Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 32/2021 du 25 février 2021 Numéro du rôle : 7501 En cause : la demande de suspension de l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de justice da La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges J.-P. M(...)"
Extrait de l'arrêt n° 32/2021 du 25 février 2021 Numéro du rôle : 7501 En cause : la demande de suspension de l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de justice da La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges J.-P. M(...) Uittreksel uit arrest nr. 32/2021 van 25 februari 2021 Rolnummer 7501 In zake : de vordering tot schorsing van artikel 46 van de wet van 20 december 2020 « houdende diverse tijdelijke en structurele bepalingen inzake justitie in het kader van Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 32/2021 du 25 février 2021 Uittreksel uit arrest nr. 32/2021 van 25 februari 2021
Numéro du rôle : 7501 Rolnummer 7501
En cause : la demande de suspension de l'article 46 de la loi du 20 In zake : de vordering tot schorsing van artikel 46 van de wet van 20
décembre 2020 « portant des dispositions diverses temporaires et december 2020 « houdende diverse tijdelijke en structurele bepalingen
structurelles en matière de justice dans le cadre de la lutte contre inzake justitie in het kader van de strijd tegen de verspreiding van
la propagation du coronavirus COVID-19 », introduite par R.M. et autres. het coronavirus COVID-19 », ingesteld door R.M. en anderen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de
Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman, M. rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J.
Pâques, Y. Kherbache et D. Pieters, assistée du greffier F. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache en D. Pieters, bijgestaan door de
Meersschaut, présidée par le président L. Lavrysen, griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter L.
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : Lavrysen, wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la demande et procédure I. Onderwerp van de vordering en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 22 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 22 januari
janvier 2021 et parvenue au greffe le 25 janvier 2021, une demande de 2021 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 25
januari 2021, is een vordering tot schorsing van artikel 46 van de wet
suspension de l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des van 20 december 2020 « houdende diverse tijdelijke en structurele
dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd tegen de
justice dans le cadre de la lutte contre la propagation du coronavirus verspreiding van het coronavirus COVID-19 » (bekendgemaakt in het
COVID-19 » (publiée au Moniteur belge du 24 décembre 2020) a été Belgisch Staatsblad van 24 december 2020) ingesteld door R.M., B.G.,
introduite par R.M., B.G., F.G., S.U., G.O. et K. V.C., assistés et F.G., S.U., G.O. en K. V.C., bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr.
représentés par Me P. Verpoorten, avocat au barreau d'Anvers. P. Verpoorten, advocaat bij de balie van Antwerpen.
Par la même requête, les parties requérantes demandent également Bij hetzelfde verzoekschrift vorderen de verzoekende partijen eveneens
l'annulation de la même disposition légale. de vernietiging van dezelfde wetsbepaling.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à la disposition attaquée Ten aanzien van de bestreden bepaling
B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation et la suspension B.1.1. De verzoekende partijen vragen de vernietiging en de schorsing
de l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des van artikel 46 van de wet van 20 december 2020 « houdende diverse
dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de tijdelijke en structurele bepalingen inzake justitie in het kader van
justice dans le cadre de la lutte contre la propagation du coronavirus de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19 » (hierna
COVID-19 » (ci-après : la loi du 20 décembre 2020), qui dispose : : de wet van 20 december 2020), dat bepaalt :
« Dans les cas visés aux articles 30, 46, 54, 58, § 4, 64 et 68 de la « In de gevallen bedoeld in de artikelen 30, 46, 54, 58, § 4, 64 en 68
loi du 5 mai 2014 relative à l'internement, la chambre de protection van de wet van 5 mei 2014 betreffende de internering, hoort de kamer
sociale entend jusqu'au 31 mars 2021, uniquement l'avocat de la personne internée et le ministère public, sauf décision contraire motivée. Cette décision ne peut faire l'objet d'aucune voie de recours. Le directeur ou le responsable des soins donne un avis écrit et explique, le cas échéant, également par écrit les conditions qu'il a formulées dans son avis dans l'intérêt de la victime. Le cas échéant, la chambre de protection sociale peut décider d'entendre l'avocat de la victime, ou la victime elle-même ». B.1.2. La disposition attaquée vise les décisions à prendre dans le voor de bescherming van de maatschappij tot 31 maart 2021, enkel de advocaat van de geïnterneerde persoon en het openbaar ministerie, behoudens andersluidende gemotiveerde beslissing. Tegen deze beslissing staat geen rechtsmiddel open. De directeur of de verantwoordelijke van de zorg geeft een schriftelijk advies en licht eveneens, in voorkomend geval, schriftelijk de voorwaarden toe die hij in zijn advies heeft gesteld in het belang van het slachtoffer. In voorkomend geval kan de kamer voor de bescherming van de maatschappij ook beslissen de advocaat van het slachtoffer of het slachtoffer zelf te horen ». B.1.2. De bestreden bepaling beoogt de beslissingen die moeten worden
cadre de la première audience après que le jugement ou l'arrêt a genomen in het kader van de eerste zitting na het opleggen van de
imposé la mesure d'internement (article 30 de la loi du 5 mai 2014), internering bij vonnis of arrest (artikel 30 van de wet van 5 mei
de l'audience portant sur une modification de la décision relative à 2014), de zitting over een wijziging van de beslissing over een
une modalité d'exécution (article 46), de l'audience portant sur une uitvoeringsmodaliteit (artikel 46), de zitting over een verzoek tot
demande de transfèrement de la personne internée, de permission de overplaatsing van de geïnterneerde persoon, uitgaansvergunning,
sortie, de congé, de détention limitée, de surveillance électronique, verlof, beperkte detentie, elektronisch toezicht, invrijheidstelling
de libération à l'essai et de libération anticipée en vue de op proef en vervroegde invrijheidstelling met het oog op verwijdering
l'éloignement du territoire ou en vue de la remise (article 54), de van het grondgebied of met het oog op overlevering (artikel 54), de
l'audience portant sur une demande de suspension de l'une des zitting in het kader van een verzoek tot schorsing van één van de
conditions imposées (article 58, § 4), de l'audience portant sur la opgelegde voorwaarden (artikel 58, § 4), de zitting inzake de
révocation, la suspension ou la révision des modalités d'exécution herroeping, de schorsing of de herziening van de
(article 64) et de l'audience portant sur la libération définitive uitvoeringsmodaliteiten (artikel 64) en de zitting aangaande de
(article 68). definitieve invrijheidstelling (artikel 68).
B.1.3. La disposition attaquée s'applique, en principe, du 24 décembre B.1.3. De bestreden bepaling is van toepassing van 24 december 2020
2020 au 31 mars 2021. L'article 81 de la loi du 20 décembre 2020 - non tot, in beginsel, 31 maart 2021. Het - door de verzoekende partijen
attaqué par les parties requérantes - autorise cependant le Roi à niet bestreden - artikel 81 van de wet van 20 december 2020 machtigt
de Koning evenwel om, bij een besluit vastgesteld na overleg in de
adapter, par arrêté délibéré en Conseil des ministres, la date du 31 Ministerraad, de datum van 31 maart 2021 aan te passen teneinde
mars 2021 afin de tenir compte de la durée des mesures adoptées en vue rekening te houden met de duurtijd van de maatregelen genomen met het
de lutter contre la pandémie de COVID-19. oog op de strijd tegen de COVID-19-pandemie.
B.2.1. Selon l'exposé des motifs, la disposition attaquée a pour B.2.1. Volgens de memorie van toelichting heeft de bestreden bepaling
objectif « d'éviter au maximum les contacts entre les personnes et de als doel « zoveel mogelijk contacten tussen mensen te vermijden en het
limiter le nombre de transfèrements des personnes internées » (Doc. aantal overbrengingen van geïnterneerde personen te beperken » (Parl.
parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1668/001, p. 24). Elle répond donc à St., Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/001, p. 24). Zij past dus in het
l'objectif général de la loi du 20 décembre 2020 qui est « d'éviter kader van de algemene doelstelling van de wet van 20 december 2020,
les contacts physiques et les réunions de personnes lorsqu'ils ne sont waarbij « fysieke contacten en ontmoetingen van mensen [moeten] worden
pas absolument indispensables » (ibid., p. 4). vermeden wanneer zij niet absoluut noodzakelijk zijn » (ibid., p. 4).
B.2.2. Lors de la discussion du projet de loi au sein de la commission B.2.2. Tijdens de bespreking van het wetsontwerp in de bevoegde
compétente de la Chambre, la compatibilité de la suspension temporaire Kamercommissie werd de verenigbaarheid van de tijdelijke opschorting
de la présence des condamnés et des internés en personne aux audiences van de persoonlijke aanwezigheid van de veroordeelden en de
respectives du tribunal de l'application des peines et de la chambre geïnterneerden op de zittingen van respectievelijk de
strafuitvoeringsrechtbank en de kamer voor de bescherming van de
de protection sociale avec l'article 6 de la Convention européenne des maatschappij met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten
droits de l'homme a été mise en doute (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, van de mens betwist (Parl. St., Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/007, p.
DOC 55-1668/007, p. 9). On fit observer qu'il « faudrait ici [...] 9). Er werd opgemerkt dat « de logica in dezen [zou] moeten worden
renverser la logique : la personne doit être présente sauf si on le omgekeerd : de persoon moet aanwezig zijn, tenzij zulks onmogelijk of
juge impossible ou non souhaitable » (ibid., p. 29). niet wenselijk wordt geacht » (ibid., p. 29).
In navolging van die kritiek werden verschillende amendementen
A la suite de cette critique, plusieurs amendements ont été déposés ingediend om de tijdelijke opschorting van de persoonlijke
pour supprimer la suspension temporaire de la présence des condamnés aanwezigheid van de veroordeelden en de geïnterneerden op de zittingen
et des internés en personne aux audiences du tribunal de l'application van de strafuitvoeringsrechtbank en de kamer voor de bescherming van
des peines et de la chambre de protection sociale (amendements nos 16 de maatschappij te schrappen (amendementen nrs. 16 tot 19, Parl. St.,
à 19, Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1668/002, pp. 25-28). Ces Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/002, pp. 25-28). Die amendementen werden
amendements n'ont toutefois pas été adoptés (Doc. parl., Chambre, evenwel niet aangenomen (Parl. St., Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/007,
2020-2021, DOC 55-1668/007, pp. 31-32). pp. 31-32).
B.2.3. Au départ, le projet de loi prévoyait la suspension de la B.2.3. Aanvankelijk voorzag het wetsontwerp zowel ten aanzien van de
présence aux audiences du tribunal de l'application des peines et de veroordeelden en de geïnterneerden als ten aanzien van het slachtoffer
la chambre de protection sociale tant vis-à-vis des condamnés et des in de opschorting van de aanwezigheid op de zittingen van de
internés que vis-à-vis de la victime. A la suite des amendements nos strafuitvoeringsrechtbank en van de kamer voor de bescherming van de
24 à 27 (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1668/002, pp. 33-36), maatschappij. Ingevolge de amendementen nrs. 24 tot 27 (Parl. St.,
la disposition attaquée laisse à la chambre de protection sociale le Kamer, 2020-2021, DOC 55-1668/002, pp. 33-36) laat de bestreden
choix de décider d'entendre « l'avocat de la victime, ou la victime bepaling de kamer voor de bescherming van de maatschappij de keuze om
te beslissen « de advocaat van het slachtoffer of het slachtoffer zelf
elle-même ». » te horen.
Quant à l'intérêt des parties requérantes Ten aanzien van het belang van de verzoekende partijen
B.3.1. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la B.3.1. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale Grondwettelijk Hof vereisen dat iedere natuurlijke persoon of
qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken
justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme attaquée. B.3.2. L'habeas corpus est un aspect à ce point essentiel de la liberté du citoyen, en toute circonstance, que toute personne physique se trouvant sur le territoire belge possède un intérêt permanent à ce que les règles relatives à la privation de liberté dans le cadre d'un internement et à la mise à disposition de la chambre de protection sociale garantissent la liberté individuelle. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la circonstance que la disposition attaquée ne modifie ou n'étend nullement les possibilités de détenir une personne et/ou de la priver de sa liberté ne conduit pas à une autre conclusion. L'impossibilité, même temporaire, pour les personnes internées d'être entendues en personne aux audiences de la chambre de protection sociale, alors que cette comparution est cruciale pour que le juge puisse apprécier leur situation personnelle et leur état mental ou psychique, peut entraîner l'allongement inutile de leur internement ou le refus inutile d'une van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. B.3.2. De habeas corpus is in alle omstandigheden een dermate essentieel aspect van de vrijheid van de burger, dat iedere fysieke persoon die zich op het Belgische grondgebied bevindt er voortdurend belang bij heeft dat de regels betreffende de vrijheidsberoving in het kader van een internering en de terbeschikkingstelling van de kamer voor de bescherming van de maatschappij de individuele vrijheid waarborgen. In tegenstelling tot wat de Ministerraad betoogt, leidt de omstandigheid dat de bestreden bepaling de mogelijkheden om iemand aan te houden en/of van zijn vrijheid te beroven op geen enkele wijze wijzigt of verruimt, niet tot een andere conclusie. De onmogelijkheid, zelfs tijdelijk, voor geïnterneerden om in persoon te worden gehoord op de zittingen van de kamer voor de bescherming van de maatschappij, terwijl zulks cruciaal is voor de oordeelsvorming van de rechter over hun persoonlijke, mentale of psychische toestand, kan een onnodige verlenging van hun internering of een onnodige weigering van een
mesure qu'ils ont sollicitée et qui a une incidence sur leur privation gevraagde maatregel met een impact op hun vrijheidsberoving tot gevolg
de liberté. hebben.
B.3.3. L'examen limité de la recevabilité du recours en annulation B.3.3. Uit het beperkte onderzoek van de ontvankelijkheid van het
auquel la Cour a pu procéder dans le cadre de la demande de suspension beroep tot vernietiging waartoe het Hof in het kader van de vordering
ne fait pas apparaître que le recours en annulation - et donc la tot schorsing is kunnen overgaan, blijkt niet dat het beroep tot
demande de suspension - doive être considéré comme irrecevable. vernietiging - en dus de vordering tot schorsing - onontvankelijk moet
worden geacht.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
Quant aux conditions de la suspension Ten aanzien van de voorwaarden voor de schorsing
B.4. Aux termes de l'article 20, 1°, de la loi spéciale du 6 janvier B.4. Naar luid van artikel 20, 1°, van de bijzondere wet van 6 januari
1989 sur la Cour constitutionnelle, deux conditions de fond doivent 1989 op het Grondwettelijk Hof dient aan twee grondvoorwaarden te zijn
être remplies pour que la suspension puisse être décidée : voldaan opdat tot schorsing kan worden besloten :
- des moyens sérieux doivent être invoqués; - de middelen die worden aangevoerd moeten ernstig zijn;
- l'exécution immédiate de la règle attaquée doit risquer de causer un - de onmiddellijke uitvoering van de bestreden maatregel moet een
préjudice grave difficilement réparable. moeilijk te herstellen ernstig nadeel kunnen berokkenen.
Les deux conditions étant cumulatives, la constatation que l'une de Daar de twee voorwaarden cumulatief zijn, leidt de vaststelling dat
ces deux conditions n'est pas remplie entraîne le rejet de la demande één van die voorwaarden niet is vervuld tot verwerping van de
de suspension. vordering tot schorsing.
Quant au caractère sérieux des moyens Ten aanzien van het ernstige karakter van de middelen
B.5. Le moyen sérieux ne se confond pas avec le moyen fondé. B.5. Het ernstig middel mag niet worden verward met het gegrond
Pour qu'un moyen soit considéré comme sérieux au sens de l'article 20, middel. Wil een middel als ernstig worden beschouwd in de zin van artikel 20,
1°, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour 1°, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk
constitutionnelle, il ne suffit pas qu'il ne soit pas manifestement Hof, volstaat het niet dat het kennelijk niet ongegrond is in de zin
non fondé au sens de l'article 72, mais il faut aussi qu'il revête une van artikel 72, maar moet het ook gegrond lijken na een eerste
apparence de fondement au terme d'un premier examen des éléments dont onderzoek van de gegevens waarover het Hof beschikt in dit stadium van
la Cour dispose à ce stade de la procédure. de procedure.
B.6. Selon les parties requérantes, la disposition attaquée n'est pas B.6. Volgens de verzoekende partijen is de bestreden bepaling niet
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang
combinaison avec les articles 5, paragraphe 4, et 13 de la Convention gelezen met de artikelen 5, lid 4, en 13 van het Europees Verdrag voor
européenne des droits de l'homme. Elles font valoir que l'exclusion de de rechten van de mens. Zij voeren aan dat de uitsluiting van hun
leur droit d'être entendues en personne par la chambre de protection recht om persoonlijk gehoord te worden door de kamer voor de
sociale est incompatible avec les normes de référence citées, parce bescherming van de maatschappij, onverenigbaar is met de aangehaalde
que cette exclusion empêche le juge de s'assurer personnellement de la referentienormen, omdat die uitsluiting de rechter verhindert zich
situation dans laquelle la personne internée se trouve. persoonlijk te vergewissen van de toestand waarin de geïnterneerde zich bevindt.
B.7.1. En vertu de l'article 5, paragraphe 4, de la Convention B.7.1. Op grond van artikel 5, lid 4, van het Europees Verdrag voor de
européenne des droits de l'homme, toute personne qui est privée de sa rechten van de mens heeft eenieder die door arrestatie of
liberté par arrestation ou détention a le droit d'introduire un gevangenhouding van zijn vrijheid is beroofd, het recht voorziening te
recours devant un tribunal, afin qu'il statue à bref délai sur la vragen bij de rechter opdat deze op korte termijn beslist over de
légalité de sa détention et qu'il ordonne sa libération si la wettigheid van zijn gevangenhouding en zijn invrijheidstelling
détention est illégale. L'article 13 de la même Convention garantit le beveelt, indien de gevangenhouding onrechtmatig is. Artikel 13 van
droit à un recours effectif devant une instance nationale à toute hetzelfde Verdrag waarborgt voor personen van wie de rechten en
personne dont les droits et libertés mentionnés dans cette Convention vrijheden vermeld in dat Verdrag zijn geschonden, een recht op een
ont été violés. L'article 5, paragraphe 4, de la Convention européenne daadwerkelijk rechtsmiddel voor een nationale instantie. Artikel 5,
des droits de l'homme constitue une lex specialis par rapport aux lid 4, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens vormt een
exigences plus générales de l'article 13 de cette Convention (CEDH, lex specialis ten opzichte van de meer algemene vereisten van artikel
grande chambre, 19 février 2009, A. et autres c. Royaume-Uni, § 202; 13 van dat Verdrag (EHRM, grote kamer, 19 februari 2009, A. en anderen
10 janvier 2013, Dufoort c. Belgique, § 92; 6 septembre 2016, W.D. c. t. Verenigd Koninkrijk, § 202; 10 januari 2013, Dufoort t. België, §
Belgique, § 144). 92; 6 september 2016, W.D. t. België, § 144).
B.7.2. En cas de détention pour maladie mentale, des garanties B.7.2. In geval van detentie op grond van geestesziekte kunnen
spéciales de procédure peuvent s'imposer pour protéger ceux qui, en bijzondere procedurele waarborgen nodig zijn ter bescherming van de
raison de leurs troubles mentaux, ne sont pas entièrement capables belangen van personen die wegens hun geestesstoornis niet volledig in
d'agir pour leur propre compte (CEDH, 24 octobre 1979, Winterwerp c. staat zijn voor zichzelf op te komen (EHRM, 24 oktober 1979,
Pays-Bas, § 60; 17 janvier 2012, Stanev c. Bulgarie, § 170; 10 janvier Winterwerp t. Nederland, § 60; 17 januari 2012, Stanev t. Bulgarije, §
2013, Dufoort c. Belgique, § 99). Certes, les instances judiciaires 170; 10 januari 2013, Dufoort t. België, § 99). Ook al moeten de in
relevant de l'article 5, paragraphe 4, ne doivent pas toujours artikel 5, lid 4, bedoelde gerechtelijke procedures niet altijd met
s'accompagner de garanties identiques à celles que l'article 6, dezelfde waarborgen zijn omkleed als die welke krachtens artikel 6,
paragraphe 1, prescrit pour les litiges civils ou pénaux. Encore lid 1, voor burgerlijke of strafrechtelijke geschillen vereist zijn,
faut-il que l'intéressé ait accès à un tribunal et l'occasion d'être is het niettemin van essentieel belang dat de betrokkene toegang heeft
entendu lui-même ou, au besoin, moyennant une certaine forme de tot een rechter en de mogelijkheid heeft om te worden gehoord, hetzij
in persoon, hetzij, zo nodig, door middel van een vorm van
représentation (CEDH, 17 janvier 2012, Stanev c. Bulgarie, § 171; 12 vertegenwoordiging (EHRM, 17 januari 2012, Stanev t. Bulgarije, § 171;
mai 1992, Megyeri c. Allemagne, § 22). Les mesures de protection 12 mei 1992, Megyeri t. Duitsland, § 22). Beschermende maatregelen
doivent refléter au mieux les préoccupations de la personne en dienen zoveel mogelijk de wensen van de persoon in kwestie weer te
question, lorsque celle-ci est en état de manifester sa volonté. La geven, wanneer deze in staat is zijn wil kenbaar te maken. De deelname
participation des personnes vulnérables au processus de décision qui van kwetsbare personen aan het beslissingsproces dat op hen betrekking
les concerne doit être garantie, compte tenu du degré d'autonomie des heeft, moet worden gevrijwaard, rekening houdend met de graad van
intéressés (CEDH, 19 février 2013, B. c. Roumanie, § § 96-97 et § § autonomie van de betrokken personen (EHRM, 19 februari 2013, B. t.
116-117). Le fait de ne pas s'enquérir de l'opinion de la personne en Roemenië, § § 96-97 en § § 116-117). Wanneer de mening van de persoon
question peut conduire à une situation d'abus dans laquelle les in kwestie niet gezocht wordt, kan een situatie van misbruik ontstaan
personnes vulnérables sont privées de la possibilité d'exercer leurs waarin kwetsbare personen de mogelijkheid ontzegd wordt om hun rechten
droits. uit te oefenen.
B.7.3. Il résulte de la jurisprudence précitée de la Cour européenne B.7.3. Uit voormelde rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten
des droits de l'homme que le malade mental doit en premier lieu être van de Mens volgt dat de geesteszieke persoon in eerste instantie
persoonlijk dient te worden gehoord, wanneer deze in staat is zijn wil
entendu en personne s'il est en état de manifester sa volonté et qu'il kenbaar te maken, en dat, wanneer dit nodig is, hij zich kan laten
peut, si nécessaire, se faire assister ou représenter par un avocat. bijstaan of vertegenwoordigen door een advocaat. Het uitgangspunt van
L'hypothèse de départ du législateur a d'ailleurs toujours été que la de wetgever is overigens altijd geweest dat de geïnterneerde persoon
personne internée peut assister aux audiences de la chambre de aanwezig kan zijn op de zittingen van de kamer voor de bescherming van
protection sociale (voir Doc. parl., Chambre, 2018-2019, DOC de maatschappij (zie Parl. St., Kamer, 2018-2019, DOC 54-3515/001, p.
54-3515/001, p. 266). Il ressort dès lors de l'article 81 de la loi du 266). Uit artikel 81 van de wet van 5 mei 2014 « betreffende de
5 mai 2014 « relative à l'internement » que la comparution personnelle internering » volgt dan ook dat de persoonlijke verschijning van de
de la personne internée est la règle et que la représentation par un geïnterneerde de regel is en de vertegenwoordiging door de advocaat de
avocat est l'exception. uitzondering.
Par son arrêt n° 154/2008 du 6 novembre 2008, la Cour a jugé qu'une Bij zijn arrest nr. 154/2008 van 6 november 2008 heeft het Hof een
obligation de comparution personnelle d'une personne internée à verplichting tot persoonlijke verschijning van een geïnterneerde op de
l'audience à laquelle il est statué sur sa privation de liberté ou sur zitting waarop over zijn vrijheidsberoving of een modaliteit ervan
une modalité de celle-ci n'est pas contraire aux articles 10 et 11 de wordt beslist, niet strijdig geacht met de artikelen 10 en 11 van de
la Constitution, lus en combinaison avec l'article 5, paragraphe 4, de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 5, lid 4, van het Europees
la Convention européenne des droits de l'homme, parce que le mode Verdrag voor de rechten van de mens, omdat de specifieke wijze van
spécifique de détention qu'est l'internement exige précisément que le gevangenhouding, die de internering is, precies vereist dat de rechter
juge puisse s'assurer personnellement de l'état dans lequel l'interné zich persoonlijk kan vergewissen van de toestand waarin de
se trouve au moment où le juge doit décider de l'internement, du geïnterneerde zich bevindt op het ogenblik dat door de rechter over de
maintien ou des modalités de celui-ci. internering en de voortzetting of de modaliteiten ervan dient te
B.7.4. Il n'en reste pas moins que l'article 5, paragraphe 4, de la worden beslist. B.7.4. Het voorgaande neemt niet weg dat artikel 5, lid 4, van het
Convention, qui consacre également le « droit à un tribunal », ne Verdrag, dat ook een « recht op een rechter » omvat, niet zo kan
saurait être lu comme énonçant un droit absolu qui serait incompatible worden gelezen dat het voorziet in een absoluut recht dat geen
avec toute restriction procédurale (CEDH, 9 janvier 2003, Shishkov c. procedurele beperkingen zou toelaten (EHRM, 9 januari 2003, Shishkov
Bulgarie, § 85). t. Bulgarije, § 85).
Néanmoins, l'objectif qui sous-tend l'article 5, c'est-à-dire la Het onderliggende doel van artikel 5, de bescherming van de vrijheid
protection de la liberté et de la sûreté de l'individu, ainsi que en de veiligheid van het individu, en de betekenis van de daarin
l'importance des garanties qui s'y attachent, notamment le droit vervatte waarborgen, met inbegrip van het in lid 4 bedoelde recht,
mentionné au paragraphe 4, pour la protection de la vie et de voor de bescherming van het leven en de fysieke integriteit van het
l'intégrité physique de l'individu (CEDH, 25 mai 1998, Kurt c. individu (EHRM, 25 mei 1998, Kurt t. Turkije, § 123), vereisen echter
Turquie, § 123), exigent que les restrictions d'ordre procédural au dat procedurele beperkingen van het recht van een persoon die van zijn
droit qu'a une personne privée de liberté de contester devant un vrijheid is beroofd om de rechtmatigheid van zijn voortdurende
tribunal la légalité de son maintien en détention fassent l'objet d'un hechtenis voor een rechter aan te vechten, aan een bijzonder strenge
contrôle particulièrement strict (CEDH, 9 janvier 2003, Shishkov c. toetsing moeten worden onderworpen (EHRM, 9 januari 2003, Shishkov t.
Bulgarie, § 85). Les maladies mentales peuvent amener à restreindre ou Bulgarije, § 85). Geestesziekten kunnen een beperking of wijziging van
à modifier ce droit dans ses conditions d'exercice, mais elles ne de wijze van uitoefening van een recht met zich meebrengen, maar
kunnen geen rechtvaardiging vormen voor een aantasting van de kern van
sauraient justifier une atteinte à son essence même (CEDH, 24 octobre dat recht (EHRM, 24 oktober 1979, Winterwerp t. Nederland, § 60). Er
1979, Winterwerp c. Pays-Bas, § 60). Les réalités concrètes et les
circonstances spécifiques qui sont propres à la situation de la moet rekening worden gehouden met de praktische realiteit en de
personne détenue ou internée doivent être prises en compte (CEDH, 9 specifieke omstandigheden van de positie van de gedetineerde of de
janvier 2003, Shishkov c. Bulgarie, § 85; 5 février 2002, Ahconka c. geïnterneerde (EHRM, 9 januari 2003, Shishkov t. Bulgarije, § 85; 5
Belgique, § § 53-55). februari 2002, Ahconka t. België, § § 53-55).
B.8.1. La disposition attaquée vise, dans le contexte d'une pandémie B.8.1. De bestreden bepaling beoogt, in de context van een virale
virale, à protéger la santé publique en limitant au maximum les pandemie, de volksgezondheid te beschermen door fysieke contacten
contacts physiques entre personnes. Cet objectif est légitime. tussen mensen zo veel als mogelijk te beperken. Die doelstelling is
B.8.2. Toutefois, la suspension du droit de la personne internée à legitiem. B.8.2. De opschorting van het recht van de geïnterneerde om
être entendue en personne semble aller au-delà de ce qui est persoonlijk te worden gehoord, lijkt evenwel verder te gaan dan
strictement nécessaire au regard de cet objectif. Il n'est pas hetgeen strikt noodzakelijk is in het licht van die doelstelling. In
démontré en l'espèce pourquoi cet objectif ne pourrait pas être casu wordt niet aangetoond waarom die doelstelling niet zou kunnen
atteint à l'aide de mesures moins restrictives permettant quand même à worden bereikt aan de hand van minder beperkende maatregelen die de
la chambre de protection sociale de s'assurer de la situation actuelle kamer voor de bescherming van de maatschappij wel toelaten zich te
de la personne internée, comme une comparution par vidéoconférence, vergewissen van de actuele toestand van de geïnterneerde, zoals een
verschijning via videoconferentie, een verschijning in een voldoende
une comparution dans une salle d'audience suffisamment spacieuse et ruime, goed verluchte zittingszaal, of een zitting van de kamer voor
bien ventilée, ou une audience de la chambre de protection sociale de bescherming van de maatschappij in de instelling waarin de
dans l'institution où séjourne la personne internée. geïnterneerde verblijft.
B.8.3. Le constat que la disposition attaquée n'a été introduite que B.8.3. Dat minder verregaande maatregelen in de praktijk mogelijk
zijn, volgt uit de vaststelling dat de bestreden bepaling pas bij wet
par la loi du 20 décembre 2020, alors que la pandémie de COVID-19 van 20 december 2020 werd ingevoerd, terwijl de COVID-19-pandemie al
sévit déjà depuis mars 2020, ainsi que le fait que la loi du 20 sedert maart 2020 woedt, alsook uit het gegeven dat de wet van 20
décembre 2020 prévoit malgré tout la possibilité pour la victime december 2020 voor het slachtoffer wel in de mogelijkheid voorziet om
d'être entendue en personne aux audiences de la chambre de protection in persoon te worden gehoord op de zittingen van de kamer voor de
sociale font apparaître que des mesures moins radicales sont bescherming van de maatschappij. Er valt niet in te zien waarom ter
concrètement possibles. On n'aperçoit pas la raison pour laquelle, bescherming van de volksgezondheid een tijdelijk verbod om in persoon
afin de protéger la santé publique, une interdiction temporaire d'être te worden gehoord op de zittingen van de kamer voor de bescherming van
entendu en personne aux audiences de la chambre de protection sociale est requise pour la personne internée, mais pas pour la victime. B.8.4. La possibilité pour la chambre de protection sociale d'autoriser quand même, par décision motivée, la personne internée à être entendue en personne ne semble pas conduire à une autre conclusion. En premier lieu, la personne internée n'a nullement la garantie que la chambre de protection sociale l'autorisera dans les faits à être entendue en personne. En outre, la décision relative à l'audition en personne n'est susceptible d'aucun recours. La circonstance que la décision sur la mesure sollicitée ou imposée peut faire l'objet d'un pourvoi en cassation ne conduit pas à une autre de maatschappij wel noodzakelijk is voor de geïnterneerde, maar niet voor het slachtoffer. B.8.4. De mogelijkheid voor de kamer voor de bescherming van de maatschappij om bij gemotiveerde beslissing de geïnterneerde toch toe te laten in persoon te worden gehoord, lijkt niet tot een andere conclusie te leiden. Allereerst heeft de geïnterneerde geen enkele zekerheid dat de kamer voor de bescherming van de maatschappij hem effectief zal toelaten in persoon te worden gehoord. Bovendien staat tegen die beslissing geen rechtsmiddel open. De omstandigheid dat tegen de beslissing over de gevraagde of opgelegde maatregel
conclusion, dès lors que la chambre de protection sociale juge cassatieberoep kan worden ingesteld, doet niet anders besluiten, nu de
souverainement de la situation personnelle de l'interné et que la kamer voor de bescherming van de maatschappij op onaantastbare wijze
cassation n'est possible qu'en cas de critique de légalité, la chambre oordeelt over de persoonlijke toestand van de geïnterneerde en
de protection sociale devant en outre prendre une nouvelle décision en cassatie enkel mogelijk is wegens wettigheidskritiek, waarbij
cas de cassation. De plus, la formulation générale de l'exclusion bovendien in geval van cassatie de kamer voor de bescherming van de
d'une voie de recours contre la décision relative à l'audition en maatschappij een nieuwe beslissing moet nemen. Bovendien lijkt de
personne semble sous-entendre que le refus de cette audition ne algemene wijze waarop de uitsluiting van een rechtsmiddel tegen de
saurait être attaqué d'aucune manière, et donc pas davantage au moyen beslissing betreffende het in persoon horen is geformuleerd, te
d'un pourvoi en cassation. impliceren dat de weigering daarvan op geen enkele wijze, en derhalve
ook niet via een cassatieberoep, kan worden aangevochten.
B.8.5. Si l'objectif légitime consistant à protéger la santé publique B.8.5. Hoewel het legitieme doel dat erin bestaat de volksgezondheid
te beschermen door fysieke contacten tussen mensen zo veel als
en limitant au maximum les contacts physiques entre personnes peut mogelijk te beperken, een aanpassing van de procedure voor de kamer
justifier un aménagement de la procédure devant la chambre de voor de bescherming van de maatschappij kan verantwoorden, zou het
protection sociale, il ne pourrait justifier raisonnablement que des niet redelijkerwijs kunnen verantwoorden dat aan kwetsbare personen,
personnes vulnérables soient privées, même temporairement, de la zelfs tijdelijk, de mogelijkheid wordt ontzegd om in persoon te worden
possibilité d'être entendues en personne aux audiences de la chambre gehoord op de zittingen van de kamer voor de bescherming van de
de protection sociale, alors que cette chambre doit pouvoir apprécier maatschappij, terwijl die kamer de mentale of psychische toestand
correctement l'état mental ou psychique dans lequel se trouvent ces waarin die personen zich bevinden, correct moet kunnen beoordelen om
personnes afin d'éviter qu'elles soient privées de liberté plus te vermijden dat zij langer dan noodzakelijk van hun vrijheid worden
longtemps que nécessaire. La mesure en cause est disproportionnée à beroofd. De in het geding zijnde maatregel is onevenredig ten aanzien
l'objectif poursuivi. van het nagestreefde doel.
B.9. Dans le cadre limité de l'examen auquel la Cour a pu procéder B.9. Binnen het beperkte kader van het onderzoek waartoe het Hof bij
lors du traitement de la demande de suspension, le moyen doit être de behandeling van de vordering tot schorsing is kunnen overgaan, moet
considéré comme sérieux au sens de l'article 20, 1°, de la loi het middel als ernstig worden beschouwd in de zin van artikel 20, 1°,
spéciale du 6 janvier 1989. Quant au risque de préjudice grave difficilement réparable B.10. Une suspension par la Cour doit permettre d'éviter qu'un préjudice grave résulte pour les parties requérantes de l'application immédiate de la norme attaquée, préjudice qui ne pourrait être réparé ou qui pourrait difficilement être réparé en cas d'annulation éventuelle. B.11. Alors qu'une privation de liberté a de graves effets pour toute personne, c'est encore plus vrai lorsqu'elle touche des personnes vulnérables, comme c'est le cas dans la présente affaire. L'impossibilité, même temporaire, pour les personnes internées d'être van de bijzondere wet van 6 januari 1989. Ten aanzien van het risico van een moeilijk te herstellen ernstig nadeel B.10. Een schorsing door het Hof moet kunnen voorkomen dat voor de verzoekende partijen door de onmiddellijke toepassing van de bestreden norm een ernstig nadeel zou ontstaan dat bij een eventuele vernietiging niet of nog moeilijk zou kunnen worden hersteld. B.11. Terwijl een vrijheidsberoving op elke persoon een ernstige impact heeft, is dat nog meer het geval wanneer, zoals in de voorliggende zaak aan de orde is, de vrijheidsberoving betrekking heeft op kwetsbare personen. De onmogelijkheid, zelfs tijdelijk, voor
entendues en personne aux audiences de la chambre de protection geïnterneerden om in persoon te worden gehoord op de zittingen van de
sociale, alors que cela est crucial pour que le juge puisse apprécier kamer voor de bescherming van de maatschappij, terwijl dit cruciaal is
correctement leur situation personnelle et leur état mental ou voor de oordeelsvorming van de rechter over hun persoonlijke, mentale
psychique, peut conduire à un allongement inutile de leur internement of psychische toestand, kan leiden tot een onnodige verlenging van hun
ou à un refus inutile d'une mesure sollicitée. Il ne peut être remédié internering of een onnodige weigering van een gevraagde maatregel. Een
rétroactivement à une privation injuste de liberté, de sorte que onterechte vrijheidsberoving kan niet met terugwerkende kracht worden
celle-ci est de nature à causer un préjudice irréparable. La verholpen, zodat die een onherstelbaar nadeel kan toebrengen. De
circonstance qu'un pourvoi en cassation peut être formé contre les omstandigheid dat er cassatieberoep kan worden aangetekend tegen de
décisions de la chambre de protection sociale ne conduit pas à une beslissingen van de kamer voor de bescherming van de maatschappij,
autre conclusion. leidt niet tot een andere conclusie.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
suspend l'article 46 de la loi du 20 décembre 2020 « portant des schorst artikel 46 van de wet van 20 december 2020 « houdende diverse
dispositions diverses temporaires et structurelles en matière de tijdelijke en structurele bepalingen inzake justitie in het kader van
justice dans le cadre de la lutte contre la propagation du coronavirus COVID-19 ». de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19 ».
Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits,
allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
1989 sur la Cour constitutionnelle, le 25 février 2021. het Grondwettelijk Hof, op 25 februari 2021.
Le greffier, Le président, De griffier, De voorzitter,
F. Meersschaut L. Lavrysen F. Meersschaut L. Lavrysen
^