← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 167/2023 du 30 novembre 2023 Numéro du rôle : 7928 En cause
: la question préjudicielle concernant l'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 « relative à l'internement
», posée par la Cour d'appel de Liège. La Cour cons composée des présidents
P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J. Moerman, S. de Bethune, E. Bribos(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 167/2023 du 30 novembre 2023 Numéro du rôle : 7928 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 « relative à l'internement », posée par la Cour d'appel de Liège. La Cour cons composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J. Moerman, S. de Bethune, E. Bribos(...) | Uittreksel uit arrest nr. 167/2023 van 30 november 2023 Rolnummer 7928 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 « betreffende de internering », gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters J. Moerman, S. de Bethune,(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 167/2023 du 30 novembre 2023 | Uittreksel uit arrest nr. 167/2023 van 30 november 2023 |
| Numéro du rôle : 7928 | Rolnummer 7928 |
| En cause : la question préjudicielle concernant l'article 77/1 de la | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 77/1 van de wet van 5 mei |
| loi du 5 mai 2014 « relative à l'internement », posée par la Cour | 2014 « betreffende de internering », gesteld door het Hof van Beroep |
| d'appel de Liège. | te Luik. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J. | samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de |
| Moerman, S. de Bethune, E. Bribosia, W. Verrijdt et K. Jadin, assistée | rechters J. Moerman, S. de Bethune, E. Bribosia, W. Verrijdt en K. |
| du greffier N. Dupont, présidée par le président P. Nihoul, | Jadin, bijgestaan door de griffier N. Dupont, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par arrêt du 1er février 2023, dont l'expédition est parvenue au | Bij arrest van 1 februari 2023, waarvan de expeditie ter griffie van |
| greffe de la Cour le 3 février 2023, la Cour d'appel de Liège a posé | het Hof is ingekomen op 3 februari 2023, heeft het Hof van Beroep te |
| la question préjudicielle suivante : | Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 relative à l'internement | « Schendt artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 betreffende de |
| viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il | internering de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de |
| limite le contenu et le champ de l'expertise prévue à l'article 5 de | inhoud en het bereik van het deskundigenonderzoek bedoeld in artikel 5 |
| cette même loi alors même que la question du moment où le trouble | van diezelfde wet beperkt terwijl de kwestie van het tijdstip waarop |
| mental se serait manifesté est essentielle pour garantir les droits | de geestesstoornis zich zou hebben gemanifesteerd essentieel is om de |
| fondamentaux de la personne envers laquelle l'internement est | fundamentele rechten van de persoon ten aanzien van wie om internering |
| sollicité ? ». | wordt verzocht, te waarborgen ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| Quant à la disposition en cause et à son contexte | Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan |
| B.1.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité de | B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid |
| l'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 « relative à l'internement » | van artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 « betreffende de |
| (ci-après : la loi du 5 mai 2014) avec les articles 10 et 11 de la | internering » (hierna : de wet van 5 mei 2014) met de artikelen 10 en |
| Constitution. | 11 van de Grondwet. |
| B.1.2. Cette disposition fait partie du titre Vbis (« De l'internement | B.1.2. Die bepaling maakt deel uit van titel Vbis (« De internering |
| de condamnés ») qui a été introduit dans la loi du 5 mai 2014 par la | van veroordeelden ») die in de wet van 5 mei 2014 werd ingevoerd bij |
| loi du 4 mai 2016 « relative à l'internement et à diverses | de wet van 4 mei 2016 « houdende internering en diverse bepalingen |
| dispositions en matière de Justice ». Elle concerne dès lors des | inzake Justitie ». Zij betreft dus personen die zijn veroordeeld en |
| personnes qui ont été condamnées et qui sont détenues en prison. | die in de gevangenis worden vastgehouden. |
| B.1.3. L'article 77/1 de la loi du 5 mai 2014 dispose : | B.1.3. Artikel 77/1 van de wet van 5 mei 2014 bepaalt : |
| « § 1er. Le condamné qui fait l'objet d'au moins une condamnation pour | « § 1. De veroordeelde die het voorwerp is van minstens één |
| veroordeling wegens een misdaad of wanbedrijf zoals bedoeld in artikel | |
| un crime ou un délit visé à l'article 9, § 1er, 1°, chez qui le | 9, § 1, 1°, bij wie tijdens de detentie door de psychiater van de |
| gevangenis een geestesstoornis met een duurzaam karakter wordt | |
| psychiatre de la prison constate, au cours de la détention, un trouble | vastgesteld die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden |
| mental ayant un caractère durable qui abolit ou altère gravement sa | teniet doet of ernstig aantast of en ten aanzien van wie het gevaar |
| capacité de discernement ou de contrôle de ses actes et qui risque de | bestaat dat hij ten gevolge van zijn geestesstoornis opnieuw |
| commettre de nouvelles infractions, telles que visées à l'article 9, § | misdrijven zal plegen zoals bedoeld in artikel 9, § 1, 1°, kan op |
| 1er, 1°, en raison de son trouble mental, peut être interné, sur | verzoek van de directeur worden geïnterneerd door de bevoegde kamer |
| demande du directeur, par la chambre de protection sociale compétente. | voor de bescherming van de maatschappij. |
| [...] | [...] |
| § 3. Le directeur transmet le dossier à la chambre de protection | § 3. De directeur maakt het dossier over aan de kamer voor de |
| bescherming van de maatschappij en de griffie deelt een afschrift | |
| sociale et le greffe en remet une copie au ministère public, au | ervan mee aan het openbaar ministerie, de veroordeelde en zijn |
| condamné et à son avocat. La chambre de protection sociale ordonne | advocaat. De kamer voor de bescherming van de maatschappij beveelt |
| immédiatement une expertise psychiatrique médicolégale qui répond aux | onverwijld een forensisch psychiatrisch onderzoek dat voldoet aan de |
| conditions des articles 5, § 1er, 3° et 4°, 7 et 8. | vereisten van de artikelen 5, § 1, 3° en 4°, 7 en 8. |
| La chambre de protection sociale peut décider que le condamné sera mis | De kamer voor de bescherming van de maatschappij kan beslissen dat de |
| en observation. Dans ce cas, le condamné est transféré au centre | veroordeelde ter observatie wordt opgenomen. In dat geval wordt de |
| d'observation clinique sécurisé créé par le Roi. La mise en | veroordeelde overgebracht naar het door de Koning opgericht beveiligd |
| observation ne peut excéder deux mois. | klinisch observatiecentrum. De observatiestelling mag twee maanden |
| § 4. Dans le mois de la réception du rapport d'expertise, le ministère | niet te boven gaan. § 4. Binnen de maand na de ontvangst van het verslag van de |
| deskundige, stelt het openbaar ministerie een met redenen omkleed | |
| advies op, zendt dit aan de kamer voor de bescherming van de | |
| public rédige un avis motivé, le transmet à la chambre de protection | maatschappij en deelt het in afschrift mee aan de veroordeelde, zijn |
| sociale et en copie au condamné, à son avocat et au directeur ». | advocaat en de directeur ». |
| Les crimes et les délits visés à l'article 9, § 1er, 1°, de la loi du | De misdaden en wanbedrijven bedoeld in artikel 9, § 1, 1°, van de wet |
| 5 mai 2014, dont il est question à l'article 77/1, § 1er, sont ceux | van 5 mei 2014, waarvan sprake is in artikel 77/1, § 1, zijn die welke |
| qui portent atteinte à l'intégrité physique ou psychique des tiers ou | de fysieke of psychische integriteit van derden aantasten of |
| qui menacent celle-ci. | bedreigen. |
| B.2. L'article 5, § 1er, de la même loi, tel qu'il a été remplacé par | B.2. Artikel 5, § 1, van dezelfde wet, zoals het werd vervangen bij |
| l'article 146 de la loi du 4 mai 2016, détermine le contenu de | artikel 146 van de wet van 4 mei 2016, bepaalt de inhoud van het |
| l'expertise psychiatrique durant les phases d'information, | psychiatrisch deskundigenonderzoek tijdens de fases van het |
| d'instruction ou de jugement. | opsporingsonderzoek, het gerechtelijk onderzoek of berechting. |
| Il dispose : | Het bepaalt : |
| « Lorsqu'il y a des raisons de considérer qu'une personne se trouve | « Wanneer er redenen zijn om aan te nemen dat een persoon zich bevindt |
| dans une situation visée à l'article 9, le procureur du Roi, le juge | in een in artikel 9 bedoelde toestand, bevelen de procureur des |
| d'instruction ainsi que les juridictions d'instruction ou de jugement | Konings, de onderzoeksrechter of de onderzoeks- of vonnisgerechten een |
| ordonnent une expertise psychiatrique médicolégale afin d'établir, à | forensisch psychiatrisch deskundigenonderzoek teneinde minstens na te |
| tout le moins : | gaan : |
| 1° si, au moment des faits, la personne était atteinte d'un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses actes et si, au moment de l'expertise, la personne était atteinte d'un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses actes; 2° s'il existe une possibilité de lien causal entre le trouble mental et les faits; 3° si, du fait du trouble mental, le cas échéant conjugué à d'autres facteurs de risque, la personne risque de commettre de nouvelles infractions, comme prévu à l'article 9, § 1, 1° ; 4° si, le cas échéant, la personne peut être traitée, suivie, soignée et de quelle manière, en vue de sa réinsertion dans la société; | 1° of de persoon op het ogenblik van de feiten leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast en of de persoon op het ogenblik van het deskundigenonderzoek leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast; 2° of er mogelijk een oorzakelijk verband bestaat tussen de geestesstoornis en de feiten; 3° of het gevaar bestaat dat betrokkene ten gevolge van de geestesstoornis, in voorkomend geval in samenhang met andere risicofactoren, opnieuw misdrijven pleegt, zoals bepaald in artikel 9, § 1, 1° ; 4° dat en hoe de persoon in voorkomend geval kan worden behandeld, begeleid, verzorgd met het oog op zijn re-integratie in de maatschappij; |
| 5° si, dans le cas où la prévention porterait sur des faits visés aux | 5° dat desgevallend, indien de tenlastelegging betrekking heeft op de |
| articles 371/1 à 378 du Code pénal ou sur des faits visés aux articles | in artikelen 371/1 tot 378 van het Strafwetboek bedoelde feiten of de |
| 379 à 387 du même Code, commis sur des mineurs ou avec leur | in de artikelen 379 tot 387 van hetzelfde Wetboek bedoelde feiten |
| participation, il est nécessaire d'imposer une guidance ou un | indien ze gepleegd werden op minderjarigen of met hun deelneming, de |
| noodzaak bestaat om een gespecialiseerde begeleiding of behandeling op | |
| traitement spécialisé ». | te leggen ». |
| B.3. Il ressort de ce qui précède que, contrairement à l'expertise | B.3. Uit het voorgaande blijkt dat, in tegenstelling tot het |
| psychiatrisch deskundigenonderzoek betreffende een veroordeelde, dat | |
| psychiatrique portant sur les condamnés, qui se limite aux | beperkt is tot de inlichtingen bedoeld in artikel 5, § 1, 3° en 4°, |
| informations visées à l'article 5, § 1er, 3° et 4°, de la loi du 5 mai 2014, l'expertise psychiatrique réalisée durant les phases d'information, d'instruction ou de jugement doit, notamment, déterminer si, au moment des faits, la personne était atteinte d'un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses actes, et s'il existe une possibilité de lien causal entre ce trouble et les faits. Quant au fond B.4. La question préjudicielle porte sur la différence de traitement entre les condamnés qui sont soumis à une expertise psychiatrique en | van de wet van 5 mei 2014, het psychiatrisch deskundigenonderzoek dat wordt verricht tijdens de fases van het opsporingsonderzoek, het gerechtelijk onderzoek of berechting meer bepaald dient vast te stellen of, op het ogenblik van de feiten, de persoon aan een geestesstoornis leed die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast, en of er mogelijk een oorzakelijk verband bestaat tussen die stoornis en de feiten. Ten gronde B.4. De prejudiciële vraag betreft het verschil in behandeling tussen de veroordeelden die worden onderworpen aan een psychiatrisch |
| vertu de l'article 77/1, § 3, de la loi du 5 mai 2014 et les personnes | deskundigenonderzoek op grond van artikel 77/1, § 3, van de wet van 5 |
| qui sont soumises à une expertise psychiatrique en vertu des articles | mei 2014, en de personen die worden onderworpen aan een psychiatrisch |
| 5, § 1er, et 9, § 1er, de la même loi, en ce que seule cette dernière catégorie d'expertise prendrait en compte le moment auquel le trouble mental s'est manifesté. B.5. Il ressort de la motivation de la décision de renvoi que la juridiction a quo interroge la Cour sur la question de savoir si cette différence de traitement porte une atteinte discriminatoire au droit à un procès équitable, dès lors que le juge, en ne disposant pas d'une information relative au moment où le trouble mental s'est manifesté, peut être amené à prendre une décision susceptible de remettre en cause l'autorité de chose jugée de l'arrêt qui a prononcé la condamnation de la personne concernée et qui a jugé que son état de santé mentale ne justifiait pas l'internement. Il ressort également de la motivation de la décision de renvoi que G.A., intimé devant la juridiction a quo, allègue que, dès lors que le trouble mental qui lui est actuellement diagnostiqué s'est manifesté avant sa condamnation, la juridiction a quo ne saurait prononcer son internement sur la base de ce trouble sans remettre en cause l'autorité de la chose jugée de l'arrêt de la Cour d'appel de Liège du 28 mars 2011, par lequel celle-ci a jugé qu'il n'y avait pas lieu de l'interner, au motif qu'il ne souffrait pas, à l'époque, d'un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses actes. | deskundigenonderzoek op grond van de artikelen 5, § 1, en 9, § 1, van dezelfde wet, in zoverre alleen die laatste categorie van deskundigenonderzoeken rekening zou houden met het tijdstip waarop de geestesstoornis zich heeft gemanifesteerd. B.5. Uit de motivering van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het verwijzende rechtscollege van het Hof wenst te vernemen of dat verschil in behandeling op discriminerende wijze afbreuk doet aan het recht op een eerlijk proces aangezien de rechter, doordat hij niet over informatie beschikt betreffende het tijdstip waarop de geestesstoornis zich heeft gemanifesteerd, ertoe kan worden gebracht een beslissing te nemen die het gezag van gewijsde van het arrest waarbij de veroordeling van de betrokkene is uitgesproken en waarbij werd geoordeeld dat internering niet kan worden verantwoord op grond van zijn mentale gezondheidstoestand, opnieuw in het geding kan brengen. Uit de motivering van de verwijzingsbeslissing blijkt ook dat G.A., geïntimeerde voor het verwijzende rechtscollege aanvoert dat, aangezien de geestesstoornis die thans ten aanzien van hem wordt gediagnosticeerd zich vóór zijn veroordeling heeft gemanifesteerd, het verwijzende rechtscollege zijn internering niet op basis van die stoornis kan uitspreken zonder het gezag van gewijsde van het arrest van het Hof van Beroep te Luik van 28 maart 2011 opnieuw in het geding te brengen, arrest waarbij dat Hof oordeelde dat hij niet hoefde te worden geïnterneerd om reden dat hij destijds niet aan een geestesstoornis leed die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast. |
| B.6. Bien que la question préjudicielle se réfère à l'article 77/1 de | B.6. Hoewel de prejudiciële vraag naar artikel 77/1 van de wet van 5 |
| la loi du 5 mai 2014 dans son ensemble, il ressort de la motivation de | mei 2014 in zijn geheel verwijst, blijkt uit de motivering van de |
| la décision de renvoi que la question porte exclusivement sur le | verwijzingsbeslissing dat de vraag uitsluitend betrekking heeft op |
| paragraphe 3, alinéa 1er, deuxième phrase, de cet article. | paragraaf 3, eerste lid, tweede zin, van dat artikel. |
| La Cour limite son examen à cette disposition. | Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die bepaling. |
| B.7.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas | B.7.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet |
| qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de | uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen |
| personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et | wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium |
| qu'elle soit raisonnablement justifiée. | berust en het redelijk verantwoord is. |
| L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant | Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld |
| compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la | rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel |
| nature des principes en cause; le principe d'égalité et de | en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van |
| non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas | gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat |
| de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés | er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de |
| et le but visé. | aangewende middelen en het beoogde doel. |
| B.7.2. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée | B.7.2. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene |
| générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit | draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong |
| l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la | ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de |
| non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de | niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en |
| toutes les libertés, en ce compris ceux résultant des conventions | alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit |
| internationales liant la Belgique. | internationale verdragen die België binden. |
| B.8. Aux termes de l'article 2 de la loi du 5 mai 2014, l'internement | B.8. Luidens artikel 2 van de wet van 5 mei 2014 is de internering van |
| de personnes atteintes d'un trouble mental est « une mesure de sûreté | personen met een geestesstoornis « een veiligheidsmaatregel die er |
| destinée à la fois à protéger la société et à faire en sorte que | tegelijkertijd toe strekt de maatschappij te beschermen en ervoor te |
| soient dispensés à la personne internée les soins requis par son état | zorgen dat aan de geïnterneerde persoon de zorg wordt verstrekt die |
| en vue de sa réinsertion dans la société. Compte tenu du risque pour | zijn toestand vereist met het oog op zijn re-integratie in de |
| la sécurité et de l'état de santé de la personne internée, celle-ci se | maatschappij. Rekening houdend met het veiligheidsrisico en de |
| verra proposer les soins dont elle a besoin pour mener une vie | gezondheid van de geïnterneerde persoon zal hem de nodige zorg |
| conforme à la dignité humaine. Ces soins doivent permettre à la | aangeboden worden om een menswaardig leven te leiden. Die zorg is |
| personne internée de se réinsérer le mieux possible dans la société et | gericht op een maximaal haalbare vorm van maatschappelijke |
| sont dispensés - lorsque cela est indiqué et réalisable - par le biais | re-integratie en verloopt waar aangewezen en mogelijk via een |
| d'un trajet de soins de manière à être adaptés à la personne internée | zorgtraject waarin aan de geïnterneerde persoon telkens zorg op maat |
| ». | aangeboden wordt ». |
| B.9.1. L'internement est une mesure à durée indéterminée. Il cesse | B.9.1. Internering is een maatregel van onbepaalde duur, die eindigt |
| lorsque le trouble mental est suffisamment stabilisé pour qu'il n'y | wanneer de geestesstoornis in die mate gestabiliseerd is dat er |
| ait raisonnablement plus à craindre qu'à cause de son trouble mental | redelijkerwijs niet meer te vrezen valt dat de geïnterneerde, al dan |
| ou non, en conjonction éventuellement avec d'autres facteurs de | niet ten gevolge van zijn geestesstoornis, eventueel in samenhang met |
| risque, la personne internée commette à nouveau des infractions | andere risicofactoren, opnieuw misdrijven zal plegen die de fysieke of |
| portant atteinte à l'intégrité physique ou psychique des tiers ou | psychische integriteit van derden aantasten of bedreigen (artikel 66 |
| menaçant celle-ci (article 66 de la loi du 5 mai 2014; voy. aussi | van de wet van 5 mei 2014; zie ook artikel 77/9 wat de internering van |
| l'article 77/9 pour l'internement des condamnés). | veroordeelden betreft). |
| B.9.2. Dans le cas du condamné qui a été interné, si la chambre de | B.9.2. Indien, in het geval van een veroordeelde die is geïnterneerd, |
| protection sociale estime que l'internement n'est plus indiqué, elle | de kamer voor de bescherming van de maatschappij van oordeel is dat de |
| lève l'internement et ordonne le retour du condamné en prison, sauf si | internering niet langer aangewezen is, heft ze deze op en beveelt zij |
| le condamné, au moment de la levée de l'internement, a subi toutes ses | de terugkeer van de veroordeelde naar de gevangenis, tenzij de |
| peines privatives de liberté (article 77/9, § 8, alinéa 2). | veroordeelde op dat ogenblik al zijn vrijheidsstraffen heeft ondergaan (artikel 77/9, § 8, tweede lid). |
| En revanche, si l'état mental du condamné ne s'est pas suffisamment | Indien daarentegen de geestestoestand van de veroordeelde niet |
| voldoende gestabiliseerd is op het ogenblik van het verstrijken van de | |
| stabilisé à l'expiration des peines, l'internement continue | straffen, loopt de internering door overeenkomstig de wet van 5 mei |
| conformément à la loi du 5 mai 2014 (article 77/9, § 10). | 2014 (artikel 77/9, § 10). |
| Il s'ensuit qu'une mesure d'internement peut avoir pour effet de | Daaruit volgt dat een interneringsmaatregel tot gevolg kan hebben dat |
| prolonger la période durant laquelle l'interné est privé de liberté. | de periode waarin de geïnterneerde van zijn vrijheid wordt beroofd, |
| B.10.1. Il ressort de l'article 9 de la loi du 5 mai 2014 que quatre | wordt verlengd. B.10.1. Uit artikel 9 van de wet van 5 mei 2014 blijkt dat vier |
| conditions doivent être remplies pour qu'une mesure d'internement | voorwaarden moeten zijn vervuld opdat een interneringsmaatregel kan |
| puisse être prononcée dans le cadre des phases d'information, | worden uitgesproken in het kader van de fases van het |
| d'instruction ou de jugement : | opsporingsonderzoek, het gerechtelijk onderzoek of berechting : |
| - la personne concernée a commis un crime ou un délit portant atteinte | - de betrokkene heeft een misdaad of wanbedrijf gepleegd die/dat de |
| à l'intégrité physique ou psychique d'un tiers ou menaçant celle-ci | fysieke of psychische integriteit van een derde aantast of bedreigt |
| (article 9, § 1er, alinéa 1er, 1° ); | (artikel 9, § 1, eerste lid, 1° ); |
| - au moment de la décision, la personne concernée est atteinte d'un | - op het ogenblik van de beslissing lijdt de betrokkene aan een |
| trouble mental qui abolit ou altère gravement sa capacité de | geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn |
| discernement ou de contrôle de ses actes (article 9, § 1er, alinéa 1er, 2° ); | daden tenietdoet of ernstig aantast (artikel 9, § 1, eerste lid, 2° ); |
| - le danger existe que la personne concernée commette de nouveaux | - het gevaar bestaat dat de betrokkene, als gevolg van zijn |
| faits de ce type en raison de son trouble mental, éventuellement | geestesstoornis, eventueel in samenhang met andere risicofactoren, |
| combiné avec d'autres facteurs de risque (article 9, § 1er, alinéa 1er, | opnieuw dat type van feiten zal plegen (artikel 9, § 1, eerste lid, 3° |
| 3° ); | ); |
| - le juge ne peut prendre sa décision qu'après expertise psychiatrique | - de rechter kan pas beslissen na uitvoering van een forensisch |
| médicolégale au sens de l'article 5 de la même loi ou après | psychiatrisch deskundigenonderzoek in de zin van artikel 5 van |
| actualisation d'une expertise antérieure (article 9, § 2). | dezelfde wet of na actualisatie van een eerder uitgevoerd deskundigenonderzoek (artikel 9, § 2). |
| B.10.2. L'internement des condamnés satisfait à des conditions | B.10.2. De internering van veroordeelden voldoet aan soortgelijke |
| voorwaarden, aangezien zij betrekking heeft op personen die | |
| similaires, étant donné qu'il concerne les personnes condamnées pour | veroordeeld zijn voor een misdaad of wanbedrijf die/dat de fysieke of |
| un crime ou un délit portant atteinte à l'intégrité physique ou | psychische integriteit van een derde aantast of bedreigt (artikel |
| psychique d'un tiers ou menaçant celle-ci (article 77/1, § 1er), que | 77/1, § 1), aangezien die personen moeten lijden aan een |
| ces personnes doivent souffrir d'un trouble mental ayant un caractère | geestesstoornis met een duurzaam karakter die hun oordeelsvermogen of |
| durable qui abolit ou altère gravement leur capacité de discernement | de controle over hun daden tenietdoet of ernstig aantast, en die wordt |
| ou de contrôle de leurs actes, constaté par le psychiatre de la prison | vastgesteld door de psychiater van de gevangenis (artikel 77/1, § 1) |
| (article 77/1, § 1er), puis par l'expertise psychiatrique (article | en vervolgens door het psychiatrisch deskundigenonderzoek (artikel |
| 77/1, § 3, lu en combinaison avec l'article 5, § 1er, 3° et 4° ), que | 77/1, § 3, in samenhang gelezen met artikel 5, § 1, 3° en 4° ), |
| ces personnes risquent, en raison de leur trouble mental, de commettre | aangezien het gevaar bestaat dat die personen, ten gevolge van hun |
| de nouvelles infractions du même type que celles pour lesquelles elles | geestesstoornis, opnieuw misdrijven plegen van hetzelfde type als de |
| ont été condamnées (article 77/1, §§ 1er et 3, lu en combinaison avec | misdrijven waarvoor zij zijn veroordeeld (artikel 77/1, §§ 1 en 3, in |
| l'article 5, § 1er, 3° ), et que la chambre de protection sociale ne | samenhang gelezen met artikel 5, § 1, 3° ), en aangezien de kamer voor |
| peut décider l'internement qu'après expertise psychiatrique | de bescherming van de maatschappij enkel na een forensisch |
| psychiatrisch deskundigenonderzoek tot internering kan beslissen | |
| médicolégale (article 77/1, § 3). | (artikel 77/1, § 3). |
| B.10.3. Il s'ensuit que la question de savoir si la personne concernée | B.10.3. Daaruit volgt dat de vraag of de betrokkene, op het ogenblik |
| était, au moment des faits, atteinte d'un trouble mental qui a aboli | van de feiten, aan een geestesstoornis leed die zijn oordeelsvermogen |
| ou gravement altéré sa capacité de discernement ou de contrôle de ses | of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft |
| actes ne constitue une condition pour prononcer l'internement ni lors | aangetast, geen voorwaarde vormt om een internering uit te spreken, |
| des phases d'information, d'instruction ou de jugement ni à l'égard | noch tijdens de fases van het opsporingsonderzoek, het gerechtelijk |
| des condamnés. | onderzoek of berechting, noch ten aanzien van veroordeelden. |
| B.11.1. L'expertise réalisée dans le cadre des phases d'information, | B.11.1. Het deskundigenonderzoek dat wordt verricht in het kader van |
| d'instruction ou de jugement se prononce toutefois sur cette question | de fases van het opsporingsonderzoek, het gerechtelijk onderzoek of |
| dès lors qu'elle éclaire également le juge lorsqu'il détermine si la | berechting spreekt zich echter wel over die kwestie uit aangezien het |
| ook de rechter opheldering verschaft wanneer hij bepaalt of de | |
| personne concernée est irresponsable au sens de l'article 71 du Code | betrokkene ontoerekeningsvatbaar is in de zin van artikel 71 van het |
| pénal. | Strafwetboek. |
| Cet article prévoit notamment qu'il « n'y a pas d'infraction lorsque | Dat artikel bepaalt onder meer dat « er [...] geen misdrijf [is] |
| l'accusé ou le prévenu était atteint, au moment des faits, d'un | wanneer de beschuldigde of de beklaagde op het tijdstip van de feiten |
| trouble mental qui a aboli sa capacité de discernement ou de contrôle | leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle |
| de ses actes ». | over zijn daden heeft tenietgedaan ». |
| B.11.2. Quant à l'expertise préalable à la décision d'internement d'un | B.11.2. Wat betreft het deskundigenonderzoek dat voorafgaat aan de |
| beslissing tot internering van een veroordeelde, verwijst artikel | |
| condamné, l'article 77/1, § 3, de la loi du 5 mai 2014 ne renvoie pas | 77/1, § 3, van de wet van 5 mei 2014 niet naar artikel 5, § 1, 1°, van |
| à l'article 5, § 1er, 1°, de la même loi, qui prévoit que l'expertise | dezelfde wet, dat bepaalt dat het deskundigenonderzoek vaststelt of de |
| établit si la personne concernée était atteinte du trouble, d'une | betrokkene aan een geestesstoornis leed, enerzijds, op het ogenblik |
| part, au moment des faits et, d'autre part, au moment de l'expertise. | van de feiten en, anderzijds, op het ogenblik van het deskundigenonderzoek. |
| Cela étant, l'article 77/1, § 3, renvoie à l'article 5, § 1er, 3° et | Artikel 77/1, § 3, verwijst echter wel naar artikel 5, § 1, 3° en 4°, |
| 4°, de la loi du 5 mai 2014, qui prévoit que l'expertise détermine si le condamné présente un risque de récidive en raison du trouble mental et si ce trouble peut être traité. Il en résulte que l'expertise préalable à la décision d'internement des condamnés établit, comme ce fut le cas en l'espèce, si le condamné souffre d'un trouble mental au moment où elle est réalisée. B.11.3. Afin de se prononcer sur l'éventuelle irresponsabilité pénale de l'accusé ou du prévenu, le juge doit notamment savoir s'il était atteint, au moment des faits, d'un trouble mental qui a aboli sa | van de wet van 5 mei 2014, dat bepaalt dat het deskundigenonderzoek vaststelt of bij de veroordeelde een risico op recidive bestaat wegens de geestesstoornis en of die stoornis kan worden behandeld. Daaruit volgt dat met het deskundigenonderzoek dat voorafgaat aan de beslissing tot internering van een veroordeelde wordt aangetoond, zoals dat te dezen het geval was, of de veroordeelde aan een geestesstoornis lijdt op het ogenblik waarop dat onderzoek plaatsvindt. B.11.3. Om zich te kunnen uitspreken over de eventuele ontoerekeningsvatbaarheid van de beschuldigde of de beklaagde dient de rechter met name te weten of hij, op het ogenblik van de feiten, aan |
| capacité de discernement ou de contrôle de ses actes. La décision de | een geestesstoornis leed die zijn oordeelsvermogen of de controle over |
| ne pas prononcer l'internement doit être justifiée par le fait que | zijn daden heeft tenietgedaan. De beslissing om geen internering uit |
| cette personne ne présente pas, au jour de l'expertise psychiatrique, | te spreken dient te worden verantwoord door het feit dat die persoon, |
| un trouble mental qui a aboli ou gravement altéré sa capacité de | op de dag van het psychiatrisch deskundigenonderzoek, geen |
| discernement ou de contrôle de ses actes. En revanche, la décision qui | geestesstoornis vertoont die zijn oordeelsvermogen of de controle over |
| zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast. De | |
| prononce l'internement d'un condamné doit, quant à elle, être | beslissing waarbij de veroordeelde wordt geïnterneerd, dient |
| justifiée non pas par l'état de santé mentale du condamné au jour de | daarentegen te worden verantwoord, niet door de mentale |
| sa condamnation voire au moment de la commission de l'infraction, mais | gezondheidstoestand van de veroordeelde op de dag van zijn |
| veroordeling of zelfs op het ogenblik dat hij het misdrijf pleegde, | |
| par son état de santé mentale actuel. La seconde décision n'est pas | maar door zijn actuele mentale gezondheidstoestand. De tweede |
| susceptible de remettre en cause l'autorité de chose jugée de la | beslissing kan niet het gezag van gewijsde van de eerste opnieuw in |
| première, puisqu'elle intervient dans un contexte et à un moment | het geding brengen, aangezien zij in een andere context en op een |
| différents, de sorte qu'elle ne se prononce pas sur le diagnostic | ander tijdstip wordt genomen, zodat zij zich niet uitspreekt over de |
| effectué lors de l'expertise psychiatrique initiale. Il s'ensuit que | diagnose die bij het oorspronkelijke psychiatrisch |
| le contenu de l'expertise psychiatrique sur laquelle est fondée la | deskundigenonderzoek werd gesteld. Daaruit volgt dat de inhoud van het |
| seconde décision n'est pas davantage susceptible de remettre en cause | psychiatrisch deskundigenonderzoek waarop de tweede beslissing steunt, |
| l'autorité de la chose jugée de la première décision. | evenmin het gezag van gewijsde van de eerste beslissing opnieuw in het |
| geding kan brengen. | |
| B.12. Dès lors que la responsabilité pénale d'un condamné a, par | B.12. Aangezien de strafrechtelijke aansprakelijkheid van een |
| hypothèse, déjà été établie, il est pertinent que l'expertise psychiatrique préalable à l'internement éventuel du condamné ne doive pas se prononcer sur la question de savoir si le trouble mental existait au moment des faits. Le législateur a pu considérer que la chambre de protection sociale qui dispose d'un rapport d'expertise établissant que le condamné souffre actuellement d'un trouble mental entraînant un risque de récidive et pouvant être traité, suivi et soigné n'a pas besoin de savoir depuis combien de temps le condamné souffre de ce trouble pour déterminer s'il y avait lieu ou non de l'interner. B.13.1. La Cour doit encore déterminer si cette différence de traitement produit des effets disproportionnés. B.13.2. Le condamné qui fait l'objet d'une mesure d'internement sur la base du rapport d'expertise peut être privé de liberté pour une durée indéterminée qui se prolonge au-delà du terme de sa peine de prison. B.13.3. Le fait que l'expertise psychiatrique ne se prononce pas sur le moment où le trouble mental s'est déclaré n'a aucun rapport avec la décision de la chambre de protection sociale. Rien n'indique que l'absence de prise en compte de cette question dans le rapport d'expertise psychiatrique augmenterait le risque que le condamné soit privé de liberté pour une durée supérieure à celle de sa peine. B.13.4. La décision d'internement est entourée de garanties procédurales qui sont de nature à contribuer au respect des droits fondamentaux des condamnés. Une audience est prévue (article 77/2, § 1er). Le condamné et son avocat ont accès au dossier pendant au moins dix jours avant la date de l'audience. Ils peuvent obtenir une copie du | veroordeelde per definitie reeds werd vastgesteld, is het pertinent dat het psychiatrisch deskundigenonderzoek dat voorafgaat aan de eventuele internering van een veroordeelde zich niet dient uit te spreken over de vraag of de geestesstoornis bestond op het ogenblik van de feiten. De wetgever kon ervan uitgaan dat de kamer voor de bescherming van de maatschappij die beschikt over een verslag van het deskundigenonderzoek waarin wordt vastgesteld dat de veroordeelde thans aan een geestesstoornis lijdt die een risico op recidive inhoudt en die kan worden behandeld, nabehandeld en verzorgd, niet hoeft te weten sinds hoelang de veroordeelde aan die stoornis lijdt, om te bepalen of er al dan niet aanleiding was om hem te interneren. B.13.1. Het Hof dient nog te bepalen of dat verschil in behandeling onevenredige gevolgen heeft. B.13.2. Een veroordeelde ten aanzien van wie een interneringsmaatregel is getroffen op grond van het verslag van het deskundigenonderzoek, kan van zijn vrijheid worden beroofd voor een onbepaalde duur die kan worden verlengd tot na het verstrijken van zijn gevangenisstraf. B.13.3. Het feit dat het psychiatrisch deskundigenonderzoek zich niet uitspreekt over het tijdstip waarop de geestesstoornis zich heeft gemanifesteerd houdt geen enkel verband met de beslissing van de kamer voor de bescherming van de maatschappij. Niets wijst erop dat het feit dat die kwestie niet in aanmerking wordt genomen in het verslag van het psychiatrisch deskundigenonderzoek, het risico zou verhogen dat de veroordeelde van zijn vrijheid wordt beroofd voor een langere periode dan die van zijn straf. B.13.4. De beslissing tot internering gaat gepaard met procedurele waarborgen die van die aard zijn dat zij bijdragen tot de inachtneming van de fundamentele rechten van de veroordeelde. Er is in een zitting voorzien (artikel 77/2, § 1). De veroordeelde en zijn advocaat hebben gedurende ten minste tien dagen vóór de datum van de zitting toegang tot het dossier. Zij kunnen een afschrift van het dossier verkrijgen |
| dossier (article 77/2, § 2). La chambre de protection sociale entend | (artikel 77/2, § 2). De kamer voor de bescherming van de maatschappij |
| le condamné et son avocat. Elle peut décider d'entendre d'autres | hoort de veroordeelde en zijn advocaat. Zij kan beslissen om andere |
| personnes (article 77/3). La décision de la chambre de protection | personen te horen (artikel 77/3). Tegen de beslissing van de kamer |
| voor de bescherming van de maatschappij kan hoger beroep worden | |
| sociale est susceptible d'appel devant la chambre correctionnelle de | ingesteld bij de correctionele kamer van het hof van beroep (artikel |
| la cour d'appel (article 77/6, § 1er). | 77/6, § 1). |
| B.13.5. En outre, comme il est dit en B.8, l'internement d'une | B.13.5. Bovendien is, zoals in B.8 is vermeld, de internering van een |
| persoon met een geestesstoornis geen straf, maar een | |
| personne atteinte d'un trouble mental n'est pas une peine, mais une | veiligheidsmaatregel die ertoe strekt de maatschappij te beschermen |
| mesure de sûreté qui vise à protéger la société et, en même temps, à | en, tegelijkertijd, aan de geïnterneerde de zorg te verstrekken die |
| fournir à l'interné les soins que son état requiert en vue de sa | zijn toestand vereist met het oog op zijn re-integratie in de |
| réinsertion dans la société. Eu égard à la nature de cette mesure, il | maatschappij. Gelet op de aard van die maatregel is het redelijk |
| est raisonnablement justifié que, si l'état mental d'un condamné qui | verantwoord dat indien de geestestoestand van een veroordeelde die |
| est interné en vertu d'une décision de la chambre de protection | wordt geïnterneerd krachtens een beslissing van de kamer voor de |
| sociale ne s'est pas suffisamment stabilisé au moment de la venue à | bescherming van de maatschappij, op het ogenblik van het verstrijken |
| expiration de la durée prévue pour la peine, de sorte que son | van de straftijd niet voldoende is gestabiliseerd, zodat zijn |
| internement demeure nécessaire, cette mesure persiste jusqu'à ce que | internering nodig blijft, die maatregel voortduurt totdat de kamer |
| la chambre de protection sociale estime que cette stabilisation est | voor de bescherming van de maatschappij van oordeel is dat dit wel het |
| intervenue. | geval is. |
| De gevolgen van die maatregel zijn niet onevenredig aangezien een | |
| Les effets de cette mesure ne sont pas disproportionnés, dès lors que | internering tot doel heeft de geïnterneerde te verzorgen en omdat |
| l'internement a pour objectif de soigner l'interné et qu'il est | wordt gewaarborgd dat tijdens de plaatsing een automatische periodieke |
| garanti qu'un contrôle périodique automatique qui ne dépend pas de | controle plaatsvindt waarvoor niet de betrokkene het initiatief neemt. |
| l'initiative de l'intéressé a lieu pendant le placement. Une procédure | Ook kan een procedure bij hoogdringendheid worden geïnitieerd door de |
| en urgence peut également être initiée par le condamné interné et par | geïnterneerde veroordeelde en zijn raadsman, overeenkomstig de |
| son conseil, conformément aux articles 53 et 54 de la loi du 5 mai | artikelen 53 en 54 van de wet van 5 mei 2014. Aldus kan de |
| 2014. La légitimité de la privation de liberté peut ainsi être | rechtmatigheid van de vrijheidsberoving op gezette tijden worden |
| examinée à intervalles réguliers et il peut être mis fin à | beoordeeld en kan een einde komen aan de internering wanneer de |
| l'internement lorsque l'état mental de la personne concernée le | geestestoestand van de betrokkene dat toelaat. |
| permet. B.14. Il en résulte que la disposition en cause est compatible avec | B.14. Daaruit volgt dat de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar |
| les articles 10 et 11 de la Constitution. | is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| L'article 77/1, § 3, alinéa 1er, deuxième phrase, de la loi du 5 mai | Artikel 77/1, § 3, eerste lid, tweede zin, van de wet van 5 mei 2014 « |
| 2014 « relative à l'internement » ne viole pas les articles 10 et 11 | betreffende de internering » schendt de artikelen 10 en 11 van de |
| de la Constitution. | Grondwet niet. |
| Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
| la Cour constitutionnelle, le 30 novembre 2023. | op 30 november 2023. |
| Le greffier, Le président, | De griffier, De voorzitter, |
| N. Dupont P. Nihoul | N. Dupont P. Nihoul |