :
MM. : de heren :
Y. Kreins, conseiller d'Etat, président; Y. Kreins, staatsraad, voorzitter;
P. Lienardy, et P. Quertainmont, conseillers d'Etat; P. Lienardy en P. Quertainmont, staatsraad, staatsraad;
Mme B. Vigneron, greffier assumé. Mevr. B. Vigneron, toegevoegd griffier.
Le rapport a été présenté par M. J. Regnier, premier auditeur chef de Het verslag werd uitgebracht door de H. J. Regnier, eerste
section. La note du Bureau de coordination a été rédigée et exposée auditeur-afdelingshoofd. De nota van het Coördinatiebureau werd
par M. P. Brouwers, référendaire adjoint. opgesteld en toegelicht door de H. P. Brouwers, adjunct-referendaris.
La concordance entre la version française et la version néerlandaise a De overeenstemming tussen de Franse en de Nederlandse tekst werd
été vérifiée sous le contrôle de M. J.-J. Stryckmans, premier président. nagezien onder toezicht van de H. J.-J. Stryckmans, eerste voorzitter.
Le greffier, De griffier,
B. Vigneron. B. Vigneron.
Le président, De voorzitter,
Y. Kreins. Y. Kreins.
3 MAI 1999. - Arrêté royal organisant un système 3 MEI 1999. - Koninklijk besluit tot inrichting van een systeem van
de décision anticipée en matière fiscale voorafgaande beslissingen in fiscale zaken
ALBERT II, Roi des Belges, ALBERT II, Koning der Belgen,
A tous, présents et à venir, Salut. Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze Groet.
Vu les articles 37 et 107, alinéa 2, de la Constitution; Gelet op de artikelen 37 en 107, tweede lid, van de Grondwet;
Vu l'arrêté royal du 21 octobre 1971 fixant le règlement organique du Gelet op het koninklijk besluit van 21 oktober 1971 tot vaststelling
Ministère des Finances, ainsi que les dispositions particulières y van het organiek reglement van het Ministerie van Financiën en van de
bijzondere bepalingen die er voorzien in de uitvoering van het Statuut
assurant l'exécution du Statut des agents de Etat, modifié par les van het Rijkspersoneel, gewijzigd bij de koninklijke besluiten van 19
arrêtés royaux des 19 janvier 1972, 18 juillet 1972, 11 octobre 1973, januari 1972, 18 juli 1972, 11 oktober 1973, 7 december 1973, 25 juli
7 décembre 1973, 25 juillet 1974, 10 octobre 1974, 19 novembre 1974, 1974, 10 oktober 1974, 19 november 1974, 30 juni 1975, 9 januari 1976,
30 juin 1975, 9 janvier 1976, 10 février 1976, 30 mars 1976, 30 10 februari 1976, 30 maart 1976, 30 juli 1976, 15 maart 1977, 15 april
juillet 1976, 15 mars 1977, 15 avril 1977, 7 octobre 1977, 31 octobre 1977, 7 oktober 1977, 31 oktober 1977, 23 juni 1978, 13 november 1978,
1977, 23 juin 1978, 13 novembre 1978, 14 novembre 1978, 11 décembre 14 november 1978, 11 december 1978, 5 juni 1979, 4 februari 1980, 11
1978, 5 juin 1979, 4 février 1980, 11 décembre 1980, 2 mars 1981, 26 december 1980, 2 maart 1981, 26 maart 1982, 27 januari 1983, 9
mars 1982, 27 janvier 1983, 9 septembre 1983, 8 décembre 1983, 2 mai september 1983, 8 december 1983, 2 mei 1984, 31 augustus 1984, 9
1984, 31 août 1984, 9 octobre 1984, 16 janvier 1985, 9 avril 1985, 21 oktober 1984, 16 januari 1985, 9 april 1985, 21 maart 1986, 11 juni
mars 1986, 11 juin 1986, 22 juin 1988, 21 février 1989, 14 août 1989, 1986, 22 juni 1988, 21 februari 1989, 14 augustus 1989, 5 december
5 décembre 1989, 22 juin 1990, 6 août 1990, 13 août 1990, 9 janvier 1989, 22 juni 1990, 6 augustus 1990, 13 augustus 1990, 9 januari 1991,
1991, 18 janvier 1991, 16 juillet 1991, 16 septembre 1991, 26 18 januari 1991, 16 juli 1991, 16 september 1991, 26 september 1991,
septembre 1991, 17 octobre 1991, 23 octobre 1991, 4 mai 1992, 22 17 oktober 1991, 23 oktober 1991, 4 mei 1992, 22 oktober 1992, 15
octobre 1992, 15 janvier 1993, 14 avril 1993, 2 juillet 1993, 1er januari 1993, 14 april 1993, 2 juli 1993, 1 december 1993, 10 november
décembre 1993, 10 novembre 1994, 2 mars 1995, 13 février 1996, 10 mai 1994, 2 maart 1995, 13 februari 1996, 10 mei 1996, 10 juni 1996, 10
1996, 10 juin 1996, 10 juillet 1996, 20 décembre 1996, 31 janvier juli 1996, 20 december 1996, 31 januari 1997, 21 februari 1997, 13
1997, 21 février 1997, 13 avril 1997 et 6 juillet 1997; april 1997 en 6 juli 1997;
Vu l'avis de l'Inspection des Finances, donné le 24 février 1999; Gelet op het advies van de Inspectie van Financiën, gegeven op 24
Vu l'accord de Notre Ministre du Budget, donné le 26 février 1999; Considérant que l'absence de pratique systématisée permettant aux opérateurs économiques d'interroger préalablement l'administration fiscale sur la position qu'elle adoptera au moment de l'établissement de l'impôt constitue un obstacle majeur au développement des investissements sur le territoire national, en raison d'une insuffisante prévisibilité quant à l'application des règles régissant l'impôt; Considérant que la mise en oeuvre d'une procédure uniforme tendant à l'obtention d'une décision anticipée quant à l'application de la législation fiscale est un moyen indispensable pour garantir la sécurité juridique des opérateurs économiques; Vu l'urgence motivée par la circonstance que chaque jour qui s'écoule sans que ne soit organisé un système de décision anticipée en matière fiscale pourrait entraîner la perte d'investissements essentiels pour le pays; februari 1999; Gelet op het akkoord van Onze Minister van Begroting, gegeven op 26 februari 1999; Overwegende dat het feit dat er geen georganiseerde praktijk bestaat die de economische actoren toelaat voorafgaand aan de fiscale administratie te vragen welk standpunt zij zal innemen op het ogenblik van de vestiging van de aanslag, een belangrijke hindernis vormt voor de ontwikkeling van investeringen op het nationale grondgebied, wegens een onvoldoende voorspelbaarheid van de toepassing van de belastingregels; Overwegende dat het uitwerken van een éénvormige procedure tot het bekomen van een voorafgaande beslissing betreffende de toepassing van de fiscale wetgeving een onontbeerlijk middel is om de juridische zekerheid van de economische actoren te waarborgen; Gelet op de dringende noodzakelijkheid, gemotiveerd door de omstandigheid dat elke dag die voorbij gaat zonder dat een systeem van voorafgaande beslissingen in fiscale zaken wordt ingericht het verlies van essentiële investeringen voor het land zou kunnen teweeg brengen;
Vu l'avis du Conseil d'Etat donné le 19 mars 1999, en application de Gelet op het advies van de Raad van State gegeven op 19 maart 1999,
l'article 84, alinéa 1er, 2°, des lois sur le Conseil d'Etat, met toepassing van artikel 84, eerste lid, 2°, van de wetten op de
coordonnées le 12 janvier 1973, remplacé par la loi du 4 août 1996; Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, vervangen door de wet van 4 augustus 1996;
Sur la proposition de Notre Ministre des Finances, Op de voordracht van Onze Minister van Financiën,
Nous avons arrêté et arrêtons : Hebben Wij besloten en besluiten Wij :

Article 1er.§ 1er. Le délégué du Ministre des Finances statue sur les

Artikel 1.§ 1. De gedelegeerde van de Minister van Financiën beslist

demandes de décisions anticipées relatives : 1° aux incidences en matière d'impôts directs et indirects d'un investissement en immobilisations corporelles ou incorporelles, en ce compris leur financement, à l'exclusion des investissements en immobilisations financières, dont la réalisation est prévue sur le territoire belge; 2° aux conditions de facturation des services prestés par une société résidente ou un établissement belge d'une société étrangère, qui se livre exclusivement, au profit de sociétés liées au sens de l'arrêté over de aanvragen om voorafgaande beslissingen betreffende : 1° de gevolgen op het stuk van de directe en indirecte belastingen van een investering in materiële of immateriële vaste activa, met inbegrip van hun financiering, met uitzondering van de investeringen in financiële vaste activa, waarvan de realisatie voorzien is op het Belgisch grondgebied; 2° de voorwaarden inzake de facturering van de verleende diensten door een hier gevestigde vennootschap of een Belgische vestiging van een buitenlandse vennootschap, die uitsluitend activiteiten van voorbereidende aard of met het karakter van hulpwerkzaamheden of sommige activiteiten inzake niet-commerciële informatieverstrekking aan de klanten uitoefenen ten gunste van verbonden vennootschappen in
royal du 8 octobre 1976 relatif aux comptes annuels des entreprises, à de zin van het koninklijk besluit van 8 oktober 1976 met betrekking
des activités préparatoires ou auxiliaires ou à certaines activités tot de jaarrekening van de ondernemingen;
d'information non commerciale à la clientèle; 3° de voorwaarden inzake de facturering van de verleende diensten door
3° aux conditions de facturation des services prestés par une société een hier gevestigde vennootschap of een Belgische vestiging van een
résidente ou un établissement belge d'une société étrangère, qui se buitenlandse vennootschap, die binnen een afzonderlijke afdeling en
livre notamment, au sein d'une division distincte et au profit de ten gunste van verbonden vennootschappen in de zin van het koninklijk
sociétés liées au sens de l'arrêté royal du 8 octobre 1976 relatif aux comptes annuels des entreprises, à des activités visées au 2° ou à des activités d'intervention administrative dans les ventes; 4° aux incidences fiscales sur les revenus des membres du personnel spécialisé ou affecté à la recherche scientifique ainsi qu'aux membres du personnel d'encadrement qu'une société affecte temporairement au fonctionnement d'un investissement visé sub 1° ou à la réalisation d'une activité visée sub 2° ou 3°, lorsque ceux-ci n'ont pas établi, en Belgique, leur domicile ou le siège de leur fortune; 5° au fait qu'un avantage consenti dans les situations visées à besluit van 8 oktober 1976 met betrekking tot de jaarrekening van de ondernemingen, onder andere de in het 2° vermelde activiteiten of activiteiten inzake administratieve tussenkomst in de verkopen uitoefenen; 4° de fiscale gevolgen op de inkomsten van gespecialiseerde of aan het wetenschappelijk onderzoek verbonden personeelsleden evenals van het kaderpersoneel van een vennootschap dat tijdelijk aangesteld is voor de uitvoering van de onder 1° bedoelde investering of voor de uitoefening van een onder 2° of 3° vermelde activiteit, wanneer zij hun woonplaats of de zetel van hun fortuin niet in België gevestigd hebben; 5° het feit dat een voordeel verleend in de omstandigheden als vermeld
l'article 26 du Code des impôts sur les revenus 1992 ne soit pas in artikel 26 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen niet
anormal ou bénévole, ou qu'un paiement visé à l'article 54 du même code réponde bien à des opérations sincères et réelles et qu'il ne dépasse pas les limites normales. Sa décision ne peut, toutefois, emporter exemption ou modération d'impôt. § 2. Sauf les cas où l'objet de la demande le justifie, la décision est rendue pour un terme qui ne peut excéder cinq ans. La décision lie les administrations fiscales, sauf : 1° lorsque les conditions auxquelles elle est subordonnée ne sont pas remplies; 2° lorsqu'il apparaît que tout ou partie des activités exercées par les contribuables visés au § 1er, 2° ou 3°, n'ont pas été admises par décision anticipée; 3° lorsqu'il apparaît que les opérations d'investissement décrites par le demandeur l'ont été de manière incomplète ou inexacte, ou lorsque celles-ci ne se sont pas réalisées de la manière présentée par le demandeur; 4° lorsque les effets des opérations sont modifiés par une ou plusieurs autres opérations ultérieures. § 3. La décision est notifiée au demandeur dans un délai de trois mois à compter du jour où sa demande est adressée, par pli recommandé à la poste, au service désigné à l'article 2. Lorsque la nature de la demande le requiert, le délai visé à l'alinéa 1er est prolongé d'un terme identique par une décision notifiée au demandeur dans le même délai. § 4. La décision anticipée sur une demande visée au § 1er, 2°, est notifiée au demandeur dans un délai d'un mois à compter du jour où sa demande est adressée, par pli recommandé à la poste, au service désigné à l'article 2, pour autant que cette demande, établie conformément au modèle arrêté par le Ministre des Finances, puisse être considérée comme complète. L'absence de notification dans le délai visé à l'alinéa 1er vaut abnormaal of goedgunstig is, of dat een betaling als vermeld in artikel 54 van hetzelfde wetboek wel degelijk beantwoordt aan een werkelijke en oprechte verrichting en dat zij de normale grenzen niet overschrijdt. Zijn beslissing kan echter geen vrijstelling of vermindering van belasting tot gevolg hebben. § 2. Behoudens de gevallen waarin het voorwerp van de aanvraag zulks rechtvaardigt, wordt de beslissing getroffen voor een termijn die niet langer mag zijn dan vijf jaar. De beslissing bindt de fiscale administraties, behalve : 1° indien de voorwaarden waaraan ze onderworpen is, niet vervuld zijn; 2° indien blijkt dat de door in § 1, 2° of 3° vermelde belastingplichtigen uitgeoefende activiteiten geheel of gedeeltelijk niet door de voorafgaande beslissing zijn toegelaten; 3° indien blijkt dat de investeringsverrichtingen onvolledig of onjuist omschreven werden door de aanvrager, of indien deze niet werden verwezenlijkt op de wijze omschreven door de aanvrager; 4° indien de gevolgen van de verrichtingen gewijzigd zijn door één of meer andere daarop volgende verrichtingen. § 3. De beslissing wordt ter kennis gebracht van de aanvrager binnen een termijn van drie maanden te rekenen vanaf de dag waarop zijn aanvraag, bij ter post aangetekende brief, aan de in artikel 2 aangeduide dienst is toegezonden. Indien de aard van de aanvraag zulks vereist, wordt de in het eerste lid vermelde termijn met eenzelfde termijn verlengd door een beslissing die binnen dezelfde termijn ter kennis wordt gebracht van de aanvrager. § 4. De voorafgaande beslissing op een aanvraag vermeld in § 1, 2°, wordt ter kennis gebracht van de aanvrager binnen een termijn van één maand te rekenen vanaf de dag waarop zijn aanvraag, bij ter post aangetekende brief, aan de in artikel 2 aangeduide dienst is toegezonden, voor zover die aanvraag, opgesteld overeenkomstig het door de Minister van Financiën bepaalde model, als volledig kan worden beschouwd. Het ontbreken van de kennisgeving binnen de in het eerste lid vermelde
acceptation de la demande. termijn, geldt als aanvaarding van de aanvraag.

Art. 2.Il est institué, sous l'autorité directe du Directeur général

Art. 2.Onder het rechtstreekse gezag van de Directeur-generaal van de

de l'Administration des contributions directes, un service des Administratie der directe belastingen wordt een dienst van
décisions anticipées chargé : voorafgaande beslissingen opgericht, die belast is met :
1° d'instruire les demandes visées à l'article 1er du présent arrêté 1° het onderzoek van de in artikel 1 van dit besluit vermelde
ainsi que celles fondées sur l'article 345 du Code des impôts sur les aanvragen, evenals van de aanvragen die gesteund zijn op artikel 345
revenus 1992 et celles portant sur l'agrément ou le renouvellement de van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 en van die welke
betrekking hebben op de erkenning of de vernieuwing van de erkenning
l'agrément des centres de coordination; van de coördinatiecentra;
2° de publier les décisions rendues dans le cadre de l'article 1er du 2° de bekendmaking van de in het kader van artikel 1 van dit besluit
présent arrêté et les accords donnés conformément à l'article 345 du getroffen beslissingen en van de overeenkomstig artikel 345 van het
Code des impôts sur les revenus 1992, dans la mesure où leur Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 gegeven akkoorden, in de mate
publication est compatible avec le respect des dispositions relatives dat hun bekendmaking verenigbaar is met de naleving van de bepalingen
au secret professionnel. betreffende het beroepsgeheim.
Le service visé à l'alinéa 1er soumet, en outre, chaque semestre, un De in het eerste lid vermelde dienst legt bovendien ieder semester een
rapport de ses activités au Collège de l'Administration générale des activiteitenverslag voor aan het College van de Algemene Administratie
impôts et au Ministre des Finances. van de belastingen en aan de Minister van Financiën.
Il rédige, en outre, chaque année, un rapport publié dans le Rapport Hij stelt bovendien elk jaar een rapport op, gepubliceerd in het
annuel de l'Administration générale des impôts. jaarlijks Verslag van de Algemene Administratie van de belastingen.

Art. 3.Notre Ministre des Finances est chargé de l'exécution du

Art. 3.Onze Minister van Financiën is belast met de uitvoering van

présent arrêté. dit besluit.
Donné à Bruxelles, le 3 mai 1999. Gegeven te Brussel, 3 mei 1999.
ALBERT ALBERT
Par le Roi : Van Koningswege :
Le Ministre des Finances, De Minister van Financiën,
J.-J. VISEUR J.-J. VISEUR
^
Etaamb.be utilise des cookies
Etaamb.be utilise les cookies pour retenir votre préférence linguistique et pour mieux comprendre comment etaamb.be est utilisé.
ContinuerPlus de details
x