Extrait de l'arrêt n° 93/2021 du 17 juin 2021 Numéro du rôle : 7447 En cause : la question préjudicielle concernant les articles 10 et 11ter, § 1 er , alinéa 5, de la loi du 3 juillet 1978 « relative aux contrats de travail », p La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges T. Merc(...) | Uittreksel uit arrest nr. 93/2021 van 17 juni 2021 Rolnummer 7447 In zake : de prejudiciële vraag over de artikelen 10 en 11ter, § 1, vijfde lid, van de wet van 3 juli 1978 « betreffende de arbeidsovereenkomsten », gesteld door het Arbei Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters (...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 93/2021 du 17 juin 2021 | Uittreksel uit arrest nr. 93/2021 van 17 juni 2021 |
Numéro du rôle : 7447 | Rolnummer 7447 |
En cause : la question préjudicielle concernant les articles 10 et | In zake : de prejudiciële vraag over de artikelen 10 en 11ter, § 1, |
11ter, § 1er, alinéa 5, de la loi du 3 juillet 1978 « relative aux | vijfde lid, van de wet van 3 juli 1978 « betreffende de |
contrats de travail », posée par la Cour du travail de Gand, division | arbeidsovereenkomsten », gesteld door het Arbeidshof te Gent, afdeling |
Bruges. | Brugge. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges T. | samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de |
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman, M. Pâques, | rechters T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. |
Y. Kherbache et T. Detienne, assistée du greffier F. Meersschaut, | Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache en T. Detienne, bijgestaan door de |
présidée par le président L. Lavrysen, | griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par arrêt du 28 septembre 2020, dont l'expédition est parvenue au | Bij arrest van 28 september 2020, waarvan de expeditie ter griffie van |
greffe de la Cour le 6 octobre 2020, la Cour du travail de Gand, | het Hof is ingekomen op 6 oktober 2020, heeft het Arbeidshof te Gent, |
division Bruges, a posé la question préjudicielle suivante : | afdeling Brugge, de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« Les articles 10 et 11ter, § 1er, alinéa 5, de la loi du 3 juillet | « Schenden de artikelen 10 en 11ter, § 1, 5de lid van de |
1978 relative aux contrats de travail violent-ils les articles 10 et | Arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 de artikelen 10 en 11 van de |
11 de la Constitution, en ce que les interdictions, contenues dans ces | |
articles, de conclure des contrats de travail à durée déterminée | Grondwet in de mate de in deze artikelen vervatte verboden van |
successifs (article 10 de la loi relative aux contrats de travail) et | opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur (artikel 10 van |
de Arbeidsovereenkomstenwet) en opeenvolgende | |
de conclure des contrats de remplacement successifs (article 11ter, § | vervangingsovereenkomsten (artikel 11ter, § 1, 5de lid van de |
1er, alinéa 5, de la loi relative aux contrats de travail) ne peuvent | Arbeidsovereenkomstenwet), niet kunnen toegepast worden wanneer er een |
être appliquées lorsqu'il y a une succession de contrats de travail à | opeenvolging is van arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur en |
durée déterminée et de contrats de remplacement ? | vervangingsovereenkomsten ? Wordt een werknemer die tewerkgesteld wordt op basis van een |
Un travailleur qui est occupé sur la base d'une succession de contrats | opeenvolging van arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur en |
de travail à durée déterminée et de contrats de remplacement, dont la | vervangingsovereenkomsten waarvan de duur van de opeenvolgende |
durée des contrats de travail à durée déterminée successifs ne dépasse | arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur de twee jaar niet overschrijdt |
pas deux ans et la durée des contrats de remplacement successifs ne | en de duur van de opeenvolgende vervangingsovereenkomsten evenmin de |
dépasse pas davantage deux ans, mais dont la durée totale des contrats | twee jaar overschrijdt, maar waarvan de gezamenlijke duur van de |
de travail à durée déterminée successifs et des contrats de | opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur en de |
remplacement dépasse deux ans, mais qui, dans l'interprétation stricte | vervangingsovereenkomsten wel meer dan twee jaar bedraagt, maar die |
des articles 10 et 11ter, § 1er, alinéa 5, de la loi relative aux | dus in de strikte interpretatie van de artikelen 10 en 11ter, § 1, 5de |
contrats de travail, ne sera donc pas considéré comme étant occupé | lid van de Arbeidsovereenkomstenwet niet zal beschouwd worden te zijn |
dans les liens d'un contrat de travail à durée indéterminée, est-il, | tewerkgesteld op basis van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde |
en violation des articles 10 et 11 de la Constitution belge, | duur, in strijd met de artikelen 10 en 11 van de Belgische Grondwet |
discriminé par comparaison avec : | gediscrimineerd in vergelijking met : |
- ofwel een werknemer die enkel tewerkgesteld wordt op basis van | |
- soit un travailleur occupé uniquement dans les liens de contrats de | opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur waarvan de |
travail à durée déterminée successifs dont la durée totale dépasse | gezamenlijke duur twee jaar overschrijdt en die dus op basis van |
deux ans et qui sera donc considéré, sur la base de l'article 10 de la | artikel 10 van de Arbeidsovereenkomstenwet zal beschouwd worden te |
loi relative aux contrats de travail, comme étant occupé dans les | worden tewerkgesteld op basis van een arbeidsovereenkomst voor |
onbepaalde duur; | |
liens d'un contrat de travail à durée indéterminée; | - ofwel een werknemer die enkel tewerkgesteld wordt op basis van |
- soit un travailleur occupé uniquement dans les liens de contrats de | opeenvolgende vervangingsovereenkomsten waarvan de gezamenlijke duur |
remplacement successifs dont la durée totale dépasse deux ans et qui | twee jaar overschrijdt en die dus op basis van artikel 11ter, § 1, 5de |
sera donc considéré, sur la base de l'article 11ter, § 1er, alinéa 5, | lid van de Arbeidsovereenkomstenwet zal beschouwd worden te worden |
de la loi relative aux contrats de travail, comme étant occupé dans | tewerkgesteld op basis van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde |
les liens d'un contrat de travail à durée indéterminée ? ». | duur ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. La question préjudicielle concerne les articles 10 et 11ter, § 1er, | B.1. De prejudiciële vraag betreft de artikelen 10 en 11ter, § 1, |
alinéa 5, de la loi du 3 juillet 1978 « relative aux contrats de | vijfde lid, van de wet van 3 juli 1978 « betreffende de |
travail » (ci-après : la loi du 3 juillet 1978), lesquels portent | arbeidsovereenkomsten » (hierna : Arbeidsovereenkomstenwet), die |
respectivement sur les contrats de travail successifs à durée | betrekking hebben op respectievelijk opeenvolgende |
déterminée et sur les contrats de remplacement successifs. | arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en opeenvolgende |
vervangingsovereenkomsten. | |
B.2.1. En ce qui concerne les contrats de travail successifs à durée | B.2.1. Inzake opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde |
déterminée, les articles 10 et 10bis de la loi du 3 juillet 1978 | tijd bepalen de artikelen 10 en 10bis van de Arbeidsovereenkomstenwet |
disposent : | : |
« Art. 10.Lorsque les parties ont conclu plusieurs contrats de travail successifs pour une durée déterminée sans qu'il y ait entre eux une interruption attribuable au travailleur, elles sont censées avoir conclu un contrat pour une durée indéterminée, sauf si l'employeur prouve que ces contrats étaient justifiés par la nature du travail ou par d'autres raisons légitimes. Le Roi peut déterminer les cas dans lesquels l'employeur ne peut apporter cette preuve. Les dispositions du présent article sont également applicables aux contrats conclus pour un travail nettement défini. |
« Art. 10.Wanneer de partijen verscheidene opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd hebben afgesloten zonder dat er een onderbreking is, toe te schrijven aan de werknemer, worden zij verondersteld een overeenkomst voor onbepaalde tijd te hebben aangegaan, behalve wanneer de werkgever het bewijs levert dat deze overeenkomsten gerechtvaardigd waren wegens de aard van het werk of wegens andere wettige redenen. De Koning kan de gevallen bepalen waarin de werkgever dit bewijs niet mag leveren. De bepalingen van dit artikel zijn ook van toepassing op de overeenkomsten voor een duidelijk omschreven werk. |
Art. 10bis.§ 1er. Par dérogation à l'article 10, des contrats |
Art. 10bis.§ 1. In afwijking van artikel 10 kunnen opeenvolgende |
successifs peuvent être conclus pour une durée déterminée, dans les | overeenkomsten voor een bepaalde tijd worden gesloten onder de |
conditions prévues aux § 2 et § 3 du présent article. | voorwaarden bepaald bij § 2 en § 3 van dit artikel. |
§ 2. Il peut être conclu au maximum quatre contrats pour une durée | § 2. Er kunnen maximum vier overeenkomsten voor een bepaalde tijd |
déterminée qui ne peut, chaque fois, être inférieure à trois mois sans que la durée totale de ces contrats successifs ne puisse dépasser deux ans. § 3. Moyennant l'autorisation préalable du fonctionnaire désigné par le Roi, il peut être conclu des contrats pour une durée déterminée qui ne peut, chaque fois, être inférieure à six mois sans que la durée totale de ces contrats successifs ne puisse dépasser trois ans. Le Roi fixe la procédure à suivre pour obtenir l'autorisation du fonctionnaire visé à l'alinéa 1er ». B.2.2. En ce qui concerne les contrats de remplacement successifs, | worden gesloten, waarvan de duur telkens niet minder dan drie maanden mag bedragen zonder dat de totale duur van deze opeenvolgende overeenkomsten twee jaar mag overschrijden. § 3. Met de voorafgaande toestemming van de door de Koning aangewezen ambtenaar kunnen er overeenkomsten voor een bepaalde tijd gesloten worden, waarvan de duur telkens niet minder dan zes maanden mag bedragen, zonder dat de totale duur van deze opeenvolgende overeenkomsten drie jaar mag overschrijden. De Koning bepaalt welke procedure moet worden gevolgd om de toestemming te verkrijgen van de in het eerste lid bedoelde ambtenaar ». B.2.2. Inzake opeenvolgende vervangingsovereenkomsten bepaalt artikel |
l'article 11ter, § 1er, de la loi du 3 juillet 1978 dispose : | 11ter, § 1, van de Arbeidsovereenkomstenwet : |
« Celui qui remplace un travailleur dont l'exécution du contrat est | « Hij die een werknemer vervangt wiens arbeidsovereenkomst is |
suspendue pour un motif autre que le manque de travail résultant de | geschorst om een andere reden dan gebrek aan werk wegens economische |
causes économiques, d'intempéries, de grève ou de lock-out, peut être | oorzaken, slecht weer, staking of lock-out, kan in dienst worden |
engagé dans des conditions qui dérogent aux règles prévues par la | genomen onder voorwaarden die afwijken van deze wet, wat de duur van |
présente loi en ce qui concerne la durée du contrat et le délai de | de overeenkomst en de opzeggingstermijn betreft. |
préavis. Le motif, l'identité du ou des travailleur(s) remplacé(s) et les | De reden, de identiteit van de vervangen werknemer(s) en de |
conditions de cet engagement doivent être constatés par écrit pour | voorwaarden van die indienstneming moeten schriftelijk voor elke |
chaque travailleur individuellement, au plus tard au moment de | werknemer afzonderlijk worden vastgesteld uiterlijk op het tijdstip |
l'entrée en service de celui-ci. | waarop deze werknemer in dienst treedt. |
La durée du contrat de remplacement conclu en application des dispositions du présent article ne peut dépasser deux ans. Lorsque les parties ont conclu plusieurs contrats de travail de remplacement successifs, sans qu'il y ait entre eux une interruption attribuable au travailleur, la durée totale de ces contrats successifs ne peut dépasser deux ans. A défaut d'écrit ou en cas de dépassement de la période de deux ans prévue aux alinéas 3 et 4, le contrat est soumis aux mêmes conditions que les contrats conclus pour une durée indéterminée ». | De duur van de overeenkomstig de bepalingen van dit artikel gesloten vervangingsovereenkomst mag niet langer zijn dan twee jaar. Wanneer de partijen verschillende opeenvolgende vervangingsovereenkomsten hebben gesloten, zonder dat er een onderbreking is, toe te schrijven aan de werknemer, mag de totale duur van die opeenvolgende overeenkomsten niet langer zijn dan twee jaar. Is er geen geschrift of werd de door het derde en het vierde lid bepaalde termijn van twee jaar overschreden, dan gelden voor die overeenkomst dezelfde voorwaarden als voor de overeenkomst voor onbepaalde tijd ». B.3. Het verwijzende rechtscollege wenst van het Hof te vernemen of de |
B.3. Le juge a quo demande à la Cour si les articles 10 et 11ter, § 1er, | artikelen 10 en 11ter, § 1, vijfde lid, van de |
alinéa 5, de la loi du 3 juillet 1978 violent les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que les « interdictions » prévues dans ces dispositions de conclure, dans le premier cas, des contrats de travail successifs à durée déterminée et, dans le second cas, des contrats de remplacement successifs ne peuvent être appliquées lorsqu'il y a une succession de contrats de travail à durée déterminée et de contrats de remplacement. Plus précisément, le juge a quo demande à la Cour si les dispositions attaquées entraînent une discrimination entre, d'une part, un travailleur qui est occupé uniquement dans les liens de contrats de travail successifs à durée déterminée ou uniquement dans les liens de contrats de remplacement successifs dont la durée totale dépasse deux ans et, d'autre part, un travailleur qui est occupé dans les liens tant de contrats de travail successifs à durée déterminée pendant une | Arbeidsovereenkomstenwet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden, in zoverre de in die bepalingen neergelegde « verboden » van respectievelijk opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en opeenvolgende vervangingsovereenkomsten niet van toepassing zijn in geval van een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten. Meer in het bijzonder wenst de verwijzende rechter van het Hof te vernemen of de bestreden bepalingen geen discriminatie invoeren tussen, enerzijds, een werknemer die wordt tewerkgesteld op basis van uitsluitend opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd dan wel uitsluitend opeenvolgende vervangingsovereenkomsten waarvan de totale duur meer dan twee jaar bedraagt en, anderzijds, een werknemer die wordt tewerkgesteld op basis van zowel opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd gedurende een totale |
durée totale inférieure à deux ans que de contrats de remplacement | periode van minder dan twee jaar en opeenvolgende |
successifs pendant une durée totale inférieure à deux ans, mais dont | vervangingsovereenkomsten gedurende een totale periode van minder dan |
la durée totale de la succession de ces contrats de travail à durée déterminée et contrats de remplacement dépasse deux ans. Alors qu'en vertu des dispositions en cause, les travailleurs de la première catégorie seraient considérés comme étant occupés dans les liens d'un contrat de travail à durée indéterminée, tel ne serait pas le cas pour les travailleurs appartenant à la seconde catégorie. B.4. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. | twee jaar doch waarbij de totale duur van die opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten meer dan twee jaar bedraagt. Terwijl de eerste categorie krachtens de in het geding zijnde bepalingen zou worden beschouwd als zijnde tewerkgesteld op basis van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, zou dit niet het geval zijn voor de tweede categorie. B.4. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. |
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant | Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld |
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité et de non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.5.1. Le Conseil des ministres conteste la comparabilité des personnes engagées dans le cadre d'un contrat de travail à durée déterminée et de celles qui sont engagées dans le cadre d'un contrat de remplacement, en ce qu'il s'agirait de deux types différents de contrats poursuivant chacun un objectif distinct. B.5.2. Il ne faut pas confondre différence et non-comparabilité. S'il est vrai que les caractéristiques différentes d'un contrat de travail à durée déterminée et d'un contrat de remplacement peuvent constituer un critère d'appréciation du caractère raisonnable et proportionné d'une différence de traitement entre les travailleurs liés par ces contrats, elles ne sont pas suffisantes pour conclure à la non-comparabilité de ces travailleurs, sous peine de priver de toute | rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.5.1. De Ministerraad betwist de vergelijkbaarheid van personen die zijn aangeworven in het kader van een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd en personen die zijn aangeworven in het kader van een vervangingsovereenkomst, omdat het verschillende soorten overeenkomsten zou betreffen die met een verschillende doelstelling worden gesloten. B.5.2. Verschil en niet-vergelijkbaarheid mogen niet met elkaar worden verward. De verschillende kenmerken van een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd en een vervangingsovereenkomst kunnen weliswaar een criterium uitmaken bij de beoordeling van het redelijke en evenredige karakter van een verschil in behandeling van de door die overeenkomsten verbonden werknemers, maar zij kunnen niet volstaan om te besluiten tot de niet-vergelijkbaarheid van die werknemers, anders |
substance le contrôle exercé au regard du principe d'égalité et de | zou de toetsing aan het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie |
non-discrimination. | van elke inhoud worden ontdaan. |
B.6.1. Un contrat de travail à durée déterminée est un contrat de | B.6.1. Een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd is een |
travail qui suppose l'indication d'un jour déterminé ou d'un événement | arbeidsovereenkomst die een bepaalde dag of een gebeurtenis aanduidt |
devant se produire à une date fixe, après lesquels les parties sont | welke zich op een gekende datum moet voordoen, waarna de partijen van |
déchargées de leurs obligations réciproques, sauf tacite reconduction | hun wederzijdse verplichtingen ontslagen zijn, behoudens stilzwijgende |
(Cass., 15 avril 1982, Pas., 1982, p. 930). Le contrat de travail | verlenging (Cass., 15 april 1982, Arr. Cass. 1981-1982, p. 993). De |
prend dès lors automatiquement fin à l'expiration du terme (article | arbeidsovereenkomst neemt dus automatisch een einde bij afloop van de |
32, 1°, de la loi du 3 juillet 1978). | termijn (artikel 32, 1°, van de Arbeidsovereenkomstenwet). |
Aux termes de l'article 10, alinéa 1er, en cause, de la loi du 3 | Luidens het in het geding zijnde artikel 10, eerste lid, van de |
juillet 1978, lorsque les parties ont conclu plusieurs contrats de | Arbeidsovereenkomstenwet worden de partijen, wanneer zij verscheidene |
travail successifs pour une durée déterminée sans qu'il y ait entre | opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd hebben |
eux une interruption attribuable au travailleur, elles sont censées | gesloten zonder dat er een onderbreking is die is toe te schrijven aan |
avoir conclu un contrat pour une durée indéterminée. Ainsi, cette | de werknemer, verondersteld een overeenkomst voor onbepaalde tijd te |
disposition instaure une présomption légale au profit du travailleur, | hebben aangegaan. Die bepaling stelt aldus een wettelijk vermoeden in |
het voordeel van de werknemer in, dat enkel door hem kan worden | |
qui ne peut être invoquée que par lui (Cass., 2 décembre 2002, | aangevoerd (Cass., 2 december 2002, S.02.0060.N). Dat wettelijke |
S.02.0060.N). Cette présomption légale vise à assurer la stabilité de | vermoeden strekt ertoe de werkstabiliteit te verzekeren en de |
l'emploi et à protéger le travailleur contre le recours abusif à des | werknemer te beschermen tegen het onrechtmatige gebruik van |
contrats successifs à durée déterminée (Doc. parl., Chambre, | opeenvolgende overeenkomsten voor een bepaalde tijd (Parl. St., Kamer, |
1968-1969, n° 270/6, p. 3). L'employeur peut réfuter cette présomption | 1968-1969, nr. 270/6, p. 3). De werkgever kan dat vermoeden |
en prouvant que les contrats de travail successifs étaient justifiés | weerleggen, door te bewijzen dat de opeenvolgende |
par la nature du travail ou par d'autres raisons légitimes. | arbeidsovereenkomsten gerechtvaardigd waren wegens de aard van het |
werk of wegens andere wettige redenen. | |
Par dérogation à la disposition précitée, l'article 10bis de la loi du | In afwijking van de voormelde bepaling voorziet artikel 10bis van de |
3 juillet 1978 prévoit des possibilités limitées de conclure des | Arbeidsovereenkomstenwet in beperkte mogelijkheden om opeenvolgende |
contrats successifs à durée déterminée. Ainsi, en vertu du paragraphe | overeenkomsten voor een bepaalde tijd te sluiten. Aldus kunnen, |
2 de cette disposition, il peut être conclu au maximum quatre contrats | krachtens paragraaf 2 van die bepaling, maximum vier overeenkomsten |
pour une durée déterminée, à condition que cette durée ne soit jamais | voor een bepaalde tijd worden gesloten, op voorwaarde dat de duur |
inférieure à trois mois et que la durée totale de ces contrats | telkens niet minder dan drie maanden bedraagt en de totale duur van |
die opeenvolgende overeenkomsten twee jaar niet overschrijdt. | |
successifs ne dépasse pas deux ans. En vertu du paragraphe 3 de cette | Krachtens paragraaf 3 van die bepaling kan de maximale totale duur van |
disposition, moyennant l'autorisation préalable du fonctionnaire | die opeenvolgende overeenkomsten worden verhoogd tot drie jaar, |
désigné par le Roi, la durée totale maximale de ces contrats | waarbij de duur van elke overeenkomst niet minder dan zes maanden mag |
successifs peut être portée à trois ans, la durée de chaque contrat ne | bedragen, op voorwaarde dat de door de Koning aangewezen ambtenaar |
pouvant être inférieure à six mois. En cas de dépassement de cette | voorafgaand toestemming verleent. Indien die termijn van twee of drie |
durée de deux ou de trois ans, la présomption prévue à l'article 10, | jaar wordt overschreden, geldt het voormelde vermoeden van artikel 10, |
alinéa 1er, précitée, s'applique. | eerste lid. |
B.6.2. Un contrat de remplacement est un contrat de travail qui est | B.6.2. Een vervangingsovereenkomst is een arbeidsovereenkomst die |
conclu en vue de remplacer un travailleur dont l'exécution du contrat | wordt gesloten ter vervanging van een werknemer wiens |
est suspendue pour un motif autre que le manque de travail résultant | arbeidsovereenkomst is geschorst om een andere reden dan gebrek aan |
de causes économiques, d'intempéries, de grèves ou de lock-out. En | werk wegens economische oorzaken, slecht weer, staking of lock-out. |
vertu de l'article 11ter, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978, les | Krachtens artikel 11ter, eerste lid, van de Arbeidsovereenkomstenwet |
conditions d'un contrat de remplacement peuvent déroger à cette loi en | kunnen de voorwaarden van een vervangingsovereenkomst afwijken van die |
ce qui concerne la durée du contrat et le délai de préavis. Lorsque le | wet, wat de duur van de overeenkomst en de opzeggingstermijn betreft. |
contrat ne prévoit aucune règle spécifique ou lorsque le contrat de | Wanneer in de overeenkomst geen specifieke regel wordt bepaald of |
remplacement prend fin pour une autre raison que le retour du | wanneer de vervangingsovereenkomst eindigt om een andere reden dan de |
travailleur remplacé, les règles ordinaires en matière de résiliation | terugkeer van de vervangen werknemer, zijn de gewone regels inzake de |
des contrats s'appliquent. | |
Un contrat de remplacement peut être conclu pour une durée | beëindiging van de overeenkomst van toepassing. |
indéterminée, si l'événement qui doit mettre fin au remplacement est | Een vervangingsovereenkomst kan worden gesloten voor onbepaalde tijd, |
déterminé en ce qui concerne sa nature mais pas le moment précis de sa | indien de gebeurtenis die een einde moet maken aan de vervanging |
bepaald is wat haar aard betreft doch niet wat het tijdstip betreft, | |
survenance, ou pour une durée déterminée, lorsque le moment de la fin | of voor een bepaalde tijd, wanneer het tijdstip van de beëindiging van |
du remplacement est fixé. Dans les deux cas, la durée d'un contrat de | de vervanging bepaald is. In beide gevallen mag de duur van een |
remplacement ne peut en principe dépasser deux ans. Lorsque les | vervangingsovereenkomst in beginsel niet langer zijn dan twee jaar. |
parties ont conclu plusieurs contrats de remplacement successifs, sans | Wanneer de partijen verschillende opeenvolgende |
qu'il y ait entre eux une interruption attribuable au travailleur, la | vervangingsovereenkomsten hebben gesloten, zonder dat er een |
onderbreking is die is toe te schrijven aan de werknemer, mag de | |
durée totale de ces contrats successifs ne peut en principe pas | totale duur van die opeenvolgende overeenkomsten in beginsel evenmin |
davantage dépasser deux ans (article 11ter, § 1er, alinéas 3 et 4). En | langer zijn dan twee jaar (artikel 11ter, § 1, derde en vierde lid). |
cas de dépassement de cette durée de deux ans, ce contrat est soumis | Indien die termijn van twee jaar overschreden wordt, gelden voor die |
aux mêmes conditions que les contrats conclus pour une durée | overeenkomst dezelfde voorwaarden als voor de overeenkomst voor |
indéterminée (article 11ter, § 1er, alinéa 5). En effet, bien que « la | onbepaalde tijd (artikel 11ter, § 1, vijfde lid). De wetgever was |
majorité des contrats de remplacement ne durent pas deux ans », le | immers van oordeel dat, hoewel « de meerderheid van de |
législateur a estimé que « dans ceux qui exceptionnellement atteignent | vervangingsovereenkomsten [...] geen twee jaar duurt », « voor de |
cette durée, on ne peut pas priver le travailleur des garanties | overeenkomsten die uitzonderlijk deze duur bereiken, [...] men de |
légales en matière de stabilité de l'emploi » (Doc. parl., Sénat, | werknemer niet de wettelijke waarborgen inzake vastheid van betrekking |
1977-1978, n° 258/2, p. 140). | [mag] ontzeggen » (Parl. St., Senaat, 1977-1978, nr. 258/2, p. 140). |
B.6.3. Il découle de ce qui précède que les contrats de travail à | B.6.3. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat de arbeidsovereenkomsten voor |
durée déterminée et les contrats de remplacement sont des contrats de | een bepaalde tijd en de vervangingsovereenkomsten verschillende |
travail de nature différente, qui sont soumis à des règles | soorten arbeidsovereenkomsten zijn, die aan verschillende regels zijn |
différentes. Ainsi, l'article 10bis de la loi du 3 juillet 1978 | onderworpen. Zo voorziet artikel 10bis van de Arbeidsovereenkomstenwet |
prévoit, en ce qui concerne les contrats de travail à durée | voor de arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd in een |
déterminée, un nombre maximal de contrats pouvant être conclus | maximumaantal overeenkomsten die opeenvolgend kunnen worden gesloten, |
successivement, sachant que chaque contrat doit être conclu pour une | waarbij elke overeenkomst bovendien minimaal drie dan wel zes maanden |
durée minimale de trois ou de six mois et que la durée totale ne peut | dient te bedragen en de totale duur twee dan wel drie jaar niet mag |
dépasser deux ou trois ans. En cas de non-respect de ces conditions, | overschrijden. Indien die voorwaarden niet worden geëerbiedigd, geldt |
la présomption prévue à l'article 10, selon laquelle les contrats de | het in artikel 10 neergelegde vermoeden dat de opeenvolgende |
travail successifs sont conclus pour une durée indéterminée, | arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd zijn aangegaan; dat |
s'applique; cette présomption ne peut être invoquée que par le | vermoeden kan alleen door de werknemer worden aangevoerd en kan door |
travailleur et peut être réfutée par l'employeur aux conditions fixées | de werkgever worden weerlegd onder de in het eerste lid bepaalde |
à l'alinéa 1er. En ce qui concerne les contrats de remplacement, | voorwaarden. Voor de vervangingsovereenkomsten is in artikel 11ter, § |
l'article 11ter, § 1er, alinéas 3 et 4, de la loi du 3 juillet 1978 | 1, derde en vierde lid, van de Arbeidsovereenkomstenwet louter erin |
prévoit seulement que tant la durée du contrat de remplacement que la | voorzien dat zowel de duur van de vervangingsovereenkomst als de |
durée totale des contrats de remplacement successifs ne peuvent | totale duur van de opeenvolgende vervangingsovereenkomsten maximaal |
dépasser deux ans. En cas de dépassement de cette durée, les règles | twee jaar mag bedragen. Indien die termijn wordt overschreden, zijn de |
relatives aux contrats à durée indéterminée s'appliquent purement et | regels voor overeenkomsten van onbepaalde tijd zonder meer van |
simplement. | toepassing. |
B.7.1. Le législateur entendait, par les dispositions en cause, | B.7.1. De wetgever beoogde met de in het geding zijnde bepalingen de |
protéger le travailleur qui est occupé dans les liens de contrats de | werknemer die wordt tewerkgesteld met arbeidsovereenkomsten voor een |
travail à durée déterminée ou dans les liens de contrats de | bepaalde tijd of met vervangingsovereenkomsten te beschermen tegen |
remplacement contre l'abus de ces statuts par l'employeur (Doc. parl., | misbruik van die statuten door de werkgever (Parl. St., Senaat, |
Sénat, 1977-1978, n° 258/2, pp. 54-58 et 139-140). Toutefois, il a | 1977-1978, nr. 258/2, pp. 54-58 en 139-140). Hij koos er evenwel voor |
choisi de « remédier à cette situation, sans pour autant interdire | « deze toestand te verhelpen zonder daarom de opeenvolgende contracten |
purement et simplement les contrats de travail successifs » (Doc. | zonder meer te verbieden » (Parl. St., Kamer, 1968-1969, nr. 270/6, p. |
parl., Chambre, 1968-1969, n° 270/6, p. 3). Ainsi, il ressort des | 3). Aldus blijkt uit de parlementaire voorbereiding van de in het |
travaux préparatoires des dispositions en cause que le législateur | geding zijnde bepalingen dat de wetgever een evenwicht tot stand wou |
voulait établir un équilibre entre, d'une part, l'intérêt de | brengen tussen, enerzijds, het belang van de werkgever om de arbeid |
l'employeur de pouvoir organiser le travail de manière flexible, en | flexibel te kunnen organiseren, met name wanneer zich tijdelijke |
particulier lorsqu'il y a des pics temporaires ou des absences | pieken of onverwachte afwezigheden voordoen, en, anderzijds, het |
inattendues, et, d'autre part, l'intérêt du travailleur de pouvoir | belang van de werknemer om na een voldoende lange periode bij dezelfde |
bénéficier de la stabilité légale de l'emploi après une période | werkgever de wettelijke vastheid van betrekking te kunnen genieten. |
B.7.2. Het in het geding zijnde verschil in behandeling berust op een | |
suffisamment longue chez le même employeur. | objectief criterium, namelijk het type van opeenvolgende |
B.7.2. La différence de traitement en cause repose sur un critère objectif, à savoir le type de contrats de travail successifs entre un travailleur et un même employeur. Si le travailleur et l'employeur concluent soit des contrats de travail successifs à durée déterminée, soit des contrats de remplacement successifs, les dispositions en cause garantissent que le travailleur peut bénéficier de la stabilité de l'emploi, en principe après deux ans. Toutefois, cette garantie ne s'applique pas si le travailleur est occupé par le même employeur successivement dans les liens de contrats de travail à durée déterminée et dans les liens de contrats de remplacement. B.7.3. Compte tenu de l'objectif poursuivi par les dispositions en cause mentionné en B.7.1, à savoir assurer la stabilité de l'emploi et protéger le travailleur contre le recours abusif de l'employeur à des contrats de travail successifs à durée déterminée ou à des contrats de remplacement successifs, il n'est pas raisonnablement justifié que la garantie de la stabilité de l'emploi prévue dans ces dispositions | arbeidsovereenkomsten tussen een werknemer en eenzelfde werkgever. Indien de werknemer en de werkgever ofwel opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd, ofwel opeenvolgende vervangingsovereenkomsten sluiten, waarborgen de in het geding zijnde bepalingen dat de werknemer in beginsel na twee jaar de vastheid van betrekking kan genieten. Die waarborg geldt evenwel niet indien de werknemer opeenvolgend met arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en met vervangingsovereenkomsten wordt tewerkgesteld door dezelfde werkgever. B.7.3. Rekening houdende met het in B.7.1 vermelde doel dat met de in het geding zijnde bepalingen wordt nagestreefd, zijnde het verzekeren van werkstabiliteit en het beschermen van de werknemer tegen het misbruik van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd of van opeenvolgende vervangingsovereenkomsten door de werkgever, is het niet redelijk verantwoord dat de in die bepalingen neergelegde waarborg van de vastheid van betrekking na in beginsel twee jaar enkel geldt in geval van hetzij opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd, hetzij opeenvolgende vervangingsovereenkomsten, doch |
s'applique après en principe deux ans uniquement soit en cas de | niet in geval van een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor een |
contrats de travail successifs à durée déterminée, soit en cas de | bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten. |
contrats de remplacement successifs, mais pas dans le cas d'une | Zoals de feiten van het bodemgeschil aantonen, kan een werknemer |
succession de contrats de travail à durée déterminée et de contrats de | immers gedurende vele jaren bij dezelfde werkgever worden |
remplacement. Ainsi que le démontrent les faits de l'instance qui est soumise au | tewerkgesteld op grond van een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten |
juge a quo, un travailleur peut en effet être occupé chez le même | voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten, zonder dat die |
employeur pendant de nombreuses années en vertu d'une succession de | werknemer de waarborgen van een vastheid van betrekking geniet. De |
contrats de travail à durée déterminée et de contrats de remplacement, sans que ce travailleur bénéficie des garanties de la stabilité de l'emploi. La circonstance que le travailleur concerné dans l'affaire qui est soumise au juge a quo n'a pas réussi un concours de recrutement et ne réunit pas les conditions prévues par le statut qui lui est applicable pour être nommé à titre définitif dans un lien statutaire ne modifie pas ce constat. B.7.4. Le seul fait que les règles générales en matière d'abus de droit soient d'application ne saurait justifier raisonnablement les dispositions en cause. En effet, il sera dans de nombreux cas impossible au travailleur de prouver que l'employeur a voulu éluder la loi. C'est précisément pour remédier à ce problème d'administration de | omstandigheid dat de betrokken werknemer in de zaak voor de verwijzende rechter niet geslaagd is voor een vergelijkend wervingsexamen en niet voldoet aan de voorwaarden waarin is voorzien in het statuut dat op hem van toepassing is om definitief statutair te worden benoemd, wijzigt deze vaststelling niet. B.7.4. Het loutere feit dat de algemene regels inzake rechtsmisbruik van toepassing zijn, kan de in het geding zijnde bepalingen niet redelijk verantwoorden. Het zal voor de werknemer in vele gevallen immers niet mogelijk zijn het bewijs te leveren dat de werkgever de wet heeft willen ontduiken. Het is net om dat probleem inzake bewijsvoering te verhelpen dat de wetgever het vermoeden van een |
la preuve que le législateur a introduit la présomption d'un contrat | arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur in het in het geding zijnde |
de travail à durée indéterminée dans l'article 10 de la loi du 3 | artikel 10 van de Arbeidsovereenkomst heeft ingevoerd (Parl. St., |
juillet 1978 (Doc. parl., Chambre, 1968-1969, n° 270/6, p. 3). | Kamer, 1968-1969, nr. 270/6, p. 3). |
B.8. Les articles 10 et 11ter, § 1er, alinéa 5, de la loi du 3 juillet | B.8. Bijgevolg zijn de artikelen 10 en 11ter, § 1, vijfde lid, van de |
1978, ne sont pas compatibles avec les articles 10 et 11 de la | Arbeidsovereenkomstenwet niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 |
Constitution, en ce qu'ils ne s'appliquent pas lorsqu'il y a une | van de Grondwet, in zoverre zij niet van toepassing zijn in geval van |
succession de contrats de travail à durée déterminée et de contrats de | een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en |
remplacement. | vervangingsovereenkomsten. |
B.9. Il appartient au législateur de déterminer les conditions et les exceptions applicables à la stabilité de l'emploi d'un travailleur qui est occupé par le même employeur pendant plus de deux ans dans les liens d'une succession de contrats de travail à durée déterminée et de contrats de remplacement. Dans l'attente d'une intervention du législateur, il appartient au juge a quo de mettre fin à l'inconstitutionnalité constatée en appliquant les règles relatives aux contrats à durée indéterminée à l'égard d'un travailleur qui se trouve dans une telle situation. Par ces motifs, la Cour | B.9. Het staat aan de wetgever om de voorwaarden en de uitzonderingen te bepalen die van toepassing zijn op de vastheid van betrekking van een werknemer die gedurende meer dan twee jaar door dezelfde werkgever is tewerkgesteld op grond van een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten. In afwachting van een optreden van de wetgever staat het aan de verwijzende rechter een einde te maken aan de vastgestelde ongrondwettigheid door de regels voor overeenkomsten van onbepaalde tijd toe te passen ten aanzien van een werknemer die zich in een dergelijke situatie bevindt. Om die redenen, het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Les articles 10 et 11ter, § 1er, alinéa 5, de la loi du 3 juillet 1978 | De artikelen 10 en 11ter, § 1, vijfde lid, van de wet van 3 juli 1978 |
« relative aux contrats de travail » violent les articles 10 et 11 de | « betreffende de arbeidsovereenkomsten » schenden de artikelen 10 en |
la Constitution, en ce qu'ils ne s'appliquent pas lorsqu'il y a une | 11 van de Grondwet, in zoverre zij niet van toepassing zijn in geval |
succession de contrats de travail à durée déterminée et de contrats de | van een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd |
remplacement. | en vervangingsovereenkomsten. |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 17 juin 2021. | op 17 juni 2021. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
L. Lavrysen | L. Lavrysen |