← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 173/2021 du 2 décembre 2021 Numéro du rôle : 7345 En cause :
les questions préjudicielles relatives à l'article 344-3 de l'ancien Code civil, posées par le Tribunal
de la famille d'Eupen. La Cour constitutionnelle,"
| Extrait de l'arrêt n° 173/2021 du 2 décembre 2021 Numéro du rôle : 7345 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 344-3 de l'ancien Code civil, posées par le Tribunal de la famille d'Eupen. La Cour constitutionnelle, | Uittreksel uit arrest nr. 173/2021 van 2 december 2021 Rolnummer 7345 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Familierechtbank te Eupen. Het Grondwettelijk Hof, samenges wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 173/2021 du 2 décembre 2021 | Uittreksel uit arrest nr. 173/2021 van 2 december 2021 |
| Numéro du rôle : 7345 | Rolnummer 7345 |
| En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 344-3 de | In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 344-3 van het oud |
| l'ancien Code civil, posées par le Tribunal de la famille d'Eupen. | Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Familierechtbank te Eupen. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. | samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de |
| Moerman, T. Giet, M. Pâques, Y. Kherbache et D. Pieters, assistée du | rechters J.-P. Moerman, T. Giet, M. Pâques, Y. Kherbache en D. |
| greffier F. Meersschaut, présidée par le président P. Nihoul, | Pieters, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
| Par jugement du 8 janvier 2020, dont l'expédition est parvenue au | Bij vonnis van 8 januari 2020, waarvan de expeditie ter griffie van |
| greffe de la Cour le 21 janvier 2020, le Tribunal de la famille | het Hof is ingekomen op 21 januari 2020, heeft de Familierechtbank te |
| d'Eupen a posé les questions préjudicielles suivantes : | Eupen de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
| « 1. L'article 344-3, 1°, du Code civil viole-t-il les articles 10, | « 1. Schendt artikel 344-3, 1°, van het Burgerlijk Wetboek de |
| 11, 22 et 22bis de la Constitution ainsi que les articles 8 et 14 de | artikelen 10, 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de artikelen 8 |
| en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel | |
| la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 21 de la | 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre een kind |
| Convention relative aux droits de l'enfant, en ce qu'un enfant peut | door de voormalige partner van zijn wettelijke ouder mag worden |
| être adopté par l'ancien partenaire de son parent légal lorsque son | geadopteerd wanneer zijn afstammingsband ten aanzien van de wettelijke |
| lien de filiation à l'égard du parent légal a été établi pendant la | ouder werd vastgesteld tijdens het samenleven of het huwelijk met de |
| cohabitation ou le mariage avec l'ancien partenaire, bien que cet | voormalige partner, hoewel dat kind niet door de voormalige partner |
| enfant ne puisse pas être adopté par l'ancien partenaire si le lien de | zou mogen worden geadopteerd wanneer de afstammingsband ten aanzien |
| filiation à l'égard du parent légal avait déjà été établi avant la | van de wettelijke ouder reeds vóór het samenleven of het huwelijk werd |
| cohabitation ou le mariage ? | vastgesteld ? |
| 2. L'article 344-3, 2°, du Code civil viole-t-il les articles 10, 11, | 2. Schendt artikel 344-3, 2°, van het Burgerlijk Wetboek de artikelen |
| 22 et 22bis de la Constitution ainsi que les articles 8 et 14 de la | 10, 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de artikelen 8 en 14 van |
| Convention européenne des droits de l'homme et l'article 21 de la | het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 21 van het |
| Convention relative aux droits de l'enfant, en ce qu'un enfant peut | Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre een kind door de |
| être adopté par l'ancien partenaire de son parent légal lorsque | voormalige partner van zijn wettelijke ouder mag worden geadopteerd |
| l'enfant n'a qu'un seul lien de filiation établi, alors que cet enfant | wanneer het kind slechts één vastgestelde afstammingsband heeft, |
| ne pourrait pas être adopté par l'ancien partenaire s'il avait plus | terwijl dat kind niet door de voormalige partner zou mogen worden |
| d'un lien de filiation établi, et ce indépendamment du fait que le | geadopteerd wanneer het meer dan één vastgestelde afstammingsband zou |
| second parent s'est effectivement occupé de l'enfant ou s'est | hebben, en dit ongeacht het feit of de tweede ouder zich daadwerkelijk |
| intéressé à celui-ci ? | om het kind heeft bekommerd of zich voor het kind heeft geïnteresseerd ? |
| 3. L'article 344-3 du Code civil viole-t-il les articles 10, 11, 22 et | 3. Schendt artikel 344-3 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10, |
| 22bis de la Constitution ainsi que les articles 8 et 14 de la | 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de artikelen 8 en 14 van het |
| Convention européenne des droits de l'homme et l'article 21 de la | Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 21 van het |
| Convention relative aux droits de l'enfant, en ce que les conditions | Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre de in dat artikel |
| restrictives contenues dans cet article s'appliquent à toutes les | vervatte restrictieve voorwaarden gelden voor alle vormen van adoptie, |
| formes d'adoption, qu'il s'agisse d'une adoption simple ou d'une adoption plénière ? ». | ongeacht of het om een gewone of om een volle adoptie gaat ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| Quant à la disposition en cause et à son contexte | Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan |
| B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 344-3 de | B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 344-3 van |
| l'ancien Code civil, qui a été inséré par l'article 3 de la loi du 20 | het oud Burgerlijk Wetboek, dat werd ingevoegd bij artikel 3 van de |
| février 2017 « modifiant le Code civil, en ce qui concerne l'adoption | wet van 20 februari 2017 « tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek, |
| » (ci-après : la loi du 20 février 2017) et qui dispose : | betreffende de adoptie » (hierna : de wet van 20 februari 2017) en dat |
| « Une personne peut adopter l'enfant de son ancien partenaire, pour | bepaalt : « Een persoon kan het kind van zijn voormalige partner adopteren voor |
| autant que les conditions suivantes soient remplies : | zover de volgende voorwaarden vervuld zijn : |
| 1° l'enfant a été adopté par l'ancien partenaire pendant le mariage ou | 1° het kind werd geadopteerd door de voormalige partner tijdens het |
| un lien de filiation, adoptive ou autre, a été établi entre l'enfant | huwelijk of een, adoptieve of andere, afstammingsband werd vastgesteld |
| et l'ancien partenaire pendant la cohabitation légale ou pendant la | tussen het kind en de voormalige partner tijdens de wettelijke |
| vie commune visée à l'article 343, § 1er, b/1); | samenwoning of tijdens het samenleven bedoeld in artikel 343, § 1, b/1); |
| 2° l'enfant n'a qu'un seul lien de filiation établi; et | 2° het kind heeft slechts één vastgestelde afstammingsband; en |
| 3° cette personne entretient avec l'enfant une relation de fait | 3° die persoon onderhoudt met het kind een duurzame feitelijke |
| durable, tant sur le plan affectif que matériel ». | relatie, zowel op affectief als op materieel vlak ». |
| B.1.2. La loi du 20 février 2017 visait notamment à adapter les | B.1.2. De wet van 20 februari 2017 strekte er onder meer toe de |
| dispositions relatives à l'adoption contenues dans l'ancien Code civil | bepalingen in het oud Burgerlijk Wetboek inzake adoptie aan te passen |
| aux arrêts de la Cour n° 94/2012 du 12 juillet 2012 et n° 94/2015 du | aan de arresten van het Hof nr. 94/2012 van 12 juli 2012 en nr. |
| 25 juin 2015. | 94/2015 van 25 juni 2015. |
| Het eerstgenoemde arrest nr. 94/2012 had onder meer betrekking op de | |
| L'arrêt n° 94/2012, précité, portait notamment sur les articles 343, § | artikelen 343, § 1, b), 356-1 en 356-2 van het oud Burgerlijk Wetboek, |
| 1er, b), 356-1 et 356-2 de l'ancien Code civil, qui, tels qu'ils | die in de versie ervan vóór de wijziging bij de wet van 8 mei 2014 « |
| étaient applicables avant leur modification par la loi du 20 février | tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek met het oog op de invoering |
| van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen bij de wijze van | |
| naamsoverdracht aan het kind en aan de geadopteerde » en bij de wet | |
| 2017, disposaient : | van 20 februari 2017 bepaalden : |
| « Art. 343.§ 1er. On entend par : |
« Art. 343.§ 1. Er wordt verstaan onder : |
| a) adoptant : une personne, des époux, ou des cohabitants; | a) adoptant : een persoon, echtgenoten, of samenwonenden; |
| b) cohabitants : deux personnes ayant fait une déclaration de | b) samenwonenden : twee personen die een verklaring van wettelijke |
| cohabitation légale ou deux personnes qui vivent ensemble de façon | samenwoning hebben afgelegd of twee personen die op een permanente en |
| permanente et affective depuis au moins trois ans au moment de | affectieve wijze samenwonen sedert ten minste drie jaar op het |
| l'introduction de la demande en adoption, pour autant qu'elles ne | tijdstip van de indiening van het verzoek om adoptie, voor zover zij |
| soient pas unies par un lien de parenté entraînant une prohibition de | niet door een band van bloedverwantschap zijn verbonden die leidt tot |
| mariage dont elles ne peuvent être dispensées par le Roi; | een huwelijksverbod waarvoor de Koning geen ontheffing kan verlenen; |
| c) enfant : une personne âgée de moins de dix-huit ans. | c) kind : een persoon van minder dan achttien jaar. |
| § 2. II existe deux sortes d'adoption : l'adoption simple et | § 2. Er bestaan twee vormen van adoptie : de gewone adoptie en de |
| l'adoption plénière ». | volle adoptie ». |
| « Art. 356-1. L'adoption plénière confère à l'enfant et à ses | « Art. 356-1. De volle adoptie verleent aan het kind en zijn |
| descendants un statut comportant des droits et obligations identiques | afstammelingen een statuut met dezelfde rechten en verplichtingen, als |
| ware het kind geboren uit de adoptant of uit de adoptanten. | |
| à ceux qu'ils auraient si l'enfant était né de l'adoptant ou des adoptants. | Onder voorbehoud van de huwelijksbeletsels omschreven in de artikelen |
| Sous réserve des empêchements à mariage prévus aux articles 161 à 164, | 161 tot 164, houdt het kind dat ten volle is geadopteerd, op tot zijn |
| l'enfant qui fait l'objet d'une adoption plénière cesse d'appartenir à | oorspronkelijke familie te behoren. |
| sa famille d'origine. | Kinderen of adoptieve kinderen van de echtgenoot van de adoptant of |
| Toutefois, l'enfant ou l'enfant adoptif du conjoint ou cohabitant, | van de persoon met wie hij samenwoont, zelfs overleden, houden evenwel |
| même décédé, de l'adoptant ne cesse pas d'appartenir à la famille de | niet op te behoren tot de familie van die echtgenoot of van de persoon |
| ce conjoint ou cohabitant. Si ce dernier vit encore, l'autorité | met wie wordt samengewoond. Indien deze nog in leven is, wordt het |
| parentale sur l'adopté est exercée conjointement par l'adoptant et ce | ouderlijk gezag over de geadopteerde gezamenlijk uitgeoefend door de |
| conjoint ou cohabitant. | adoptant en die echtgenoot of persoon met wie wordt samengewoond. |
| Art. 356-2. § 1er. L'adoption plénière confère à l'enfant, en le | Art. 356-2. § 1. Door de volle adoptie verkrijgt het kind in plaats |
| substituant au sien, le nom de l'adoptant ou de l'homme adoptant. | van zijn naam die van de adoptant of van de adopterende man. |
| Toutefois, l'adoption plénière, par une femme, de l'enfant ou de | Volle adoptie door een vrouw van het kind of van het adoptief kind van |
| l'enfant adoptif de son époux ou cohabitant n'entraîne aucune | haar echtgenoot of van de persoon met wie zij samenwoont brengt |
| modification du nom de l'enfant. § 2. En cas d'adoption plénière simultanée par deux personnes de même sexe, celles-ci déclarent devant le tribunal, de commun accord, laquelle des deux donnera son nom à l'adopté. Le jugement mentionne cette déclaration. En cas d'adoption plénière par une personne de l'enfant ou de l'enfant adoptif de son conjoint de même sexe ou cohabitant de même sexe, l'adoptant et ce dernier déclarent devant le tribunal, de commun accord, lequel des deux donnera son nom à l'adopté. Le jugement mentionne cette déclaration. Le nom choisi par les adoptants conformément aux alinéas 1er et 2 s'impose aux enfants adoptés ultérieurement par eux ». | evenwel geen wijziging mee in de naam van het kind. § 2. In geval van gelijktijdige volle adoptie door twee personen van hetzelfde geslacht, verklaren die personen, in onderlinge overeenstemming, voor de rechtbank wie van beiden zijn naam zal geven aan de geadopteerde. Van die verklaring wordt melding gemaakt in het vonnis. In geval van volle adoptie door een persoon van het kind of het adoptiekind van zijn echtgenoot van hetzelfde geslacht of van de persoon van hetzelfde geslacht met wie hij samenleeft, verklaren de adoptant en laatstgenoemde, in onderlinge overeenstemming, voor de rechtbank wie van beiden zijn naam aan de geadopteerde zal geven. Van die verklaring wordt melding gemaakt in het vonnis. De door de adoptanten overeenkomstig het eerste en tweede lid gekozen naam geldt ook voor de later door hen geadopteerde kinderen ». |
| Par son arrêt n° 94/2012 du 12 juillet 2012, la Cour s'est prononcée | Bij zijn arrest nr. 94/2012 van 12 juli 2012 heeft het Hof zich |
| sur des questions préjudicielles qui avaient été posées par le juge a | uitgesproken over prejudiciële vragen die door de verwijzende rechter |
| quo au sujet de ces dispositions dans le cadre d'une demande | inzake die bepalingen werden gesteld in het kader van een verzoek tot |
| d'adoption plénière introduite par l'ancienne partenaire de la mère | volle adoptie, uitgaande van de voormalige partner van de wettelijke |
| légale des enfants mineurs concernés. Il ressortait des faits de cette | moeder van de desbetreffende minderjarige kinderen. De feiten van die |
| affaire que les enfants n'avaient pas de père légal, que le père biologique n'était pas connu, que la candidate adoptante et la mère légale avaient eu dans le passé une relation affective qui avait duré plus de trois ans, pendant laquelle les enfants mineurs concernés étaient nés, qu'il existait aussi bien sur le plan moral que sur le plan matériel une relation parent-enfant de fait, durable, entre la candidate adoptante et les enfants et que tant la mère légale que les enfants concernés s'étaient déclarés explicitement d'accord avec l'adoption (B.4). La Cour a limité son examen des questions préjudicielles à la situation caractérisée par ces éléments et a jugé : | zaak deden ervan blijken dat de kinderen geen wettelijke vader hadden, dat de biologische vader niet bekend was, dat de kandidaat-adoptante en de wettelijke moeder in het verleden een affectieve relatie hadden die meer dan drie jaar duurde, tijdens welke de desbetreffende minderjarige kinderen zijn geboren, dat er zowel op moreel als op materieel vlak een duurzame feitelijke ouder-kindrelatie bestond tussen de kandidaat-adoptante en de kinderen, en dat zowel de wettelijke moeder als de desbetreffende kinderen zich uitdrukkelijk akkoord verklaarden met de adoptie (B.4). Het Hof beperkte zijn onderzoek van de gestelde prejudiciële vragen tot de door die elementen bepaalde situatie, en oordeelde : |
| « B.12.2. En ce que les [articles 343, § 1er, b), 356-1 et 356-2 de | « B.12.2. In zoverre de [artikelen 343, § 1, b), 356-1 en 356-2 van |
| l'ancien Code civil], telles qu'elles ont été modifiées par la loi du | |
| 18 mai 2006, permettent exclusivement ' l'adoption plénière par un | het oud Burgerlijk Wetboek], zoals gewijzigd bij de wet van 18 mei |
| beau-parent ' d'un enfant, avec maintien des liens juridiques entre | 2006, de volle ' stiefouderadoptie ' van een kind, met behoud van de |
| cet enfant et sa famille d'origine, si le candidat adoptant est marié | juridische banden tussen dat kind en zijn oorspronkelijke familie, |
| au parent légal de l'enfant concerné, a fait avec ce parent une | uitsluitend mogelijk maken indien de kandidaat-adoptant gehuwd is met |
| déclaration de cohabitation légale ou cohabite avec lui de manière | de wettelijke ouder van het desbetreffende kind, met die ouder een |
| permanente et affective depuis au moins trois ans au moment de | verklaring van wettelijke samenwoning heeft afgelegd, of op permanente |
| l'introduction de la demande en adoption, elles empêchent l'ancien | en affectieve wijze met die laatste samenwoont sedert ten minste drie |
| jaar op het ogenblik van het indienen van het verzoek tot adoptie, | |
| partenaire du parent légal de l'enfant de lier à la relation | verhinderen zij de voormalige partner van de wettelijke ouder van het |
| parent-enfant de fait, durable, qui existe, le cas échéant, entre | kind om aan de duurzame feitelijke ouder-kindrelatie die in voorkomend |
| cette personne et l'enfant des effets consacrant juridiquement les | geval bestaat tussen die persoon en het kind, gevolgen te verbinden |
| engagements auxquels cette personne offre de souscrire à l'égard de | die de verbintenissen die die persoon bereid is aan te gaan ten |
| cet enfant, et ce tant que le législateur n'a pas prévu d'autres | aanzien van dat kind, juridisch verankeren, en dit zolang de wetgever |
| procédures. | niet voorziet in andere procedures. |
| B.12.3. Dans cette mesure, les dispositions en cause ont des effets | B.12.3. In die mate hebben de in het geding zijnde bepalingen gevolgen |
| disproportionnés par rapport à l'objectif poursuivi par le | die onevenredig zijn ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde |
| législateur, lequel est dicté, comme cela a été rappelé en B.7.2, par | doel, dat, zoals in herinnering is gebracht in B.7.2, mede is |
| la considération qu'il est dans l'intérêt de l'enfant - qui ' a déjà | ingegeven door de overweging dat het in het belang is van het kind - |
| vécu un déracinement ' - qu'il soit accueilli dans un ' environnement | dat ' reeds uit zijn omgeving is weggehaald ' - dat het wordt |
| stable '. Dans les cas où la relation parent-enfant de fait entre un | opgevangen in een ' stabiel milieu '. In de gevallen waarin de |
| enfant et l'ancien partenaire de son parent légal est établie de | feitelijke ouder-kindrelatie tussen een kind en de voormalige partner |
| manière durable, l'adoption de cet enfant par l'ancien partenaire, dès lors que les liens juridiques entre l'enfant et sa famille d'origine restent maintenus, n'aurait pour effet ni que l'enfant vive un déracinement, ni qu'il soit élevé dans un environnement devant être considéré, par définition, comme instable. Une telle adoption pourrait au contraire généralement contribuer à la stabilité de l'environnement dans lequel l'enfant grandit et confirmer juridiquement les rapports de fait existant au sein de cet environnement. B.13.1. En ce que les dispositions en cause ne prévoient pas qu'un enfant mineur puisse, dans les circonstances définies en B.4, être | van zijn wettelijke ouder duurzaam vaststaat, zou de adoptie van dat kind door de voormalige partner, in zoverre de juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke familie behouden blijven, noch met zich meebrengen dat het kind uit zijn omgeving wordt weggehaald, noch dat het zou worden opgevoed in een milieu dat per definitie dient te worden beschouwd als instabiel. Zulk een adoptie zou integendeel doorgaans kunnen bijdragen tot de stabiliteit van het milieu waarin het kind opgroeit en de bestaande feitelijke verhoudingen binnen dat milieu juridisch kunnen bekrachtigen. B.13.1. In zoverre de in het geding zijnde bepalingen niet erin voorzien dat een minderjarig kind, in de in B.4 omschreven |
| adopté plénièrement par l'ancien partenaire du parent légal de cet | omstandigheden, ten volle kan worden geadopteerd door de voormalige |
| enfant, avec maintien des liens juridiques entre l'enfant et sa | partner van de wettelijke ouder van dat kind, met behoud van de |
| famille d'origine et application des dispositions relatives au nom de | juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke familie en |
| l'enfant contenues dans l'article 356-2, § 2, alinéas 2 et 3, du Code | met toepassing van de in artikel 356-2, § 2, tweede en derde lid, van |
| het Burgerlijk Wetboek vervatte bepalingen betreffende de naam van het | |
| civil, elles ne sont pas compatibles avec les articles 10, 11 et 22bis | kind, zijn zij niet bestaanbaar met de artikelen 10, 11 en 22bis van |
| de la Constitution, combinés avec l'article 21 de la Convention | de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 21 van het Verdrag |
| relative aux droits de l'enfant ». | inzake de rechten van het kind ». |
| Par son arrêt n° 94/2015 du 25 juin 2015, la Cour s'est prononcée sur | Bij zijn arrest nr. 94/2015 van 25 juni 2015 heeft het Hof zich |
| une question préjudicielle qui avait été posée par le juge a quo au | uitgesproken over een prejudiciële vraag die door de verwijzende |
| sujet de l'article 343, § 1er, b), de l'ancien Code civil dans le | rechter inzake artikel 343, § 1, b), van het oud Burgerlijk Wetboek |
| cadre d'une demande d'adoption simple introduite par un homme qui | werd gesteld in het kader van een verzoek tot gewone adoptie dat was |
| avait formé un couple avec la mère adoptive d'un enfant pendant | |
| presque dix ans, période au cours de laquelle l'enfant était né. Il | ingediend door een man die met de adoptiemoeder van een kind een paar |
| apparaissait aussi que cet enfant, né à l'étranger de père inconnu et | vormde gedurende bijna tien jaar, periode waarin het kind is geboren. |
| abandonné par sa mère biologique, n'avait pas de père légal et qu'il | Het bleek ook dat dat kind, dat in het buitenland was geboren, wiens |
| avait, dès son arrivée sur le territoire du Royaume, quelques mois | vader onbekend was en dat door zijn biologische moeder was verlaten, |
| après sa naissance, vécu au sein du ménage formé par sa mère adoptive | geen wettelijke vader had en dat het, vanaf zijn aankomst op het |
| et par le demandeur de l'adoption, même si la cohabitation officielle | grondgebied van het Koninkrijk, enkele maanden na zijn geboorte, |
| de ces derniers n'avait débuté que près de deux mois après cette | binnen het door zijn adoptiemoeder en de verzoeker tot adoptie |
| arrivée et plus de six mois après l'établissement de l'acte | gevormde gezin heeft geleefd, ook al is de officiële samenwoning van |
| d'adoption. Il apparaissait en outre qu'il existait entre le demandeur | die laatstgenoemden pas bijna twee maanden na die aankomst en meer dan |
| de l'adoption et l'enfant une relation de fait durable d'un point de | zes maanden na het opmaken van de adoptieakte begonnen. Bovendien |
| vue tant moral que matériel, que le choix de l'adoption simple avait | bleek dat er tussen de verzoeker tot adoptie en het kind een duurzame |
| feitelijke relatie vanuit zowel moreel als materieel oogpunt bestond, | |
| été motivé par le souhait de ne pas substituer le nom du demandeur de | dat de keuze voor de gewone adoptie werd ingegeven door de wens om de |
| l'adoption au nom de la mère adoptive et que la mère adoptive était | naam van de adoptiemoeder niet te vervangen door de naam van de |
| d'accord avec l'adoption pour autant que l'adoption ne modifie pas son | verzoeker tot adoptie, en dat de adoptiemoeder instemde met de adoptie |
| lien avec l'enfant (B.4.2). Compte tenu de cette situation | voor zover de adoptie haar band met het kind niet wijzigde (B.4.2). |
| particulière, la Cour a jugé : | Het Hof oordeelde, rekening houdende met die bijzondere situatie : |
| « B.9.1. [L'article 343, § 1er, b), de l'ancien Code civil] empêche | « B.9.1. [Artikel 343, § 1, b), van het oud Burgerlijk Wetboek] |
| l'ancien partenaire de la mère de l'enfant de donner à la relation de | verhindert de voormalige partner van de moeder van het kind om aan de |
| fait durable décrite en B.6 des effets consacrant officiellement les | in B.6 beschreven duurzame feitelijke relatie gevolgen te verlenen die |
| engagements que cet homme souhaite prendre à l'égard de cet enfant. | de verbintenissen die die man ten aanzien van dat kind wenst aan te |
| B.9.2. Dans cette mesure, cette disposition a des effets | gaan, officieel verankeren. |
| disproportionnés par rapport à l'objectif poursuivi par le | B.9.2. In die mate heeft die bepaling gevolgen die onevenredig zijn |
| législateur, lequel est dicté, comme il est dit en B.7.2, par la | ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde doel, dat, zoals is |
| considération qu'il est dans l'intérêt de l'enfant - qui ' a déjà vécu | vermeld in B.7.2, mede is ingegeven door de overweging dat het in het |
| un déracinement ' - qu'il soit accueilli dans un ' environnement | belang is van het kind - dat ' reeds uit zijn omgeving is weggehaald ' |
| stable '. Dans le cas d'une relation de fait durable entre un enfant et l'ancien partenaire de sa mère, l'adoption de cet enfant par cet homme, dès lors que les liens juridiques entre l'enfant et sa famille d'origine restent maintenus, n'aurait pour effet ni que l'enfant vive un déracinement, ni qu'il soit élevé dans un environnement devant être considéré, par définition, comme instable. Une telle adoption pourrait au contraire généralement contribuer à la stabilité de l'environnement dans lequel l'enfant grandit et confirmer juridiquement les rapports de fait existant au sein de cet environnement. B.10.1. En ce que la disposition en cause ne permet pas l'adoption d'un enfant dans les circonstances définies en B.4.2, elle n'est pas | - dat het wordt opgevangen in een ' stabiel milieu '. In het geval van een duurzame feitelijke relatie tussen een kind en de voormalige partner van zijn moeder, zou de adoptie van dat kind door die man, in zoverre de juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke familie behouden blijven, noch met zich meebrengen dat het kind uit zijn omgeving wordt weggehaald, noch dat het zou worden opgevoed in een milieu dat per definitie dient te worden beschouwd als instabiel. Een dergelijke adoptie zou integendeel doorgaans kunnen bijdragen tot de stabiliteit van het milieu waarin het kind opgroeit en de bestaande feitelijke verhoudingen binnen dat milieu juridisch kunnen bekrachtigen. B.10.1. In zoverre de in het geding zijnde bepaling de adoptie van een kind in de in B.4.2 omschreven omstandigheden niet mogelijk maakt, is |
| compatible avec l'article 22bis, alinéa 4, de la Constitution, lu en | zij niet bestaanbaar met artikel 22bis, vierde lid, van de Grondwet, |
| combinaison avec l'article 21 de la Convention relative aux droits de | in samenhang gelezen met artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten |
| l'enfant ». | van het kind ». |
| B.1.3. Afin de remédier aux inconstitutionnalités constatées dans ces | B.1.3. Teneinde de in die arresten vastgestelde ongrondwettigheden te |
| arrêts, le législateur, en adoptant l'article 2 de la loi du 20 | verhelpen, heeft de wetgever bij artikel 2 van de wet van 20 februari |
| février 2017, a inséré une définition de la notion d'« ancien | 2017 een definitie van het begrip « voormalige partner » ingevoegd in |
| partenaire » dans l'article 343, § 1er, b/1), de l'ancien Code civil. | artikel 343, § 1, b/1), van het oud Burgerlijk Wetboek. Sinds de |
| Depuis sa modification par l'article 119 de la loi du 21 décembre 2018 | wijziging ervan bij artikel 119 van de wet van 21 december 2018 « |
| « portant des dispositions diverses en matière de justice », cette | houdende diverse bepalingen betreffende justitie », luidt die |
| définition est libellée comme suit : | definitie : |
| « ancien partenaire : l'ancien époux ou l'ancien cohabitant légal, ou | « voormalige partner : de voormalige echtgenoot of de voormalige |
| l'une ou l'autre des personnes séparées qui ont vécu ensemble de façon | wettelijk samenwonende, of een van de gescheiden personen die op een |
| permanente et affective pendant une période d'au moins trois ans, pour | permanente en affectieve wijze hebben samengewoond gedurende ten |
| autant qu'elles ne soient pas unies par un lien de parenté entraînant | minste drie jaar, voor zover zij niet door een band van |
| une prohibition de mariage dont elles ne peuvent être dispensées par | bloedverwantschap zijn verbonden die leidt tot een huwelijksverbod |
| le tribunal de la famille ». | waarvoor de familierechtbank geen ontheffing kan verlenen ». |
| Par ailleurs, le législateur, en adoptant l'article 3 de la loi du 20 | Voorts heeft de wetgever bij artikel 3 van de wet van 20 februari 2017 |
| février 2017, a inséré l'article 344-3, en cause, dans le point A (« | het in het geding zijnde artikel 344-3 ingevoegd in punt A (« |
| Conditions fondamentales ») du premier paragraphe (« Des conditions de | Grondvoorwaarden ») van paragraaf 1 (« Voorwaarden voor adoptie ») van |
| l'adoption ») de la section 2 (« Dispositions communes aux deux sortes | afdeling 2 (« Bepalingen gemeenschappelijk aan beide vormen van |
| d'adoption ») du premier chapitre (« Droit interne ») du titre VIII (« | adoptie ») van hoofdstuk I (« Intern recht ») van titel VIII (« |
| De l'adoption ») du livre I (« Des personnes ») de l'ancien Code | Adoptie ») van boek I (« Personen ») van het oud Burgerlijk Wetboek. |
| civil. Cet article 344-3 de l'ancien Code civil définit les conditions | Dat artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek bepaalt onder welke |
| auxquelles une personne peut adopter l'enfant de son ancien | voorwaarden een persoon het kind van zijn voormalige partner kan |
| partenaire, à savoir lorsque l'enfant a été adopté par l'ancien | adopteren, namelijk wanneer het kind werd geadopteerd door de |
| partenaire pendant le mariage ou lorsqu'un lien de filiation, adoptive | voormalige partner tijdens het huwelijk of een adoptieve of andere |
| ou autre, a été établi entre l'enfant et l'ancien partenaire pendant | afstammingsband werd vastgesteld tussen het kind en de voormalige |
| la cohabitation légale ou pendant la vie commune visée à l'article | partner tijdens de wettelijke samenwoning of tijdens het samenleven |
| 343, § 1er, b/1) (1°), lorsque l'enfant n'a qu'un seul lien de | bedoeld in artikel 343, § 1, b/1) (1°), wanneer het kind slechts één |
| filiation établi (2°) et lorsque cette personne entretient avec | vastgestelde afstammingsband heeft (2°) en wanneer die persoon met het |
| l'enfant une relation de fait durable, tant sur le plan affectif que | kind een duurzame feitelijke relatie onderhoudt, zowel op affectief |
| sur le plan matériel (3°). | als op materieel vlak (3°). |
| Lors des travaux préparatoires, ces conditions ont été justifiées | Tijdens de parlementaire voorbereiding werden die voorwaarden als |
| comme suit : | volgt verantwoord : |
| « Les trois conditions proposées (naissance ou adoption de l'enfant | « De drie voorgestelde voorwaarden (geboorte of adoptie van het kind |
| pendant la relation de couple; un seul lien de filiation établi et | tijdens de partnerrelatie; slechts één vastgestelde afstammingsband en |
| existence d'une relation durable entre l'enfant et candidat adoptant) | het bestaan van een duurzame relatie tussen het kind en de |
| se basent sur les éléments de faits mis en avant par la Cour dans les | kandidaat-adoptant) zijn gebaseerd op de feitelijke elementen |
| [arrêts nos 94/2012 et 94/2015], à savoir : | aangehaald door het Hof in de [arresten nrs. 94/2012 en 94/2015], met |
| ? relation permanente et affective de plus de trois ans entre l'ancien | name : ? permanente en affectieve relatie van meer dan drie jaar tussen de |
| partenaire et la mère, adoptive ou non, de l'enfant; | voormalige partner en de moeder, al dan niet adoptiemoeder, van het kind; |
| ? enfant né durant la relation; | ? kind geboren tijdens de relatie; |
| ? père biologique inconnu, pas de père légal; | ? biologische vader onbekend, geen wettelijke vader; |
| ? relation de fait durable, d'un point de vue tant moral que matériel, | ? duurzame feitelijke relatie, zowel vanuit moreel als vanuit |
| entre le demandeur en adoption et l'enfant; | materieel oogpunt, tussen de persoon die om adoptie verzoekt en het kind; |
| ? accord de la mère (et des enfants). | ? akkoord van de moeder (en van de kinderen). |
| Les termes '... l'enfant a été adopté par l'ancien partenaire pendant | De bewoordingen '... het kind werd geadopteerd door de voormalige |
| partner tijdens het huwelijk of een, adoptieve of andere, | |
| le mariage ou un lien de filiation, adoptive ou autre, a été établi | afstammingsband werd vastgesteld tussen het kind en de voormalige |
| entre l'enfant et l'ancien partenaire pendant la cohabitation légale | partner tijdens de wettelijke samenwoning of tijdens het samenleven |
| ou pendant la vie commune visée à l'article 343, § 1er, b/1)... ' | bedoeld in artikel 343, § 1, b/1)... ' zijn gericht op de volgende |
| entendent viser les hypothèses suivantes : naissance de l'enfant | gevallen : geboorte van het kind tijdens het samenleven (arrest |
| pendant la vie commune (arrêt 94/2012); naissance de l'enfant | 94/2012); geboorte van het kind verlaten door zijn biologische moeder |
| abandonné par sa mère biologique et adoption par sa mère adoptive | en adoptie door zijn adoptiemoeder tijdens de samenwoning (arrest |
| pendant la cohabitation (arrêt 94/2015); naissance de l'enfant avant | 94/2015); geboorte van het kind vóór het samenleven, maar geadopteerd |
| la vie commune, mais adopté par un des partenaires pendant la vie | door een van de partners tijdens het samenleven (door het |
| commune (hypothèse non visée par la Cour constitutionnelle, mais pas | Grondwettelijk Hof niet beoogd geval, maar niet echt verschillend van |
| vraiment différente de l'arrêt 94/2015) » (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC 54-1152/005, pp. 6-7). | arrest 94/2015) » (Parl. St., Kamer, 2016-2017, DOC 54-1152/005, pp. 6-7). |
| Enfin, le législateur a modifié plusieurs autres dispositions de | Tot slot heeft de wetgever verscheidene andere bepalingen van het oud |
| l'ancien Code civil relatives à l'adoption intrafamiliale dans la | Burgerlijk Wetboek met betrekking tot de intrafamiliale adoptie |
| mesure où elles étaient liées aux modifications précitées. Ainsi, les | gewijzigd in zoverre zij getroffen werden door de voormelde |
| articles 13 et 14 de la loi du 20 février 2017 ont remplacé les | wijzigingen. Aldus werden bij de artikelen 13 en 14 van de wet van 20 |
| articles 356-1, alinéa 3, et 356-2, alinéa 3, de l'ancien Code civil, | februari 2017 de artikelen 356-1, derde lid, en 356-2, derde lid, van |
| afin que soit expressément visé dans ces dispositions l'ancien | het oud Burgerlijk Wetboek gewijzigd, teneinde in die bepalingen |
| partenaire. Ces modifications ont pour effet que, dans le cas d'une | uitdrukkelijk de voormalige partner te beogen. Die wijzigingen hebben |
| adoption plénière par l'ancien partenaire du parent légal, les enfants | tot gevolg dat kinderen, in geval van een volle adoptie door de |
| ne cessent pas d'appartenir à la famille de ce parent et que | voormalige partner van de wettelijke ouder, niet ophouden te behoren |
| l'autorité parentale sur l'enfant est exercée conjointement par ce | tot de familie van die ouder en dat het ouderlijk gezag over het kind |
| parent et par l'ancien partenaire et que les dispositions relatives au | gezamenlijk wordt uitgeoefend door die ouder en de voormalige partner, |
| nom de l'enfant contenues dans l'article 356-2, alinéa 3, valent | evenals dat de in artikel 356-2, derde lid, vervatte bepalingen |
| maintenant également en cas d'adoption plénière de l'enfant par | betreffende de naam van het kind thans ook gelden bij een volle |
| l'ancien partenaire du parent légal. | adoptie van het kind door de voormalige partner van de wettelijke ouder. |
| Quant au fond | Ten gronde |
| En ce qui concerne les première et deuxième questions préjudicielles | Ten aanzien van de eerste en de tweede prejudiciële vraag |
| B.2. Par la première question préjudicielle, le juge a quo demande à | B.2. Met de eerste prejudiciële vraag wenst de verwijzende rechter van |
| la Cour si l'article 344-3, 1°, de l'ancien Code civil viole les | het Hof te vernemen of artikel 344-3, 1°, van het oud Burgerlijk |
| articles 10, 11, 22 et 22bis de la Constitution ainsi que les articles | Wetboek de artikelen 10, 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de |
| 8 et 14 de la Convention européenne des droits de l'homme et l'article | artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
| 21 de la Convention relative aux droits de l'enfant, en ce qu'en vertu | en artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind schendt, |
| de cette disposition, un enfant ne peut être adopté par l'ancien | in zoverre een kind krachtens die bepaling slechts door de voormalige |
| partenaire de son parent légal que si le lien de filiation à l'égard | partner van zijn wettelijke ouder mag worden geadopteerd wanneer de |
| du parent légal a été établi pendant la vie commune ou pendant le | afstammingsband ten aanzien van de wettelijke ouder tijdens het |
| mariage avec l'ancien partenaire, de sorte que cet enfant ne pourrait | samenleven of het huwelijk met de voormalige partner werd vastgesteld, |
| waardoor dat kind niet door de voormalige partner zou mogen worden | |
| pas être adopté par l'ancien partenaire si le lien de filiation à | geadopteerd wanneer zijn afstammingsband ten aanzien van de wettelijke |
| l'égard du parent légal avait déjà été établi avant la vie commune ou | ouder reeds vóór het samenleven of het huwelijk werd vastgesteld. |
| le mariage. Par la deuxième question préjudicielle, le juge a quo demande à la | Met de tweede prejudiciële vraag wenst de verwijzende rechter van het |
| Cour si l'article 344-3, 2°, de l'ancien Code civil viole ces mêmes | Hof te vernemen of artikel 344-3, 2°, van het oud Burgerlijk Wetboek |
| dispositions constitutionnelles et conventionnelles, en ce qu'en vertu | diezelfde grondwets- en verdragsbepalingen schendt, in zoverre een |
| de cette disposition, un enfant ne peut être adopté par l'ancien | kind krachtens die bepaling slechts door de voormalige partner van |
| zijn wettelijke ouder mag worden geadopteerd wanneer het kind slechts | |
| partenaire de son parent légal que si l'enfant n'a qu'un seul lien de | één vastgestelde afstammingsband heeft, terwijl dat kind niet door de |
| filiation établi, alors que cet enfant ne pourrait pas être adopté par | voormalige partner zou mogen worden geadopteerd wanneer het meer dan |
| l'ancien partenaire s'il a plus d'un lien de filiation établi, et ce, | één vastgestelde afstammingsband heeft, en dit ongeacht het feit of de |
| que le second parent se soit effectivement soucié de l'enfant ou non | tweede ouder zich daadwerkelijk om het kind heeft bekommerd of zich |
| ou qu'il se soit intéressé à lui ou non. | voor het kind heeft geïnteresseerd. |
| La Cour répond aux deux questions préjudicielles conjointement. | Het Hof beantwoordt de beide prejudiciële vragen samen. |
| B.3.1. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée | B.3.1. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene |
| générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit | draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong |
| l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la | ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de |
| non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de | niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en |
| toutes les libertés, en ce compris ceux résultant des conventions | alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit |
| internationales liant la Belgique. | internationale verdragen die België binden. |
| L'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme | Artikel 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
| garantit également le principe d'égalité et de non-discrimination en | waarborgt eveneens het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie |
| ce qui concerne la jouissance des droits et libertés mentionnés dans | in het genot van de rechten en vrijheden welke in dat Verdrag en zijn |
| cette Convention et dans ses protocoles additionnels. | aanvullende protocollen zijn vermeld. |
| B.3.2. L'article 22 de la Constitution dispose : | B.3.2. Artikel 22 van de Grondwet bepaalt : |
| « Chacun a droit au respect de sa vie privée et familiale, sauf dans | « Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven en zijn |
| les cas et conditions fixés par la loi. | gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald. |
| La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent la | De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de |
| protection de ce droit ». | bescherming van dat recht ». |
| L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose | Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt |
| : | : |
| « 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, | « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn |
| de son domicile et de sa correspondance. | gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. |
| 2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans | 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking |
| l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue | tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien |
| par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société | en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's |
| démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté | lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn |
| publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et | van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van |
| à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé | strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, |
| ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». | of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». |
| Le Constituant a recherché la plus grande concordance possible entre | De Grondwetgever heeft een zo groot mogelijke concordantie tussen |
| l'article 22 de la Constitution et cette disposition internationale | artikel 22 van de Grondwet en die internationale bepaling nagestreefd |
| (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 997/5, p. 2). | (Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 997/5, p. 2). |
| La portée de celle-ci est analogue à celle de la disposition | De draagwijdte ervan is analoog aan die van de voormelde |
| constitutionnelle précitée, de sorte que les garanties que fournissent | grondwetsbepaling, zodat de waarborgen die die twee bepalingen bieden, |
| ces deux dispositions forment un ensemble indissociable. | een onlosmakelijk geheel vormen. |
| B.3.3. L'article 22bis de la Constitution dispose : « Chaque enfant a droit au respect de son intégrité morale, physique, psychique et sexuelle. Chaque enfant a le droit de s'exprimer sur toute question qui le concerne; son opinion est prise en considération, eu égard à son âge et à son discernement. Chaque enfant a le droit de bénéficier des mesures et services qui concourent à son développement. Dans toute décision qui le concerne, l'intérêt de l'enfant est pris en considération de manière primordiale. | B.3.3. Artikel 22bis van de Grondwet bepaalt : « Elk kind heeft recht op eerbiediging van zijn morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit. Elk kind heeft het recht zijn mening te uiten in alle aangelegenheden die het aangaan; met die mening wordt rekening gehouden in overeenstemming met zijn leeftijd en zijn onderscheidingsvermogen. Elk kind heeft recht op maatregelen en diensten die zijn ontwikkeling bevorderen. Het belang van het kind is de eerste overweging bij elke beslissing die het kind aangaat. |
| La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent ces | De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen |
| droits de l'enfant ». | deze rechten van het kind ». |
| L'article 21 de la Convention relative aux droits de l'enfant dispose | Artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind bepaalt : |
| : « Les Etats parties qui admettent et/ou autorisent l'adoption | « De Staten die partij zijn en die de methode van adoptie erkennen |
| s'assurent que l'intérêt supérieur de l'enfant est la considération | en/of toestaan, waarborgen dat het belang van het kind daarbij de |
| primordiale en la matière, et : | voornaamste overweging is, en : |
| a) Veillent à ce que l'adoption d'un enfant ne soit autorisée que par | a) waarborgen dat de adoptie van een kind slechts wordt toegestaan |
| les autorités compétentes, qui vérifient, conformément à la loi et aux | |
| procédures applicables et sur la base de tous les renseignements | mits daartoe bevoegde autoriteiten, in overeenstemming met de van |
| fiables relatifs au cas considéré, que l'adoption peut avoir lieu eu égard à la situation de l'enfant par rapport à ses père et mère, parents et représentants légaux et que, le cas échéant, les personnes intéressées ont donné leur consentement à l'adoption en connaissance de cause, après s'être entourées des avis nécessaires; b) Reconnaissent que l'adoption à l'étranger peut être envisagée comme un autre moyen d'assurer les soins nécessaires à l'enfant, si celui-ci ne peut, dans son pays d'origine, être placé dans une famille nourricière ou adoptive ou être convenablement élevé; c) Veillent, en cas d'adoption à l'étranger, à ce que l'enfant ait le bénéfice de garanties et de normes équivalant à celles existant en cas d'adoption nationale; d) Prennent toutes les mesures appropriées pour veiller à ce que, en cas d'adoption à l'étranger, le placement de l'enfant ne se traduise pas par un profit matériel indu pour les personnes qui en sont responsables; e) Poursuivent les objectifs du présent article en concluant des arrangements ou des accords bilatéraux ou multilatéraux, selon les cas, et s'efforcent dans ce cadre de veiller à ce que les placements d'enfants à l'étranger soient effectués par des autorités ou des organes compétents ». | toepassing zijnde wetten en procedures en op grond van alle van belang zijnde en betrouwbare gegevens, bepalen dat de adoptie kan worden toegestaan gelet op de verhoudingen van het kind met zijn of haar ouders, familieleden en wettige voogden, en mits, indien vereist, de betrokkenen, na volledig te zijn ingelicht, op grond van de adviezen die noodzakelijk worden geacht, daarmee hebben ingestemd; b) erkennen dat interlandelijke adoptie kan worden overwogen als andere oplossing voor de zorg voor het kind, indien het kind niet in een pleeg- of adoptiegezin kan worden geplaatst en op geen enkele andere passende wijze kan worden verzorgd in het land van zijn of haar herkomst; c) verzekeren dat voor het kind dat bij een interlandelijke adoptie is betrokken waarborgen en normen gelden die gelijkwaardig zijn aan die welke bestaan bij adoptie in het eigen land; d) nemen alle passende maatregelen om te waarborgen dat, in het geval van interlandelijke adoptie, de plaatsing niet leidt tot ongepast geldelijk voordeel voor de betrokkenen; e) bevorderen, wanneer passend, de verwezenlijking van de doeleinden van dit artikel door het aangaan van bilaterale of multilaterale regelingen of overeenkomsten, en spannen zich in om, in het kader daarvan, te waarborgen dat de plaatsing van het kind in een ander land wordt uitgevoerd door bevoegde autoriteiten of instellingen ». |
| B.4. Il ressort des faits de l'affaire pendante devant le juge a quo | B.4. Uit de feiten van de zaak die hangende is voor de verwijzende |
| que celui-ci doit se prononcer sur une demande d'adoption plénière | rechter blijkt dat die rechter zich dient uit te spreken over een |
| introduite par l'ancien conjoint de la mère légale de l'enfant - qui | verzoek tot volle adoptie, uitgaande van de voormalige echtgenoot van |
| était mineur au moment de la demande -, avec maintien des liens | de wettelijke moeder van het kind dat op het ogenblik van het verzoek |
| juridiques entre l'enfant et la famille de la mère légale. | minderjarig was, met behoud van de juridische banden tussen het kind |
| Il ressort également de ces faits que l'enfant a un père légal, avec | en de familie van de wettelijke moeder. |
| lequel il n'a jamais vécu consciemment, avec lequel il n'a plus eu de contact depuis l'âge de trois ans et qui ne paie plus de contributions alimentaires depuis quelques années. Il apparaît en outre que le demandeur de l'adoption et la mère légale ont eu une relation affective qui a commencé alors que l'enfant était âgé de treize mois et qui a duré treize ans, qu'il existe tant sur le plan moral que sur le plan matériel une relation parent-enfant de fait, durable, entre le demandeur de l'adoption et l'enfant et que tant la mère légale et le père légal que l'enfant lui-même se déclarent explicitement d'accord avec l'adoption. | Die feiten doen er eveneens van blijken dat het kind een wettelijke vader heeft, met wie het nooit bewust heeft samengeleefd en geen contact meer heeft sedert de leeftijd van drie jaar, en die sinds enkele jaren geen onderhoudsbijdragen meer betaalt. Bovendien blijkt dat de verzoeker tot adoptie en de wettelijke moeder een affectieve relatie hebben gehad die is begonnen toen het kind de leeftijd van dertien maanden had en die dertien jaar heeft geduurd, dat er zowel op moreel als op materieel vlak een duurzame feitelijke ouder-kindrelatie bestaat tussen de verzoeker tot adoptie en het kind en dat zowel de wettelijke moeder en de wettelijke vader als het kind zelf zich uitdrukkelijk akkoord verklaren met de adoptie. |
| La Cour limite son examen à cette situation. | Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die situatie. |
| B.5.1. Il résulte de la lecture conjointe des articles 343, § 1er, b), | B.5.1. Uit het in samenhang lezen van de artikelen 343, § 1, b), 356-1 |
| 356-1 et 356-2 de l'ancien Code civil, au sujet desquels la Cour s'est | en 356-2 van het oud Burgerlijk Wetboek, waarover het Hof uitspraak |
| prononcée par l'arrêt n° 94/2012 du 12 juillet 2012, précité, qu'une « | heeft gedaan bij het voormelde arrest nr. 94/2012 van 12 juli 2012, |
| adoption plénière par un beau-parent » avec maintien des liens | volgt dat een zogeheten volle « stiefouderadoptie » met behoud van de |
| juridiques entre l'enfant concerné et sa famille d'origine est | juridische banden tussen het desbetreffende kind en zijn |
| possible lorsque le candidat adoptant est marié au parent légal, | oorspronkelijke familie, mogelijk is wanneer de kandidaat-adoptant |
| lorsque le candidat adoptant et ce parent ont fait une déclaration de | gehuwd is met de wettelijke ouder, wanneer de kandidaat-adoptant en |
| cohabitation légale ou lorsque le candidat adoptant et ce parent | die ouder een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd, |
| cohabitent de manière permanente et affective depuis au moins trois | of wanneer de kandidaat-adoptant en die ouder op een permanente en |
| ans au moment de l'introduction de la demande d'adoption, pour autant | affectieve wijze samenwonen sedert ten minste drie jaar op het |
| qu'ils ne soient pas unis par un lien de parenté entraînant une | tijdstip van de indiening van het verzoek tot adoptie, voor zover zij |
| prohibition du mariage dont ils ne peuvent être dispensés par le | niet door een band van bloedverwantschap zijn verbonden die leidt tot |
| tribunal de la famille. | een huwelijksverbod waarvoor de familierechtbank geen ontheffing kan verlenen. |
| La condition relative à la cohabitation du candidat adoptant et du | De voorwaarde betreffende het samenwonen van de kandidaat-adoptant en |
| parent légal trouve son origine dans la loi du 24 avril 2003 « | de wettelijke ouder gaat terug op de wet van 24 april 2003 « tot |
| réformant l'adoption ». Il ressort des travaux préparatoires de cette | hervorming van de adoptie ». Uit de parlementaire voorbereiding van |
| loi que le législateur a voulu permettre l'adoption conjointe par deux | die wet blijkt dat de wetgever de gezamenlijke adoptie door twee |
| personnes non mariées - qui devaient encore être de sexe différent à | niet-gehuwde personen - die ten tijde van de inwerkingtreding van de |
| l'époque de l'entrée en vigueur de la loi du 24 avril 2003, ce qui | wet van 24 april 2003 nog van ongelijk geslacht dienden te zijn, wat |
| n'est plus le cas depuis l'entrée en vigueur de la loi du 18 mai 2006 | niet meer het geval is sinds de inwerkingtreding van de wet van 18 mei |
| -, ainsi que l'adoption de l'enfant de la personne avec laquelle le | 2006 - mogelijk heeft willen maken, alsmede de adoptie van het kind |
| candidat adoptant cohabite (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, DOC | van de persoon met wie de kandidaat-adoptant samenwoont (Parl. St., |
| 50-1366/001 et 50-1367/001, pp. 11-12). | Kamer, 2000-2001, DOC 50-1366/001 en 50-1367/001, pp. 11-12). |
| La condition relative à la cohabitation permanente et affective depuis | De voorwaarde betreffende het permanente en affectieve samenwonen |
| sedert ten minste drie jaar op het ogenblik van het indienen van het | |
| au moins trois ans au moment de l'introduction de la demande en | verzoek tot adoptie werd gerechtvaardigd met verwijzing naar het |
| adoption a été justifiée par référence à l'intérêt de l'enfant. Selon | belang van het kind. Volgens de parlementaire voorbereiding is het in |
| les travaux préparatoires, il est dans l'intérêt de l'adopté, qui « a | het belang van de geadopteerde, die « reeds uit zijn omgeving is |
| déjà vécu un déracinement », qu'il aboutisse dans « une famille, au | weggehaald », dat hij terechtkomt in « een familie, in de algemene |
| sens commun du terme », laquelle doit, selon ces travaux | betekenis van het woord », die, volgens die voorbereiding, dient te |
| préparatoires, être considérée comme un « environnement stable » pour | worden beschouwd als een « stabiel milieu » voor het kind (ibid.). |
| l'enfant (ibid.). | |
| B.5.2. Comme il est dit en B.1.2, la Cour, par son arrêt n° 94/2012 du | B.5.2. Zoals vermeld in B.1.2, heeft het Hof bij zijn arrest nr. |
| 12 juillet 2012, s'est prononcée sur le fait qu'une telle « adoption | 94/2012 van 12 juli 2012 uitspraak gedaan over het feit dat een |
| plénière par un beau-parent » n'était pas possible si le candidat | dergelijke volle « stiefouderadoptie » niet mogelijk was wanneer de |
| adoptant et le parent légal n'étaient pas mariés ni n'avaient fait une | kandidaat-adoptant en de wettelijke ouder niet gehuwd waren, noch een |
| déclaration de cohabitation légale, et qu'ils ne cohabitaient plus de | verklaring van wettelijke samenwoning hadden afgelegd, en op het |
| manière affective au moment de l'introduction de la demande | tijdstip van het indienen van het verzoek tot adoptie niet langer op |
| d'adoption. Par cet arrêt, la Cour a jugé : | affectieve wijze samenwoonden. Het Hof heeft bij dat arrest geoordeeld : |
| « Les articles 343, § 1er, b), 356-1 et 356-2 du Code civil violent | « De artikelen 343, § 1, b), 356-1 en 356-2 van het Burgerlijk Wetboek |
| les articles 10, 11 et 22bis de la Constitution, combinés avec | schenden de artikelen 10, 11 en 22bis van de Grondwet, in samenhang |
| l'article 21 de la Convention relative aux droits de l'enfant, en ce | gelezen met artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, |
| qu'ils ne prévoient pas, dans les circonstances définies en B.4, qu'un | in zoverre zij niet erin voorzien dat een minderjarig kind, in de in |
| enfant mineur puisse être adopté plénièrement par l'ancien partenaire | B.4 omschreven omstandigheden, ten volle kan worden geadopteerd door |
| du parent légal de cet enfant, avec maintien des liens juridiques | de voormalige partner van de wettelijke ouder van dat kind, met behoud |
| entre l'enfant et sa famille d'origine, conformément à l'article | van de juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke |
| 356-1, alinéa 3, du Code civil, et application des dispositions | familie overeenkomstig artikel 356-1, derde lid, van het Burgerlijk |
| relatives au nom de l'enfant, contenues dans l'article 356-2, § 2, | Wetboek en met toepassing van de in artikel 356-2, § 2, tweede en |
| derde lid, van hetzelfde Wetboek vervatte bepalingen betreffende de | |
| alinéas 2 et 3, du même Code ». | naam van het kind ». |
| B.5.3. C'est notamment à la suite de cet arrêt que le législateur a | B.5.3. Mede naar aanleiding van dat arrest heeft de wetgever bij de |
| prévu, par la loi du 20 février 2017, la possibilité de l'adoption | wet van 20 februari 2017 voorzien in de mogelijkheid van de volle |
| plénière d'un enfant mineur par l'ancien partenaire du parent légal de cet enfant, avec maintien des liens juridiques entre l'enfant et la famille de ce parent légal. Dans l'article 344-3, en cause, de l'ancien Code civil, cette adoption par l'ancien partenaire est toutefois soumise à trois conditions : (1°) l'enfant a été adopté par le parent légal pendant le mariage avec le candidat adoptant ou un lien de filiation, adoptive ou autre, a été établi entre l'enfant et le parent légal pendant la cohabitation légale ou pendant la vie commune avec le candidat adoptant visée à l'article 343, § 1er, b/1), (2°) l'enfant n'a qu'un seul lien de filiation établi et (3°) cette personne entretient avec l'enfant une relation de fait, durable, tant sur le plan affectif que sur le plan matériel. Si le lien de filiation entre l'enfant et le parent légal a été établi avant le mariage, la cohabitation légale ou la vie commune avec le candidat adoptant ou si l'enfant a deux liens de filiation établis, une telle adoption par l'ancien partenaire du parent légal avec maintien des liens juridiques entre l'enfant et la famille de ce parent légal n'est pas possible. Dans ces circonstances, peu importe, | adoptie van een minderjarig kind door de voormalige partner van de wettelijke ouder van dat kind, met behoud van de juridische banden tussen het kind en de familie van die wettelijke ouder. In het in het geding zijnde artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek wordt die adoptie door de voormalige partner evenwel aan drie voorwaarden onderworpen, namelijk dat het kind werd geadopteerd door de wettelijke ouder tijdens het huwelijk met de kandidaat-adoptant of dat een adoptieve of andere afstammingsband werd vastgesteld tussen het kind en de wettelijke ouder tijdens de wettelijke samenwoning of tijdens het samenleven bedoeld in artikel 343, § 1, b/1) met de kandidaat-adoptant (1°), dat het kind slechts één vastgestelde afstammingsband heeft (2°) en dat die persoon met het kind een duurzame feitelijke relatie onderhoudt, zowel op affectief als op materieel vlak (3°). Wanneer de afstammingsband tussen het kind en de wettelijke ouder werd vastgesteld vóór het huwelijk, de wettelijke samenwoning of het samenleven met de kandidaat-adoptant, of wanneer het kind twee vastgestelde afstammingsbanden heeft, is een dergelijke adoptie door de voormalige partner van de wettelijke ouder met behoud van de juridische banden tussen het kind en de familie van die wettelijke ouder niet mogelijk. In die omstandigheden is het, krachtens de in het geding zijnde bepaling, niet relevant dat er vanaf zeer jonge leeftijd |
| en vertu de la disposition en cause, qu'une relation parent-enfant de | een feitelijke ouder-kindrelatie heeft bestaan tussen het kind en de |
| fait ait existé entre l'ancien partenaire du parent légal et l'enfant | voormalige partner van de wettelijke ouder, noch dat het kind sinds |
| depuis un âge très précoce, que l'enfant n'ait plus eu de contact | jonge leeftijd geen contact meer heeft met de andere wettelijke ouder |
| depuis son jeune âge avec l'autre parent légal et que ce dernier soit | |
| d'accord avec l'adoption. | en deze laatste met de adoptie instemt. |
| B.6.1. Les différences de traitement en cause reposent sur des | B.6.1. De in het geding zijnde verschillen in behandelingen steunen op |
| critères objectifs, à savoir le moment de l'établissement du lien de | objectieve criteria, namelijk het ogenblik van de vaststelling van de |
| filiation entre l'enfant et le parent légal, ainsi que le nombre de | afstemmingsband tussen het kind en de wettelijke ouder, dan wel het |
| liens de filiation de l'enfant. | aantal afstammingsbanden dat het kind heeft. |
| B.6.2. En ce que l'article 344-3, 1° et 2°, en cause, de l'ancien Code | B.6.2. In zoverre het in het geding zijnde artikel 344-3, 1° en 2°, |
| civil, tel qu'il a été inséré par la loi du 20 février 2017, permet | van het oud Burgerlijk Wetboek, zoals ingevoegd bij de wet van 20 |
| exclusivement l'adoption d'un enfant par l'ancien partenaire du parent | februari 2017, de adoptie van een kind door de voormalige partner van |
| légal, avec maintien des liens juridiques entre cet enfant et la | de wettelijke ouder, met behoud van de juridische banden tussen dat |
| famille de ce parent légal, si le lien de filiation entre ce parent | kind en de familie van die wettelijke ouder, uitsluitend mogelijk |
| légal et l'enfant a été établi pendant le mariage, la cohabitation | maakt indien de afstammingsband tussen die wettelijke ouder en het |
| légale ou la vie commune du parent légal et de l'ancien partenaire et | kind werd vastgesteld tijdens het huwelijk, de wettelijke samenwoning |
| si l'enfant n'a qu'un seul lien de filiation établi, cette disposition empêche l'ancien partenaire du parent légal de l'enfant dont le lien de filiation avec ce parent légal a été établi avant le mariage, la cohabitation légale ou la vie commune, ou de l'enfant qui a deux liens de filiation établis, de lier à la relation parent-enfant de fait, durable, qui existe, le cas échéant, entre cet ancien partenaire et l'enfant des effets consacrant juridiquement les engagements auxquels cette personne offre de souscrire à l'égard de cet enfant, et ce, tant que le législateur n'a pas prévu d'autres procédures. B.6.3. Dans cette mesure, les dispositions en cause ont des effets disproportionnés à l'objectif poursuivi par le législateur, lequel est dicté, comme il est dit en B.5.1, par la considération qu'il est dans | of het samenleven van de wettelijke ouder en de voormalige partner en indien het kind slechts één vastgestelde afstammingsband heeft, verhindert die bepaling de voormalige partner van de wettelijke ouder van het kind van wie de afstammingsband met die wettelijke ouder werd vastgesteld vóór het huwelijk, de wettelijke samenwoning of het samenleven of van het kind dat twee vastgestelde afstammingsbanden heeft, om aan de duurzame feitelijke ouder-kindrelatie die in voorkomend geval bestaat tussen die voormalige partner en het kind, gevolgen te verbinden die de verbintenissen die die persoon bereid is aan te gaan ten aanzien van dat kind, juridisch verankeren, en dit zolang de wetgever niet voorziet in andere procedures. B.6.3. In die mate hebben de in het geding zijnde bepalingen gevolgen die onevenredig zijn ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde doel, dat, zoals is vermeld in B.5.1, mede is ingegeven door de overweging dat het in het belang is van het kind - dat « reeds uit |
| l'intérêt de l'enfant - qui « a déjà vécu un déracinement » - qu'il | zijn omgeving is weggehaald » - dat het wordt opgevangen in een « |
| soit accueilli dans un « environnement stable ». Dans les cas où la | stabiel milieu ». In de gevallen waarin de feitelijke |
| relation parent-enfant de fait entre un enfant et l'ancien partenaire | ouder-kindrelatie tussen een kind en de voormalige partner van zijn |
| de son parent légal est établie de manière durable, l'adoption de cet | wettelijke ouder duurzaam vaststaat, zou de adoptie van dat kind door |
| enfant par l'ancien partenaire, dès lors que les liens juridiques | de voormalige partner, in zoverre de juridische banden tussen het kind |
| entre l'enfant et la famille de ce parent légal restent maintenus, | en de familie van die wettelijke ouder behouden blijven, noch met zich |
| n'aurait pour effet ni que l'enfant vive un déracinement, ni qu'il | meebrengen dat het kind uit zijn omgeving wordt weggehaald, noch dat |
| soit élevé dans un environnement devant être considéré, par | het zou worden opgevoed in een milieu dat per definitie dient te |
| définition, comme instable. Une telle adoption pourrait au contraire | worden beschouwd als instabiel. Zulk een adoptie zou integendeel |
| généralement contribuer à la stabilité de l'environnement dans lequel | doorgaans kunnen bijdragen tot de stabiliteit van het milieu waarin |
| l'enfant grandit et confirmer juridiquement les rapports de fait | het kind opgroeit en de bestaande feitelijke verhoudingen binnen dat |
| existant au sein de cet environnement. | milieu juridisch kunnen bekrachtigen. |
| B.7.1. En ce que la disposition en cause prévoit qu'un enfant mineur | B.7.1. In zoverre de in het geding zijnde bepaling erin voorziet dat |
| dont le lien de filiation avec le parent légal a été établi avant le | een minderjarig kind van wie de afstammingsband met de wettelijke |
| mariage, la cohabitation légale ou la vie commune de ce parent légal | ouder werd vastgesteld vóór het huwelijk, de wettelijke samenwoning of |
| avec l'ancien partenaire ou qu'un enfant mineur qui a deux liens de | het samenleven van die wettelijke ouder met de voormalige partner of |
| filiation établis ne peut pas être adopté plénièrement par l'ancien | een minderjarig kind dat twee vastgestelde afstammingsbanden heeft, |
| partenaire du parent légal de cet enfant, avec maintien des liens | niet ten volle kan worden geadopteerd door de voormalige partner van |
| juridiques entre l'enfant et la famille de ce parent légal et en | de wettelijke ouder van dat kind, met behoud van de juridische banden |
| application des dispositions relatives au nom de l'enfant contenues | tussen het kind en de familie van die wettelijke ouder en met |
| dans l'article 356-2, § 2, alinéas 2 et 3, de l'ancien Code civil, | toepassing van de in artikel 356-2, § 2, tweede en derde lid, van het |
| oud Burgerlijk Wetboek vervatte bepalingen betreffende de naam van het | |
| cette disposition n'est pas compatible avec les articles 10, 11 et | kind, is die bepaling niet bestaanbaar met de artikelen 10, 11 en |
| 22bis de la Constitution, combinés avec l'article 21 de la Convention | 22bis van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 21 van het |
| relative aux droits de l'enfant. | Verdrag inzake de rechten van het kind. |
| B.7.2. L'examen de la compatibilité des dispositions en cause avec | B.7.2. Het onderzoek van de bestaanbaarheid van de in het geding |
| l'article 22 de la Constitution, combiné ou non avec les articles 8 et | zijnde bepalingen met artikel 22 van de Grondwet, al dan niet in |
| 14 de la Convention européenne des droits de l'homme, ne saurait | samenhang gelezen met de artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag |
| conduire à un constat de violation plus étendu. | voor de rechten van de mens, kan niet tot een ruimere vaststelling van |
| B.8. Les première et deuxième questions préjudicielles appellent une | schending leiden. B.8. De eerste en de tweede prejudiciële vraag dienen bevestigend te |
| réponse affirmative. | worden beantwoord. |
| En ce qui concerne la troisième question préjudicielle | Ten aanzien van de derde prejudiciële vraag |
| B.9. Par la troisième question préjudicielle, le juge a quo demande à | B.9. Met de derde prejudiciële vraag wenst de verwijzende rechter van |
| la Cour si l'article 344-3 de l'ancien Code civil viole les articles | het Hof te vernemen of artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek de |
| 10, 11, 22 et 22bis de la Constitution ainsi que les articles 8 et 14 | artikelen 10, 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de artikelen 8 |
| de la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 21 de la Convention relative aux droits de l'enfant, en ce que les conditions mentionnées dans cette disposition s'appliquent non seulement à une demande d'adoption plénière, mais aussi à une demande d'adoption simple. B.10. Compte tenu de la réponse aux première et deuxième questions, il n'est pas nécessaire d'examiner la troisième question préjudicielle, de sorte qu'elle n'appelle pas de réponse. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : | en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind schendt, in zoverre de in die bepaling vermelde voorwaarden niet enkel gelden bij een verzoek tot volle adoptie doch ook bij een verzoek tot gewone adoptie. B.10. Gelet op het antwoord op de eerste en de tweede vraag, dient de derde prejudiciële vraag niet te worden onderzocht, zodat zij geen antwoord behoeft. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : |
| - L'article 344-3, 1° et 2°, de l'ancien Code civil viole les articles | - Artikel 344-3, 1° en 2°, van het oud Burgerlijk Wetboek schendt de |
| 10, 11 et 22bis de la Constitution, combinés avec l'article 21 de la | artikelen 10, 11 en 22bis van de Grondwet, in samenhang gelezen met |
| Convention relative aux droits de l'enfant, en ce que cette | artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre |
| disposition prévoit qu'un enfant mineur dont le lien de filiation avec | die bepaling erin voorziet dat een minderjarig kind van wie de |
| le parent légal a été établi avant le mariage, la cohabitation légale | afstammingsband met de wettelijke ouder werd vastgesteld vóór het |
| ou la vie commune de ce parent légal avec l'ancien partenaire ou qu'un | huwelijk, de wettelijke samenwoning of het samenleven van die |
| enfant mineur qui a deux liens de filiation établis ne peut pas être | wettelijke ouder met de voormalige partner of een minderjarig kind dat |
| twee vastgestelde afstammingsbanden heeft, niet ten volle kan worden | |
| adopté plénièrement par l'ancien partenaire du parent légal de cet | geadopteerd door de voormalige partner van de wettelijke ouder van dat |
| enfant, avec maintien des liens juridiques entre l'enfant et la | kind, met behoud van de juridische banden tussen het kind en de |
| famille de ce parent légal, conformément à l'article 356-1, alinéa 3, | familie van die wettelijke ouder overeenkomstig artikel 356-1, derde |
| de l'ancien Code civil et en application des dispositions relatives au | lid, van het oud Burgerlijk Wetboek en met toepassing van de in |
| nom de l'enfant contenues dans l'article 356-2, § 2, alinéas 2 et 3, | artikel 356-2, § 2, tweede en derde lid, van hetzelfde Wetboek |
| du même Code. | vervatte bepalingen betreffende de naam van het kind. |
| - La troisième question préjudicielle n'appelle pas de réponse. | - De derde prejudiciële vraag behoeft geen antwoord. |
| Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue | Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, |
| allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
| 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 2 décembre 2021. | het Grondwettelijk Hof, op 2 december 2021. |
| Le greffier, | De griffier, |
| F. Meersschaut | F. Meersschaut |
| Le président, | De voorzitter, |
| P. Nihoul | P. Nihoul |