← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 105/2021 du 8 juillet 2021 Numéro du rôle : 7451 En cause :
les questions préjudicielles relatives à l'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la
loi du 27 juin 1969 « révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 La Cour constitutionnelle, composée
des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges P. Niho(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 105/2021 du 8 juillet 2021 Numéro du rôle : 7451 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 « révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges P. Niho(...) | Uittreksel uit arrest nr. 105/2021 van 8 juli 2021 Rolnummer 7451 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 30bis, § § 3 en 4, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betr Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters (...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 105/2021 du 8 juillet 2021 | Uittreksel uit arrest nr. 105/2021 van 8 juli 2021 |
| Numéro du rôle : 7451 | Rolnummer 7451 |
| En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 30bis, § | In zake : de prejudiciële vragen over artikel 30bis, § § 3 en 4, |
| § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 « révisant l'arrêté-loi | vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « tot herziening van de |
| du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs », | besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke |
| posées par le Tribunal du travail néerlandophone de Bruxelles. | zekerheid der arbeiders », gesteld door de Nederlandstalige |
| La Cour constitutionnelle, | Arbeidsrechtbank te Brussel. |
| Het Grondwettelijk Hof, | |
| composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de |
| Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et D. Pieters, assistée du | rechters P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en D. Pieters, |
| greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président L. Lavrysen, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
| Par jugement du 2 octobre 2020, dont l'expédition est parvenue au | Bij vonnis van 2 oktober 2020, waarvan de expeditie ter griffie van |
| greffe de la Cour le 13 octobre 2020, le Tribunal du travail | het Hof is ingekomen op 13 oktober 2020, heeft de Nederlandstalige |
| néerlandophone de Bruxelles a posé les questions préjudicielles suivantes : | Arbeidsrechtbank te Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
| « 1. L'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 | « 1. Schenden artikel 30bis § 3 en § 4, vierde lid, van de wet van 27 |
| révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité | juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 |
| betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders de artikelen | |
| sociale des travailleurs viole-t-il les articles 10 et 11 de la | 10 en 11 van de Grondwet wanneer deze bepalingen zo wordt |
| Constitution si cette disposition est interprétée en ce sens que la | geïnterpreteerd dat de hoofdelijke aansprakelijkheid van de |
| responsabilité solidaire du donneur d'ordre, visée à l'article 30bis, | opdrachtgever bedoeld in artikel 30bis § 3 niet wordt toegepast |
| § 3, n'est pas appliquée lorsque le donneur d'ordre exécute | wanneer de opdrachtgever de in § 4, eerste lid, bedoelde inhoudingen |
| correctement les retenues et versements visés au § 4, alinéa 1er, lors | en stortingen correct uitvoert bij elke betaling van een deel of het |
| de chaque paiement de tout ou partie du prix à un entrepreneur ou à un | geheel van de prijs aan een aannemer of onderaannemer; terwijl de |
| sous-traitant, alors que la responsabilité solidaire du donneur | hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever wiens |
| d'ordre dont l'obligation de paiement à l'entrepreneur ou au | betalingsverplichting aan de aannemer of onderaannemer door wettelijke |
| sous-traitant disparaît de plein droit en vertu de la loi sous l'effet | schuldvergelijking krachtens de wet van rechtswege teniet gaat en |
| d'une compensation légale et qui n'est dès lors pas tenu d'opérer des | bijgevolg geen verplichting heeft tot inhouding en storting aan de |
| retenues et des versements à l'ONSS, continue à s'appliquer | RSZ, onverkort blijft gelden, zelfs bij tenietgaan van de verplichting |
| pleinement, même si l'obligation de paiement du prix disparaît, de | tot betaling van de prijs, zodat hij in de onmogelijkheid verkeert om |
| sorte qu'il se trouve dans l'impossibilité d'échapper à l'obligation solidaire ? | aan de hoofdelijke gehoudenheid te ontsnappen ? |
| 2. L'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 | 2. Schenden artikel 30bis § 3 en § 4, vierde lid, van de wet van 27 |
| révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité | juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 |
| betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders de artikelen | |
| sociale des travailleurs viole-t-il les articles 10 et 11 de la | 10 en 11 van de Grondwet wanneer deze bepaling zo wordt uitgelegd dat |
| Constitution si cette disposition est interprétée en ce sens que la | de hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever bedoeld in |
| responsabilité solidaire du donneur d'ordre, visée à l'article 30bis, | artikel 30bis § 3 van dezelfde wet niet wordt toegepast wanneer de |
| § 3, de la même loi, n'est pas appliquée lorsque le donneur d'ordre | opdrachtgever de in § 4, eerste lid, bedoelde inhoudingen en |
| exécute correctement les retenues et versements visés au § 4, alinéa 1er, | stortingen correct uitvoert bij elke betaling van een deel of het |
| lors de chaque paiement de tout ou partie du prix à un entrepreneur ou | geheel van de prijs aan een aannemer of onderaannemer; terwijl de |
| à un sous-traitant, alors que le donneur d'ordre dont l'obligation de | opdrachtgever wiens betalingsverplichting aan de aannemer of |
| paiement à l'entrepreneur ou au sous-traitant disparaît de plein droit | onderaannemer door wettelijke schuldvergelijking krachtens de wet van |
| en vertu de la loi sous l'effet d'une compensation légale et qui n'est | rechtswege teniet gaat en bijgevolg geen verplichting heeft tot |
| dès lors pas tenu d'opérer des retenues et des versements à l'ONSS n'a | inhouding en storting aan de RSZ geen mogelijkheid heeft zich te |
| pas la possibilité de se libérer de la responsabilité solidaire prévue | bevrijden van de hoofdelijke aansprakelijkheid van artikel 30bis § 3 |
| par l'article 30bis, § 3, en versant à l'ONSS 35 % du total du montant | door de storting aan de RSZ van 35 pct. van het totaal van het |
| qu'il devait initialement payer à l'entrepreneur ou au sous-traitant, | oorspronkelijk door hem verschuldigde bedrag aan de aannemer of |
| montant qui, sous l'effet de la compensation légale, n'a jamais été | onderaannemer, dat door de wettelijke schuldvergelijking nooit betaald |
| payé ? ». | werd ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 30bis, § § 3 | B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 30bis, § § |
| et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 « révisant l'arrêté-loi du | 3 en 4, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « tot herziening van |
| 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs » | de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke |
| (ci-après : la loi du 27 juin 1969), tel qu'il a été inséré par | zekerheid der arbeiders » (hierna : de RSZ-Wet), zoals ingevoegd bij |
| l'article 55 de la loi-programme du 27 avril 2007 et avant sa | artikel 55 van de programmawet van 27 april 2007 en vóór de wijziging |
| modification par l'article 7 de la loi du 20 juillet 2015 « portant | ervan bij artikel 7 van de wet van 20 juli 2015 « houdende diverse |
| dispositions diverses en matière sociale ». | bepalingen inzake sociale zaken ». |
| B.1.2. L'article 30bis, § § 3, 4 et 5, de la loi du 27 juin 1969, tel | B.1.2. Artikel 30bis, § § 3, 4 en 5, van de RSZ-Wet, zoals van |
| qu'il est applicable dans l'affaire devant le juge a quo, dispose : | toepassing voor de verwijzende rechter, bepaalt : |
| « § 3. Le commettant qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel | « § 3. De opdrachtgever die voor de in § 1 vermelde werken een beroep |
| à un entrepreneur qui a des dettes sociales au moment de la conclusion | doet op een aannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van |
| de la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes | het afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de |
| sociales de son cocontractant. | betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. |
| L'entrepreneur qui, pour les travaux visés au § 1er, fait appel à un | De aannemer die voor de in § 1 vermelde werken een beroep doet op een |
| sous-traitant qui a des dettes sociales au moment de la conclusion de | onderaannemer die sociale schulden heeft op het ogenblik van het |
| la convention, est solidairement responsable du paiement des dettes | afsluiten van de overeenkomst, is hoofdelijk aansprakelijk voor de |
| sociales de son cocontractant. | betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. |
| [...] | [...] |
| La responsabilité solidaire est limitée au prix total des travaux, non | De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale prijs van |
| compris la taxe sur la valeur ajoutée, concédés à l'entrepreneur, ou | de werken toevertrouwd aan de aannemer of onderaannemer exclusief |
| au sous-traitant. | belasting over de toegevoegde waarde. |
| [...] | [...] |
| On entend par dettes sociales propres, l'ensemble des sommes qu'un | Men verstaat onder eigen sociale schulden, het geheel van de sommen |
| employeur est susceptible de devoir à l'Office national de sécurité | die verschuldigd kunnen zijn aan de Rijksdienst voor de Sociale |
| sociale en sa qualité d'employeur. Le Roi en établit la liste. | Zekerheid in zijn hoedanigheid van werkgever. De Koning stelt hiervan een lijst op. |
| [...] | [...] |
| § 4. Le commettant qui effectue le paiement de tout ou partie du prix | § 4. De opdrachtgever die voor de in § 1 vermelde werken een deel of |
| des travaux visés au § 1er, à un entrepreneur qui, au moment du | het geheel van de prijs betaalt aan een aannemer die op het ogenblik |
| paiement, a des dettes sociales, est tenu, lors du paiement, de | van de betaling sociale schulden heeft, is verplicht bij die betaling |
| retenir et de verser 35 p.c. du montant dont il est redevable, non | 35 pct. van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief de belasting |
| compris la taxe sur la valeur ajoutée, à l'Office national précité, | over de toegevoegde waarde, in te houden en te storten aan voormelde |
| selon les modalités déterminées par le Roi. | Rijksdienst, volgens de modaliteiten bepaald door de Koning. |
| [...] | [...] |
| Le cas échéant, les retenues et versements visés au présent paragraphe | De in deze paragraaf bedoelde inhoudingen en stortingen worden in |
| sont limités au montant des dettes de l'entrepreneur ou sous-traitant | voorkomend geval beperkt tot het bedrag van de schulden van de |
| au moment du paiement. | |
| Lorsque la retenue et le versement visés au présent paragraphe ont été | aannemer of onderaannemer op het ogenblik van de betaling. |
| effectués correctement lors de chaque paiement de tout ou partie du | Wanneer de in deze paragraaf bedoelde inhouding en storting correct |
| prix des travaux à un entrepreneur ou un sous-traitant qui, au moment | zijn uitgevoerd bij elke betaling van een deel of het geheel van de |
| du paiement, a des dettes sociales, la responsabilité solidaire visée | prijs aan een aannemer of onderaannemer die op het ogenblik van de |
| au § 3 n'est pas appliquée. | betaling sociale schulden heeft, wordt de in § 3 bedoelde hoofdelijke |
| Lorsque la retenue et le versement visés au présent paragraphe n'ont | aansprakelijkheid niet toegepast. |
| pas été effectués correctement lors de chaque paiement de tout ou | Wanneer de in deze paragraaf bedoelde inhouding en storting niet |
| partie du prix des travaux à un entrepreneur ou un sous-traitant qui, | correct zijn uitgevoerd bij elke betaling van een deel of het geheel |
| au moment du paiement, a des dettes sociales, les montants | van de prijs aan een aannemer of onderaannemer die op het ogenblik van |
| éventuellement versés sont déduits, lors de l'application de la | de betaling sociale schulden heeft, worden bij de toepassing van de in |
| responsabilité solidaire visée au § 3, du montant pour lequel le | § 3 bedoelde hoofdelijke aansprakelijkheid de eventueel gestorte |
| commettant ou l'entrepreneur est rendu responsable. | bedragen in mindering gebracht van het bedrag waarvoor de |
| opdrachtgever of de aannemer aansprakelijk wordt gesteld. | |
| [...] | [...] |
| § 5. Sans préjudice de l'application des sanctions prévues par | § 5. Onverminderd de toepassing van de sancties voorzien in artikel |
| l'article 35, alinéa 1er, 3, le commettant qui n'a pas effectué le | 35, eerste lid, 3, is de opdrachtgever die de in § 4, eerste lid, |
| versement visé au § 4, alinéa 1er, est redevable à l'Office national | bedoelde storting niet verricht heeft, benevens de betaling van het te |
| précité, outre le montant à verser, d'une majoration égale au montant | storten bedrag, aan de voormelde Rijksdienst bovendien een bijslag |
| à payer. | verschuldigd gelijk aan het te betalen bedrag. |
| [...] | [...] |
| Le Roi peut déterminer sous quelles conditions la majoration peut être | De Koning kan bepalen onder welke voorwaarden de bijslag kan worden |
| réduite ». | verminderd ». |
| B.1.3. En remplaçant intégralement l'article 30bis de la loi du 27 | B.1.3. Met de volledige vervanging van artikel 30bis van de RSZ-Wet |
| juin 1969 par l'article 55 de la loi-programme du 27 avril 2007, le | bij artikel 55 van de programmawet van 27 april 2007 beoogde de |
| législateur a cherché à mettre la responsabilité solidaire en matière | wetgever de hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale schulden in |
| de dette sociale en conformité avec la jurisprudence de la Cour de | overeenstemming te brengen met de rechtspraak van het Hof van Justitie |
| justice de l'Union européenne (CJCE, 9 novembre 2006, C-433/04, | van de Europese Unie (HvJ, 9 november 2006, C-433/04, Commissie t. |
| Commission c. Belgique, points 30 à 42), ainsi qu'avec la loi du 16 | België, punten 30-42), alsook met de wet van 16 januari 2003 « tot |
| janvier 2003 « portant création d'une Banque-Carrefour des | oprichting van een Kruispuntbank van Ondernemingen, tot modernisering |
| Entreprises, modernisation du registre de commerce, création de | van het handelsregister, tot oprichting van erkende |
| guichets-entreprises agréés et portant diverses dispositions », sans | ondernemingsloketten en houdende diverse bepalingen », zonder evenwel |
| négliger pour autant l'objectif initial, à savoir lutter contre les | de initiële doelstelling, de strijd tegen de praktijken van de |
| pratiques des pourvoyeurs de main-d'oeuvre. A cet égard, il est dit | koppelbazen, te veronachtzamen. In de parlementaire voorbereiding werd |
| dans les travaux préparatoires : | daaromtrent het volgende vermeld : |
| « Le nouveau mécanisme mis en place trouve sa pierre angulaire dans | « Het nieuw opgezette mechanisme heeft als hoeksteen de verplichting |
| l'obligation pour le commettant ou l'entrepreneur d'effectuer une | voor de opdrachtgever of de aannemer om de inhouding slechts uit te |
| retenue uniquement en cas d'existence de dettes sociales et/ou | voeren in het geval van het bestaan van sociale en/of |
| fiscales dans le chef de l'entrepreneur ou du sous-traitant | belastingschulden in hoofde van de aannemer of de onderaannemer |
| cocontractant [...]. | medecontractant [...]. |
| La responsabilité solidaire est seulement maintenue dans le chef du | De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt enkel behouden in hoofde van de |
| cocontractant de l'entrepreneur ou du sous-traitant lorsque les | medecontractant van de aannemer of de onderaannemer wanneer de |
| retenues n'ont pas été effectuées correctement. | inhoudingen niet correct werden uitgevoerd. |
| [...] | [...] |
| Quant à la remarque que le maître de l'ouvrage ou l'entrepreneur ne | Wat de opmerking betreft dat de opdrachtgever/aannemer niet in de |
| peut pas regarder dans le futur pour voir si son entrepreneur aura des | toekomst kan kijken om te zien of zijn aannemer geen schulden zal |
| dettes dans le cours de l'exécution du contrat, il faut attirer | hebben in de loop van de uitvoering van de overeenkomst, moet worden |
| l'attention sur le fait que la responsabilité solidaire pour de telles | gewezen op het feit dat de hoofdelijke aansprakelijkheid voor dit |
| dettes ne peut pas être abandonnée parce que ceci donnerait aux | soort schulden niet mag wegvallen omdat dit anders de aannemers de |
| entrepreneurs l'occasion de s'organiser de telle façon qu'il n'y ait | mogelijkheid zou kunnen geven om zich derwijze te organiseren dat er |
| jamais de dettes au moment de la conclusion du contrat. Les dettes | nooit schulden zijn op het ogenblik van het afsluiten van de |
| ultérieures pourraient être éventuellement à charge d'un autre maître | overeenkomst. De latere schulden zouden dan eventueel ten laste kunnen |
| vallen van een andere opdrachtgever, voor zover er nog een andere | |
| de l'ouvrage pour autant qu'il y en ait un. Ceci n'est pas justifiable | opdrachtgever komt. Dit is derhalve niet te verantwoorden in de strijd |
| dans la lutte contre la fraude fiscale et sociale » (Doc. parl., | tegen fiscale en sociale fraude » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC |
| Chambre, 2006-2007, DOC 51-3058/001, pp. 17-21). | 51-3058/001, pp. 17-21). |
| B.1.4. Dans cette nouvelle version de l'article 30bis de la loi du 27 | B.1.4. In die nieuwe versie van artikel 30bis van de RSZ-Wet werd de |
| juin 1969, l'obligation de travailler avec un entrepreneur enregistré | verplichting om met een geregistreerde aannemer te werken, vervangen |
| a été remplacée par l'obligation, pour le commettant qui n'est pas une | door de verplichting, voor de opdrachtgever die geen natuurlijke |
| personne physique qui fait exécuter des travaux à des fins strictement | persoon is die werken uitsluitend voor privédoeleinden laat uitvoeren, |
| privées, de vérifier si l'entrepreneur a des dettes sociales au moment | om na te gaan of de aannemer op het ogenblik van het sluiten van de |
| de la conclusion de la convention ou au cours de son exécution. Si c'est le | overeenkomst of in de loop van de overeenkomst sociale schulden heeft. |
| cas, il est tenu, conformément à l'article 30bis, § 4, alinéa 1er, de | Indien dat het geval is, is hij krachtens artikel 30bis, § 4, eerste |
| la loi du 27 juin 1969, lors de chaque paiement, de retenir et de verser à l'Office national de sécurité sociale 35 % du montant dont il est redevable, non compris la taxe sur la valeur ajoutée. Le cas échéant, ces retenues et versements sont limités au montant des dettes de l'entrepreneur au moment du paiement. Si le commettant ne respecte pas cette obligation, il est, conformément à l'article 30bis, § 3, de la loi du 27 juin 1969, solidairement responsable du paiement des dettes sociales de son cocontractant. La responsabilité solidaire est limitée au prix total des travaux confiés à l'entrepreneur, non compris la taxe sur la | lid, van de RSZ-Wet verplicht om bij elke betaling 35 % van het door hem verschuldigde bedrag, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde, in te houden en te storten aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Die inhoudingen en stortingen worden in voorkomend geval beperkt tot het bedrag van de schulden van de aannemer op het ogenblik van de betaling. Indien de opdrachtgever die verplichting niet nakomt, is hij krachtens artikel 30bis, § 3, van de RSZ-Wet hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de sociale schulden van zijn medecontractant. De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale prijs van de |
| valeur ajoutée. Les montants éventuellement versés conformément à | werken toevertrouwd aan de aannemer, exclusief de belasting over de |
| l'article 30bis, § 4, de la loi du 27 juin 1969 sont alors déduits, | toegevoegde waarde. De bedragen die overeenkomstig artikel 30bis, § 4, |
| lors de l'application de la responsabilité solidaire visée au | van de RSZ-Wet eventueel zijn gestort, worden bij de toepassing van de |
| in paragraaf 3 bedoelde hoofdelijke aansprakelijkheid dan in mindering | |
| paragraphe 3, du montant pour lequel le commettant est rendu | gebracht van het bedrag waarvoor de opdrachtgever aansprakelijk wordt |
| responsable. | gesteld. |
| Conformément à l'article 30bis, § 5, alinéa 1er, de la loi du 27 juin | Overeenkomstig artikel 30bis, § 5, eerste lid, van de RSZ-Wet is de |
| 1969, si le commettant n'a pas effectué le versement de la retenue de | opdrachtgever, indien hij de storting van de inhouding van 35 % van |
| 35 % du montant dont il est redevable, en application du paragraphe 4 | het door hem verschuldigde bedrag, met toepassing van paragraaf 4 van |
| de l'article 30bis, il est alors redevable, outre le montant à verser, | artikel 30bis, niet heeft verricht, dan benevens het te storten bedrag |
| d'une majoration égale à ce montant. | een bijslag verschuldigd die gelijk is aan dat bedrag. |
| B.2. Par la première question préjudicielle, le juge a quo souhaite | B.2. Met de eerste prejudiciële vraag wil de verwijzende rechter |
| savoir si la disposition en cause est compatible avec les articles 10 | vernemen of de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met de |
| et 11 de la Constitution, en ce que l'entrepreneur principal qui | artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre de hoofdaannemer die |
| respecte l'obligation de retenue lors de chaque paiement au | bij elke betaling aan de onderaannemer de inhoudingsplicht correct |
| sous-traitant est libéré de sa responsabilité solidaire pour les | naleeft, wordt bevrijd van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid voor |
| dettes sociales de ce dernier, alors que l'entrepreneur principal qui | diens sociale schulden, terwijl de hoofdaannemer die zijn schuld aan |
| voit sa dette à l'égard du sous-traitant s'éteindre sous l'effet de la | de onderaannemer ziet tenietgaan door wettelijke schuldvergelijking, |
| compensation légale ne peut pas, quant à lui, exécuter de paiement, de | geen betaling kan uitvoeren en dus in de onmogelijkheid verkeert om |
| sorte qu'il se retrouve dans l'impossibilité de se libérer de sa | zich te bevrijden van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid. |
| responsabilité solidaire. | |
| Par la seconde question préjudicielle, le juge a quo entend savoir si | Met de tweede prejudiciële vraag wil de verwijzende rechter vernemen |
| la disposition en cause est compatible avec les articles 10 et 11 de | of de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 |
| la Constitution, en ce que la différence de traitement précitée | en 11 van de Grondwet, in zoverre het voormelde verschil in |
| aboutit à ce que les entrepreneurs principaux de la seconde catégorie | behandeling ertoe leidt dat de tweede categorie van hoofdaannemers |
| ne peuvent pas se libérer de la responsabilité solidaire jusqu'à | zich niet kan bevrijden van de hoofdelijke aansprakelijkheid ten |
| concurrence du prix total des travaux en versant 35 % de ce prix à | belope van de totale prijs van de werken door 35 % van die prijs aan |
| l'Office national de sécurité sociale. | de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid te storten. |
| Les deux questions préjudicielles étant étroitement liées, elles sont | Gelet op hun nauwe samenhang moeten die prejudiciële vragen samen |
| examinées conjointement. | worden behandeld. |
| B.3.1. La compensation légale, qui est régie par les articles 1289 à | B.3.1. De wettelijke schuldvergelijking is een wijze van tenietgaan |
| 1299 de l'ancien Code civil, constitue un mode d'extinction des | van verbintenissen die wordt geregeld door de artikelen 1289 tot 1299 |
| obligations. En vertu de l'article 1289 de l'ancien Code civil, la | van het oud Burgerlijk Wetboek. Krachtens artikel 1289 van het oud |
| compensation légale s'opère entre deux personnes débitrices l'une | Burgerlijk Wetboek heeft wettelijke schuldvergelijking plaats tussen |
| envers l'autre. Les articles 1290 et 1291 de l'ancien Code civil | twee personen die elkaars schuldenaar zijn. De artikelen 1290 en 1291 |
| fixent les conditions à remplir pour que la compensation légale puisse | van het oud Burgerlijk Wetboek bepalen de voorwaarden waaraan voldaan |
| se réaliser : les débiteurs des dettes réciproques doivent agir dans | dient te zijn vooraleer de wettelijke schuldvergelijking intreedt : de |
| la même qualité, les deux dettes doivent avoir pour objet une somme | schuldenaars van de wederkerige schulden dienen in dezelfde |
| d'argent ou une certaine quantité de choses fongibles, et les deux | hoedanigheid te handelen, beide schulden dienen te bestaan uit een |
| geldsom of een zekere hoeveelheid vervangbare zaken, en beide schulden | |
| dettes doivent être liquides et exigibles. En vertu de l'article 1293 | dienen vaststaand en opeisbaar te zijn. Krachtens artikel 1293 van het |
| de l'ancien Code civil, la compensation légale s'opère en principe | oud Burgerlijk Wetboek heeft de wettelijke schuldvergelijking in |
| beginsel ook plaats indien de wederzijdse schulden een verschillende | |
| oorzaak hebben. | |
| également si les dettes réciproques ont une cause différente. | Indien aan die voorwaarden is voldaan, heeft de schuldvergelijking |
| En vertu de l'article 1290 de l'ancien Code civil, si ces conditions | krachtens artikel 1290 van het oud Burgerlijk Wetboek van rechtswege |
| sont réunies, la compensation s'opère de plein droit par la seule | plaats uit kracht van de wet, zelfs buiten weten van de schuldenaars. |
| force de la loi, même à l'insu des débiteurs. Les deux dettes | |
| s'éteignent réciproquement, à l'instant où elles se trouvent exister à | Beide schulden vernietigen elkaar op het ogenblik dat zij tegelijk |
| la fois, jusqu'à concurrence de leur quotité respective. | bestaan, ten belope van hun wederkerig bedrag. |
| B.3.2. L'article 1298 de l'ancien Code civil dispose de manière | B.3.2. Artikel 1298 van het oud Burgerlijk Wetboek bepaalt op algemene |
| générale que la compensation légale n'a pas lieu au préjudice des | wijze dat de wettelijke schuldvergelijking niet plaatsheeft ten nadele |
| droits acquis à un tiers. Cette disposition vise à éviter que la | van de verkregen rechten van derden. Die bepaling beoogt te vermijden |
| compensation légale ne porte atteinte à l'égalité des débiteurs en cas | dat de wettelijke schuldvergelijking afbreuk doet aan de gelijkheid |
| de situation de concours. | van de schuldeisers in geval van samenloop. |
| Toutefois, selon la Cour de cassation, l'article 1298 de l'ancien Code | Volgens het Hof van Cassatie is artikel 1298 van het oud Burgerlijk |
| civil n'est pas d'application, si bien que la compensation légale peut | Wetboek evenwel niet van toepassing, en vindt dus toch wettelijke |
| quand même avoir lieu au préjudice des droits acquis à un tiers, dans | schuldvergelijking ten nadele van de verkregen rechten van derden |
| les cas où il existe une connexité étroite entre les créances (Cass., | plaats, in de gevallen waar er een nauwe samenhang bestaat tussen de |
| 15 mai 2014, C.13.0552.N). En revanche, l'appréciation du lien de | schuldvorderingen (Cass., 15 mei 2014, C.13.0552.N). De beoordeling |
| connexité étroit autorisant la compensation entre les dettes | van de nauwe samenhang op grond waarvan schuldvergelijking tussen de |
| réciproques nonobstant le concours entre les créanciers est une | wederzijdse schulden is toegestaan, ongeacht de samenloop van de |
| appréciation en fait soumise au jugement souverain du juge du fond | schuldeisers, is echter een feitelijke beoordeling waarover de |
| (Cass., 12 janvier 1996, C.95.0156.F). | feitenrechter soeverein oordeelt (Cass., 12 januari 1996, |
| C.95.0156.F). | |
| B.4.1. Selon le Conseil des ministres, les questions préjudicielles | B.4.1. Volgens de Ministerraad behoeven de prejudiciële vragen geen |
| n'appellent pas de réponse, parce que le juge a quo aurait considéré à | antwoord, omdat de verwijzende rechter ten onrechte ervan uit zou gaan |
| tort que la compensation légale ne constitue pas un paiement au sens | dat de wettelijke schuldvergelijking geen betaling is in de zin van de |
| de la disposition en cause. En outre, l'article 1298 de l'ancien Code | in het geding zijnde bepaling. Bovendien zou artikel 1298 van het oud |
| civil empêcherait la compensation légale de s'opérer si celle-ci contrevient aux droits acquis que l'Office national de sécurité sociale tire de la disposition en cause. B.4.2. La Cour examine la disposition en cause selon l'interprétation qu'en donne le juge a quo, à moins que cette interprétation ne soit manifestement erronée. B.4.3. Selon le juge a quo, la compensation légale ne peut être assimilée à un paiement au sens de la disposition en cause. La Cour de cassation soutient elle aussi cette interprétation, considérant que | Burgerlijk Wetboek de totstandkoming van wettelijke schuldvergelijking verhinderen indien zij ingaat tegen de verkregen rechten die de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid uit de in het geding zijnde bepaling put. B.4.2. Het Hof onderzoekt de in het geding zijnde bepaling in de interpretatie die de verwijzende rechter eraan geeft, tenzij wanneer die interpretatie kennelijk onjuist is. B.4.3. Volgens de verwijzende rechter kan de wettelijke schuldvergelijking niet worden beschouwd als een betaling in de zin van de in het geding zijnde bepaling. Ook het Hof van Cassatie huldigt die interpretatie, op grond van de overweging dat de inhoudingsplicht |
| l'obligation de retenue doit être interprétée strictement (Cass., 12 | strikt moet worden uitgelegd (Cass., 12 maart 2018, S.16.0005.N). Dat |
| mars 2018, S.16.0005.N). Le fait que cette interprétation dévierait, | |
| du moins selon le Conseil des ministres, du langage courant et de | die interpretatie, althans volgens de Ministerraad, zou afwijken van |
| l'acception dont sont assorties les notions de « paiement » et de « | het normale taalgebruik en van de betekenis die de begrippen « |
| compensation légale » en droit civil n'implique pas qu'elle soit | betaling » en « wettelijke schuldvergelijking » in het burgerlijk |
| manifestement erronée au regard de la disposition en cause. | recht hebben, impliceert niet dat zij in het licht van de in het |
| geding zijnde bepaling kennelijk onjuist is. | |
| Pour le surplus, il appartient au juge a quo de juger si l'article | Voor het overige staat het aan de verwijzende rechter te beoordelen of |
| 1298 de l'ancien Code civil s'oppose en l'espèce à la réalisation de | artikel 1298 van het oud Burgerlijk Wetboek zich in casu verzet tegen |
| plein droit de la compensation légale. | de totstandkoming van rechtswege van de wettelijke schuldvergelijking. |
| L'exception est rejetée. | De exceptie wordt verworpen. |
| B.5.1. Etant donné que, dans l'interprétation du juge a quo, la | B.5.1. Aangezien de wettelijke schuldvergelijking, in de interpretatie |
| compensation légale n'est pas un paiement au sens de la disposition en | van de verwijzende rechter, geen betaling in de zin van de in het |
| cause, l'entrepreneur principal qui fait appel à un sous-traitant | geding zijnde bepaling is, is de hoofdaannemer die een beroep doet op |
| ayant des dettes sociales au moment du paiement de tout ou partie du | een onderaannemer die op het ogenblik van de betaling van een deel of |
| prix n'est pas tenu de retenir et de verser 35 % du prix des travaux à | het geheel van de prijs sociale schulden heeft, niet ertoe gehouden 35 |
| l'Office national de sécurité sociale. Par conséquent, il ne bénéficie | % van de prijs van de werken in te houden en door te storten aan de |
| Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Bijgevolg geniet hij niet het | |
| pas de l'avantage d'être libéré de la responsabilité solidaire pour | voordeel van de bevrijding van de hoofdelijke aansprakelijkheid voor |
| les dettes sociales de ce sous-traitant que l'article 30bis, § 4, | de sociale schulden van die onderaannemer dat artikel 30bis, § 4, |
| alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 accorde à l'entrepreneur principal | vierde lid, van de RSZ-Wet toekent aan de hoofdaannemer die bij elke |
| qui applique correctement l'obligation de retenue lors de chaque | betaling aan de onderaannemer de inhoudingsplicht correct toepast. |
| paiement au sous-traitant. | |
| B.5.2. Bien que la compensation légale s'opère de plein droit, | B.5.2. Hoewel de wettelijke schuldvergelijking van rechtswege |
| l'entrepreneur principal qui voit ses dettes à l'égard du | |
| sous-traitant s'éteindre sous l'effet d'une compensation légale ne se | plaatsvindt, verkeert de hoofdaannemer die zijn schuld ten aanzien van |
| retrouve pas dans l'impossibilité d'éviter sa responsabilité solidaire | de onderaannemer ziet tenietgaan door wettelijke schuldvergelijking, |
| pour les dettes sociales de ce sous-traitant. | niet in de onmogelijkheid om zijn hoofdelijke aansprakelijkheid voor |
| En effet, l'entrepreneur principal n'est solidairement responsable que | diens sociale schulden te vermijden. |
| si le sous-traitant a déjà des dettes sociales au moment de la | De hoofdaannemer is immers maar hoofdelijk aansprakelijk indien de |
| conclusion de la convention. Si les dettes sociales du sous-traitant | onderaannemer reeds sociale schulden heeft op het ogenblik waarop de |
| ne naissent qu'au cours de l'exécution de la convention, | overeenkomst wordt gesloten. Indien de sociale schulden van de |
| l'entrepreneur principal est uniquement tenu de respecter l'obligation | onderaannemer pas ontstaan in de loop van de uitvoering van de |
| de retenue, sous peine de se voir infliger la majoration visée à | overeenkomst, dient de hoofdaannemer slechts de inhoudingsplicht na te |
| l'article 30bis, § 5, de la loi du 27 juin 1969, mais il ne devient pas solidairement responsable de ces dettes sociales. L'entrepreneur principal peut donc éviter sa responsabilité solidaire en ne concluant pas de convention avec un sous-traitant qui a des dettes sociales à ce moment-là. B.6.1. La Cour doit encore examiner s'il est raisonnablement justifié qu'un entrepreneur principal qui voit sa dette à l'égard du sous-traitant s'éteindre sous l'effet de la compensation au cours de l'exécution de la convention ne puisse plus, à ce moment, échapper à sa responsabilité solidaire pour les dettes sociales de ce | leven, op straffe van de bijslag bedoeld in artikel 30bis, § 5, van de RSZ-Wet, maar wordt hij niet hoofdelijk aansprakelijk voor die sociale schulden. De hoofdaannemer kan zijn hoofdelijke aansprakelijkheid dus vermijden door geen overeenkomst te sluiten met een onderaannemer die op dat ogenblik sociale schulden heeft. B.6.1. Het Hof dient nog te onderzoeken of het redelijkerwijze verantwoord is dat de hoofdaannemer die zijn schuld aan de onderaannemer in de loop van de uitvoering van de overeenkomst ziet tenietgaan door schuldvergelijking, op dat ogenblik niet meer kan ontsnappen aan zijn hoofdelijke aansprakelijkheid voor diens sociale |
| sous-traitant, alors que l'entrepreneur principal qui effectue des paiements au sous-traitant le peut encore. B.6.2. Le législateur a pu estimer que cette responsabilisation des entrepreneurs principaux était nécessaire pour mener efficacement la lutte contre la fraude sociale. La disposition en cause vise, d'une part, à permettre à l'Office national de sécurité sociale de recouvrer les cotisations sociales impayées par le sous-traitant et, d'autre part, à éviter que des entrepreneurs qui ne respectent pas leurs obligations sociales fassent une concurrence déloyale à ceux qui les respectent. En outre, l'entrepreneur principal peut facilement vérifier, à l'aide de la banque de données accessible au public prévue à cet effet, si l'entrepreneur concerné a payé ses cotisations sociales. | schulden, terwijl de hoofdaannemer die wel betalingen verricht aan de onderaannemer, dat wel nog kan. B.6.2. De wetgever vermocht te oordelen dat de hoofdaannemers moesten worden geresponsabiliseerd om de strijd tegen de sociale fraude op een efficiënte wijze te voeren. De in het geding zijnde bepaling beoogt, enerzijds, de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid toe te laten de sociale bijdragen in te vorderen die de onderaannemer niet heeft betaald en, anderzijds, te vermijden dat aannemers, door hun sociale verplichtingen niet na te komen, op oneerlijke wijze concurreren met aannemers die hun sociale verplichtingen wel nakomen. Bovendien kan de hoofdaannemer op een eenvoudige manier via de daartoe bestemde publiek toegankelijke databank opzoeken of de betrokken aannemer zijn sociale bijdragen heeft betaald. |
| B.6.3. Le montant sur lequel porte la responsabilité solidaire n'est | B.6.3. Het bedrag waarop de hoofdelijke aansprakelijkheid betrekking |
| jamais supérieur au préjudice que l'Office national de sécurité | heeft, is nooit hoger dan de schade die de Rijksdienst voor Sociale |
| sociale a subi à la suite du défaut de paiement des cotisations | Zekerheid als gevolg van het niet betalen van de sociale bijdragen |
| sociales du sous-traitant. De même, ce montant ne dépasse jamais le | door de onderaannemer heeft geleden. Dat bedrag ligt eveneens nooit |
| prix total des travaux confiés au sous-traitant, non compris la taxe | hoger dan de totale prijs van de werken toevertrouwd aan de |
| sur la valeur ajoutée. | onderaannemer, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde. |
| Conformément à l'article 30bis, § 3, alinéa 3, de la loi du 27 juin | Krachtens artikel 30bis, § 3, derde lid, van de RSZ-Wet zijn de |
| 1969, les articles 1200 à 1216 de l'ancien Code civil sont applicables | artikelen 1200 tot 1216 van het oud Burgerlijk Wetboek van toepassing |
| à la responsabilité solidaire. Par conséquent, l'Office national de | op de hoofdelijke aansprakelijkheid. Bijgevolg kan de Rijksdienst voor |
| sécurité sociale peut choisir, parmi tous les entrepreneurs principaux | Sociale Zekerheid van alle hoofdaannemers die de in artikel 30bis, § |
| qui n'ont pas respecté l'obligation prévue par l'article 30bis, § 4, | 4, van de RSZ-Wet bedoelde verplichting niet zijn nagekomen, degene |
| de la loi du 27 juin 1969, celui auquel elle s'adresse, sans que | aanspreken die hij verkiest, zonder dat deze het voorrecht van |
| celui-ci puisse lui opposer le bénéfice de division (article 1203 de | schuldsplitsing tegen hem kan aanvoeren (artikel 1203 van het oud |
| l'ancien Code civil). Le paiement effectué à l'Office national de | Burgerlijk Wetboek). De betaling door de aangesproken hoofdaannemer |
| sécurité sociale par l'entrepreneur principal poursuivi pour les | van de sociale schulden van zijn medecontractant aan de Rijksdienst |
| dettes sociales de son cocontractant libère les autres entrepreneurs | voor Sociale Zekerheid, bevrijdt de overige hoofdaannemers die de in |
| principaux qui n'ont pas respecté l'obligation prévue par l'article | |
| 30bis, § 4, de la loi du 27 juin 1969 vis-à-vis de l'Office national | artikel 30bis, § 4, van de RSZ-Wet bedoelde verplichting niet zijn |
| de sécurité sociale (article 1200 de l'ancien Code civil). | nagekomen, jegens de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (artikel 1200 |
| L'entrepreneur principal qui a payé la totalité de la dette peut | van het oud Burgerlijk Wetboek). De hoofdaannemer die de hele schuld |
| ensuite réclamer à chacun des autres entrepreneurs principaux leur | voldaan heeft, kan vervolgens van de overige hoofdaannemers elk hun |
| part de la dette. Si l'un d'eux se trouve insolvable, la perte | deel van de schuld terugvorderen. Indien een van hen onvermogend is, |
| qu'occasionne son insolvabilité se répartit par contribution entre | wordt het door zijn onvermogen veroorzaakte verlies naar evenredigheid |
| tous les autres codébiteurs solvables et celui qui a fait le paiement | omgeslagen over al de andere schuldenaars die in staat zijn om te |
| (article 1214 de l'ancien Code civil). | betalen en degene die de schuld voldaan heeft (artikel 1214 van het |
| Afin de ne pas faire perdre tout effet utile au partage de la dette | oud Burgerlijk Wetboek). |
| solidaire entre tous les débiteurs solidaires au sens de l'article | Teneinde aan de verdeling van de hoofdelijke schuld onder alle |
| 1214 de l'ancien Code civil et de l'article 30bis, § 3, alinéa 3, de | hoofdelijke schuldenaars, bedoeld in artikel 1214 van het oud |
| Burgerlijk Wetboek en in artikel 30bis, § 3, derde lid, van de | |
| la loi du 27 juin 1969, l'Office national de sécurité sociale est tenu | RSZ-Wet, niet elk nuttig effect te ontnemen, is de Rijksdienst voor |
| de communiquer, sur simple demande de l'entrepreneur principal | Sociale Zekerheid verplicht om op eenvoudig verzoek van de |
| poursuivi, l'identité des autres entrepreneurs principaux qui n'ont | aangesproken hoofdaannemer de identiteit van de overige hoofdaannemers |
| pas respecté l'obligation prévue par l'article 30bis, § 4, de la loi | die de in artikel 30bis, § 4, van de RSZ-Wet bedoelde verplichting |
| du 27 juin 1969. On peut ainsi généralement éviter que le débiteur | niet hebben geëerbiedigd, mee te delen. Aldus kan doorgaans worden |
| solidaire poursuivi par l'Office national de sécurité sociale doive | vermeden dat de door de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid |
| répondre seul des cotisations sociales impayées. | aangesproken hoofdelijke schuldenaar alleen moet instaan voor de |
| Cependant, le risque subsiste que l'entrepreneur principal poursuivi | niet-betaalde sociale bijdragen. |
| par l'Office national de sécurité sociale doive supporter | Niettemin blijft het risico bestaan dat de door de Rijksdienst voor |
| Sociale Zekerheid aangesproken hoofdaannemer het integrale bedrag van | |
| définitivement le montant total des cotisations sociales impayées. Ce | de niet-betaalde sociale bijdragen definitief moet dragen. Dat risico, |
| risque, qui n'existe que si l'entrepreneur principal fait appel à un | dat slechts bestaat indien de hoofdaannemer een beroep doet op een |
| sous-traitant qui a des dettes sociales, ne saurait cependant | onderaannemer met sociale schulden, weegt evenwel niet op tegen de |
| prévaloir contre l'objectif de lutter efficacement contre la fraude | doelstelling om de sociale fraude efficiënt te bestrijden en is een |
| sociale et est un effet inévitable du choix légitime du législateur de | onvermijdelijk gevolg van de legitieme keuze van de wetgever om de |
| responsabiliser les commettants à cet égard. | opdrachtgevers in dit verband te responsabiliseren. |
| B.7. Il découle de ce qui précède que la disposition en cause est | B.7. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat de in het geding zijnde bepaling |
| compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce | bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre |
| qu'elle a pour conséquence que l'entrepreneur principal qui voit sa | zij als gevolg heeft dat de hoofdaannemer die zijn schuld aan een |
| dette à l'égard d'un sous-traitant ayant des dettes sociales | onderaannemer die sociale schulden heeft, ziet tenietgaan door |
| s'éteindre sous l'effet de la compensation n'est pas libéré de sa | schuldvergelijking, niet wordt vrijgesteld van zijn hoofdelijke |
| responsabilité solidaire pour ces dettes sociales. | aansprakelijkheid voor die sociale schulden. |
| La question préjudicielle appelle une réponse négative. | De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| L'article 30bis, § § 3 et 4, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 « | Artikel 30bis, § § 3 en 4, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 « |
| révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité | tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de |
| sociale des travailleurs », tel qu'il est applicable dans l'affaire | maatschappelijke zekerheid der arbeiders », zoals van toepassing voor |
| devant le juge a quo, ne viole pas les articles 10 et 11 de la | de verwijzende rechter, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet |
| Constitution, en ce que l'entrepreneur qui voit ses dettes à l'égard | niet in zoverre de hoofdaannemer die zijn schuld aan een onderaannemer |
| d'un sous-traitant ayant des dettes sociales s'éteindre sous l'effet | die sociale schulden heeft, ziet tenietgaan door schuldvergelijking, |
| d'une compensation n'est pas libéré de sa responsabilité solidaire | niet wordt vrijgesteld van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid voor die |
| pour ces dettes sociales. | sociale schulden. |
| Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
| la Cour constitutionnelle, le 8 juillet 2021. | op 8 juli 2021. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| Le président, | De voorzitter, |
| L. Lavrysen | L. Lavrysen |