Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 56/2021 du 1 er avril 2021 Numéro du rôle : 7465 En cause : le recours en annulation de la loi du 6 novembre 2020 « en vue d'autoriser des personnes non légalement qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidé La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...)"
Extrait de l'arrêt n° 56/2021 du 1 er avril 2021 Numéro du rôle : 7465 En cause : le recours en annulation de la loi du 6 novembre 2020 « en vue d'autoriser des personnes non légalement qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidé La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...) Uittreksel uit arrest nr. 56/2021 van 1 april 2021 Rolnummer 7465 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 6 november 2020 « om toe te staan dat in het kader van de coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 56/2021 du 1er avril 2021 Uittreksel uit arrest nr. 56/2021 van 1 april 2021
Numéro du rôle : 7465 Rolnummer 7465
En cause : le recours en annulation de la loi du 6 novembre 2020 « en In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 6 november 2020 «
vue d'autoriser des personnes non légalement qualifiées à exercer, om toe te staan dat in het kader van de coronavirus-COVID-19-epidemie
dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, des activités verpleegkundige activiteiten worden uitgeoefend door personen die
relevant de l'art infirmier », introduit par l'ASBL « Union4U » et wettelijk daartoe niet bevoegd zijn », ingesteld door de vzw « Union4U
autres. » en anderen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de
Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R.
Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne et D. Pieters, assistée Leysen, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne en D.
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût, Pieters, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 17 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 17 november
novembre 2020 et parvenue au greffe le 19 novembre 2020, un recours en 2020 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 19
annulation de la loi du 6 novembre 2020 « en vue d'autoriser des november 2020, is beroep tot vernietiging ingesteld van de wet van 6
personnes non légalement qualifiées à exercer, dans le cadre de november 2020 « om toe te staan dat in het kader van de
coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden
l'épidémie de coronavirus COVID-19, des activités relevant de l'art uitgeoefend door personen die wettelijk daartoe niet bevoegd zijn »
infirmier » (publiée au Moniteur belge du 6 novembre 2020, deuxième (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 6 november 2020, tweede
édition) a été introduit par l'ASBL « Union4U », Marcelline editie) door de vzw « Union4U », Marcelline Bourguignon, Alda
Bourguignon, Alda Dalla-Valle, Pierre Fourier, Juan Lada De Cabo et Dalla-Valle, Pierre Fourier, Juan Lada De Cabo en Gaëtan Mestag,
Gaëtan Mestag, assistés et représentés par Me O. Langlet, Me J. bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. O. Langlet, Mr. J. Laurent en
Laurent et Me O. Louppe, avocats au barreau de Bruxelles. Mr. O. Louppe, advocaten bij de balie te Brussel.
Par la même requête, les parties requérantes demandaient également la Bij hetzelfde verzoekschrift vorderden de verzoekende partijen
suspension de la même loi. Par l'arrêt n° 169/2020 du 17 décembre eveneens de schorsing van dezelfde wet. Bij het arrest nr. 169/2020
2020, publié au Moniteur belge du 24 mars 2021, la Cour a rejeté la van 17 december 2020, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 24
demande de suspension. maart 2021, heeft het Hof de vordering tot schorsing verworpen.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à la loi attaquée et à son contexte Ten aanzien van de bestreden wet en de context ervan
B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de la loi du 6 B.1.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van de wet van
novembre 2020 « en vue d'autoriser des personnes non légalement 6 november 2020 « om toe te staan dat in het kader van de
qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden
COVID-19, des activités relevant de l'art infirmier » (ci-après : la uitgeoefend door personen die wettelijk daartoe niet bevoegd zijn »
loi du 6 novembre 2020). (hierna : de wet van 6 november 2020).
Cette loi comporte quatre articles, qui disposent : Die wet telt vier artikelen, die bepalen :
«

Article 1er.La présente loi règle une matière visée à l'article 74 de la Constitution.

«

Artikel 1.Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 74 van de Grondwet.

Art. 2.Dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, les

Art. 2.In het kader van de COVID-19-coronavirusepidemie mogen de in

personnes qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire, par ou
en vertu de la loi du 10 mai 2015 relative à l'exercice des
professions des soins de santé, sont autorisées à exercer les
activités visées à l'article 46 de la loi du 10 mai 2015 précitée, artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 betreffende de
pour autant que les conditions suivantes soient remplies de manière uitoefening van de gezondheidszorgberoepen bedoelde activiteiten
worden uitgeoefend door personen die daartoe bij of krachtens die wet
niet bevoegd zijn, op voorwaarde dat de volgende voorwaarden
cumulative : cumulatief vervuld zijn :
1° lorsqu'à défaut d'un nombre suffisant de personnes légalement 1° wanneer, bij ontstentenis van een voldoende aantal wettelijk
qualifiées pour accomplir ces activités, constaté par le médecin bevoegde personen om deze activiteiten te verrichten, vastgesteld door
responsable ou l'infirmier responsable, ou en l'absence de ceux-ci, de verantwoordelijke arts of de verantwoordelijke verpleegkundige, of
par l'inspecteur d'hygiène fédéral, l'épidémie rend nécessaire bij hun afwezigheid door de federale gezondheidsinspecteur, de
l'accomplissement de celles-ci. Après avoir épuisé tous les autres epidemie het noodzakelijk maakt om deze activiteiten te verrichten. Na
moyens existant de mobilisation des personnes légalement qualifiées, uitputting van alle andere bestaande middelen om wettelijk bevoegde
la mobilisation des personnes non légalement qualifiées apparaît comme personen te mobiliseren, is de mobilisatie van niet-wettelijk bevoegde
étant la dernière ressource; personen het laatste redmiddel;
2° les activités sont confiées de manière prioritaire aux personnes 2° de activiteiten worden prioritair toevertrouwd aan de personen wier
dont la formation se rapproche le plus de la formation d'infirmier et opleiding het dichtst aansluit bij dat van verpleegkundige, en zulks
ce, en fonction : naargelang van :
a) des besoins en personnel infirmier du cadre dans lequel les soins a) de behoeften aan verplegend personeel in het kader waarin de zorg
sont dispensés, et wordt verstrekt, en
b) de la complexité des soins infirmiers à dispenser; b) de complexiteit van de te verstrekken verpleegkundige zorg;
3° le médecin responsable ou l'infirmier responsable décide de la 3° de verantwoordelijke arts of de verantwoordelijke verpleegkundige
répartition des personnes autorisées sur la base de la présente loi à beslist over de verdeling van de personen die op basis van deze wet
exercer l'art infirmier, au sein d'une équipe de soins structurée. gemachtigd zijn om de verpleegkunde uit te oefenen binnen een
Cette équipe de soins structurée est composée, entre autres, d'un gestructureerd zorgteam. Dat gestructureerd zorgteam bestaat onder
infirmier coordinateur qui, dans le cas des actes médicaux confiés, andere uit een coördinerend verpleegkundige die, in geval er
travaille en collaboration avec un médecin. L'infirmier coordinateur toevertrouwde medische handelingen worden verricht, samenwerkt met een
arts. De coördinerend verpleegkundige stuurt het zorgteam aan;
dirige l'équipe de soins structurée; 4° de coördinerend verpleegkundige van het gestructureerde zorgteam
4° l'infirmier coordinateur de l'équipe de soins structurée, détermine bepaalt de activiteiten die hij toevertrouwt en de personen van het
les activités qu'il confie et les personnes de l'équipe à qui il les team aan wie hij deze toevertrouwt, rekening houdend met hun
confie en tenant compte de leurs formations et de leurs compétences; opleidingen en hun vaardigheden;
5° une formation est suivie préalablement à l'accomplissement des 5° voorafgaand aan het uitoefenen van de activiteiten wordt een
activités. Cette formation est dispensée par un infirmier ou un opleiding gevolgd. Deze opleiding wordt gegeven door een
médecin, tant en ce qui concerne l'exécution des activités que les verpleegkundige of een arts, zowel wat de uitoefening van de
mesures de protection sanitaire nécessaires à l'exécution de celles-ci. Elle est adaptée selon les connaissances et compétences dont disposent les personnes autorisées sur la base de la présente loi; 6° les activités sont accomplies sous la supervision de l'infirmier coordinateur, qui doit être accessible. Cela ne nécessite pas la présence physique de l'infirmier coordinateur; 7° les responsables du lieu dans lequel les activités sont effectuées, s'assurent du statut concernant les assurances en responsabilité et en accident du travail. activiteiten betreft als inzake de maatregelen ter bescherming van de gezondheid die nodig zijn om de activiteiten uit te oefenen. De opleiding wordt aangepast aan de kennis en de vaardigheden van de personen die op grond van deze wet gemachtigd worden; 6° de activiteiten worden uitgeoefend onder het toezicht van de coördinerend verpleegkundige, die bereikbaar moet zijn. De fysieke aanwezigheid van de coördinerend verpleegkundige is hiervoor niet vereist; 7° de personen die verantwoordelijk zijn voor het kader waarin de activiteiten worden uitgeoefend, vergewissen zich van de stand van zaken inzake de aansprakelijkheids- en arbeidsongevallenverzekering.

Art. 3.§ 1er. Les activités suivantes sont exclues des activités

Art. 3.§ 1. De volgende activiteiten zijn uitgesloten van de

visées autorisées en vertu de l'article 2 : krachtens artikel 2 toegestane activiteiten :
- utilisation, manipulation et surveillance d'appareils de circulation - het gebruiken en het bedienen van, alsook het toezicht houden op
extracorporelle et de contrepulsion; - utilisation, application et surveillance des techniques invasives où des vaisseaux sanguins sont manipulés; - utilisation, manipulation et surveillance du sang et des composants sanguins; - utilisation, manipulation et surveillance d'appareils de dialyse, perfusion et aphérèse. § 2. Le Roi peut étendre la liste des activités visées au paragraphe 1er ou réserver l'exercice de certaines activités autorisées en vertu de l'article 2, à certaines professions de soins de santé.

Art. 4.La présente loi entre en vigueur le jour de sa publication au Moniteur belge et cesse d'être en vigueur le 1er avril 2021. Le Roi peut, par arrêté délibéré en Conseil des ministres, fixer une

toestellen voor extracorporele circulatie en contrapulsatie; - het gebruiken en het toepassen van, alsook het toezicht houden op de invasieve technieken waarbij bloedvaten gemanipuleerd worden; - het gebruiken en het manipuleren van, alsook het toezicht houden op bloed en bloedbestanddelen; - het gebruiken en het toepassen van, alsook het toezicht houden op toestellen voor dialyse, perfusie en aferese. § 2. De Koning kan de lijst van de in paragraaf 1 bedoelde activiteiten uitbreiden of de uitoefening van bepaalde krachtens artikel 2 toegestane activiteiten voorbehouden aan bepaalde gezondheidszorgberoepen.

Art. 4.Deze wet treedt in werking de dag waarop ze in het Belgisch Staatsblad wordt bekendgemaakt en treedt buiten werking op 1 april 2021. De Koning kan, bij een besluit vastgesteld na overleg in de

date de fin de vigueur qui prolonge l'application de la présente loi Ministerraad, een datum van buitenwerkingtreding bepalen die de
d'une période de six mois au maximum ». toepassing van deze wet met uiterlijk zes maanden verlengt ».
Par l'arrêté royal du 25 mars 2021, délibéré en Conseil des Ministres, Bij het koninklijk besluit van 25 maart 2021, vastgesteld na overleg
in de Ministerraad, « tot uitvoering van het artikel 4, tweede lid,
van de wet van 6 november 2020 om toe te staan dat in het kader van de
coronavirusCOVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden
uitgeoefend door personen die wettelijk daartoe niet bevoegd zijn »
« portant exécution de l'article 4, alinéa 2, de la loi du 6 novembre heeft de Koning gebruikgemaakt van de mogelijkheid die de wet van 6
2020 en vue d'autoriser des personnes non légalement qualifiées à november 2020 Hem biedt om de toepassing ervan te verlengen met
exercer, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, des
activités relevant de l'art infirmier », le Roi a fait usage de la
possibilité que Lui offre la loi du 6 novembre 2020 de prolonger uiterlijk zes maanden, tot 1 oktober 2021 (artikel 1).
l'application de celle-ci d'une période de six mois maximum, jusqu'au Die maatregel heeft geen weerslag op de door de verzoekende partijen
1er octobre 2021 (article 1er).
Cette mesure n'a pas d'incidence sur les griefs soulevés par les
parties requérantes. opgeworpen grieven.
B.1.2. En exécution de l'article 3, § 2, de la loi du 6 novembre 2020, B.1.2. Ter uitvoering van artikel 3, § 2, van de wet van 6 november
la liste des activités de l'art infirmier qui ne peuvent pas être
accomplies par des personnes non légalement qualifiées en vertu de
l'article 2 de la loi attaquée a été étendue par l'arrêté royal du 13 2020 werd bij het koninklijk besluit van 13 december 2020 « tot
décembre 2020 « portant exécution de l'article 3, § 2 de la loi du 6 uitvoering van het artikel 3, § 2 van de wet van 6 november 2020 om
novembre 2020 en vue d'autoriser des personnes non légalement toe te staan dat in het kader van de coronavirus-COVID-19-epidemie
qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus verpleegkundige activiteiten worden uitgeoefend door personen die
COVID-19, des activités relevant de l'art infirmier », tel qu'il a été wettelijk daartoe niet bevoegd zijn », zoals gewijzigd bij het
modifié par l'arrêté royal du 25 mars 2021 « modifiant l'arrêté royal koninklijk besluit van 25 maart 2021 « tot wijziging van het
du 13 décembre 2020 portant exécution de l'article 3, § 2 de la loi du koninklijk besluit van 13 december 2020 tot uitvoering van het artikel
6 novembre 2020 en vue d'autoriser des personnes non légalement 3, § 2 van de wet van 6 november 2020 om toe te staan dat in het kader
van de coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten
worden uitgeoefend door personen die wettelijk daartoe niet bevoegd
qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus zijn », de lijst uitgebreid van de verpleegkundige activiteiten die
niet mogen worden verricht door niet-wettelijk bevoegde personen
COVID-19, des activités relevant de l'art infirmier ». Cet arrêté krachtens artikel 2 van de bestreden wet. Dat koninklijk besluit is
royal est en vigueur jusqu'au 1er octobre 2021 (article 2). van kracht tot 1 oktober 2021 (artikel 2).
B.2.1. La loi attaquée vise à autoriser l'accomplissement d'actes B.2.1. De bestreden wet strekt ertoe toe te staan dat andere
infirmiers par d'autres professionnels des soins de santé ou par des gezondheidszorgbeoefenaars of derden verpleegkundige handelingen
tiers, afin de garantir la continuité de soins de qualité pendant la stellen, teneinde de continuïteit van kwaliteitsvolle zorg tijdens de
crise sanitaire de la COVID-19 : COVID-19-gezondheidscrisis te waarborgen :
« La présente proposition de loi a pour but de venir en aide au « Het doel van dit wetsvoorstel is het verplegend personeel, dat al
personnel infirmier déjà largement impliqué et extrêmement sollicité sterk betrokken en overbevraagd is bij het beheer van de
dans la gestion de la crise sanitaire de la COVID-19, en autorisant de COVID-19-gezondheidscrisis, te ondersteunen door uitzonderlijk toe te
manière exceptionnelle que des activités relevant de l'art infirmier staan dat tijdens het beheer van deze crisis verpleegkundige
puissent, pendant la gestion de cette crise, être exercées par des activiteiten kunnen worden uitgeoefend door personen die daartoe
personnes non légalement qualifiées pour ce faire. wettelijk niet bevoegd zijn.
[...] [...]
Cette proposition de loi intervient dans le cadre la lutte contre le Dit wetsvoorstel maakt deel uit van de strijd tegen het
virus SARS-CoV-2 dans le cadre de l'épidémie/la pandémie de SARS-CoV-2-virus in het kader van de
coronavirus COVID-19. COVID-19-coronavirus-epidemie/pandemie.
Celle-ci prévoit une mesure exceptionnelle dans le but de venir en Het voorziet in een uitzonderlijke maatregel om het verplegend
aide au personnel soignant qui doit actuellement faire face à une personeel te helpen. Dat personeel wordt geconfronteerd met een
augmentation exceptionnelle du nombre de patients à prendre en charge uitzonderlijke toename van het aantal te behandelen patiënten als
en raison de la crise sanitaire actuelle du COVID-19. gevolg van de huidige COVID-19-gezondheidscrisis.
L'exercice de l'art infirmier et des actes infirmiers y afférents, de De uitoefening van de verpleegkunde en van de desbetreffende
même que le cadre qualitatif qui s'y applique sont strictement verpleegkundige handelingen en het ter zake geldende kwalitatieve
réglementés par la loi coordonnée du 10 mai 2015 relative à l'exercice kader worden strikt geregeld bij de gecoördineerde wet van 10 mei 2015
des professions des soins de santé. betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen.
Vu l'augmentation croissante du nombre de patients COVID-19 Als gevolg van de stijgende toename van het aantal COVID-19-patiënten
nécessitant des soins infirmiers, et l'augmentation des absences
maladie dans le groupe professionnel des infirmiers et die verpleegkundige zorg nodig hebben en door het toenemend
aides-soignants, il est urgent de prendre une mesure provisoire ziekteverlet in de beroepsgroep van de verpleeg- en zorgkundigen is er
permettant de continuer à garantir autant que possible des soins dringend nood aan een tijdelijke maatregel die de mogelijkheid biedt
infirmiers de qualité et sûrs pendant la pandémie qui sévit kwaliteitsvolle en veilige verpleegkundige zorg zoveel mogelijk te
actuellement. Si l'on venait à manquer d'infirmiers et blijven garanderen tijdens deze pandemie. Mochten er te weinig
d'aides-soignants, il faudrait, en fonction de l'évolution de la verpleeg- en zorgkundigen beschikbaar zijn, dan zal men, naargelang de
pandémie, aussi pouvoir faire appel à d'autres professionnels des evolutie van de pandemie, ook een beroep moeten kunnen doen op andere
soins de santé ou à des tiers qui, aux termes de la législation gezondheidszorgbeoefenaars of op derden, die volgens de huidige
actuelle, ne sont habilités ni à accomplir des actes infirmiers ni à wetgeving niet bevoegd zijn om verpleegkundige handelingen te stellen,
exercer l'art de guérir. noch om de geneeskunst uit te oefenen.
La présente proposition vise à créer un cadre organisant Dit wetsvoorstel heeft tot doel een kader te scheppen dat het stellen
l'accomplissement d'actes infirmiers par des personnes qui n'y sont van verpleegkundige handelingen door daartoe alsnog niet bevoegde
personen regelt, waarbij erop wordt toegezien dat de zorg in een
pas encore habilitées, en veillant à ce que les soins soient dispensés veilig en kwaliteitsvol kader aan de patiënt wordt verstrekt. Het gaat
au patient dans un cadre sûr et de qualité. Fondamentalement, er in wezen om tijdens de hele duur van de pandemie voldoende
l'objectif poursuivi consiste à assurer tout au long de la pandémie la personeel aan het bed van de patiënten te hebben zodat zij de nodige
présence en suffisance de personnel au chevet du patient pour assurer zorg kunnen krijgen en het verstrekken van de zorg kan worden
les soins et pérenniser leur dispensation. bestendigd.
Il importe de reconnaître que, dans le cadre de la crise actuelle, Het is belangrijk te erkennen dat in het kader van de huidige crisis
c'est la profession infirmière qui est le moteur de la lutte contre le de verpleegkundige beroepsgroep de motor van de bestrijding van het
virus et qu'en pratique, ce sont les praticiens infirmiers qui virus vormt en dat in de praktijk de verpleegkundigen de crisis onder
maîtrisent la crise. La présente proposition entend dès lors apporter
le plus grand soutien possible aux infirmiers dans le cadre de controle houden. Dit wetsvoorstel beoogt dan ook de verpleegkundigen
l'accomplissement de cette tâche, sans toucher à leur autonomie ni à zoveel mogelijk te ondersteunen bij het vervullen van deze taak,
leur identité professionnelle. Ces deux aspects sont en effet zonder te raken aan hun autonomie en aan hun beroepsidentiteit. Die
essentiels pour offrir des soins de qualité aux patients pendant la twee aspecten zijn immers essentieel om tijdens deze pandemie aan de
pandémie qui sévit actuellement » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC patiënten kwaliteitsvolle zorg te bieden » (Parl. St., Kamer,
55-1618/001, pp. 1 et 3-4). 2020-2021, DOC 55-1618/001, pp. 1 en 3-4).
B.2.2. Lors de l'examen de la proposition de loi en Commission de la B.2.2. Bij de behandeling van het wetsvoorstel in de commissie voor
Santé et de l'Egalité des chances, le ministre des Affaires sociales Gezondheid en Gelijke Kansen heeft de minister van Sociale Zaken en
et de la Santé publique a présenté la loi attaquée comme étant une Volksgezondheid de bestreden wet voorgesteld als een uitzonderlijke en
mesure exceptionnelle et temporaire, justifiée par l'urgence et mise à tijdelijke maatregel die wordt verantwoord door het spoedeisende
la disposition du personnel soignant dans le plus grand respect de karakter en ter beschikking wordt gesteld van het zorgpersoneel met
celui-ci : het grootste respect voor dat personeel :
« [Le ministre] remercie les membres qui ont pris l'initiative de la « De minister [...] dankt de leden die het initiatief tot het
proposition de loi à l'examen, à un moment très dramatique dans la wetsvoorstel hebben genomen, op een zeer dramatisch moment in de
crise sanitaire en cours. La deuxième vague à laquelle notre pays fait huidige gezondheidscrisis. In de tweede golf die het land nu
actuellement face a déjà fait 2 338 morts depuis le 28 septembre. Le 2 doormaakt, tellen we sinds 28 september al 2 338 overlijdens. Op 2
novembre 2020, un décompte incomplet a permis de recenser 191 décès. november 2020 werden er 191 overlijdens geteld, in een onvolledige
Le 4 novembre, un décompte très incomplet a recensé 133 décès. Malheureusement, ces chiffres inquiétants font craindre que la deuxième vague de la pandémie entraînera des milliers de décès. Derrière chaque décès, il y a une énorme souffrance humaine, mais aussi une énorme souffrance pour tout le personnel de santé concerné. Non seulement le personnel infirmier, mais aussi les personnels de nettoyage et autres sont impuissants face à une maladie que nous ne parvenons pas à contrôler. En outre, on peut se demander si des gens vont encore mourir simplement parce qu'il n'y a pas assez de bras disponibles au chevet des malades. Le ministre reconnaît que les nombreuses frustrations qui ont été portées à son attention par le secteur et les syndicats sont justifiées. Notre système de santé, qui est pourtant l'un des meilleurs au monde, présente de nombreuses lacunes. Le monde politique doit donc y apporter des réponses. Dès lors, le ministre s'engage à s'attaquer aux problèmes fondamentaux auxquels le secteur est confronté. Il convient, d'autre part, de prendre maintenant des mesures urgentes. [...] ce ne sont pas les équipements ou les locaux qui font actuellement défaut, mais les ressources humaines. La proposition à l'examen vise à apporter une solution rapide à ce problème. Permettre la délégation d'actes infirmiers à des personnes non qualifiées est une mesure d'urgence pour donner de l'oxygène aux équipes médicales en première ligne. Il ne s'agit pas d'une mesure qui serait introduite dans des circonstances normales. De plus, cette mesure d'urgence n'est pas imposée, mais est mise à la disposition du personnel, dans le plus grand respect du professionnalisme des praticiens professionnels. L'intention est absolument que les infirmiers eux-mêmes gardent le contrôle et la direction des opérations. L'intention n'est telling. Op 4 november werden er, in een zeer onvolledige telling, 133 doden geteld. Die koele cijfers doen helaas reeds vermoeden dat de tweede golf van de pandemie zal leiden tot duizenden overlijdens. Achter elk overlijden gaat een enorm menselijk leed schuil, maar ook een enorm leed voor al het zorgpersoneel dat erbij betrokken is. Niet alleen verplegend personeel, maar ook schoonmakers en ander personeel kijken machteloos toe bij een ziekte die we niet goed onder controle hebben. Daarbovenop kan men zich afvragen of er nog mensen zullen sterven omdat er simpelweg onvoldoende handen aan het bed beschikbaar zijn. De minister erkent dat de vele frustraties die hem vanuit de sector en de vakbonden ter ore komen terecht zijn. Er zit heel wat verkeerd in onze gezondheidszorg, die nochtans tot de beste ter wereld hoort. De politiek moet daarom met antwoorden komen. De minister gaat dan ook, enerzijds, het engagement aan om de fundamentele problemen waarmee de sector kampt aan te pakken. Anderzijds moeten er nu urgente maatregelen worden genomen. [...] er [is] momenteel geen tekort aan materiaal of lokalen, maar aan mensen. Het voorliggende voorstel wil daarvoor een snelle oplossing bieden. Het toestaan van de delegatie van verpleegkundige handelingen aan niet-bevoegde personen is een noodmaatregel om zuurstof te geven aan de medische teams die in de vuurlinie staan. Het is geen maatregel die in normale omstandigheden zou worden ingevoerd. Bovendien wordt deze noodmaatregel niet opgelegd, maar als mogelijkheid ter beschikking gesteld aan het personeel, met het grootste respect voor de professionaliteit van de beroepsbeoefenaars. Het is absoluut de bedoeling dat de verpleegkundigen zelf de controle
certainement pas de laisser la nouvelle main-d'oeuvre - qui doit en de leiding zullen blijven behouden. Het is zeker niet de bedoeling
toujours avoir un profil de prestataire de soins - administrer seule dat de nieuwe krachten - die steeds een zorgprofiel moeten hebben - op
des soins. La mesure d'urgence temporaire n'a certainement pas pour eigen houtje zorg zullen toedienen in een kamer. De tijdelijke
but de porter atteinte à la profession d'infirmier. noodmaatregel heeft zeker niet de bedoeling om het beroep van
verpleegkundige uit te hollen.
Cependant, le personnel soignant travaillera au sein d'une équipe de Het zorgpersoneel zal echter samenwerken in een zorgteam, onder
soins, sous la direction experte d'infirmiers. Eux seuls détermineront deskundige leiding van de verpleegkundigen. Alleen zij zullen bepalen
les activités qui seront accomplies, quand et où. Ils ont été formés wanneer en waar welke handelingen zullen worden gesteld. Zij zijn
pour cela. daarvoor opgeleid.
[...] [...]
L'initiative de la commission ne doit pas être interprétée comme une Het initiatief dat nu vanuit de commissie wordt genomen, mag niet
expression de la méconnaissance des frustrations justifiées d'une worden gelezen als het miskennen van de terechte frustraties van een
catégorie professionnelle ou comme une façon de fuir ses
responsabilités. Le ministre plaide dès lors pour que, dans les beroepsgroep of het ontlopen van verantwoordelijkheid. De minister
prochains jours, on écoute attentivement les infirmiers et les pleit er dan ook voor om in de volgende dagen goed te luisteren naar
aides-soignants et pour que l'on entame un dialogue approfondi avec le de verpleegkundigen en zorgkundigen en een diepgaande dialoog met de
secteur. La société a en effet une dette envers ce personnel soignant sector aan te gaan. De maatschappij staat immers in het krijt bij deze
» (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1618/003, pp. 4-6). verpleegkundigen » (Parl. St., Kamer, 2020-2021, DOC 55-1618/003, pp. 4-6).
« Le ministre souligne [...] que la mesure proposée est de nature « [De minister] onderstreept [...] dat de maatregel preventief van
préventive et permet au secteur des soins de santé de recourir à cette aard is en de zorgsector de mogelijkheid biedt om er gebruik van te
solution. La proposition de loi n'impose toutefois aucune obligation. maken. Er wordt geenszins een verplichting opgelegd. De voorgestelde
La réglementation proposée ne peut dès lors nullement être considérée regeling kan dan ook onmogelijk worden gezien als een gebrek aan
comme un manque de respect envers ce secteur. respect voor de sector.
[Il] répète que le secteur est le mieux à même de déterminer qui peut [Hij] herhaalt dat die zelf best geplaatst is om te oordelen wie waar
être mobilisé et dans quel contexte. [...] kan worden ingezet. [...]
[Il] souligne à nouveau qu'il s'agit de mesures facultatives et qu'une [...] Er wordt opnieuw benadrukt dat het om een vrijwillig toe te
concertation sera organisée avec le secteur pour déterminer les actes passen maatregel gaat en dat er in overleg met de sector zal worden
qu'il serait préférable d'exclure du champ d'application de la loi bepaald welke handelingen best worden uitgesloten van het
proposée » (ibid., p. 20). toepassingsgebied » (ibid., p. 20).
B.2.3. Il ressort de ce qui précède que la loi attaquée vise à B.2.3. Uit het voorgaande blijkt dat de bestreden wet ertoe strekt het
soutenir le personnel infirmier dans le contexte strict d'une urgence verpleegkundig personeel te ondersteunen binnen de strikte context van
sanitaire avérée où, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus een vastgestelde noodsituatie op gezondheidsvlak waarbij, in het kader
COVID-19, des infirmiers ne seraient plus disponibles en nombre van de coronavirus-COVID-19-epidemie, de verpleegkundigen niet meer in
suffisant. Le dispositif mis en place par la loi attaquée est conçu een voldoende aantal beschikbaar zouden zijn. De bij de bestreden wet
comme une « mesure d'urgence pour donner de l'oxygène aux équipes ingevoerde bepalingen zijn opgevat als een « noodmaatregel om zuurstof
médicales en première ligne » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC te geven aan de medische teams die in de vuurlinie staan » (Parl. St.,
55-1618/003, p. 4). Il s'agit d'une mesure non obligatoire qui est Kamer, 2020-2021, DOC 55-1618/003, p. 4). Het betreft een
mise à la disposition du personnel soignant et à laquelle celui-ci niet-verplichte maatregel die ter beschikking wordt gesteld van het
peut avoir recours sur une base volontaire. zorgpersoneel en waarvan dat personeel op vrijwillige basis gebruik kan maken.
Quant au moyen unique Ten aanzien van het enige middel
B.3.1. Le moyen unique est pris de la violation, par la loi attaquée, B.3.1. Het enige middel is afgeleid uit de schending, door de
des articles 10, 11 et 23 de la Constitution, lus en combinaison avec bestreden wet, van de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet, in
la directive 2005/36/CE du Parlement européen et du Conseil du 7 samenhang gelezen met de richtlijn 2005/36/EG van het Europees
septembre 2005 « relative à la reconnaissance des qualifications Parlement en de Raad van 7 september 2005 « betreffende de erkenning
professionnelles », avec la loi relative à l'exercice des professions van beroepskwalificaties », met de wet betreffende de uitoefening van
des soins de santé, coordonnée le 10 mai 2015 (ci-après : la loi de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015 (hierna : de
coordonnée du 10 mai 2015), en particulier avec ses articles 45 et gecoördineerde wet van 10 mei 2015), inzonderheid met de artikelen 45
suivants, avec la loi du 22 août 2002 « relative aux droits du patient en volgende ervan, met de wet van 22 augustus 2002 « betreffende de
», en particulier avec son article 5, avec l'arrêté royal n° 78 du 10 rechten van de patiënt », inzonderheid met artikel 5 ervan, met het
novembre 1967 « relatif à l'exercice des professions des soins de koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 « betreffende de
santé », en particulier avec ses articles 21quater, et 21octies, et uitoefening van de gezondheidszorgberoepen », inzonderheid met de
avec les principes généraux de la sécurité juridique et de la artikelen 21quater en 21octies ervan, en met de algemene beginselen
confiance légitime. van rechtszekerheid en gewettigd vertrouwen.
B.3.2. Les normes législatives, sauf lorsqu'elles contiennent des B.3.2. Wetskrachtige normen, behoudens wanneer zij bepalingen bevatten
dispositions répartitrices de compétences entre l'Etat, les die de bevoegdheden tussen de Staat, de gemeenschappen en de gewesten
communautés et les régions, n'appartiennent pas aux normes au regard verdelen, behoren niet tot de normen waaraan het Hof een andere
desquelles la Cour peut contrôler une autre norme législative. En wetskrachtige norm vermag te toetsen. In beginsel staat immers niets
effet, rien ne s'oppose, en principe, à ce qu'une disposition de eraan in de weg dat een bepaling van wetgevende aard afwijkt van een
nature législative déroge à une autre disposition de même nature. andere bepaling van dezelfde aard.
En ce qu'il est pris de la violation de la loi du 22 août 2002, de la In zoverre het is afgeleid uit de schending van de wet van 22 augustus
loi coordonnée du 10 mai 2015 et de l'arrêté royal n° 78 du 10 2002, van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 en van het koninklijk
novembre 1967, le moyen unique est irrecevable. besluit nr. 78 van 10 november 1967, is het enige middel
onontvankelijk.
Les parties requérantes n'exposent par ailleurs pas en quoi la loi Voorts zetten de verzoekende partijen niet uiteen in welk opzicht de
attaquée violerait les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en bestreden wet een schending zou inhouden van de artikelen 10 en 11 van
combinaison avec la directive 2005/36/CE. La Cour examine dès lors le de Grondwet, in samenhang gelezen met de richtlijn 2005/36/EG. Het Hof
onderzoekt het middel bijgevolg in zoverre het is afgeleid uit de
moyen en ce qu'il est pris de la violation des articles 10, 11 et 23 schending van de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet.
de la Constitution.
En ce qui concerne la première branche du moyen unique Wat betreft het eerste onderdeel van het enige middel
B.4. Dans une première branche du moyen unique, les parties B.4. In een eerste onderdeel van het enige middel voeren de
requérantes allèguent que la loi du 6 novembre 2020 traite de la même verzoekende partijen aan dat de wet van 6 november 2020 de
manière les infirmiers et les autres professionnels de la santé en verpleegkundigen en de andere beoefenaars van een
permettant à des professionnels de la santé autres que les infirmiers gezondheidszorgberoep op dezelfde wijze behandelt door aan andere
d'exercer des activités de l'art infirmier. B.5. Le Conseil des ministres conteste l'allégation selon laquelle les infirmiers et les autres professionnels de la santé seraient traités de la même manière, dès lors que la loi attaquée ne permet pas aux autres professionnels de la santé d'accomplir des actes infirmiers aux mêmes conditions que les infirmiers. B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Ce principe s'oppose, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure critiquée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité et de non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.7. Aux termes de l'article 2 de la loi du 6 novembre 2020, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, les personnes qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire, par ou en vertu de la loi coordonnée du 10 mai 2015, sont autorisées à exercer les activités beoefenaars van een gezondheidszorgberoep dan de verpleegkundigen de mogelijkheid te bieden om verpleegkundige activiteiten uit te oefenen. B.5. De Ministerraad betwist dat de verpleegkundigen en de andere beoefenaars van een gezondheidszorgberoep op dezelfde wijze worden behandeld, aangezien de bestreden wet het de andere beoefenaars van een gezondheidszorgberoep niet mogelijk maakt om verpleegkundige handelingen te stellen onder dezelfde voorwaarden als de verpleegkundigen. B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dat beginsel verzet er zich overigens tegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.7. Volgens artikel 2 van de wet van 6 november 2020 mogen, in het
relevant de l'art infirmier visées à l'article 46 de cette loi, pour autant qu'un certain nombre de conditions soient remplies de manière cumulative. Bien que l'habilitation ainsi conférée concerne la catégorie des personnes « qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire, par ou en vertu de cette loi », le grief des parties requérantes porte sur cette habilitation exclusivement en ce qu'elle est accordée aux professionnels de la santé autres que les infirmiers. Par conséquent, la Cour limite son examen au grief tel qu'il est kader van de COVID-19-coronavirusepidemie, de in artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 bedoelde verpleegkundige activiteiten worden uitgeoefend door personen die daartoe bij of krachtens die wet niet bevoegd zijn, op voorwaarde dat aan een aantal cumulatieve voorwaarden is voldaan. Hoewel de aldus verleende machtiging betrekking heeft op de categorie van personen « die daartoe bij of krachtens die wet niet bevoegd zijn », heeft de grief van de verzoekende partijen uitsluitend betrekking op de machtiging in zoverre die wordt verleend aan de beoefenaars van de gezondheidszorgberoepen andere dan de verpleegkundigen. Bijgevolg beperkt het Hof zijn onderzoek tot de grief zoals hij door de
invoqué par les parties requérantes. verzoekende partijen wordt aangevoerd.
B.8.1. La réglementation des professions des soins de santé tend à B.8.1. De reglementering van de gezondheidszorgberoepen strekt ertoe
garantir la qualité des soins et la sécurité des patients, en veillant de kwaliteit van de zorg en de veiligheid van de patiënten te
à ce que les soins soient accomplis par des praticiens dotés du waarborgen, door erover te waken dat de zorg wordt verstrekt door
diplôme requis, dans un cadre légal, sous le contrôle des autorités beoefenaars met het vereiste diploma, binnen een wettelijk kader,
compétentes en matière de santé publique et dans le respect de onder het toezicht van de bevoegde overheden inzake volksgezondheid en
conditions strictes, sous peine de sanctions pénales. mits strikte voorwaarden worden nageleefd, op straffe van
strafrechtelijke sancties.
B.8.2. L'article 45 de la loi coordonnée du 10 mai 2015 détermine les B.8.2. Artikel 45 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 bepaalt de
titres et formations dont doit au minimum disposer toute personne qui titels en opleidingen waarover elke persoon die de verpleegkunde wenst
souhaite exercer l'art infirmier au sens de l'article 46 de la même uit te oefenen in de zin van artikel 46 van dezelfde wet, minstens
loi. dient te beschikken.
B.8.3. En ce qui concerne l'exercice de l'art infirmier, l'article 46 B.8.3. Met betrekking tot de uitoefening van de verpleegkunde bepaalt
de la loi coordonnée du 10 mai 2015 dispose : artikel 46 van de de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 :
« § 1er. On entend par exercice de l'art infirmier, l'accomplissement « § 1. Onder uitoefening van de verpleegkunde wordt verstaan het
des activités suivantes : vervullen van de volgende activiteiten :
1° a) observer, identifier et établir l'état de santé sur les plans 1° a) het observeren, het herkennen en het vastleggen van de
psychique, physique et social; gezondheidsstatus zowel op psychisch, fysiek als sociaal vlak;
b) définir les problèmes en matière de soins infirmiers; b) het omschrijven van verpleegproblemen;
c) collaborer à l'établissement du diagnostic médical par le médecin c) het bijdragen aan de medische diagnose door de arts en aan het
et à l'exécution du traitement prescrit; uitvoeren van de voorgeschreven behandeling;
d) informer et conseiller le patient et sa famille; d) het informeren en adviseren van de patiënt en zijn familie;
e) assurer une assistance continue, accomplir des actes ou aider à e) het voortdurend bijstaan, uitvoeren en helpen uitvoeren van
leur accomplissement en vue du maintien, de l'amélioration et du handelingen, waardoor de verpleegkundige het behoud, de verbetering en
rétablissement de la santé de personnes et de groupes qu'ils soient het herstel van de gezondheid van gezonde en zieke personen en groepen
sains ou malades; beoogt;
f) assurer l'accompagnement des mourants et l'accompagnement lors du f) het verlenen van stervensbegeleiding en begeleiding bij de
processus de deuil; verwerking van het rouwproces;
g) engager de façon indépendante des mesures immédiates destinées à g) het zelfstandig kunnen treffen van urgente levensreddende
préserver la vie et appliquer des mesures dans les situations de crise maatregelen en het kunnen handelen in crisis- en rampensituaties;
ou de catastrophe;
h) analyser la qualité des soins afin d'améliorer sa propre pratique h) het analyseren van de kwaliteit van de zorg met als doelstelling de
professionnelle en tant qu'infirmier/-ière. eigen beroepsuitoefening als verpleegkundige te verbeteren.
2° les prestations techniques de l'art infirmier qui ne requièrent pas 2° de technisch-verpleegkundige verstrekkingen waarvoor geen medisch
de prescription médicale ainsi que celles pour lesquelles elle est voorschrift nodig is, alsook deze waarvoor wel een medisch voorschrift
nécessaire. nodig is.
Ces prestations peuvent être liées à l'établissement du diagnostic par Die verstrekkingen kunnen verband houden met de diagnosestelling door
le médecin, ou par le dentiste à l'exécution d'un traitement prescrit de arts of door de tandarts, de uitvoering van een door de arts of
par le médecin ou par le dentiste ou à des mesures relevant de la door de tandarts voorgeschreven behandeling of met het nemen van
médecine préventive. maatregelen inzake preventieve geneeskunde;
3° les actes pouvant être confiés par un médecin ou par un dentiste 3° de handelingen die door een arts of door de tandarts kunnen worden
conformément à l'article 23, § 1er, alinéas 2 et 3. toevertrouwd overeenkomstig artikel 23, § 1, tweede en derde lid.
§ 2. Les prestations de soins infirmiers, tel [les] que visées au § 2. De verpleegkundige verstrekkingen bedoeld in paragraaf 1, 1°, 2°,
paragraphe 1er, 1°, 2° et 3°, sont consignées dans un dossier en 3°, worden opgetekend in een verpleegkundig dossier.
infirmier. § 3. Le Roi peut, conformément aux dispositions de l'article 141, § 3. De Koning kan overeenkomstig de bepalingen van artikel 141, de
fixer la liste des prestations visées au paragraphe 1er, ainsi que lijst vaststellen van de in paragraaf 1 bedoelde verstrekkingen,
leurs modalités d'exécution et les conditions de qualification alsook de regelen voor de uitvoering ervan en de desbetreffende
requises ». bekwaamheidsvereisten ».
B.8.4. Aux termes de l'article 46, § 1er, précité, l'exercice de l'art B.8.4. Luidens artikel 46, § 1, heeft de uitoefening van de
infirmier porte par conséquent sur trois catégories d'activités : (1) verpleegkunde bijgevolg betrekking op drie categorieën van
les activités de base visées au 1°, (2) les prestations techniques de activiteiten : (1) de in het 1° bedoelde basisactiviteiten, (2) de
l'art infirmier qui requièrent ou non une prescription médicale et (3) technisch-verpleegkundige verstrekkingen waarvoor al dan niet een
les actes médicaux confiés par un médecin ou par un dentiste.
B.9.1. Aux termes de l'article 2 de la loi du 6 novembre 2020, dans le medisch voorschrift nodig is, en (3) de medische handelingen die door
cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, les personnes qui ne sont een arts of door een tandarts worden toevertrouwd.
pas légalement qualifiées pour ce faire, par ou en vertu de la loi B.9.1. Volgens artikel 2 van de wet van 6 november 2020 mogen in het
coordonnée du 10 mai 2015, sont autorisées à exercer les activités
visées à l'article 46 de cette loi, pour autant qu'un certain nombre kader van de COVID-19-coronavirusepidemie de in artikel 46 van de
gecoördineerde wet van 10 mei 2015 bedoelde activiteiten worden
uitgeoefend door personen die daartoe bij of krachtens die wet niet
bevoegd zijn, op voorwaarde dat aan een aantal cumulatieve voorwaarden
de conditions soient remplies de manière cumulative. L'article 3, § 1er, is voldaan. Artikel 3, § 1, van de voormelde wet sluit een aantal
de la loi précitée exclut un certain nombre d'activités de celles qui activiteiten uit van die welke door artikel 2 zijn toegestaan. Volgens
sont autorisées par ledit article 2. En vertu de l'article 3, § 2, de artikel 3, § 2, kan de Koning de lijst van de uitgesloten activiteiten
la même loi, le Roi peut encore étendre la liste des activités nog uitbreiden, wat inmiddels is gebeurd bij het in B.1.2 vermelde
exclues, ce qu'Il a fait, depuis, par l'arrêté royal du 13 décembre koninklijk besluit van 13 december 2020.
2020 mentionné en B.1.2.
B.9.2. A la différence des infirmiers qui peuvent accomplir sans distinction les actes mentionnés à l'article 46 de la loi coordonnée du 10 mai 2015, les personnes habilitées pour ce faire par la loi attaquée ne peuvent accomplir que les actes infirmiers qui ne sont pas interdits par cette loi ni par un arrêté royal pris en exécution de celle-ci. B.9.3. Lorsque les personnes habilitées pour ce faire peuvent accomplir des activités relevant de l'art infirmier telles qu'elles sont visées à l'article 46 de la loi coordonnée du 10 mai 2015, il faut, en outre, qu'un certain nombre de conditions soient remplies de manière cumulative. B.9.2. In tegenstelling tot de verpleegkundigen die de in artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 vermelde handelingen zonder onderscheid mogen stellen, mogen de personen die daartoe door de bestreden wet worden gemachtigd, slechts die verpleegkundige handelingen stellen die bij die wet of bij een koninklijk besluit dat ter uitvoering ervan wordt genomen, niet zijn verboden. B.9.3. In het geval de daartoe gemachtigde personen verpleegkundige activiteiten mogen vervullen zoals bedoeld in artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015, dient bovendien te zijn voldaan aan een aantal cumulatieve voorwaarden.
B.9.4. D'abord, l'habilitation qui leur est conférée par l'article 2 B.9.4. In de eerste plaats geldt de machtiging die hun door artikel 2
ne s'applique que dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19. wordt verleend slechts in het kader van de
La loi du 6 novembre 2020 vise donc à soutenir le personnel infirmier COVID-19-coronavirusepidemie. Aldus strekt de wet van 6 november 2020
dans le contexte strict d'une urgence sanitaire avérée. ertoe het verpleegkundig personeel te ondersteunen binnen de strikte
B.9.5. Par ailleurs, il ne peut être fait appel aux personnes non context van een vastgestelde noodsituatie op gezondheidsvlak.
légalement qualifiées que lorsqu'à défaut d'un nombre suffisant de B.9.5. Voorts kan enkel een beroep gedaan worden op de wettelijk
personnes légalement qualifiées pour accomplir les activités visées à niet-bevoegde personen wanneer, bij ontstentenis van een voldoende
l'article 46 de la loi coordonnée du 10 mai 2015, constaté par le aantal wettelijk bevoegde personen om de in artikel 46 van de
médecin responsable ou l'infirmier responsable, ou en l'absence de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 bedoelde activiteiten te verrichten
ceux-ci par l'inspecteur d'hygiène fédéral, l'épidémie rend nécessaire - vastgesteld door de verantwoordelijke arts of de verantwoordelijke
l'accomplissement de celles-ci. La loi attaquée mentionne verpleegkundige, of bij hun afwezigheid door de federale
explicitement qu'après que tous les autres moyens existants de gezondheidsinspecteur - de epidemie het noodzakelijk maakt om die
mobilisation des personnes légalement qualifiées ont été épuisés, la activiteiten te verrichten. De bestreden wet vermeldt uitdrukkelijk
mobilisation des personnes non légalement qualifiées apparaît comme dat de mobilisatie van niet-wettelijk bevoegde personen het laatste
redmiddel is na uitputting van alle andere bestaande middelen om
étant la dernière ressource (article 2, 1°). wettelijk bevoegde personen te mobiliseren (artikel 2, 1°).
Il est donc requis que les infirmiers ne soient plus disponibles en Aldus is vereist dat de verpleegkundigen niet meer in een voldoende
nombre suffisant. Le dispositif mis en place par la loi attaquée est aantal beschikbaar zouden zijn. De bij de bestreden wet ingevoerde
conçu comme une « mesure d'urgence pour donner de l'oxygène aux bepalingen zijn opgevat als een « noodmaatregel om zuurstof te geven
équipes médicales en première ligne » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, aan de medische teams die in de vuurlinie staan » (Parl. St., Kamer,
DOC 55-1618/003, p. 4). Il s'agit d'une mesure non obligatoire qui est 2020-2021, DOC 55-1618/003, p. 4). Het betreft een niet-verplichte
mise à la disposition du personnel soignant et à laquelle celui-ci maatregel die ter beschikking wordt gesteld van het zorgpersoneel en
peut avoir recours sur une base volontaire. waarvan dat personeel op vrijwillige basis gebruik kan maken.
B.9.6. De plus, la loi du 6 novembre 2020 définit de manière stricte B.9.6. De wet van 6 november 2020 omlijnt verder strikt het kader
le cadre dans lequel les activités relevant de l'art infirmier peuvent binnen hetwelk verpleegkundige activiteiten kunnen worden toevertrouwd
être confiées à des personnes qui ne sont pas qualifiées pour ce faire en vertu de la loi coordonnée du 10 mai 2015. aan personen die daartoe krachtens de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 niet bevoegd zijn.
Ces activités sont confiées de manière prioritaire aux « personnes Die activiteiten worden prioritair toevertrouwd aan « de personen wier
dont la formation se rapproche le plus de la formation d'infirmier », opleiding het dichtst aansluit bij [die] van verpleegkundige »,
en fonction « des besoins en personnel infirmier du cadre dans lequel naargelang « de behoeften aan verplegend personeel in het kader waarin
les soins sont dispensés » et « de la complexité des soins infirmiers de zorg wordt verstrekt » en « de complexiteit van de te verstrekken
à dispenser » (article 2, 2°). Le médecin responsable ou l'infirmier verpleegkundige zorg » (artikel 2, 2°). De verantwoordelijke arts of
responsable décide de la répartition des personnes habilitées par la verpleegkundige beslist over de verdeling van de door de wet
loi au sein d'une équipe de soins structurée dirigée par un infirmier gemachtigde personen binnen een gestructureerd zorgteam, aangestuurd
coordinateur (article 2, 3°). L'infirmier coordinateur de l'équipe de door een coördinerend verpleegkundige (artikel 2, 3°). De coördinerend
soins structurée détermine les activités qu'il confie et les personnes verpleegkundige van het gestructureerde zorgteam bepaalt de
de l'équipe à qui il les confie en tenant compte de leurs formations activiteiten die hij toevertrouwt en de personen van het team aan wie
hij ze toevertrouwt, rekening houdend met hun opleidingen en hun
et de leurs compétences (article 2, 4°). vaardigheden (artikel 2, 4°).
Les personnes habilitées par la loi suivent préalablement une De door de wet gemachtigde personen volgen voorafgaand een opleiding,
formation, qui est dispensée par un infirmier ou par un médecin « tant die wordt gegeven door een verpleegkundige of een arts, « zowel wat de
en ce qui concerne l'exécution des activités que les mesures de uitoefening van de activiteiten betreft als inzake de maatregelen ter
protection sanitaire nécessaires à l'exécution de celles-ci ». Cette bescherming van de gezondheid die nodig zijn om de activiteiten uit te
formation est adaptée selon leurs connaissances et leurs compétences oefenen ». Die opleiding wordt aangepast aan hun kennis en hun
(article 2, 5°). vaardigheden (artikel 2, 5°).
Les activités sont accomplies sous la supervision de l'infirmier De activiteiten worden uitgeoefend onder het toezicht van de
coordinateur, qui doit être accessible sans nécessairement être coördinerend verpleegkundige, die bereikbaar moet zijn zonder
présent physiquement (article 2, 6°). noodzakelijkerwijs fysiek aanwezig te zijn (artikel 2, 6°).
B.10.1. A la différence des personnes qui, par ou en vertu de la loi B.10.1. In tegenstelling tot de personen die bij of krachtens de
coordonnée du 10 mai 2015, ne sont pas qualifiées pour accomplir les gecoördineerde wet van 10 mei 2015 niet bevoegd zijn om de
activités visées à l'article 46 de cette loi, les infirmiers peuvent activiteiten bedoeld in artikel 46 van die wet te verrichten, mogen de
accomplir ces activités de manière autonome ou lorsqu'elles leur sont verpleegkundigen die activiteiten autonoom verrichten of wanneer ze
confiées par un médecin ou par un dentiste. hun worden toevertrouwd door een arts of een tandarts.
B.10.2. Il ressort de ce qui précède que les personnes qui peuvent B.10.2. Uit het bovenstaande blijkt dat de personen die gemachtigd
être habilitées à accomplir les activités visées à l'article 46 de la kunnen worden om activiteiten te verrichten zoals bedoeld in artikel
loi coordonnée du 10 mai 2015 ne sont traitées, ni en ce qui concerne 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015, noch wat de aard van die
la nature de ces activités, ni en ce qui concerne la durée de activiteiten, noch wat de duur ervan, noch wat het kader betreft
celles-ci, ni même en ce qui concerne le cadre dans lequel ces binnen hetwelk ze mogen worden uitgevoerd, op dezelfde wijze worden
dernières peuvent être exécutées, de la même manière que les behandeld als de verpleegkundigen die beschikken over het wettelijk
infirmiers qui disposent du diplôme légalement requis. vereiste diploma.
B.10.3. Les conditions auxquelles les activités visées à l'article 46 B.10.3. De voorwaarden waaronder de activiteiten bedoeld in artikel 46
de la loi coordonnée du 10 mai 2015 peuvent être exercées par les van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 kunnen worden uitgeoefend
personnes habilitées pour ce faire par la loi attaquée diffèrent door de personen die daartoe door de bestreden wet worden gemachtigd,
fondamentalement des conditions auxquelles ces activités peuvent être verschillen fundamenteel van die waaronder die activiteiten kunnen
accomplies par les infirmiers. Lorsque, dans la première branche du worden verricht door verpleegkundigen. Waar de verzoekende partijen er
moyen unique, les parties requérantes considèrent que la loi du 6 in het eerste onderdeel van het enige middel van uitgaan dat de beide
novembre 2020 traite de la même manière les deux catégories de categorieën van personen door de wet van 6 november 2020 gelijk worden
personnes, elles se fondent par conséquent sur une prémisse erronée. behandeld, steunen zij bijgevolg op een verkeerd uitgangspunt.
B.11. Le moyen unique, en sa première branche, n'est pas fondé. B.11. Het eerste onderdeel van het enige middel is niet gegrond.
En ce qui concerne la seconde branche du moyen unique Wat betreft het tweede onderdeel van het enige middel
B.12. Dans une seconde branche du moyen unique, les parties B.12. In een tweede onderdeel van het enige middel voeren de
requérantes soutiennent que la loi attaquée entraîne un recul verzoekende partijen aan dat de bestreden wet een aanzienlijke
significatif du niveau de protection du droit à la protection de la achteruitgang van het beschermingsniveau van het recht op bescherming
santé visé à l'article 23, alinéa 3, 2°, de la Constitution, sans que van de gezondheid, bedoeld in artikel 23, derde lid, 2°, van de
ce recul soit justifié par des motifs d'intérêt général. Grondwet, teweegbrengt, zonder dat die achteruitgang wordt verantwoord
door redenen van algemeen belang.
B.13. L'article 23 de la Constitution dispose que chacun a le droit de B.13. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt dat ieder het recht heeft om
mener une vie conforme à la dignité humaine. A cette fin, les een menswaardig leven te leiden. Daartoe waarborgen de onderscheiden
différents législateurs garantissent, en tenant compte des obligations wetgevers, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de
correspondantes, les droits économiques, sociaux et culturels, et ils economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden
déterminent les conditions de leur exercice. L'article 23 de la voor de uitoefening bepalen. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt niet
Constitution ne précise pas ce qu'impliquent ces droits dont seul le wat die rechten, waarvan enkel het beginsel wordt uitgedrukt,
principe est exprimé, chaque législateur étant chargé de les garantir, impliceren, waarbij elke wetgever ermee is belast die rechten te
conformément à l'alinéa 2 de cet article, en tenant compte des waarborgen, overeenkomstig het tweede lid van dat artikel, rekening
obligations correspondantes. houdend met de overeenkomstige plichten.
L'article 23 de la Constitution contient une obligation de standstill Artikel 23 van de Grondwet bevat een standstill-verplichting die eraan
qui interdit au législateur compétent de réduire significativement le in de weg staat dat de bevoegde wetgever het beschermingsniveau dat
degré de protection offert par la législation applicable, sans wordt geboden door de van toepassing zijnde wetgeving, in aanzienlijke
qu'existent pour ce faire des motifs d'intérêt général. mate vermindert zonder dat daarvoor redenen zijn die verband houden
met het algemeen belang.
B.14.1. Par la loi du 6 novembre 2020, le législateur, aux fins de B.14.1. Met de wet van 6 november 2020 heeft de wetgever, teneinde het
soutenir le personnel soignant pendant une grave crise sanitaire, a zorgpersoneel ondersteuning te bieden tijdens een ernstige
pris une mesure de nature préventive qui permet au secteur des soins gezondheidscrisis, een maatregel van preventieve aard genomen die de
de santé de recourir à cette solution, sans toutefois l'y obliger. La zorgsector de mogelijkheid biedt er gebruik van te maken, zonder
loi prévoit explicitement que la mobilisation des personnes non daartoe enige verplichting op te leggen. De wet bepaalt uitdrukkelijk
légalement qualifiées apparaît comme étant la dernière ressource. Le dat de mobilisatie van niet-wettelijk bevoegde personen het laatste
soin de décider dans quelle mesure il sera fait usage de cette redmiddel is. Aldus wordt het aan het zorgpersoneel overgelaten in
mobilisation est donc laissé au personnel soignant. welke mate van die maatregel gebruik zal worden gemaakt.
B.14.2. Comme il est dit en B.9.2, les personnes qui ne sont pas B.14.2. Zoals is vermeld in B.9.2, kunnen de personen die bij of
qualifiées par ou en vertu de la loi pour exercer les activités krachtens de wet niet bevoegd zijn om de verpleegkundige activiteiten
relevant de l'art infirmier visées à l'article 46 de la loi coordonnée bedoeld in artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 uit te
du 10 mai 2015 ne peuvent exercer ces activités sur la base de la loi oefenen, deze activiteiten op grond van de bestreden wet slechts
attaquée que lorsque la loi ou les arrêtés d'exécution ne le leur uitoefenen wanneer de wet of de uitvoeringsbesluiten hun dat niet
interdisent pas, aux fins de réserver aux infirmiers les activités les verbieden, waarmee wordt beoogd de meest risicovolle en
plus à risques et spécialisées. L'intervention des personnes gespecialiseerde activiteiten aan de verpleegkundigen voor te
légalement habilitées a lieu au sein d'une équipe de soins structurée, behouden. Het optreden van de door de wet gemachtigde personen gebeurt
après qu'elles ont suivi la formation nécessaire à cet effet, sous la binnen een gestructureerd zorgteam, nadat ze daartoe de noodzakelijk
supervision d'un infirmier coordinateur. opleiding hebben gevolgd en onder het toezicht van een coördinerend
verpleegkundige.
B.14.3. Les travaux préparatoires de la loi du 6 novembre 2020 B.14.3. In de parlementaire voorbereiding van de wet van 6 november
soulignent le rôle central de l'infirmier coordinateur dans l'accompagnement des activités qui sont déléguées à des personnes non légalement qualifiées en vertu de cette même loi : « L'infirmier coordinateur doit estimer et déterminer, pour chaque membre de l'équipe de soins structurée, les actes infirmiers qui peuvent être posés par ou confiés à des non-infirmiers au sein de cette équipe (' responsabilité déléguée '). A cette fin, l'infirmier coordinateur se base sur les compétences individuelles des membres de l'équipe de soins structurée. Il va de soi que le non-infirmier à qui l'on souhaite ainsi faire appel, doit également juger par lui-même s'il dispose des compétences requises pour accomplir les activités infirmières en question. Le raisonnement clinique intégré infirmier, l'établissement et l'actualisation du plan de soins ainsi que le rapportage des soins dispensés resteront toujours centralisés auprès de l'infirmier coordinateur, de même que le droit de déléguer et la formation aux actes infirmiers. En d'autres termes, l'équipe de soins structurée, sous le contrôle et la supervision d'un infirmier, assure les soins intégrés et ce en coordination avec (ou sur prescription) d'un médecin dans le cas des actes médicaux confiés par un médecin (actes C). L'infirmier coordinateur reste le responsable final de l'équipe structurée et des tâches déléguées. Lors de la planification des soins, l'infirmier procédera à une caractérisation du patient concerné et à une analyse des risques du contexte. En fonction de cela, il sera déterminé si les soins peuvent 2020 wordt gewezen op de centrale rol die de coördinerend verpleegkundige bekleedt in de begeleiding van de activiteiten die zijn gedelegeerd aan niet-wettelijk bevoegde personen krachtens diezelfde wet : « De coördinerend verpleegkundige moet per lid van het gestructureerde zorgteam inschatten en bepalen welke verpleegkundige handelingen kunnen gesteld worden door of toevertrouwd worden aan niet-verpleegkundigen binnen dat team (' gedelegeerde verantwoordelijkheid '). De coördinerend verpleegkundige baseert zich hiervoor op de individuele bekwaamheid van de leden van het gestructureerde zorgteam. Het spreekt voor zich dat ook de niet-verpleegkundige op wie men op die manier een beroep wil doen, zelf moet oordelen of hij over de nodige bekwaamheid beschikt om de betrokken verpleegkundige activiteiten uit te oefenen. Het verpleegkundig, geïntegreerd klinisch redeneren, het opstellen en bijhouden van het zorgplan en het rapporteren over de verstrekte zorg blijven steeds gecentraliseerd bij de coördinerend verpleegkundige, alsook het recht tot delegeren en het opleiden inzake verpleegkundige handelingen. Met andere woorden, het gestructureerde zorgteam verstrekt, onder het toezicht en de supervisie van een verpleegkundige, de geïntegreerde zorg en dit in afstemming met (of op voorschrift van) een arts in het geval van door een arts toevertrouwde medische handelingen (C-handelingen). De coördinerend verpleegkundige blijft eindverantwoordelijke voor het gestructureerde zorgteam en voor de gedelegeerde taken. Bij de planning van de zorg zal de verpleegkundige een karakterisering van de betrokken patiënt en een risicoanalyse van de context uitvoeren. Rekening houdend daarmee wordt bepaald of de zorg al dan
ou non être dispensés par un non-infirmier » (Doc. parl., Chambre, niet door een niet-verpleegkundige kan verstrekt worden » (Parl. St.,
2020-2021, DOC 55-1618/001, pp. 5-6). Kamer, 2020-2021, DOC 55-1618/001, pp. 5-6).
B.14.4. En ce qui concerne la formation que reçoivent les personnes B.14.4. Met betrekking tot de opleiding die de door de wet gemachtigde
légalement habilitées, les travaux préparatoires indiquent encore que personen krijgen, wordt nog vermeld :
: « En vue de garantir la qualité des soins, les personnes habilitées « Om de zorgkwaliteit te waarborgen, volgen de door dit wetsvoorstel
par la présente loi suivent une formation portant à la fois sur les gemachtigde personen een opleiding die zowel op de specifieke
activités infirmières spécifiques qu'elles devront accomplir et sur la verpleegkundige activiteiten die ze zullen moeten uitoefenen als op de
sécurité sanitaire du contexte de soins. sanitaire veiligheid van de zorgcontext betrekking heeft.
L'infirmier coordinateur veille à ce que les connaissances et De coördinerend verpleegkundige verzekert zich ervan dat er effectief
l'expertise soient effectivement suffisantes et prévoit le cas échéant voldoende kennis en expertise is en voorziet in voorkomend geval in
une formation adaptée en fonction de la formation préalable et des een aangepaste opleiding naargelang de vooropleiding en de
compétences des personnes auxquelles les tâches sont déléguées » (Doc. vaardigheden van de personen aan wie de taken gedelegeerd worden »
parl., Chambre, 2020-2021, ibid., p. 6). (ibid., p. 6).
« [...]si la proposition de loi à l'examen réglemente délibérément la « [...] het wetsvoorstel regelt bewust op zeer algemene wijze de
formation de manière très générale, c'est précisément en raison de la opleiding, precies omwille van de grote variatie en ook omdat het gaat
grande variété des situations et aussi parce qu'il s'agit d'une
réglementation extrêmement urgente. Il souligne également que om een uiterst dringende regeling. Er wordt ook onderstreept dat het
l'intention n'est pas que cette formation soit source de tracasseries niet de bedoeling is dat deze opleiding gepaard gaat met
administratives » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1618/003, p. administratieve beslommeringen » (Parl. St., Kamer, 2020-2021, DOC
21). 55-1618/003, p. 21).
B.15. Il résulte de ce qui précède que la loi du 6 novembre 2020 n'est B.15. Uit het voorgaande volgt dat de wet van 6 november 2020 slechts
applicable que temporairement et qu'elle a pour but de contribuer à la tijdelijk van toepassing is en als bedoeling heeft om bij te dragen
maîtrise de la phase aiguë d'une crise sanitaire exceptionnellement aan het beheersen van de acute fase van een uitzonderlijk ernstige
grave. Elle tend en particulier à soulager le personnel soignant gezondheidscrisis. Zij beoogt meer bepaald het overbevraagde
extrêmement sollicité, en permettant, temporairement et à des verpleegkundige personeel te ontlasten door tijdelijk en onder strikte
conditions strictes, que les activités visées à l'article 46 de la loi voorwaarden toe te laten dat de in artikel 46 van de gecoördineerde
coordonnée du 10 mai 2015 soient aussi exercées par des personnes qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire. Le législateur entend ainsi prévenir l'absentéisme pour maladie qui pourrait résulter d'une surcharge structurelle du personnel infirmier pendant la crise sanitaire actuelle, dès lors qu'une telle situation serait plus susceptible de mettre la santé publique en péril que les mesures attaquées. La loi du 6 novembre 2020 n'implique par contre nullement que ces activités pourraient être exercées par des personnes qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire au-delà de sa durée de validité, et encore moins après cette crise sanitaire. Dans ces circonstances, elle ne réduit pas le degré de protection du droit à la protection de la santé, mais, au contraire, elle protège ce droit. La Cour ne doit donc pas examiner si elle est justifiée par des motifs d'intérêt général. B.16. Le moyen unique, en sa seconde branche, n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 1er avril 2021. Le greffier, F. Meersschaut Le président, wet van 10 mei 2015 bedoelde handelingen ook kunnen worden gesteld door personen die daarvoor wettelijk niet bevoegd zijn. Daarmee wil zij de ziekte-uitval die het gevolg zou kunnen zijn van een structurele overbelasting van het verplegend personeel tijdens de huidige gezondheidscrisis vermijden, aangezien veeleer een dergelijke situatie van aard zou zijn de volksgezondheid in het gedrang te brengen dan de bestreden maatregelen. De wet van 6 november 2020 heeft daarentegen geenszins als gevolg dat die handelingen ook na afloop van de geldigheidsduur ervan, laat staan na afloop van die gezondheidscrisis, nog zouden mogen worden gesteld door personen die daarvoor wettelijk niet bevoegd zijn. In die omstandigheden vermindert zij het beschermingsniveau van het recht op bescherming van de gezondheid niet, maar beschermt zij dat recht veeleer. Bijgevolg dient het Hof niet te onderzoeken of zij wordt verantwoord door redenen van algemeen belang. B.16. Het tweede onderdeel van het enige middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 1 april 2021. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^