Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 76/2021 du 20 mai 2021 Numéro du rôle : 7501 En cause : le recours en annulation de l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de justice dans l La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges T. Merc(...)"
Extrait de l'arrêt n° 76/2021 du 20 mai 2021 Numéro du rôle : 7501 En cause : le recours en annulation de l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de justice dans l La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges T. Merc(...) Uittreksel uit arrest nr. 76/2021 van 20 mei 2021 Rolnummer 7501 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 46 van de wet van 20 december 2020 « houdende diverse tijdelijke en structurele bepalingen inzake justitie in het kader van de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 76/2021 du 20 mai 2021 Uittreksel uit arrest nr. 76/2021 van 20 mei 2021
Numéro du rôle : 7501 Rolnummer 7501
En cause : le recours en annulation de l'article 46 de la loi du 20 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 46 van de wet van 20
décembre 2020 « portant des dispositions diverses temporaires et december 2020 « houdende diverse tijdelijke en structurele bepalingen
structurelles en matière de justice dans le cadre de la lutte contre inzake justitie in het kader van de strijd tegen de verspreiding van
la propagation du coronavirus COVID-19 », introduit par R.M. et autres. het coronavirus COVID-19 », ingesteld door R.M. en anderen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges T. samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman, M. Pâques, rechters T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J.
T. Detienne et D. Pieters, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, Moerman, M. Pâques, T. Detienne en D. Pieters, bijgestaan door de
présidée par le président L. Lavrysen, griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 22 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 22 januari
janvier 2021 et parvenue au greffe le 25 janvier 2021, un recours en 2021 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 25
januari 2021, is beroep tot vernietiging van artikel 46 van de wet van
annulation de l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des 20 december 2020 « houdende diverse tijdelijke en structurele
dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd tegen de
justice dans le cadre de la lutte contre la propagation du coronavirus verspreiding van het coronavirus COVID-19 » (bekendgemaakt in het
COVID-19 » (publiée au Moniteur belge du 24 décembre 2020) a été Belgisch Staatsblad van 24 december 2020) ingesteld door R.M., B.G.,
introduit par R.M., B.G., F.G., S.U., G.O. et K. V.C., assistés et F.G., S.U., G.O. en K. V.C., bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr.
représentés par Me P. Verpoorten, avocat au barreau d'Anvers. P. Verpoorten, advocaat bij de balie van Antwerpen.
Bij hetzelfde verzoekschrift vorderden de verzoekende partijen
Par la même requête, les parties requérantes demandaient également la eveneens de schorsing van dezelfde wetsbepaling. Bij het arrest nr.
suspension de la même disposition légale. Par l'arrêt n° 32/2021 du 25 32/2021 van 25 februari 2021, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad
février 2021, publié au Moniteur belge du 1er mars 2021, la Cour a van 1 maart 2021, heeft het Hof die wetsbepaling geschorst.
suspendu cette disposition légale.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à la disposition attaquée Ten aanzien van de bestreden bepaling
B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de l'article 46 B.1.1. De verzoekende partijen vragen de vernietiging van artikel 46
de la loi du 20 décembre 2020 « portant des dispositions diverses van de wet van 20 december 2020 « houdende diverse tijdelijke en
temporaires et structurelles en matière de justice dans le cadre de la structurele bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd
lutte contre la propagation du coronavirus COVID-19 » (ci-après : la tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19 » (hierna : de wet
loi du 20 décembre 2020), qui dispose : van 20 december 2020), dat bepaalt :
« Dans les cas visés aux articles 30, 46, 54, 58, § 4, 64 et 68 de la « In de gevallen bedoeld in de artikelen 30, 46, 54, 58, § 4, 64 en 68
loi du 5 mai 2014 relative à l'internement, la chambre de protection van de wet van 5 mei 2014 betreffende de internering, hoort de kamer
sociale entend jusqu'au 31 mars 2021, uniquement l'avocat de la personne internée et le ministère public, sauf décision contraire motivée. Cette décision ne peut faire l'objet d'aucune voie de recours. Le directeur ou le responsable des soins donne un avis écrit et explique, le cas échéant, également par écrit les conditions qu'il a formulées dans son avis dans l'intérêt de la victime. Le cas échéant, la chambre de protection sociale peut décider d'entendre l'avocat de la victime, ou la victime elle-même ». B.1.2. La disposition attaquée vise les décisions à prendre dans le voor de bescherming van de maatschappij tot 31 maart 2021, enkel de advocaat van de geïnterneerde persoon en het openbaar ministerie, behoudens andersluidende gemotiveerde beslissing. Tegen deze beslissing staat geen rechtsmiddel open. De directeur of de verantwoordelijke van de zorg geeft een schriftelijk advies en licht eveneens, in voorkomend geval, schriftelijk de voorwaarden toe die hij in zijn advies heeft gesteld in het belang van het slachtoffer. In voorkomend geval kan de kamer voor de bescherming van de maatschappij ook beslissen de advocaat van het slachtoffer of het slachtoffer zelf te horen ». B.1.2. De bestreden bepaling beoogt de beslissingen die moeten worden
cadre de la première audience après que le jugement ou l'arrêt a genomen in het kader van de eerste zitting na het opleggen van de
imposé la mesure d'internement (article 30 de la loi du 5 mai 2014), internering bij vonnis of arrest (artikel 30 van de wet van 5 mei
de l'audience portant sur une modification de la décision relative à 2014), de zitting over een wijziging van de beslissing over een
une modalité d'exécution (article 46), de l'audience portant sur une uitvoeringsmodaliteit (artikel 46), de zitting over een verzoek tot
demande de transfèrement de la personne internée, de permission de overplaatsing van de geïnterneerde persoon, uitgaansvergunning,
sortie, de congé, de détention limitée, de surveillance électronique, verlof, beperkte detentie, elektronisch toezicht, invrijheidstelling
de libération à l'essai et de libération anticipée en vue de op proef en vervroegde invrijheidstelling met het oog op verwijdering
l'éloignement du territoire ou en vue de la remise (article 54), de van het grondgebied of met het oog op overlevering (artikel 54), de
l'audience portant sur une demande de suspension de l'une des zitting in het kader van een verzoek tot schorsing van één van de
conditions imposées (article 58, § 4), de l'audience portant sur la opgelegde voorwaarden (artikel 58, § 4), de zitting inzake de
révocation, la suspension ou la révision des modalités d'exécution herroeping, de schorsing of de herziening van de
(article 64) et de l'audience portant sur la libération définitive uitvoeringsmodaliteiten (artikel 64) en de zitting aangaande de
(article 68). definitieve invrijheidstelling (artikel 68).
B.1.3. La disposition attaquée s'applique, en principe, du 24 décembre B.1.3. De bestreden bepaling is van toepassing van 24 december 2020
2020 au 31 mars 2021. L'article 81 de la loi du 20 décembre 2020 - non tot, in beginsel, 31 maart 2021. Het - door de verzoekende partijen
attaqué par les parties requérantes - autorise cependant le Roi à niet bestreden - artikel 81 van de wet van 20 december 2020 machtigt
de Koning evenwel om, bij een besluit vastgesteld na overleg in de
adapter, par arrêté délibéré en Conseil des ministres, la date du 31 Ministerraad, de datum van 31 maart 2021 aan te passen teneinde
mars 2021 afin de tenir compte de la durée des mesures prises en vue rekening te houden met de duurtijd van de maatregelen genomen met het
de lutter contre la pandémie de COVID-19. Il a été fait usage de cette oog op de strijd tegen de COVID-19-pandemie. Van die machtiging werd
gebruikgemaakt bij artikel 3 van het koninklijk besluit van 29 maart
habilitation par l'article 3 de l'arrêté royal du 29 mars 2021 « 2021 « tot verlenging van sommige maatregelen genomen bij wetten van
prolongeant certaines mesures prises par les lois du 20 décembre 2020 20 december 2020 houdende diverse tijdelijke en structurele bepalingen
portant des dispositions diverses temporaires et structurelles en
matière de justice dans le cadre de la lutte contre la propagation du inzake justitie in het kader van de strijd tegen de verspreiding van
coronavirus COVID-19, du 30 avril 2020 portant des dispositions het coronavirus COVID-19, van 30 april 2020 houdende diverse
diverses en matière de justice et de notariat dans le cadre de la bepalingen inzake justitie en het notariaat in het kader van de strijd
lutte contre la propagation du coronavirus COVID-19 et du 20 mai 2020 tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19 en van 20 mei 2020
portant des dispositions diverses en matière de justice dans le cadre houdende diverse bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd
de la lutte contre la propagation du coronavirus COVID-19 » (publié au tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19 » (bekendgemaakt in
Moniteur belge du 31 mars 2021), qui a prolongé la durée de la het Belgisch Staatsblad van 31 maart 2021), dat de duur van de
disposition attaquée jusqu'au 30 juin 2021. bestreden bepaling heeft verlengd tot 30 juni 2021.
B.1.4. Par son arrêt n° 32/2021 du 25 février 2021, la Cour a suspendu B.1.4. Bij zijn arrest nr. 32/2021 van 25 februari 2021 heeft het Hof
la disposition attaquée. de bestreden bepaling geschorst.
B.2.1. Selon l'exposé des motifs, la disposition attaquée a pour B.2.1. Volgens de memorie van toelichting heeft de bestreden bepaling
objectif « d'éviter au maximum les contacts entre les personnes et de als doel « zoveel mogelijk contacten tussen mensen te vermijden en het
limiter le nombre de transfèrements des personnes internées » (Doc. aantal overbrengingen van geïnterneerde personen te beperken » (Parl.
parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1668/001, p. 24). Elle répond donc à St., Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/001, p. 24). Zij past dus in het
l'objectif général de la loi du 20 décembre 2020 qui est « d'éviter kader van de algemene doelstelling van de wet van 20 december 2020,
les contacts physiques et les réunions de personnes lorsqu'ils ne sont waarbij « fysieke contacten en ontmoetingen van mensen [moeten] worden
pas absolument indispensables » (ibid., p. 4). vermeden wanneer zij niet absoluut noodzakelijk zijn » (ibid., p. 4).
B.2.2. Lors de la discussion du projet de loi au sein de la commission B.2.2. Tijdens de bespreking van het wetsontwerp in de bevoegde
compétente de la Chambre, la compatibilité de la suspension temporaire Kamercommissie werd de verenigbaarheid van de tijdelijke opschorting
de la présence des condamnés et des internés en personne aux audiences van de persoonlijke aanwezigheid van de veroordeelden en de
respectives du tribunal de l'application des peines et de la chambre geïnterneerden op de zittingen van respectievelijk de
strafuitvoeringsrechtbank en de kamer voor de bescherming van de
de protection sociale avec l'article 6 de la Convention européenne des maatschappij met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten
droits de l'homme a été mise en doute (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, van de mens betwist (Parl. St., Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/007, p.
DOC 55-1668/007, p. 9). Il a été observé qu'il « faudrait ici [...] 9). Er werd opgemerkt dat « de logica in dezen [zou] moeten worden
renverser la logique : la personne doit être présente sauf si on le omgekeerd : de persoon moet aanwezig zijn, tenzij zulks onmogelijk of
juge impossible ou non souhaitable » (ibid., p. 29). niet wenselijk wordt geacht » (ibid., p. 29).
In navolging van die kritiek werden verschillende amendementen
A la suite de cette critique, plusieurs amendements ont été déposés ingediend om de tijdelijke opschorting van de persoonlijke
pour supprimer la suspension temporaire de la présence des condamnés aanwezigheid van de veroordeelden en de geïnterneerden op de zittingen
et des internés en personne aux audiences du tribunal de l'application van de strafuitvoeringsrechtbank en de kamer voor de bescherming van
des peines et de la chambre de protection sociale (amendements nos 16 de maatschappij te schrappen (amendementen nrs. 16 tot 19, Parl. St.,
à 19, Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1668/002, pp. 25-28). Ces Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/002, pp. 25-28). Die amendementen werden
amendements n'ont toutefois pas été adoptés (Doc. parl., Chambre, evenwel niet aangenomen (Parl. St., Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/007,
2020-2021, DOC 55-1668/007, pp. 31-32). pp. 31-32).
B.2.3. Au départ, le projet de loi prévoyait, tant pour les condamnés B.2.3. Aanvankelijk voorzag het wetsontwerp zowel ten aanzien van de
et les internés que pour la victime, la suspension du droit d'être veroordeelden en de geïnterneerden als ten aanzien van het slachtoffer
in de opschorting van het recht om te worden gehoord door de
entendu par le tribunal de l'application des peines et par la chambre strafuitvoeringsrechtbank en door de kamer voor de bescherming van de
de protection sociale. A la suite des amendements nos 24 à 27 (Doc. maatschappij. Ingevolge de amendementen nrs. 24 tot 27 (Parl. St.,
parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1668/002, pp. 33-36), la disposition Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/002, pp. 33-36) laat de bestreden
attaquée laisse à la chambre de protection sociale le choix de décider bepaling de kamer voor de bescherming van de maatschappij de keuze om
d'entendre « l'avocat de la victime, ou la victime elle-même ». te beslissen « de advocaat van het slachtoffer of het slachtoffer zelf » te horen.
Quant à l'intérêt des parties requérantes Ten aanzien van het belang van de verzoekende partijen
B.3.1. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la B.3.1. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale Grondwettelijk Hof vereisen dat iedere natuurlijke persoon of
qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken
justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de
pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en
attaquée. ongunstig zou kunnen worden geraakt.
B.3.2. L'habeas corpus est un aspect à ce point essentiel de la B.3.2. De habeas corpus is in alle omstandigheden een dermate
liberté du citoyen, en toute circonstance, que toute personne physique essentieel aspect van de vrijheid van de burger, dat iedere fysieke
se trouvant sur le territoire belge possède un intérêt permanent à ce persoon die zich op het Belgische grondgebied bevindt er voortdurend
que les garanties procédurales relatives à la privation de liberté belang bij heeft dat de procedurele waarborgen betreffende de
dans le cadre d'un internement et à la mise à disposition de la vrijheidsberoving in het kader van een internering en de
chambre de protection sociale soient respectées. terbeschikkingstelling van de kamer voor de bescherming van de
Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la maatschappij worden gerespecteerd.
circonstance que la disposition attaquée ne modifie ou n'étend In tegenstelling tot wat de Ministerraad betoogt, leidt de
nullement les possibilités de détenir une personne et/ou de la priver omstandigheid dat de bestreden bepaling de mogelijkheden om iemand aan
te houden en/of van zijn vrijheid te beroven op geen enkele wijze
de sa liberté ne conduit pas à une autre conclusion. L'impossibilité, wijzigt of verruimt, niet tot een andere conclusie. De onmogelijkheid,
même temporaire, pour les personnes internées d'être entendues en zelfs tijdelijk, voor geïnterneerden om in persoon te worden gehoord
personne aux audiences de la chambre de protection sociale, alors que op de zittingen van de kamer voor de bescherming van de maatschappij,
cette comparution est cruciale pour que le juge puisse apprécier leur terwijl zulks cruciaal is voor de oordeelsvorming van de rechter over
situation personnelle et leur état mental ou psychique, peut entraîner hun persoonlijke, mentale of psychische toestand, kan een onnodige
l'allongement inutile de leur internement ou le refus inutile d'une verlenging van hun internering of een onnodige weigering van een
mesure qu'ils ont sollicitée et qui a une incidence sur leur privation gevraagde maatregel met een impact op hun vrijheidsberoving tot gevolg
de liberté. hebben.
B.3.3. De même, la circonstance que, depuis l'entrée en vigueur de la B.3.3. Ook de omstandigheid dat sinds de inwerkingtreding van de
disposition attaquée, cinq des six parties requérantes ont comparu bestreden bepaling, vijf van de zes verzoekende partijen persoonlijk
personnellement à l'audience de la chambre de protection sociale et zijn verschenen op de zitting van de kamer voor de bescherming van de
que les parties requérantes ne démontrent pas qu'elles ont à nouveau maatschappij en dat de verzoekende partijen niet aantonen dat zij
été appelées à comparaître avant le 1er avril 2021 devant la chambre opnieuw werden opgeroepen om vóór 1 april 2021 te verschijnen voor de
de protection sociale ne les prive pas de leur intérêt à demander kamer voor de bescherming van de maatschappij, ontneemt hun niet hun
l'annulation de la disposition attaquée. belang om de vernietiging van de bestreden bepaling te vorderen.
Pour que le requérant justifie de l'intérêt requis, il n'est en effet Opdat het voorgeschreven belang voorhanden is, is immers niet vereist
pas obligatoire que sa situation soit déjà effectivement affectée par dat de situatie van de verzoeker door de bestreden norm reeds
la norme attaquée. Il suffit que cette dernière soit applicable au daadwerkelijk geraakt is. Het is voldoende dat de bestreden norm op de
requérant. verzoeker toepasbaar is.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
Quant au moyen unique Ten aanzien van het enige middel
B.4. Selon les parties requérantes, la disposition attaquée n'est pas B.4. Volgens de verzoekende partijen is de bestreden bepaling niet
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang
combinaison avec les articles 5, paragraphe 4, et 13 de la Convention gelezen met de artikelen 5, lid 4, en 13 van het Europees Verdrag voor
européenne des droits de l'homme. Elles font valoir que l'exclusion de de rechten van de mens. Zij voeren aan dat de uitsluiting van hun
leur droit d'être entendues en personne par la chambre de protection recht om persoonlijk gehoord te worden door de kamer voor de
sociale est incompatible avec les normes de référence citées, parce bescherming van de maatschappij, onverenigbaar is met de aangehaalde
que cette exclusion empêche le juge de s'assurer personnellement de la referentienormen, omdat die uitsluiting de rechter verhindert zich
situation dans laquelle la personne internée se trouve. persoonlijk te vergewissen van de toestand waarin de geïnterneerde zich bevindt.
B.5.1. En vertu de l'article 5, paragraphe 4, de la Convention B.5.1. Op grond van artikel 5, lid 4, van het Europees Verdrag voor de
européenne des droits de l'homme, toute personne qui est privée de sa rechten van de mens heeft eenieder die door arrestatie of
liberté par arrestation ou détention a le droit d'introduire un gevangenhouding van zijn vrijheid is beroofd, het recht voorziening te
recours devant un tribunal, afin qu'il statue à bref délai sur la vragen bij de rechter opdat deze op korte termijn beslist over de
légalité de sa détention et qu'il ordonne sa libération si la wettigheid van zijn gevangenhouding en zijn invrijheidstelling
détention est illégale. L'article 13 de la même Convention garantit le beveelt, indien de gevangenhouding onrechtmatig is. Artikel 13 van
droit à un recours effectif devant une instance nationale à toute hetzelfde Verdrag waarborgt voor personen van wie de rechten en
personne dont les droits et libertés mentionnés dans cette Convention vrijheden vermeld in dat Verdrag zijn geschonden, een recht op een
ont été violés. L'article 5, paragraphe 4, de la Convention européenne daadwerkelijk rechtsmiddel voor een nationale instantie. Artikel 5,
des droits de l'homme constitue une lex specialis par rapport aux lid 4, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens vormt een
exigences plus générales de l'article 13 de cette Convention (CEDH, lex specialis ten opzichte van de meer algemene vereisten van artikel
grande chambre, 19 février 2009, A. et autres c. Royaume-Uni, § 202; 13 van dat Verdrag (EHRM, grote kamer, 19 februari 2009, A. en anderen
10 janvier 2013, Dufoort c. Belgique, § 92; 6 septembre 2016, W.D. c. t. Verenigd Koninkrijk, § 202; 10 januari 2013, Dufoort t. België, §
Belgique, § 144). 92; 6 september 2016, W.D. t. België, § 144).
B.5.2. En cas de détention pour maladie mentale, des garanties B.5.2. In geval van detentie op grond van geestesziekte kunnen
spéciales de procédure peuvent s'imposer pour protéger ceux qui, en bijzondere procedurele waarborgen nodig zijn ter bescherming van de
raison de leurs troubles mentaux, ne sont pas entièrement capables belangen van personen die wegens hun geestesstoornis niet volledig in
d'agir pour leur propre compte (CEDH, 24 octobre 1979, Winterwerp c. staat zijn voor zichzelf op te komen (EHRM, 24 oktober 1979,
Pays-Bas, § 60; 17 janvier 2012, Stanev c. Bulgarie, § 170; 10 janvier Winterwerp t. Nederland, § 60; 17 januari 2012, Stanev t. Bulgarije, §
2013, Dufoort c. Belgique, § 99). Certes, les instances judiciaires 170; 10 januari 2013, Dufoort t. België, § 99). Ook al moeten de in
relevant de l'article 5, paragraphe 4, ne doivent pas toujours artikel 5, lid 4, bedoelde gerechtelijke procedures niet altijd met
s'accompagner de garanties identiques à celles que l'article 6, dezelfde waarborgen zijn omkleed als die welke krachtens artikel 6,
paragraphe 1, prescrit pour les litiges civils ou pénaux. Encore lid 1, voor burgerlijke of strafrechtelijke geschillen vereist zijn,
faut-il que l'intéressé ait accès à un tribunal et l'occasion d'être is het niettemin van essentieel belang dat de betrokkene toegang heeft
entendu lui-même ou, au besoin, moyennant une certaine forme de tot een rechter en de mogelijkheid heeft om te worden gehoord, hetzij
in persoon, hetzij, zo nodig, door middel van een vorm van
représentation (CEDH, 17 janvier 2012, Stanev c. Bulgarie, § 171; 12 vertegenwoordiging (EHRM, 17 januari 2012, Stanev t. Bulgarije, § 171;
mai 1992, Megyeri c. Allemagne, § 22). Les mesures de protection 12 mei 1992, Megyeri t. Duitsland, § 22). Beschermende maatregelen
doivent refléter au mieux les préoccupations de la personne en dienen zoveel mogelijk de wensen van de persoon in kwestie weer te
question, lorsque celle-ci est en état de manifester sa volonté. La geven, wanneer deze in staat is zijn wil kenbaar te maken. De deelname
participation des personnes vulnérables au processus de décision qui van kwetsbare personen aan het beslissingsproces dat op hen betrekking
les concerne doit être garantie, compte tenu du degré d'autonomie des heeft, moet worden gevrijwaard, rekening houdend met de graad van
intéressés (CEDH, 19 février 2013, B. c. Roumanie, §§ 96-97 et §§ autonomie van de betrokken personen (EHRM, 19 februari 2013, B. t.
116-117). Le fait de ne pas s'enquérir de l'opinion de la personne en Roemenië, §§ 96-97 en §§ 116-117). Wanneer de mening van de persoon in
question peut conduire à une situation d'abus dans laquelle les kwestie niet gezocht wordt, kan een situatie van misbruik ontstaan
personnes vulnérables sont privées de la possibilité d'exercer leurs waarin kwetsbare personen de mogelijkheid ontzegd wordt om hun rechten
droits. uit te oefenen.
B.5.3. Il résulte de la jurisprudence précitée de la Cour européenne B.5.3. Uit voormelde rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten
des droits de l'homme que le malade mental doit en premier lieu être van de Mens volgt dat de geesteszieke persoon in eerste instantie
persoonlijk dient te worden gehoord, wanneer deze in staat is zijn wil
entendu en personne s'il est en état de manifester sa volonté et qu'il kenbaar te maken, en dat, wanneer dit nodig is, hij zich kan laten
peut, si nécessaire, se faire assister ou représenter par un avocat. bijstaan of vertegenwoordigen door een advocaat. Het uitgangspunt van
L'hypothèse de départ du législateur a d'ailleurs toujours été que la de wetgever is overigens altijd geweest dat de geïnterneerde persoon
personne internée peut assister aux audiences de la chambre de aanwezig kan zijn op de zittingen van de kamer voor de bescherming van
protection sociale (voir Doc. parl., Chambre, 2018-2019, DOC de maatschappij (zie Parl. St., Kamer, 2018-2019, DOC 54-3515/001, p.
54-3515/001, p. 266). Il ressort dès lors de l'article 81 de la loi du 266). Uit artikel 81 van de wet van 5 mei 2014 « betreffende de
5 mai 2014 « relative à l'internement » que la comparution personnelle internering » volgt dan ook dat de persoonlijke verschijning van de
de la personne internée est la règle et que la représentation par un geïnterneerde de regel is en de vertegenwoordiging door de advocaat de
avocat est l'exception. uitzondering.
Par son arrêt n° 154/2008 du 6 novembre 2008, la Cour a jugé qu'une Bij zijn arrest nr. 154/2008 van 6 november 2008 heeft het Hof een
obligation de comparution personnelle d'une personne internée à verplichting tot persoonlijke verschijning van een geïnterneerde op de
l'audience à laquelle il est statué sur sa privation de liberté ou sur zitting waarop over zijn vrijheidsberoving of een modaliteit ervan
une modalité de celle-ci n'est pas contraire aux articles 10 et 11 de wordt beslist, niet strijdig geacht met de artikelen 10 en 11 van de
la Constitution, lus en combinaison avec l'article 5, paragraphe 4, de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 5, lid 4, van het Europees
la Convention européenne des droits de l'homme, parce que le mode Verdrag voor de rechten van de mens, omdat de specifieke wijze van
spécifique de détention qu'est l'internement exige précisément que le gevangenhouding, die de internering is, precies vereist dat de rechter
juge puisse s'assurer personnellement de l'état dans lequel l'interné zich persoonlijk kan vergewissen van de toestand waarin de
se trouve au moment où le juge doit décider de l'internement, du geïnterneerde zich bevindt op het ogenblik dat door de rechter over de
maintien ou des modalités de celui-ci. internering en de voortzetting of de modaliteiten ervan dient te
B.5.4. Il n'en reste pas moins que l'article 5, paragraphe 4, de la worden beslist. B.5.4. Het voorgaande neemt niet weg dat artikel 5, lid 4, van het
Convention, qui consacre également le « droit à un tribunal », ne Verdrag, dat ook een « recht op een rechter » omvat, niet zo kan
saurait être lu comme énonçant un droit absolu qui serait incompatible worden gelezen dat het voorziet in een absoluut recht dat geen
avec toute restriction procédurale (CEDH, 9 janvier 2003, Shishkov c. procedurele beperkingen zou toelaten (EHRM, 9 januari 2003, Shishkov
Bulgarie, § 85). t. Bulgarije, § 85).
Néanmoins, l'objectif qui sous-tend l'article 5, c'est-à-dire la Het onderliggende doel van artikel 5, de bescherming van de vrijheid
protection de la liberté et de la sûreté de l'individu, ainsi que en de veiligheid van het individu, en de betekenis van de daarin
l'importance des garanties qui s'y attachent, notamment le droit vervatte waarborgen, met inbegrip van het in lid 4 bedoelde recht,
mentionné au paragraphe 4, pour la protection de la vie et de voor de bescherming van het leven en de fysieke integriteit van het
l'intégrité physique de l'individu (CEDH, 25 mai 1998, Kurt c. individu (EHRM, 25 mei 1998, Kurt t. Turkije, § 123), vereisen echter
Turquie, § 123), exigent que les restrictions d'ordre procédural au dat procedurele beperkingen van het recht van een persoon die van zijn
droit qu'a une personne privée de liberté de contester devant un vrijheid is beroofd om de rechtmatigheid van zijn voortdurende
tribunal la légalité de son maintien en détention fassent l'objet d'un hechtenis voor een rechter aan te vechten, aan een bijzonder strenge
contrôle particulièrement strict (CEDH, 9 janvier 2003, Shishkov c. toetsing moeten worden onderworpen (EHRM, 9 januari 2003, Shishkov t.
Bulgarie, § 85). Les maladies mentales peuvent amener à restreindre ou Bulgarije, § 85). Geestesziekten kunnen een beperking of wijziging van
à modifier ce droit dans ses conditions d'exercice, mais elles ne de wijze van uitoefening van een recht met zich meebrengen, maar
kunnen geen rechtvaardiging vormen voor een aantasting van de kern van
sauraient justifier une atteinte à son essence même (CEDH, 24 octobre dat recht (EHRM, 24 oktober 1979, Winterwerp t. Nederland, § 60). Er
1979, Winterwerp c. Pays-Bas, § 60). Les réalités concrètes et les
circonstances spécifiques qui sont propres à la situation de la moet rekening worden gehouden met de praktische realiteit en de
personne détenue ou internée doivent être prises en compte (CEDH, 9 specifieke omstandigheden van de positie van de gedetineerde of de
janvier 2003, Shishkov c. Bulgarie, § 85; 5 février 2002, conkac. geïnterneerde (EHRM, 9 januari 2003, Shishkov t. Bulgarije, § 85; 5
Belgique, §§ 53-55). B.6.1. La disposition attaquée vise, dans le contexte d'une pandémie virale, à protéger la santé publique en limitant au maximum les contacts physiques entre personnes. Cet objectif est légitime. B.6.2. Toutefois, la suspension du droit de la personne internée à être entendue en personne va au-delà de ce qui est strictement nécessaire au regard de cet objectif. Il n'est pas démontré en l'espèce pourquoi cet objectif ne pourrait pas être atteint à l'aide de mesures moins restrictives permettant quand même à la chambre de februari 2002, conka t. België, §§ 53-55). B.6.1. De bestreden bepaling beoogt, in de context van een virale pandemie, de volksgezondheid te beschermen door fysieke contacten tussen mensen zo veel als mogelijk te beperken. Die doelstelling is legitiem. B.6.2. De opschorting van het recht van de geïnterneerde om persoonlijk te worden gehoord, gaat evenwel verder dan hetgeen strikt noodzakelijk is in het licht van die doelstelling. In casu wordt niet aangetoond waarom die doelstelling niet zou kunnen worden bereikt aan de hand van minder beperkende maatregelen die de kamer voor de bescherming van de maatschappij wel toelaten zich te vergewissen van
protection sociale de s'assurer de la situation actuelle de la de actuele toestand van de geïnterneerde, zoals een verschijning via
personne internée, comme une comparution par vidéoconférence, une videoconferentie, een verschijning in een voldoende ruime, goed
comparution dans une salle d'audience suffisamment spacieuse et bien verluchte zittingszaal, of een zitting van de kamer voor de
ventilée, ou une audience de la chambre de protection sociale dans bescherming van de maatschappij in de instelling waarin de geïnterneerde verblijft.
l'institution où séjourne la personne internée. B.6.3. Dat minder verregaande maatregelen in de praktijk mogelijk
B.6.3. Le fait que la loi du 20 décembre 2020 prévoit malgré tout la zijn, volgt uit het gegeven dat de wet van 20 december 2020 voor het
possibilité pour la victime d'être entendue en personne aux audiences slachtoffer wel in de mogelijkheid voorziet om in persoon te worden
de la chambre de protection sociale fait apparaître que des mesures gehoord op de zittingen van de kamer voor de bescherming van de
moins radicales sont concrètement possibles. On n'aperçoit pas la maatschappij. Er valt niet in te zien waarom ter bescherming van de
raison pour laquelle, afin de protéger la santé publique, une volksgezondheid een tijdelijk verbod om in persoon te worden gehoord
interdiction temporaire d'être entendu en personne aux audiences de la op de zittingen van de kamer voor de bescherming van de maatschappij
chambre de protection sociale est requise pour la personne internée, mais pas pour la victime. B.6.4. La possibilité pour la chambre de protection sociale d'autoriser quand même, par décision motivée, la personne internée à être entendue en personne ne conduit pas à une autre conclusion. En premier lieu, la personne internée n'a nullement la garantie que la chambre de protection sociale l'autorisera dans les faits à être entendue en personne. En outre, la décision relative à l'audition en personne n'est susceptible d'aucun recours. La circonstance que la décision sur la mesure sollicitée ou imposée peut faire l'objet d'un pourvoi en cassation ne conduit pas à une autre conclusion, dès lors wel noodzakelijk is voor de geïnterneerde, maar niet voor het slachtoffer. B.6.4. De mogelijkheid voor de kamer voor de bescherming van de maatschappij om bij gemotiveerde beslissing de geïnterneerde toch toe te laten in persoon te worden gehoord, leidt niet tot een andere conclusie. Allereerst heeft de geïnterneerde geen enkele zekerheid dat de kamer voor de bescherming van de maatschappij hem effectief zal toelaten in persoon te worden gehoord. Bovendien staat tegen die beslissing geen rechtsmiddel open. De omstandigheid dat tegen de beslissing over de gevraagde of opgelegde maatregel cassatieberoep kan
que la chambre de protection sociale juge souverainement de la worden ingesteld, doet niet anders besluiten, nu de kamer voor de
situation personnelle de l'interné et que la cassation n'est possible bescherming van de maatschappij op onaantastbare wijze oordeelt over
qu'en cas de critique de légalité, la chambre de protection sociale devant en outre prendre une nouvelle décision en cas de cassation. De plus, la formulation générale de l'exclusion d'une voie de recours contre la décision relative à l'audition en personne semble sous-entendre que le refus de cette audition ne saurait être attaqué d'aucune manière, et donc pas davantage au moyen d'un pourvoi en cassation. B.6.5. Si l'objectif légitime consistant à protéger la santé publique en limitant au maximum les contacts physiques entre personnes peut de persoonlijke toestand van de geïnterneerde en cassatie enkel mogelijk is wegens wettigheidskritiek, waarbij bovendien in geval van cassatie de kamer voor de bescherming van de maatschappij een nieuwe beslissing moet nemen. Bovendien lijkt de algemene wijze waarop de uitsluiting van een rechtsmiddel tegen de beslissing betreffende het in persoon horen is geformuleerd, te impliceren dat de weigering daarvan op geen enkele wijze, en derhalve ook niet via een cassatieberoep, kan worden aangevochten. B.6.5. Hoewel het legitieme doel dat erin bestaat de volksgezondheid te beschermen door fysieke contacten tussen mensen zo veel als mogelijk te beperken, een aanpassing van de procedure voor de kamer
justifier un aménagement de la procédure devant la chambre de voor de bescherming van de maatschappij kan verantwoorden, zou het
protection sociale, il ne pourrait justifier raisonnablement que des niet redelijkerwijs kunnen verantwoorden dat aan kwetsbare personen,
personnes vulnérables soient privées, même temporairement, de la zelfs tijdelijk, de mogelijkheid wordt ontzegd om in persoon te worden
possibilité d'être entendues en personne aux audiences de la chambre de protection sociale, alors que cette chambre doit pouvoir apprécier correctement l'état mental ou psychique dans lequel se trouvent ces personnes afin d'éviter qu'elles soient privées de liberté plus longtemps que nécessaire, et alors que ces personnes, précisément en raison de leur état mental ou psychique, peuvent avoir du mal à faire confiance à d'autres personnes et donc aussi, par exemple, à croire que leur avocat exposera correctement leur point de vue. La mesure en cause est disproportionnée à l'objectif poursuivi. Le moyen est fondé. Par ces motifs, la Cour gehoord op de zittingen van de kamer voor de bescherming van de maatschappij, terwijl die kamer de mentale of psychische toestand waarin die personen zich bevinden, correct moet kunnen beoordelen om te vermijden dat zij langer dan noodzakelijk van hun vrijheid worden beroofd en terwijl die personen het, net vanwege hun mentale of psychische toestand, moeilijk kunnen hebben om vertrouwen te stellen in andere personen, en het dus bijvoorbeeld ook moeilijk kunnen hebben om erop te vertrouwen dat hun advocaat hun standpunt op een behoorlijke wijze zal uiteenzetten. De in het geding zijnde maatregel is onevenredig ten aanzien van het nagestreefde doel. Het middel is gegrond. Om die redenen, het Hof
annule l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des vernietigt artikel 46 van de wet van 20 december 2020 « houdende
dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de diverse tijdelijke en structurele bepalingen inzake justitie in het
justice dans le cadre de la lutte contre la propagation du coronavirus kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19
COVID-19 ». ».
Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits,
allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
1989 sur la Cour constitutionnelle, le 20 mai 2021. het Grondwettelijk Hof, op 20 mei 2021.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
L. Lavrysen L. Lavrysen
^