← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 158/2020 du 26 novembre 2020 Numéro du rôle : 7230 En cause
: les questions préjudicielles concernant l'article 5 de la loi du 10 février 2003 « relative à la responsabilité
des et pour les membres du personnel au servic La Cour constitutionnelle, composée des
présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. Merc(...)"
Extrait de l'arrêt n° 158/2020 du 26 novembre 2020 Numéro du rôle : 7230 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 5 de la loi du 10 février 2003 « relative à la responsabilité des et pour les membres du personnel au servic La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. Merc(...) | Uittreksel uit arrest nr. 158/2020 van 26 november 2020 Rolnummer 7230 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 « betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare recht Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 158/2020 du 26 novembre 2020 | Uittreksel uit arrest nr. 158/2020 van 26 november 2020 |
Numéro du rôle : 7230 | Rolnummer 7230 |
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 5 de la | In zake : de prejudiciële vragen over artikel 5 van de wet van 10 |
loi du 10 février 2003 « relative à la responsabilité des et pour les | februari 2003 « betreffende de aansprakelijkheid van en voor |
membres du personnel au service des personnes publiques », posées par | personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen », gesteld door |
le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. | de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. | samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de |
Merckx-Van Goey, R. Leysen, M. Pâques, Y. Kherbache et T. Detienne, | rechters T. Merckx-Van Goey, R. Leysen, M. Pâques, Y. Kherbache en T. |
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. | Detienne, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
Daoût, | voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
Par jugement du 5 juin 2019, dont l'expédition est parvenue au greffe | Bij vonnis van 5 juni 2019, waarvan de expeditie ter griffie van het |
de la Cour le 11 juillet 2019, le Tribunal de première instance | Hof is ingekomen op 11 juli 2019, heeft de Franstalige Rechtbank van |
francophone de Bruxelles a posé les questions préjudicielles suivantes | eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
: « - L'article 5 de la loi du 10 février 2003 relative à la | « - Schendt artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 betreffende de |
responsabilité des agents des services publics viole-t-il les articles | aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare |
10 et 11 de la Constitution, lus seuls ou en combinaison avec | rechtspersonen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in |
l'article 6 de la Convention européenne de sauvegarde des droits de | samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag tot |
l'homme et des libertés fondamentales, en ce qu'il traite différemment | bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, |
les pouvoirs publics selon que ceux-ci ont formulé, ou non, une offre | in zoverre het de overheid verschillend behandelt naargelang zij al |
de règlement amiable avant l'introduction d'une action en dommages et | dan niet een minnelijke schikking heeft voorgesteld alvorens een |
intérêts ou d'une action récursoire contre un de leurs agents ?; | vordering tot schadevergoeding of een regresvordering in te stellen |
tegen een van haar ambtenaren ? | |
- L'article 5 de la loi du 10 février 2003 relative à la | - Schendt artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 betreffende de |
responsabilité des et pour les membres du personnel au service des | aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare |
personnes publiques viole-t-il les articles 10 et 11 de la | rechtspersonen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het |
Constitution en ce qu'il serait interprété de telle manière qu'il | zo zou worden geïnterpreteerd dat het zonder onderscheid van |
s'appliquerait indifféremment aux agents encore en fonction d'une | toepassing zou zijn op de ambtenaren die nog in dienst zijn van een |
personne publique et à ses anciens agents ?; | openbare rechtspersoon en op zijn voormalige ambtenaren ? |
- L'article 5 de la loi du 10 février 2003 relative à la | - Schendt artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 betreffende de |
responsabilité des et pour les membres du personnel au service des | aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare |
personnes publiques viole-t-il les articles 10 et 11 de la | rechtspersonen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het |
Constitution en ce qu'il contraint les personnes publiques au sens de | de openbare rechtspersonen in de zin van die wet ertoe verplicht een |
cette loi à proposer un règlement à l'amiable à un agent avant | minnelijke schikking voor te stellen aan een ambtenaar alvorens een |
d'entamer une action en dommages et intérêts contre celui-ci, alors | vordering tot schadevergoeding tegen die laatste in te stellen, |
que les personnes de droit privé n'ont pas cette obligation ?; et | terwijl de privaatrechtelijke personen niet daartoe verplicht zijn ? |
- L'article 5 de la loi du 10 février 2003 relative à la | - Schendt artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 betreffende de |
responsabilité des et pour les membres du personnel au service des | aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare |
personnes publiques viole-t-il les articles 10 et 11 de la | rechtspersonen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het |
Constitution en ce qu'il contraint les personnes publiques au sens de | de openbare rechtspersonen in de zin van die wet ertoe verplicht een |
cette loi à proposer un règlement à l'amiable à un agent avant | minnelijke schikking voor te stellen aan een ambtenaar alvorens een |
d'entamer une action en dommages et intérêts contre celui-ci dans le | vordering tot schadevergoeding tegen die laatste in te stellen wanneer |
cas où la réparation du dommage subi n'est pas de nature à dépasser la | de vergoeding van de geleden schade niet van dien aard is dat zij de |
capacité contributive de l'agent en cause ? ». | draagkracht van de in het geding zijnde ambtenaar overstijgt ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
Quant à la disposition en cause et à son contexte | Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan |
B.1.1. La loi du 10 février 2003 « relative à la responsabilité des et | B.1.1. De wet van 10 februari 2003 « betreffende de aansprakelijkheid |
pour les membres du personnel au service des personnes publiques » | van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen » |
(ci-après : la loi du 10 février 2003) a pour objet d'« introduire un | (hierna : de wet van 10 februari 2003) beoogt « een nieuwe regeling in |
nouveau régime de responsabilité civile personnelle à l'égard du | te voeren betreffende de persoonlijke burgerrechtelijke |
membre du personnel au service de l'autorité pour les fautes qu'il | aansprakelijkheid van het personeelslid in dienst van de overheid voor |
commet dans l'exercice de ses fonctions » (Doc. parl., Chambre, | fouten die het begaat in de uitoefening van zijn ambt » (Parl. St., |
2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 4). Aux termes de l'exposé des motifs, | Kamer, 2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 4). Luidens de memorie van |
le régime de responsabilité qu'elle institue « est conforme au régime | toelichting is de daarbij ingevoerde aansprakelijkheidsregeling « |
conform met de aansprakelijkheidsregeling die van toepassing is op de | |
de responsabilité qui est applicable aux travailleurs contractuels en | contractuele werknemers in het algemeen en houdt [die] tevens rekening |
général et tient également compte du régime de responsabilité des | met de aansprakelijkheidsregeling voor de politieambtenaren [...] en |
fonctionnaires de police [...] et des militaires [...] » (ibid.). | militairen [...] » (ibid.). |
B.1.2. L'article 5, en cause, de la loi du 10 février 2003 contraint la personne publique qui souhaite exercer une action en dommages et intérêts ou une action récursoire contre un membre de son personnel à lui faire préalablement une offre de règlement amiable : « L'action en dommages et intérêts ainsi que l'action récursoire exercée par une personne publique contre un membre de son personnel, n'est recevable que si elle est précédée d'une offre de règlement amiable faite au défendeur. Les personnes publiques peuvent décider que le dommage ne doit être réparé qu'en partie ». | B.1.2. Het in het geding zijnde artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 verplicht de openbare rechtspersoon die een vordering tot schadeloosstelling of een regresvordering wil instellen tegen een lid van zijn personeel, hem vooraf een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren : « De vordering schadeloosstelling of de regresvordering ingesteld door openbare rechtspersonen tegen hun personeelsleden is slechts in rechte ontvankelijk, indien zij wordt voorafgegaan door een aanbod tot minnelijke schikking aan de verweerder. Openbare rechtspersonen kunnen beslissen dat de schade slechts gedeeltelijk moet worden vergoed ». |
B.1.3. En commission du Sénat, le ministre de la Fonction publique et | B.1.3. In de Senaatscommissie heeft de minister van Ambtenarenzaken en |
de la Modernisation de l'administration a affirmé, au sujet de | Modernisering van de openbare besturen in verband met het nagestreefde |
l'objectif poursuivi : | doel verklaard : |
« Cette disposition est inspirée par la volonté de réduire le nombre | « Deze keuze wordt aan de ene kant ingegeven door de zorg om het |
de cas de recours portés devant le juge et elle permet d'instaurer | verhaal op de rechter te beperken. Aan de andere kant wordt via het |
invoeren van een verplicht dadingsvoorstel, een gelijke behandeling | |
l'égalité de traitement par rapport au personnel militaire et au | met de militairen en het politiepersoneel, ten aanzien van wie reeds |
personnel de la police, dont le statut prévoit déjà une disposition | een gelijkaardige bepaling van toepassing is, ingevoerd » (Parl. St., |
similaire » (Doc. parl., Sénat, 2002-2003, n° 2-1357/3, p. 5). | Senaat, 2002-2003, nr. 2-1357/3, p. 5). |
B.1.4. Le projet de loi prévoyait l'obligation, pour l'autorité, de | B.1.4. Het wetsontwerp voorzag in de verplichting, voor de overheid, |
formuler une « offre de transaction » avant d'exercer une action en | een « voorstel tot dading » te formuleren alvorens een |
responsabilité contre un membre de son personnel : | aansprakelijkheidsvordering in te stellen tegen een lid van haar personeel : |
« [L'article 5 du projet] requiert que l'autorité fasse une | « [Artikel 5 van het ontwerp] vereist dat de overheid een voorstel tot |
proposition de transaction. L'objectif de cette disposition est | |
d'éviter autant que possible l'intervention du juge, qui est déjà | dading formuleert. De bedoeling van deze bepaling is zoveel mogelijk |
surchargé, et de résoudre les différends à l'amiable. Une proposition | de tussenkomst van de reeds overbevraagde rechter te vermijden en de |
obligatoire de transaction est également prévue dans la loi sur la | geschillen in der minne op te lossen. Ook in de wet op het politieambt |
fonction de police (article 49, § 1er) et dans la loi relative aux | (artikel 49, § 1) en in de wet inzake de rechtstoestanden van het |
statuts du personnel militaire (article 93, § 1er). La disposition | militair personeel (artikel 93, § 1) is een verplicht voorstel tot |
dans la loi relative aux statuts des militaires qui institue | dading voorzien. De bepaling in de wet inzake de rechtstoestanden van |
l'obligation de faire précéder une action en justice d'une proposition | het militair personeel die de verplichting instelt om een |
de transaction a été estimée, par la Cour d'Arbitrage, conforme au | rechtsvordering te laten voorafgaan door een voorstel tot dading, |
werd, door het Arbitragehof, conform bevonden met het | |
principe d'égalité (Cour d'Arbitrage n° 29/2000 du 21 mars 2000). | gelijkheidsbeginsel (Arbitragehof nr. 29/2000 van 21 maart 2000). |
Tant dans le cas où l'autorité réclamerait des dommages et intérêts au | Zowel in het geval de overheid van het statutaire of andere |
membre du personnel statutaire ou autre, que dans le cas où l'autorité | personeelslid vergoeding vordert van de door haar zelf geleden schade |
introduirait une action récursoire, celle-ci peut décider que le membre du personnel ne doit réparer le dommage que partiellement. A la base d'une telle décision se trouvent une évaluation et un examen méticuleux. L'autorité devra motiver sa décision et veiller au traitement similaire des cas similaires. La possibilité d'une indemnisation partielle ou d'une action récursoire partielle est également prévue dans la loi sur la police (article 48, § 1er) et dans la loi relative aux statuts du personnel militaire (article 93, § 1er). En réponse au Conseil d'Etat, il faut également préciser que | als wanneer zij een regresvordering instelt, kan zij beslissen dat het personeelslid de schade slechts gedeeltelijk moet vergoeden. Aan de grondslag van zodanige beslissing, ligt een zorgvuldige evaluatie en afweging van alle concrete omstandigheden van het schadegeval. De overheid zal haar beslissing moeten motiveren en waken over een gelijke behandeling van gelijke gevallen. Ook in de wet op het politieambt (artikel 48, § 1) en in de wet inzake de rechtstoestanden van het militair personeel (artikel 93, § 1) is de mogelijkheid van een slechts gedeeltelijke schadeloosstelling en een slechts gedeeltelijk regres voorzien. Als antwoord aan de Raad van State, dient ook te worden verduidelijkt |
l'obligation de formuler une offre de transaction dans le chef de la | dat de verplichting om een aanbod tot dading in hoofde van de openbare |
personne publique laisse à cette dernière une marge d'appréciation sur | rechtspersoon te formuleren aan deze laatste een appreciatiemarge laat |
l'importance de la concession de la transaction. En outre, une telle | wat betreft de omvang van de toegeving voorgesteld in het aanbod tot |
obligation est déjà présente dans la loi du 5 août 1992 sur la | dading. Bovendien is al zo'n verplichting opgenomen in de wet van 5 |
fonction de police et dans la loi du 20 mai 1994 relative aux statuts | augustus 1992 over het politieambt en in de wet van 20 mei 1994 inzake |
du personnel militaire. Par conséquent, il est important que l'agent | de rechtstoestanden van het militair personeel. Bijgevolg is het |
soit assuré d'être traité de la même manière que les policiers et les | belangrijk dat het personeelslid ervan verzekerd wordt op dezelfde |
militaires dès l'instant où une action en dommages et intérêts ou une | manier te worden behandeld als de politieagent en de militair zodra |
action récursoire est intentée. | een eis tot schadevergoeding of een regresvordering wordt ingeleid. |
Si une transaction ne peut pas être conclue, c'est au juge de décider. | Kan geen dading bereikt worden, dan beslist de rechter. In de aldus |
Dans l'action ainsi intentée, l'autorité n'est plus liée par sa | ingeleide rechtsvordering is de overheid niet meer gebonden door zijn |
proposition de transaction » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC | voorstel van dading » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC 50-1736/001, |
50-1736/001, pp. 25-26). | pp. 25-26). |
En réponse à la proposition d'un député de remplacer la notion de « | In antwoord op het voorstel van een volksvertegenwoordiger om het |
transaction » par la notion de « règlement amiable », aux motifs « | begrip « dading » te vervangen door het begrip « minnelijke schikking |
qu'une transaction suppose que les deux parties fassent des | », om reden dat « een dading veronderstelt dat beide partijen |
concessions en vue d'arriver à un accord » et qu'« une autorité | toegevingen doen om tot een akkoord te komen » en dat « een door |
contrainte de respecter toutes sortes de prescriptions ne sera pas en | allerhande voorschriften gebonden overheid [...] niet in staat [zal] |
mesure de transiger dans tous les dossiers » (Doc. parl., Chambre, | zijn in elk dossier tot een vergelijk te komen » (Parl. St., Kamer, |
2002-2003, DOC 50-1736/003, p. 7), le ministre de la Fonction publique | 2002-2003, DOC 50-1736/003, p. 7), heeft de minister van |
et de la Modernisation de l'administration a apporté les explications | Ambtenarenzaken en Modernisering van de openbare besturen de volgende |
suivantes : | uitleg gegeven : |
« Le ministre admet que, d'un point de vue légistique, la notion de ' | « De minister geeft toe dat de term ' minnelijke schikking ' |
règlement amiable ' mérite peut-être la préférence à la notion de ' | juridisch-technisch wellicht de voorkeur geniet boven de term ' dading |
transaction '. Cette dernière a cependant été retenue pour des raisons | '. Deze laatste werd echter weerhouden met het oog op een uniforme |
d'uniformité terminologique (cf. article 49 de la loi sur la fonction | terminologie (cfr. artikel 49 van de wet op het politieambt). De |
de police). Le collaborateur du ministre souligne que l'introduction | medewerker van de minister wijst erop dat het invoeren van de notie ' |
de la notion de ' règlement amiable ' pourrait donner l'impression | minnelijke schikking ' de indruk zou kunnen wekken dat een nieuwe |
qu'une nouvelle inégalité est instaurée entre les militaires et les | ongelijkheid zou worden ingevoerd tussen de militairen en de |
fonctionnaires de police, d'une part, et les autres fonctionnaires, | politieambtenaren, enerzijds, en de andere ambtenaren, anderzijds. |
d'autre part. On pourrait toutefois rétorquer qu'en raison de leurs tâches | Hiertegen zou kunnen aangevoerd worden dat - ingevolge hun specifieke |
spécifiques, ces deux catégories doivent bénéficier d'une protection | taken - de bescherming van deze beide categorieën ruimer dient te zijn |
plus étendue, ce qui justifie le traitement inégal » (ibid., p. 8). | zodat de ongelijke behandeling verantwoord is » (ibid., p. 8). |
A la suite d'un amendement introduit en commission de la Chambre, les | Ingevolge een amendement ingediend in de Kamercommissie zijn de |
mots « offre de transaction » ont finalement été remplacés par les | woorden « voorstel tot dading » uiteindelijk vervangen door de woorden |
mots « offre de règlement amiable ». | « aanbod tot minnelijke schikking ». |
Quant à la première question préjudicielle | Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag |
B.2. Par la première question préjudicielle, le juge a quo interroge | B.2. Met de eerste prejudiciële vraag stelt de verwijzende rechter aan |
la Cour sur la compatibilité de la disposition en cause avec les | het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde |
articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison ou non avec | bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in |
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce | samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de |
qu'elle traite différemment les personnes publiques, selon que | rechten van de mens, in zoverre zij de openbare rechtspersonen |
celles-ci ont formulé ou non une offre de règlement amiable avant | verschillend behandelt naargelang die al dan niet een aanbod tot |
minnelijke schikking hebben geformuleerd vooraleer een vordering tot | |
d'introduire une action en dommages et intérêts ou une action | schadeloosstelling of een regresvordering wordt ingesteld tegen een |
récursoire contre un membre de leur personnel. En effet, seules les | lid van hun personeel. Alleen van de openbare personen die een |
personnes publiques qui ont formulé une telle offre verront leur | dergelijk aanbod hebben geformuleerd, zal de vordering immers |
action déclarée recevable. | ontvankelijk worden verklaard. |
B.3.1. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée | B.3.1. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene |
générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit | draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong |
l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la | ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de |
non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de | niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en |
toutes les libertés, en ce compris ceux qui résultent des conventions | alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit |
internationales liant la Belgique. | internationale verdragen die België binden. |
B.3.2. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas | B.3.2. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet |
qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de | uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen |
personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et | wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium |
qu'elle soit raisonnablement justifiée. | berust en het redelijk verantwoord is. |
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant | Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld |
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la | rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel |
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de | en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van |
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas | gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat |
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés | er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de |
et le but visé. | aangewende middelen en het beoogde doel. |
B.4.1. L'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des | B.4.1. Artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van |
droits de l'homme garantit le droit d'accès à un juge compétent : | de mens waarborgt het recht op toegang tot een bevoegde rechter : |
« Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue | « Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen |
équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable, par un | of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde |
tribunal indépendant et impartial, établi par la loi, qui décidera, | strafvervolging heeft eenieder recht op een eerlijke en openbare |
soit des contestations sur ses droits et obligations de caractère | behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een |
civil, soit du bien-fondé de toute accusation en matière pénale | onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie welke bij de wet |
dirigée contre elle. Le jugement doit être rendu publiquement, mais | is ingesteld. Het vonnis moet in het openbaar worden gewezen maar de |
l'accès de la salle d'audience peut être interdit à la presse et au | toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden |
public pendant la totalité ou une partie du procès dans l'intérêt de | ontzegd gedurende het gehele proces of een deel daarvan, in het belang |
la moralité, de l'ordre public ou de la sécurité nationale dans une | van de goede zeden, van de openbare orde of 's lands veiligheid in een |
société démocratique, lorsque les intérêts des mineurs ou la | democratische samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de |
protection de la vie privée des parties au procès l'exigent, ou dans | bescherming van het privé leven van partijen bij het proces dit eisen |
la mesure jugée strictement nécessaire par le tribunal, lorsque dans | of, in die mate als door de rechter onder bepaalde omstandigheden |
des circonstances spéciales la publicité serait de nature à porter | strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer openbaarmaking de |
atteinte aux intérêts de la justice ». | belangen van de rechtspraak zou schaden ». |
B.4.2. Le droit d'accès au juge n'est pas absolu et peut être soumis à | B.4.2. Het recht op toegang tot de rechter is niet absoluut en kan |
des conditions de recevabilité (CEDH, 19 juin 2001, Kreuz c. Pologne, | onderworpen worden aan ontvankelijkheidsvoorwaarden (EHRM, 19 juni |
§ 54; 11 octobre 2001, Rodriguez Valin c. Espagne, § 22; 10 janvier | 2001, Kreuz t. Polen, § 54; 11 oktober 2001, Rodriguez Valin t. |
2006, Teltronic-CATV c. Pologne, § 47). Ces limitations ne peuvent | Spanje, § 22; 10 januari 2006, Teltronic-CATV t. Polen, § 47). Die |
beperkingen mogen geen afbreuk doen aan de essentie zelf van het recht | |
porter atteinte à la substance même du droit d'accès au juge (CEDH, 12 | op toegang tot de rechter (EHRM, 12 november 2002, Zvolsk[00fd] en |
novembre 2002, Zvolsky et Zvolskß c. République tchèque, § 47; 2 juin | Zvolskß t. Tsjechische Republiek, § 47; 2 juni 2016, Papaioannou t. |
2016, Papaioannou c. Grèce, § 40). Elles doivent aussi poursuivre un | Griekenland, § 40). Zij moeten ook een gewettigd doel nastreven en |
objectif légitime et être raisonnablement proportionnées à cet | redelijk evenredig zijn met dat doel (EHRM, |
objectif (CEDH, 24 février 2009, L'Erablière ASBL c. Belgique, § 35; | 24 februari 2009, L'Erablière ASBL t. België, § 35; 10 maart 2009, |
10 mars 2009, Anakomba Yula c. Belgique, § 31; 16 juillet 2009, | Anakomba Yula t. België, § 31; 16 juli 2009, Christodoulou t. |
Christodoulou c. Grèce, § 22; 29 mars 2011, R.T.B.F. c. Belgique, § | Griekenland, § 22; 29 maart 2011, R.T.B.F. t. België, § 69; grote |
69; grande chambre, 5 avril 2018, Zubac c. Croatie, § 78). Par | kamer, 5 april 2018, Zubac t. Kroatië, § 78). De toepassing van de |
ailleurs, l'application des conditions de recevabilité telles qu'elles | ontvankelijkheidsvoorwaarden zoals zij zijn bepaald in het |
sont prévues par le droit applicable est compatible avec le principe | toepasselijke recht, is overigens in overeenstemming met het beginsel |
de la prééminence du droit (CEDH, Zubac c. Croatie, précité, § § 96 et | van de rechtsstaat (EHRM, Zubac t. Kroatië, voormeld, § § 96 en 123). |
123). B.4.3. Selon la Cour européenne des droits de l'homme, le droit | B.4.3. Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens kan het |
d'accès au juge peut être subordonné, dans certaines circonstances, à | recht op toegang tot de rechter in sommige omstandigheden afhankelijk |
une obligation de mener une procédure de règlement amiable avant | worden gemaakt van een verplichting om een procedure van minnelijke |
d'introduire une action en indemnisation devant le juge compétent, une | schikking te voeren alvorens een vordering tot schadevergoeding voor |
telle obligation poursuivant un objectif légitime, à savoir garantir | de bevoegde rechter in te stellen, waarbij een dergelijke verplichting |
le principe d'économie de la procédure et permettant aux parties de | een gewettigd doel nastreeft, namelijk het beginsel van de |
régler efficacement leurs différends, sans intervention des tribunaux | proceseconomie waarborgen, en de partijen toelaat hun geschillen |
(CEDH, 26 mars 2015, Momilovi c. Croatie, § 46). | doeltreffend te regelen zonder optreden van de rechtbanken (EHRM, 26 |
maart 2015, Momilovi t. Kroatië, § 46). | |
B.5. Il ressort des travaux préparatoires cités en B.1.3 que la | B.5. Uit de in B.1.3 aangehaalde parlementaire voorbereiding blijkt |
disposition en cause vise à « éviter autant que possible | dat de in het geding zijnde bepaling ertoe strekt « zoveel mogelijk de |
l'intervention du juge, qui est déjà surchargé, et [à] résoudre les | tussenkomst van de reeds overbevraagde rechter te vermijden en de |
différends à l'amiable » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC | geschillen in der minne op te lossen » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, |
50-1736/001, p. 25). Un tel objectif est légitime (CEDH, Momilovi c. | DOC 50-1736/001, p. 25). Een dergelijk doel is gewettigd (EHRM, |
Croatie, précité, § 46). L'obligation de formuler une offre de règlement amiable avant d'introduire une action en justice est pertinente, eu égard à cet objectif. Contrairement à ce que soutient la partie demanderesse devant le juge a quo, l'absence de règles particulières en ce qui concerne la portée et les modalités d'une telle offre de règlement amiable ne prive pas cette offre de toute utilité et n'implique pas que les personnes publiques concernées puissent se contenter de présenter des offres purement formelles, sans réelle volonté d'aboutir | Momilovi t. Kroatië, voormeld, § 46). De verplichting om een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren alvorens een rechtsvordering in te stellen, is relevant, gelet op dat doel. In tegenstelling tot wat de eisende partij voor de verwijzende rechter aanvoert, impliceert de ontstentenis van bijzondere regels in verband met de draagwijdte en de voorwaarden van een dergelijk aanbod tot minnelijke schikking niet dat dit aanbod elk nut verliest, noch dat de betrokken openbare rechtspersonen zich ertoe zouden kunnen beperken louter formele voorstellen te formuleren, zonder werkelijk te willen komen tot een akkoord. De openbare rechtspersonen zijn immers ertoe gehouden te handelen in overeenstemming met de beginselen van |
à un accord. En effet, les personnes publiques sont tenues d'agir | behoorlijk bestuur. Zoals in de in B.1.3 aangehaalde parlementaire |
conformément aux principes de bonne administration. Comme l'indiquent | voorbereiding wordt aangegeven « [ligt] aan de grondslag van zodanige |
les travaux préparatoires cités en B.1.3, « à la base d'une telle | beslissing [...] een zorgvuldige evaluatie en afweging van alle |
décision se trouvent une évaluation et un examen méticuleux. | concrete omstandigheden van het schadegeval. De overheid zal haar |
L'autorité devra motiver sa décision et veiller au traitement | beslissing moeten motiveren en waken over een gelijke behandeling van |
similaire des cas similaires » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 26). B.6. La différence de traitement n'emporte pas de conséquences disproportionnées en ce qui concerne les droits des personnes publiques concernées, eu égard à l'objectif poursuivi. En effet, la disposition en cause impose uniquement à la personne publique d'adresser une offre de règlement amiable à l'agent avant d'introduire une action en justice, dès lors qu'aucune modalité spécifique ni aucun délai ne s'imposent à elle à cet effet. La personne publique est libre de décider de l'offre de règlement amiable qu'elle formule. En particulier, elle n'est pas tenue de renoncer à une partie de ses prétentions et peut demander la réparation intégrale | gelijke gevallen » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 26). B.6. Het verschil in behandeling houdt geen onevenredige gevolgen in wat betreft de rechten van de betrokken openbare rechtspersonen, gelet op het nagestreefde doel. De in het geding zijnde bepaling legt immers aan de openbare rechtspersoon alleen de verplichting op om een aanbod tot minnelijke schikking aan de ambtenaar te formuleren alvorens een rechtsvordering in te stellen, aangezien geen enkele specifieke nadere regel, noch enige termijn daartoe voor haar geldt. De openbare rechtspersoon is vrij om te beslissen over het aanbod tot minnelijke schikking dat hij formuleert. In het bijzonder is hij niet ertoe gehouden af te zien van een deel van zijn aanspraken en kan hij de integrale vergoeding van de geleden schade vorderen. Ten slotte, indien niet wordt ingegaan op het |
du dommage subi. Enfin, si l'offre de règlement amiable n'est pas | aanbod tot minnelijke schikking, kan de openbare rechtspersoon in |
acceptée, la personne publique peut agir en justice, sans être liée | rechte optreden, zonder te zijn gebonden door de inhoud van het |
par le contenu de l'offre préalable (ibid.). | voorafgaande aanbod (ibid.). |
Pour le surplus, la partie demanderesse devant le juge a quo ne | Voor het overige toont de eisende partij voor de verwijzende rechter |
démontre pas que les délais de prescription applicables aux actions | niet aan dat de op de betrokken vorderingen toepasselijke |
concernées, tels qu'ils sont prévus en droit commun, seraient à ce | verjaringstermijnen, zoals die in het gemeen recht zijn bepaald, |
point brefs que le législateur aurait dû prévoir un mécanisme de | dermate kort zouden zijn dat de wetgever had moeten voorzien in een |
suspension ou d'interruption de la prescription pour permettre aux | mechanisme om de verjaring te schorsen of te stuiten teneinde de |
parties de négocier. | partijen in staat te stellen om te onderhandelen. |
B.7. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.7. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Quant à la deuxième question préjudicielle | Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag |
B.8. Par la deuxième question préjudicielle, le juge a quo interroge | B.8. Met de tweede prejudiciële vraag stelt de verwijzende rechter aan |
la Cour sur la compatibilité de la disposition en cause avec les | het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde |
articles 10 et 11 de la Constitution, dans l'interprétation selon | bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in die |
laquelle elle s'appliquerait indistinctement aux membres du personnel | interpretatie dat zij zonder onderscheid van toepassing zou zijn op de |
d'une personne publique qui sont encore en fonction et à ceux qui ne | personeelsleden van een openbare rechtspersoon die nog in dienst zijn |
le sont plus. | en op diegenen die dat niet meer zijn. |
B.9. Le principe d'égalité et de non-discrimination, tel qu'il est | B.9. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, zoals |
garanti par les articles 10 et 11 de la Constitution, s'oppose à ce | gewaarborgd door de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, verzet zich |
que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une | ertegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de |
justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant | betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op |
dans des situations qui, au regard de la mesure critiquée, sont | identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke |
essentiellement différentes. | verantwoording bestaat. |
B.10. Il appartient en règle à la juridiction a quo d'interpréter les | B.10. Het staat in de regel aan het verwijzende rechtscollege de |
dispositions qu'elle applique, sous réserve d'une lecture | bepalingen te interpreteren die het toepast, onder voorbehoud van een |
manifestement erronée de celles-ci. En l'espèce, l'interprétation du | kennelijk verkeerde lezing ervan. Te dezen is de interpretatie van de |
juge a quo, selon laquelle la loi du 10 février 2003 s'applique | verwijzende rechter, volgens welke de wet van 10 februari 2003 zonder |
onderscheid van toepassing is op de ambtenaren van een openbare | |
indistinctement aux agents d'une personne publique qui sont encore en | rechtspersoon die nog in dienst zijn en op diegenen die dat niet meer |
fonction et à ceux qui ne le sont plus, n'est pas manifestement | zijn, niet kennelijk verkeerd en leidt de parlementaire voorbereiding |
erronée et les travaux préparatoires de la loi du 10 février 2003 qui sont cités par la partie demanderesse devant le juge a quo ne conduisent pas à une autre conclusion. B.11. Dès lors que la responsabilité des deux catégories d'agents mentionnées en B.9 peut être engagée pour certains dommages causés par eux dans l'exercice de leurs fonctions, il est pertinent, eu égard à l'objectif mentionné en B.1.3, de soumettre la personne publique à l'obligation de faire une offre de règlement amiable en ce qui concerne ces deux catégories d'agents. B.12. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la troisième question préjudicielle B.13. Par la troisième question préjudicielle, le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de la disposition en cause avec les | van de wet van 10 februari 2003 waarnaar de eisende partij voor de verwijzende rechter verwijst, niet tot een andere conclusie. B.11. Daar de twee in B.9 vermelde categorieën van ambtenaren aansprakelijk kunnen worden gesteld voor bepaalde schade die door hen wordt veroorzaakt tijdens de uitoefening van hun ambt, is het, rekening houdend met het in B.1.3 vermelde doel, relevant de openbare rechtspersonen ertoe te verplichten een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren ten aanzien van die twee categorieën van ambtenaren. B.12. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de derde prejudiciële vraag B.13. Met de derde prejudiciële vraag stelt de verwijzende rechter aan het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde |
articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'elle contraint les | bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre zij de |
personnes publiques, au sens de la loi du 10 février 2003, à proposer | openbare rechtspersonen, in de zin van de wet van 10 februari 2003, |
un règlement amiable aux membres de leur personnel avant d'introduire | ertoe verplicht een minnelijke schikking voor te stellen aan hun |
une action en dommages et intérêts contre ceux-ci, alors que les | personeelsleden alvorens een vordering tot schadevergoeding tegen hen |
personnes de droit privé n'ont pas cette obligation. | in te stellen, terwijl de privaatrechtelijke personen die verplichting niet hebben. |
B.14. Certes, l'objectif de la loi du 10 février 2003 est d'aligner, | B.14. Het doel van de wet van 10 februari 2003 bestaat er weliswaar in |
dans une certaine mesure, le régime de responsabilité des membres du | in zekere mate de aansprakelijkheidsregeling voor de personeelsleden |
personnel des personnes publiques sur le régime applicable aux | van de openbare rechtspersonen af te stemmen op de regeling die van |
toepassing is op de contractuele werknemers in het algemeen, zoals is | |
travailleurs contractuels en général, comme il est dit en B.1.1. | vermeld in B.1.1. Aldus, volgens de memorie van toelichting, strekt de |
Ainsi, selon l'exposé des motifs, la loi vise principalement à | wet voornamelijk ertoe de door het Hof afgekeurde discriminaties |
supprimer les discriminations censurées par la Cour entre les régimes | tussen de stelsels van burgerrechtelijke aansprakelijkheid die |
de responsabilité civile qui sont respectivement applicables aux | respectievelijk van toepassing zijn op de statutaire ambtenaren van de |
agents statutaires des personnes publiques et aux agents contractuels | openbare rechtspersonen en op de contractuele werknemers in de |
dans les secteurs public et privé (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC | openbare en private sectoren weg te werken (Parl. St., Kamer, |
50-1736/001, p. 4). Il ne s'en déduit pas qu'en ce qui concerne plus | 2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 4). Hieruit vloeit niet voort dat, ten |
particulièrement la disposition en cause, le législateur aurait visé | aanzien van inzonderheid de in het geding zijnde bepaling, de wetgever |
un alignement complet des régimes de responsabilité applicables | een volledige afstemming zou hebben beoogd van de |
aansprakelijkheidsstelsels die respectievelijk van toepassing zijn in | |
respectivement dans le secteur public et dans le secteur privé. Au | de openbare sector en in de private sector. Integendeel, uit de |
contraire, il ressort des travaux préparatoires que la loi du 10 | parlementaire voorbereiding blijkt dat de wet van 10 februari 2003 |
février 2003 tend précisément à instaurer une égalité de traitement « | precies ertoe strekt een gelijke behandeling in te voeren « met de |
par rapport au personnel militaire et au personnel de la police, dont | militairen en het politiepersoneel, ten aanzien van wie reeds een |
le statut prévoit déjà une disposition similaire » (Doc. parl., Sénat, | gelijkaardige bepaling van toepassing is » (Parl. St., Senaat, |
2002-2003, n° 2-1357/3, p. 5). | 2002-2003, nr. 2-1357/3, p. 5). |
Eu égard à l'objectif mentionné en B.1.3, il est pertinent d'imposer | Gelet op het in B.1.3 vermelde doel is het pertinent aan de openbare |
aux personnes publiques l'obligation de faire une offre de règlement | rechtspersonen de verplichting op te leggen een aanbod tot minnelijke |
amiable avant d'introduire une action en dommages et intérêts ou une | schikking te formuleren alvorens een vordering tot schadevergoeding of |
action récursoire contre un membre de leur personnel. | een regresvordering in te stellen tegen een lid van hun personeel. |
B.15. Pour les mêmes motifs que ceux qui sont mentionnés en B.6, la | B.15. Om dezelfde redenen als die welke zijn vermeld in B.6, heeft het |
différence de traitement n'entraîne pas des conséquences | verschil in behandeling geen onevenredige gevolgen wat betreft de |
disproportionnées en ce qui concerne les droits des personnes | rechten van de betrokken openbare rechtspersonen, gelet op het |
publiques concernées, eu égard à l'objectif poursuivi. | nagestreefde doel. |
B.16. La troisième question préjudicielle appelle une réponse | B.16. De derde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden |
négative. | beantwoord. |
Quant à la quatrième question préjudicielle | Ten aanzien van de vierde prejudiciële vraag |
B.17. Par la quatrième question préjudicielle, le juge a quo interroge | B.17. Met de vierde prejudiciële vraag stelt de verwijzende rechter |
la Cour sur la compatibilité de la disposition en cause avec les | aan het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van de in het geding |
articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'elle contraint les | zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre |
personnes publiques à faire une offre de règlement amiable aux membres | zij de openbare rechtspersonen ertoe verplicht een aanbod tot |
de leur personnel avant d'introduire une action en dommages et | minnelijke schikking aan hun personeelsleden te formuleren alvorens |
intérêts contre ceux-ci, même lorsque la réparation du dommage subi | een vordering tot schadevergoeding tegen hen in te stellen, zelfs |
n'est pas de nature à dépasser la capacité contributive du membre du | wanneer het herstel van de geleden schade de draagkracht van het |
personnel. | personeelslid niet kan overstijgen. |
B.18. Il ressort de la question préjudicielle que la Cour est invitée à comparer, d'une part, les personnes publiques qui sont tenues de faire une offre de règlement amiable à un membre de leur personnel avant d'introduire une action en justice, dans l'hypothèse où la réparation du dommage est de nature à dépasser la capacité contributive du membre du personnel, et, d'autre part, les personnes publiques qui sont tenues de faire une offre analogue, dans l'hypothèse où la réparation du dommage n'est pas de nature à dépasser la capacité contributive de l'agent. Les personnes publiques sont tenues de faire une offre de règlement amiable dans les deux cas. | B.18. Uit de prejudiciële vraag blijkt dat het Hof wordt verzocht de openbare rechtspersonen die ertoe gehouden zijn een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren aan hun personeelslid alvorens een rechtsvordering in te stellen, in de hypothese dat het herstel van de schade de draagkracht van het personeelslid kan overstijgen, enerzijds, te vergelijken met de openbare rechtspersonen die ertoe gehouden zijn een vergelijkbaar aanbod te formuleren, in de hypothese dat het herstel van de schade de draagkracht van de ambtenaar niet kan overstijgen, anderzijds. De openbare rechtspersonen zijn ertoe gehouden in beide gevallen een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren. In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert wordt het Hof niet |
Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la Cour | verzocht de situatie van de openbare rechtspersonen die zijn |
n'est pas invitée à comparer la situation des personnes publiques | onderworpen aan de in het geding zijnde bepaling te vergelijken met |
soumises à la disposition en cause avec celle de l'Etat qui, avant | die van de Staat die, alvorens een rechtsvordering in te stellen tegen |
d'introduire une action en justice contre un militaire ayant causé un | een militair die de Staat of derden schade heeft berokkend tijdens de |
dommage à l'Etat ou à des tiers, dans l'exercice de ses fonctions, est | uitoefening van zijn ambt, ertoe gehouden is een voorstel tot dading |
tenu de faire une offre de transaction au militaire, sous peine de | aan de militair te formuleren, op straffe van niet-ontvankelijkheid |
l'irrecevabilité de l'action en justice, conformément à l'article 93, | van de rechtsvordering, overeenkomstig artikel 93, § 1, van de wet van |
§ 1er, de la loi du 20 mai 1994 « relative aux statuts du personnel de | 20 mei 1994 « inzake de rechtstoestanden van het personeel van |
la Défense ». | Defensie ». |
B.19. Compte tenu de l'objectif mentionné en B.1.3, il est | B.19. Gelet op het in B.1.3 vermelde doel is het redelijk verantwoord |
raisonnablement justifié de ne pas avoir nécessairement égard à la | dat niet noodzakelijkerwijs rekening gehouden wordt met de draagkracht |
capacité contributive de l'agent concerné. | van de betrokken ambtenaar. |
La circonstance que le législateur ait justifié l'obligation, pour | De omstandigheid dat de wetgever de verplichting, voor de Staat, om de |
l'Etat, de faire précéder l'action en justice exercée contre un | rechtsvordering die wordt ingesteld tegen een militair die, bij de |
militaire qui, dans l'exercice de ses fonctions, a causé un dommage à | uitoefening van zijn ambt, schade aan de Staat of derden heeft |
l'Etat ou à des tiers, d'une offre de transaction au défendeur pour | berokkend, te doen voorafgaan door een voorstel tot dading aan de |
que cette action soit recevable, conformément à l'article 93, § 1er, | verweerder, opdat die vordering ontvankelijk zou zijn overeenkomstig |
de la loi du 20 mai 1994 « relative aux statuts du personnel de la | artikel 93, § 1, van de wet van 20 mei 1994 « inzake de |
Défense », par le fait que le dommage excède souvent la capacité | rechtstoestanden van het personeel van Defensie », heeft verantwoord |
contributive de l'agent, ainsi que la Cour l'a constaté par l'arrêt n° | door het feit dat de schade vaak de draagkracht van de ambtenaar |
overstijgt, zoals het Hof dat heeft vastgesteld in het arrest nr. | |
29/2000 du 21 mars 2000, ne conduit pas à une autre conclusion. | 29/2000 van 21 maart 2000, leidt niet tot een andere conclusie. |
B.20. La quatrième question préjudicielle appelle une réponse | B.20. De vierde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden |
négative. | beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 5 de la loi du 10 février 2003 « relative à la | Artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 « betreffende de |
responsabilité des et pour les membres du personnel au service des | aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare |
personnes publiques » ne viole pas les articles 10 et 11 de la | rechtspersonen » schendt niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, |
Constitution, lus en combinaison ou non avec l'article 6 de la | al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees |
Convention européenne des droits de l'homme. | Verdrag voor de rechten van de mens. |
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 26 novembre 2020. | op 26 november 2020. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | De voorzitter, |
F. Daoût | F. Daoût |