Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 163/2020 du 17 décembre 2020 Numéro du rôle : 7157 En cause : le recours en annulation de l'article 76, 1°, du décret-programme de la Région wallonne du 17 juillet 2018 « portant des mesures diverses en matière d'emploi, La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. Merc(...)"
Extrait de l'arrêt n° 163/2020 du 17 décembre 2020 Numéro du rôle : 7157 En cause : le recours en annulation de l'article 76, 1°, du décret-programme de la Région wallonne du 17 juillet 2018 « portant des mesures diverses en matière d'emploi, La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. Merc(...) Uittreksel uit arrest nr. 163/2020 van 17 december 2020 Rolnummer 7157 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 76, 1°, van het programmadecreet van het Waalse Gewest van 17 juli 2018 « houdende verschillende maatregelen inzake tewer Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 163/2020 du 17 décembre 2020 Uittreksel uit arrest nr. 163/2020 van 17 december 2020
Numéro du rôle : 7157 Rolnummer 7157
En cause : le recours en annulation de l'article 76, 1°, du In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 76, 1°, van het
décret-programme de la Région wallonne du 17 juillet 2018 « portant programmadecreet van het Waalse Gewest van 17 juli 2018 « houdende
des mesures diverses en matière d'emploi, de formation, d'économie, verschillende maatregelen inzake tewerkstelling, vorming, economie,
d'industrie, de recherche, d'innovation, de numérique,
d'environnement, de transition écologique, d'aménagement du industrie, onderzoek, innovatie, digitale technologieën, leefmilieu,
territoire, de travaux publics, de mobilité et de transports, ecologische overgang, ruimtelijke ordening, openbare werken,
d'énergie, de climat, de politique aéroportuaire, de tourisme, mobiliteit en vervoer, energie, klimaat, luchthavenbeleid, toerisme,
d'agriculture, de nature, de forêt, des pouvoirs locaux et de logement landbouw, natuur, bossen, plaatselijke besturen en huisvesting »,
», introduit par l'ASBL « Belgisch Fonds voor de Inzameling en ingesteld door de vzw « Belgisch Fonds voor de Inzameling en
Verwerking van Elektrohuishoudtoestellen » et autres. Verwerking van Elekrohuishoudtoestellen » en anderen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de
Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et M. Pâques, assistée rechters T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en M.
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût, Pâques, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 2 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 2 april 2019
avril 2019 et parvenue au greffe le 4 avril 2019, un recours en ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 4 april
annulation de l'article 76, 1°, du décret-programme de la Région 2019, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 76, 1°, van het
wallonne du 17 juillet 2018 « portant des mesures diverses en matière programmadecreet van het Waalse Gewest van 17 juli 2018 « houdende
d'emploi, de formation, d'économie, d'industrie, de recherche, verschillende maatregelen inzake tewerkstelling, vorming, economie,
d'innovation, de numérique, d'environnement, de transition écologique, industrie, onderzoek, innovatie, digitale technologieën, leefmilieu,
d'aménagement du territoire, de travaux publics, de mobilité et de ecologische overgang, ruimtelijke ordening, openbare werken,
transports, d'énergie, de climat, de politique aéroportuaire, de mobiliteit en vervoer, energie, klimaat, luchthavenbeleid, toerisme,
tourisme, d'agriculture, de nature, de forêt, des pouvoirs locaux et landbouw, natuur, bossen, plaatselijke besturen en huisvesting »
de logement » (publié au Moniteur belge du 8 octobre 2018) a été (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 8 oktober 2018) door de
introduit par l'ASBL « Belgisch Fonds voor de Inzameling en Verwerking vzw « Belgisch Fonds voor de Inzameling en Verwerking van
van Elektrohuishoudtoestellen », l'ASBL « Recupel Audio-Video », Elektrohuishoudtoestellen », de vzw « Recupel Audio-Video », de vzw «
l'ASBL « Recupel SDA », l'ASBL « Recupel ICT », l'ASBL « Recupel E.T. Recupel SDA », de vzw « Recupel ICT », de vzw « Recupel E.T. & GARDEN
& GARDEN », l'ASBL « LightRec », l'ASBL « MeLarec », l'ASBL « Recupel », de vzw « LightRec », de vzw « Melarec », de vzw « Recupel », de vzw
», l'ASBL « Bebat », l'ASBL « Recytyre », l'ASBL « Federatie van de « Bebat », de vzw « Recytyre », de vzw « Federatie van de
Elektriciteit en de Elektronica », l'ASBL « Agoria », l'ASBL « Traxio Elektriciteit en de Elektronica », de vzw « Agoria », de vzw « Traxio
», l'ASBL « Fédération Belge des Fournisseurs de Machines, Bâtiments », de vzw « Belgische Federatie van de Toeleveranciers van Machines,
et Equipements et services connexes pour l'Agriculture et les Espaces Gebouwen en Uitrustingen en aanverwante diensten voor de Landbouw en
verts » et l'ASBL « Groupement professionnel belge des Importateurs et voor de Groenvoorzieningen » en de vzw « Belgische Beroepsverening van
Concessionnaires d'Usines d'Outillage », assistées et représentées par invoerders en fabrieksagenten van gereedschap », bijgestaan en
Me D. Lagasse, avocat au barreau de Bruxelles. vertegenwoordigd door Mr. D. Lagasse, advocaat bij de balie te Brussel.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à la disposition attaquée et à son contexte Ten aanzien van de bestreden bepaling en de context ervan
B.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de l'article 76, B.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van artikel 76,
1°, du décret-programme de la Région wallonne du 17 juillet 2018 « 1°, van het programmadecreet van het Waalse Gewest van 17 juli 2018 «
portant des mesures diverses en matière d'emploi, de formation, houdende verschillende maatregelen inzake tewerkstelling, vorming,
d'économie, d'industrie, de recherche, d'innovation, de numérique, economie, industrie, onderzoek, innovatie, digitale technologieën,
d'environnement, de transition écologique, d'aménagement du leefmilieu, ecologische overgang, ruimtelijke ordening, openbare
territoire, de travaux publics, de mobilité et de transports, werken, mobiliteit en vervoer, energie, klimaat, luchthavenbeleid,
d'énergie, de climat, de politique aéroportuaire, de tourisme, toerisme, landbouw, natuur, bossen, plaatselijke besturen en
d'agriculture, de nature, de forêt, des pouvoirs locaux et de logement
» (ci-après : le décret-programme du 17 juillet 2018). huisvesting » (hierna : het programmadecreet van 17 juli 2018).
B.2.1. La disposition attaquée modifie le régime de la responsabilité B.2.1. De bestreden bepaling wijzigt de regeling voor uitgebreide
élargie des producteurs, tel qu'il a été institué par l'article 79 du producentenverantwoordelijkheid zoals zij is ingesteld bij artikel 79
décret de la Région wallonne du 23 juin 2016 « modifiant le Code de van het decreet van het Waalse Gewest van 23 juni 2016 « houdende
wijziging van het Milieuwetboek, van het Waterwetboek en van
l'Environnement, le Code de l'Eau et divers décrets en matière de verscheidene decreten inzake afvalstoffen en milieuvergunning »
déchets et de permis d'environnement » (ci-après : le décret du 23 (hierna : het decreet van 23 juni 2016), dat daartoe de paragrafen 1
juin 2016), qui, à cet effet, a remplacé les paragraphes 1er à 6 de tot 6 van artikel 8bis van het decreet van het Waalse Gewest van 27
l'article 8bis du décret de la Région wallonne du 27 juin 1996 « relatif aux déchets » (ci-après : le décret du 27 juin 1996) par ce qui suit : « § 1er. Le Gouvernement peut soumettre au régime de la responsabilité élargie des producteurs les personnes visées à l'article 2, 20°, qui mettent sur le marché en Wallonie des biens, produits ou matières premières. La responsabilité élargie des producteurs prend la forme d'une obligation de reprise, d'une obligation de rapportage ou d'une obligation de participation. Le Gouvernement fixe les règles générales communes, et les règles spécifiques par flux de biens et déchets, qui sont applicables aux producteurs et, le cas échéant, aux intervenants dans la chaîne de commercialisation et de gestion des flux de déchets afin de développer la prévention, la réutilisation et d'atteindre un niveau élevé de juni 1996 « betreffende de afvalstoffen » (hierna : het decreet van 27 juni 1996) heeft vervangen als volgt : « § 1. De Regering kan de in artikel 2, 20°, bedoelde personen die goederen, producten of grondstoffen op de markt brengen in Wallonië, aan de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid onderwerpen. De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid neemt de vorm van een overnameplicht, van een rapportageplicht of van een deelnameplicht aan. De Regering bepaalt de gemeenschappelijke algemene regels en de specifieke regels per goederen- en afvalstroom die toepasselijk zijn op de producenten en, desgevallend, op de interveniënten in de keten van de commercialisering en het beheer van de afvalstromen teneinde preventie en hergebruik te ontwikkelen en een hoog niveau van
collecte sélective et de valorisation des déchets. selectieve inzameling en nuttige toepassing van de afval te bereiken.
Une distinction peut être opérée selon que les déchets sont d'origine Er kan een onderscheid gemaakt worden naar gelang het gaat om
ménagère ou professionnelle. huishoudafval of om beroepsafval.
Le Gouvernement adresse au Parlement tous les deux ans un rapport de De Regering richt om de twee jaar een rapport van de Administratie aan
l'Administration sur la mise en oeuvre des dispositions prises en het Parlement over de uitvoering van de bepalingen genomen ter
exécution du présent article. uitvoering van dit artikel.
§ 2. L'obligation de reprise implique pour le producteur dans le § 2. Met inachtneming van de rangorde bedoeld in artikel 1, § 2, houdt
respect de la hiérarchie stipulée à l'article 1er, § 2, de : de terugnameplicht voor de producent in dat hij :
1° développer la prévention quantitative et qualitative des déchets; 1° kwantitatieve en kwalitatieve afvalpreventie ontwikkelt;
2° assurer ou renforcer la réutilisation; 2° hergebruik waarborgt of versterkt;
3° assurer ou organiser l'enlèvement, la collecte sélective, le 3° collectieve inzameling, recycling en elke andere nuttige toepassing
recyclage et toute autre valorisation ou gestion adaptée des biens ou of aangepast beheer van goederen of afval waarborgt of organiseert
déchets, en vue d'atteindre les objectifs fixés par le Gouvernement; teneinde de door de Regering bepaalde doelstellingen te halen;
4° mener les actions d'information et de sensibilisation nécessaires à 4° de informatie- en sensibiliseringsacties voert die nodig zijn om de
l'atteinte des objectifs; doelstellingen te halen;
5° supporter les coûts des actions visées aux 1° à 4° en ce compris 5° de kosten draagt van de acties bedoeld onder de punten 1° tot 4°,
les mesures de sécurité contre le vol, les contrôles financiers et les met inbegrip van de veiligheidsmaatregelen tegen diefstal, de
analyses et inspections; financiële controles, de analyses en inspecties;
6° participer et contribuer, ainsi que le cas échéant les autres 6° alsook, desgevallend, de overige interveniënten in de
intervenants dans la chaîne de commercialisation, à la politique commercialiseringsketen, deelneemt en bijdraagt aan het gewestelijk
régionale de lutte contre les incivilités en matière de déchets et de beleid ter bestrijding van de inciviliteiten inzake afval en openbare
propreté publique, pour les biens, produits, matières et déchets reinheid, wat betreft de goederen, producten, stoffen en afvalstoffen
concernés par celles-ci; waarop ze betrekking hebben;
7° rapporter les données relatives aux biens, produits et matières mis 7° de gegevens betreffende de op de markt gebrachte goederen,
sur le marché, aux flux collectés et traités et aux actions menées en producten en stoffen in verband brengt met de ingezamelde en
exécution de l'obligation de reprise. Pour les déchets d'origine ménagère, les coûts visés à l'alinéa 1er, 6°, incluent le coût-réel et complet de la gestion des déchets organisée en collaboration avec les personnes morales de droit public. Le Gouvernement peut établir les critères et barèmes de compensation des coûts exposés par celles-ci. Lorsque ces déchets proviennent d'utilisateurs autres que les ménages, d'autres méthodes de financement peuvent être prévues dans le cadre d'accords entre les producteurs et ces utilisateurs, dans le respect du droit européen applicable. Le Gouvernement détermine les données à fournir en exécution de l'alinéa 1er, 7°, et il fixe la manière dont les registres de ces données sont tenus. Tout opérateur actif dans la chaîne de gestion des flux de déchets soumis à obligation de reprise est tenu de rapporter les données relatives à ces flux, soit gratuitement et directement à l'autorité compétente, soit au producteur ou à son mandataire, l'éco-organisme, en cas de convention avec celui-ci. behandelde stromen en de acties gevoerd ter uitvoering van de terugnameplicht. Wat huishoudafval betreft, omvatten de kosten bedoeld in het eerste lid, 6°, de reële en volledige kostprijs van het afvalbeheer georganiseerd in samenwerking met de publiekrechtelijke rechtspersonen. De Regering kan de criteria en barema's inzake de compensatie van de door hen gemaakte kosten vastleggen. Als de afval voortgebracht wordt door andere gebruikers dan de gezinnen, kunnen andere financieringsmethodes voorzien worden in het kader van overeenkomsten tussen de producenten en die gebruikers, met inachtneming van het toepasselijke Europese recht. De Regering bepaalt de ter uitvoering van het eerste lid, 7°, te verstrekken gegevens alsook de wijze waarop de registers van die gegevens bijgehouden worden. Elke operator actief in de keten van het beheer van de aan de terugnameplicht onderworpen afvalstromen is ertoe gehouden de gegevens m.b.t. die stromen mee te delen, hetzij gratis en rechtstreeks aan de bevoegde autoriteit, hetzij aan de producent of aan diens gevolmachtigde, het eco-organisme, in geval van overeenkomst met hem.
§ 3. Tout producteur soumis à obligation de reprise est tenu § 3. Elke producent onderworpen aan de terugnameplicht is gehouden tot
d'élaborer et de mettre en oeuvre un plan de prévention préalablement de uitwerking en de uitvoering van een preventieplan dat eerst aan de
soumis à l'Administration. Il peut : Administratie moet worden voorgelegd. Hij kan :
1° soit élaborer et exécuter un plan individuel de prévention; 1° hetzij een individueel preventieplan uitwerken en uitvoeren;
2° soit confier l'élaboration et l'exécution d'un plan de prévention, 2° hetzij de uitwerking en de uitvoering van een preventieplan per
par secteur d'activité économique, à une tierce personne qui se economische activiteitensector toevertrouwen aan een derde persoon die
substitue à lui. zijn plaats inneemt.
Le plan de prévention comporte les mesures déjà réalisées, les mesures Het preventieplan bevat de reeds genomen maatregelen, de in uitvoering
en cours de réalisation, les objectifs chiffrés et les mesures zijnde maatregelen, de becijferde doelstellingen en de vooropgestelde
projetées de prévention quantitative et qualitative, pour une durée de maatregelen inzake kwantitatieve en kwalitatieve preventie, voor een
cinq ans. periode van vijf jaar.
L'administration évalue, approuve ou refuse chaque plan, suivant les Elk plan wordt door de administratie beoordeeld, goedgekeurd of
délais et la procédure fixée par le Gouvernement, tenant compte des verworpen binnen de termijnen en volgens de procedure die de Regering
objectifs du plan wallon des déchets ou du programme régional de bepaalt, rekening houdend met de doelstellingen van het Waals
prévention des déchets. afvalplan of met het gewestelijk afvalpreventieprogramma.
Le Gouvernement peut fixer un seuil minimal de mise sur le marché De Regering kan, voor de afzet op de Waalse markt van goederen of voor
wallon de biens ou de production de déchets à partir duquel afvalproductie, een minimale drempel vastleggen vanaf welke de
l'imposition d'un plan de prévention est applicable. oplegging van een preventieplan toepasselijk is.
§ 4. Sans préjudice du paragraphe 3, pour respecter son obligation de § 4. Onverminderd paragraaf 3, kan de aan de terugnameplicht
reprise, le producteur soumis à obligation de reprise peut : onderworpen producent om zijn terugnameplicht na te komen :
1° soit mettre en place un système individuel d'enlèvement, de 1° hetzij, via een individueel beheersplan, een individueel systeem
collecte et de traitement, en ce compris la réutilisation, au travers inzake verwijdering, inzameling en verwerking, incluis hergebruik, tot
d'un plan individuel de gestion; stand brengen;
2° soit confier l'exécution de son obligation à un éco-organisme 2° hetzij de nakoming van zijn plicht toevertrouwen aan een
auquel il adhère et qui est autorisé à mettre en oeuvre un système eco-organisme waarbij hij zich aansluit en dat bevoegd is om een
collectif soit dans le cadre d'une licence, soit dans le cadre d'une collectief systeem tot stand te brengen in het kader van een
convention environnementale adoptée conformément au Code de vergunning of van een milieu-overeenkomst aangenomen krachtens het
l'Environnement. Milieuwetboek.
Le Gouvernement arrête les exigences relatives au contenu du plan De Regering bepaalt de eisen betreffende de inhoud van het individuele
individuel, la procédure suivant laquelle il est introduit et plan, de procedure voor de indiening en goedkeuring ervan en de
approuvé, et sa durée de validité qui ne peut excéder cinq ans. geldigheidsduur ervan (hoogstens vijf jaar).
Il détermine les conditions auxquelles les éco-organismes et les Zij bepaalt de voorwaarden die de eco-organismen en de collectieve
systèmes collectifs doivent répondre, la procédure d'octroi et de systemen moeten vervullen, de procedure voor de toekenning en de
renouvellement des licences, et leur durée de validité, qui ne peut hernieuwing van de vergunningen en de geldigheidsduur ervan (hoogstens
excéder cinq ans. Il prévoit des dispositions en vue de régler les vijf jaar). Zij voorziet in bepalingen voor de regeling van geschillen
contestations survenant entre les parties prenantes. die tussen de partijen ontstaan.
§ 5. Peuvent être admises à mettre en oeuvre un système collectif les § 5. De personen die voldoen aan de door de Regering gestelde eisen,
personnes qui répondent aux exigences définies par le Gouvernement kunnen toestemming krijgen om een collectief systeem tot stand te
compte tenu des conditions suivantes : brengen, rekening houdend met de volgende voorwaarden :
1° être légalement constituées en association sans but lucratif; 1° wettelijk opgericht zijn als vereniging zonder winstoogmerk;
2° avoir comme seul objet statutaire la prise en charge, pour le 2° de tenlasteneming, voor rekening van hun contractanten, van de
compte de leurs contractants, de l'obligation de reprise; terugnameplicht als enig statutair doel hebben;
3° disposer de moyens suffisants pour accomplir l'obligation de 3° over voldoende middelen beschikken om de terugnameplicht na te
reprise; komen;
4° disposer d'un siège d'activités ou d'un point de contact en Wallonie; 4° over een bedrijfszetel of een contactpunt beschikken in Wallonië;
5° respecter l'usage des langues nationales dans toutes leurs 5° het gebruik van de nationale talen in acht nemen in al hun
relations avec l'Administration, les personnes et entreprises betrekkingen met de Administratie, de betrokken personen en
concernées établies en Wallonie; ondernemingen gevestigd in Wallonië;
6° couvrir l'intégralité du territoire wallon. 6° het gezamenlijke Waalse grondgebied bestrijken.
L'éco-organisme est tenu : Het eco-organisme is ertoe gehouden :
1° d'atteindre, pour l'ensemble des producteurs qui ont contracté avec 1° voor het geheel van de producenten die een overeenkomst met hem
lui, dans les délais prévus, les objectifs de collecte, de gesloten hebben, de doelstellingen inzake inzameling, hergebruik,
recycling en nuttige toepassing van goederen en afval binnen de
réutilisation, de recyclage et de valorisation des biens et déchets, voorgeschreven termijnen te halen en de desbetreffende gegevens aan de
et d'en rapporter les données à l'Administration; Administratie over te leggen;
2° d'appliquer des conditions égales et non discriminatoires 2° gelijke en niet-discriminerende voorwaarden inzake toetreding en
d'adhésion et de prise en charge de l'obligation de reprise à tout tenlasteneming van de terugnameplicht [toe te passen] op elke
producteur qui participe au système collectif, pour la catégorie de producent die deelneemt aan het collectieve systeem, voor de
déchets qui le concerne; afvalcategorie die hem betreft;
3° de prendre des dispositions pour favoriser les emplois à finalité 3° maatregelen [te] nemen om sociaalgerichte werkgelegenheid te
sociale; bevorderen;
4° de respecter le cahier des charges arrêté par le Gouvernement 4° zich [te] houden aan het bestek dat door de Regering is vastgelegd
conformément à l'alinéa 4. overeenkomstig het vierde lid.
Lorsque l'obligation de reprise concerne des déchets d'origine Als de terugnameplicht huishoudafval betreft, vervult het
ménagère, l'éco-organisme accomplit une mission de service public. Le eco-organisme een openbare dienstopdracht. De Regering voorziet in de
Gouvernement prévoit la disponibilité et l'accessibilité des centres
publics de collecte de déchets ménagers permettant aux utilisateurs beschikbaarheid en in de toegankelijkheid van de openbare
et, le cas échéant, aux détaillants, de rapporter gratuitement les afvalinzamelingscentra opdat de gebruikers en, desgevallend, de
déchets soumis à obligation de reprise. En sus des conditions et detailhandelaars de aan terugnameplicht onderworpen afval gratis
obligations mentionnées aux dispositions qui précèdent, kunnen inleveren. Naast de voorwaarden en plichten vermeld in de
l'éco-organisme est tenu : voorafgaande bepalingen is het eco-organisme ertoe gehouden :
1° de couvrir de manière homogène le territoire wallon; 1° het Waalse grondgebied op homogene wijze te bedienen;
2° de fournir une sûreté visant à garantir la Région du respect de 2° een zekerheid te stellen zodat het Gewest de garantie krijgt dat de
l'obligation de reprise; terugnameplicht nagekomen wordt;
3° de financer le coût-réel et complet de la gestion des déchets qu'il 3° de reële en volledige kostprijs van het afvalbeheer dat hij in
organise en collaboration avec les personnes morales de droit public. samenwerking met de publiekrechtelijke rechtspersonen organiseert, te
Le cahier des charges des éco-organismes est arrêté par le financieren.
Gouvernement après enquête publique conformément aux dispositions du Het bestek van de eco-organismen wordt door de Regering vastgelegd
Livre Ier du Code de l'Environnement. Il comporte des dispositions overeenkomstig de bepalingen van Boek I van het Milieuwetboek. Het
relatives aux aspects suivants : bevat bepalingen m.b.t. de volgende aspecten :
1° la gouvernance, les relations avec l'autorité, les personnes 1° de beleidslijnen, de betrekkingen met de autoriteit, de
morales de droit public responsables de la collecte des déchets publiekrechtelijke rechtspersonen die verantwoordelijk zijn voor de
ménagers, et les parties concernées; inzameling van de huishoudafval, en de drie betrokken partijen;
2° les conditions juridiques et techniques dans lesquelles sont 2° de juridische en technische voorwaarden waaronder de verwijdering
organisés l'enlèvement et la gestion des biens et déchets; en het beheer van de goederen en de afval worden georganiseerd;
3° les conditions auxquelles un organisme peut exercer ou non, 3° de voorwaarden waaronder een organisme al dan niet, rechtstreeks of
directement ou indirectement, notamment par l'entremise d'une filiale, onrechtstreeks, met name via een [filiaal], een operationele
une activité opérationnelle de gestion des déchets; afvalbeheersactiviteit mag uitoefenen;
4° les obligations d'information à l'égard de l'autorité compétente, 4° de informatieverplichtingen jegens de bevoegde autoriteit, de
des utilisateurs et des détenteurs, notamment la manière dont cette gebruikers en de houders, met name de wijze waarop de informatie
information doit être transmise ou être disponible; verstrekt moet worden of beschikbaar moet zijn;
5° le financement de l'obligation, la transparence des coûts, le 5° de financiering van de plicht, de doorzichtigheid van de kosten, de
calcul des cotisations supportées directement ou indirectement par le berekening van de bijdragen die rechtstreeks of onrechtstreeks door de
consommateur, la limitation des réserves et provisions constituées à verbruiker worden gedragen, de beperking van de reserves en
partir de ces cotisations à maximum dix-huit mois d'activité, sauf [voorzieningen] aangelegd [met] die bijdragen tot maximum achttien
dérogations, et les modalités à observer en cas de dépassement. maanden activiteit, behoudens afwijkingen, en de in acht te nemen
modaliteiten in geval van overschrijding.
Le Gouvernement précise les mesures du système collectif soumises De metingen van het collectieve systeem waarvoor al naar gelang de
selon les cas à notification, à l'avis ou à l'approbation de kennisgeving, het advies of de goedkeuring van de administratie
l'Administration. vereist zijn, worden door de Regering nader bepaald.
§ 6. L'obligation de rapportage et l'obligation de participation § 6. De [rapportageplicht] en de deelnameplicht zijn van toepassing op
s'appliquent aux déchets spécifiques désignés par le Gouvernement et de door de Regering aangewezen specifieke [afvalstoffen] die geheel of
qui sont collectés ou ramassés en tout ou en partie par les personnes gedeeltelijk en door om het even welk middel door de
morales de droit public par quelque moyen que ce soit, et mélangés ou publiekrechtelijke rechtspersonen worden ingezameld of opgehaald en al
non aux ordures ménagères. dan niet met huishoudafval worden vermengd.
L'obligation de rapportage comporte l'information de l'Administration De rapportageplicht omvat informatieverstrekking aan de Administratie
concernant, d'une part, les biens, produits ou matières mis sur le
marché et, d'autre part, les mesures de prévention, de réutilisation, wat betreft, enerzijds, de op de markt gebrachte goederen, producten
d'information et de sensibilisation des utilisateurs mises en oeuvre of stoffen en, anderzijds, de maatregelen inzake hergebruik en
en vue d'atteindre les objectifs environnementaux. preventie alsook die inzake informatieverstrekking aan en
L'obligation de participation s'applique à des flux de déchets faisant sensibilisering van de gebruikers die genomen worden om de milieudoelstellingen te halen.
l'objet d'un déficit de chaîne présentant un problème de propreté De deelnameplicht is van toepassing op de afvalstromen waarvoor een
publique ou pour lesquels des filières de réutilisation ou de ketentekort of een probleem inzake openbare reinheid bestaat, of
valorisation doivent être mises en place. Elle comporte, outre waarvoor kanalen voor hergebruik of nuttige toepassing tot stand
l'obligation de rapportage, la participation des producteurs et, le gebracht moeten worden. Naast de rapportageplicht houdt ze in dat de
cas échéant, d'autres intervenants dans la chaîne de producenten en, desgevallend, andere interveniënten deelnemen aan de
commercialisation, à la politique régionale de prévention et de commercialiseringsketen, aan het gewestelijk beleid inzake
gestion des déchets, en ce compris la propreté publique. afvalpreventie en -beheer, incluis de openbare reinheid.
Elle se traduit par une participation forfaitaire aux coûts de Ze vraagt een forfaitaire bijdrage in de preventie-, inzamelings- en
prévention, de collecte et de traitement supportés par les personnes behandelingskosten die door de publiekrechtelijke rechtspersonen
morales de droit public, en ce compris lorsque les déchets ne sont pas worden gedragen, ook wanneer de afval niet het voorwerp is van een
de nature à faire l'objet d'une collecte sélective ou lorsque le tri selectieve inzameling of wanneer de sortering economisch overmatige
entraînerait des coûts économiquement excessifs. Sont incluses dans kosten met zich mee zou brengen. De acties inzake handhaving en
ces coûts les actions de maintien et de restauration de la propreté herstel van de openbare reinheid m.b.t. het achterlaten van afval
publique liés aux abandons de déchets. worden meegerekend in die kosten.
Toute personne soumise à l'obligation de rapportage ou à l'obligation Elke persoon onderworpen aan de rapportageplicht of aan de
de participation peut confier l'exécution de son obligation, par deelnameplicht kan de nakoming van zijn plicht per economische
secteur d'activité économique, à une tierce personne qui se substitue activiteitensector toevertrouwen aan een derde persoon die zijn plaats
à lui ». inneemt ».
En vertu de l'article 112 du décret du 23 juin 2016, l'article 79 Krachtens artikel 112 van het decreet van 23 juni 2016 treedt het
précité entre en vigueur à une date à déterminer par le Gouvernement voormelde artikel 79 in werking op een door de Waalse Regering te
wallon. bepalen datum.
B.2.2. Par le décret du 23 juin 2016, le législateur décrétal B.2.2. Met het decreet van 23 juni 2016 wilde de decreetgever onder
entendait notamment insérer le régime des obligations de reprise « meer de regeling van de terugnameplicht opnemen « in het ruimere
dans le concept plus large de la responsabilité élargie des concept van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid in de zin
producteurs au sens de l'article 8 de la directive 2008/98/CE du 19 van artikel 8 van de richtlijn 2008/98/EG van 19 november 2008
novembre 2008 relative aux déchets et abrogeant certaines directives » betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen
(Doc. parl., Parlement wallon, 2015-2016, n° 484/1, p. 7). » (Parl. St., Waals Parlement, 2015-2016, nr. 484/1, p. 7).
Selon les travaux préparatoires, Volgens de parlementaire voorbereiding
« La notion plus large de responsabilisation des producteurs [...] « omvat het ruimere begrip ' responsabilisering van de producenten '
comporte trois mécanismes différents : drie verschillende mechanismen :
- L'obligation de reprise, lorsque le flux justifie une reprise (VHU, - Een terugnameplicht, wanneer de afvalstroom een terugname
DEEE, piles et accumulateurs, etc.); verantwoordt (autowrakken, AEEA, batterijen en accu's, enz.);
- L'obligation de rapportage, lorsque le flux des déchets ménagers est - Een rapportageplicht, wanneer de stroom van huishoudelijk afval
déjà collecté sélectivement à l'initiative du secteur public, ne reeds selectief wordt ingezameld op initiatief van de overheidssector,
connaît pas de déficit de chaîne, mais, en raison de ses geen ketentekort vertoont maar, wegens de kenmerken ervan, een
caractéristiques, justifie un minimum de rapportage permettant minimale rapportage verantwoordt om het inzamelings- en
d'apprécier le taux de collecte et de traitement, et les dispositions verwerkingspercentage te kunnen beoordelen, en de maatregelen die de
prises par les producteurs en termes de prévention et de producenten hebben genomen in termen van preventie en sensibilisering
sensibilisation des consommateurs (huiles et graisses de friture van de consument (olie en frituurvet bijv.);
p.ex.); - L'obligation de participation à la politique régionale de prévention - Een verplichting tot deelname aan het gewestelijk beleid inzake
et de gestion, en ce compris la propreté publique, lorsque le flux des preventie en beheer van afval, met inbegrip van de openbare netheid,
déchets est géré par le secteur public mais connaît un déficit de wanneer de afvalstroom wordt beheerd door de overheidssector maar een
chaîne (valeur négative du déchet), présente un problème de propreté ketentekort (negatieve afvalwaarde) vertoont, een probleem van
publique ou encore afin de stimuler le développement de filières de openbare netheid veroorzaakt of om de ontwikkeling van circuits voor
réutilisation et de valorisation. Pour des raisons pratiques, la hergebruik en nuttige toepassing te stimuleren. Om praktische redenen
participation est forfaitaire. Elle devra être déterminée, selon sa is de deelname forfaitair. Zij zal, naar gelang van de aard ervan,
nature, par le Parlement (disposition fiscale), le Gouvernement ou moeten worden bepaald door het Parlement (fiscale bepaling), de
dans le cadre d'une convention » (ibid.). Regering of in het kader van een overeenkomst » (ibid.).
B.3. Par son arrêt n° 37/2018 du 22 mars 2018, la Cour a annulé B.3. Bij zijn arrest nr. 37/2018 van 22 maart 2018 heeft het Hof
l'article 79 du décret du 23 juin 2016, en ce qu'il insère dans le artikel 79 van het decreet van 23 juni 2016 vernietigd, in zoverre het
décret du 27 juin 1996 l'article 8bis, § 1er, alinéa 1er. artikel 8bis, § 1, eerste lid, invoegt in het decreet van 27 juni
B.4.1. L'article 76, 1°, du décret-programme du 17 juillet 2018 1996. B.4.1. Artikel 76, 1°, van het programmadecreet van 17 juli 2018
dispose : bepaalt :
« A l'article 8bis du même décret, tel que modifié par le décret du 23 « Artikel 8bis van hetzelfde decreet, gewijzigd bij het decreet van 23
juin 2016, les modifications suivantes sont apportées : juni 2016, wordt gewijzigd als volgt :
1° au paragraphe 1er, un [alinéa] 1er est inséré et rédigé comme suit 1° in paragraaf 1 wordt een eerste lid ingevoegd, luidend als volgt :
: ' Le Gouvernement peut mettre en place des régimes de responsabilité ' De Regering kan uitgebreide aansprakelijkheidsregelingen voor
producenten [lees : regelingen van uitgebreide
élargie des producteurs ' ». producentenverantwoordelijkheid] vaststellen ' ».
Il s'agit de la disposition attaquée, qui est entrée en vigueur le 18 Het gaat om de bestreden bepaling, die in werking is getreden op 18
octobre 2018, conformément à l'article 443 du même décret-programme. oktober 2018, overeenkomstig artikel 443 van hetzelfde programmadecreet.
B.4.2. Il ressort des travaux préparatoires que l'article 8bis du B.4.2. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat artikel 8bis van
décret du 27 juin 1996 ne devait initialement faire l'objet que de het decreet van 27 juni 1996 oorspronkelijk slechts het voorwerp
modifications d'ordre formel (Doc. parl., Parlement wallon, 2017-2018, diende uit te maken van formele wijzigingen (Parl. St., Waals
n° 1142/1bis, p. 214). Parlement, 2017-2018, nr. 1142/1bis, p. 214).
En ce qui concerne l'article 76, 1°, de l'avant-projet de Wat artikel 76, 1°, van het voorontwerp van programmadecreet betreft,
décret-programme, la section de législation du Conseil d'Etat a heeft de afdeling wetgeving van de Raad van State echter de volgende
toutefois émis la remarque suivante : opmerking geformuleerd :
« La modification que l'article à l'examen tend à apporter à l'article « Bij de wijziging die het voorliggende artikel beoogt aan te brengen
8bis, § 1er, alinéa 1er, du décret du 27 juin 1996 ne tient in artikel 8bis, § 1, eerste lid, van het decreet van 27 juni 1996
wordt klaarblijkelijk geen rekening gehouden met het feit dat die
manifestement pas compte du fait que cette dernière disposition a été laatste bepaling is vernietigd bij het arrest van het Grondwettelijk
annulée par l'arrêt de la Cour constitutionnelle n° 37/2018 du 22 mars Hof nr. 37/2018 van 22 maart 2018, en dat heel in het bijzonder om de
2018, et ce tout particulièrement pour le motif que c'est sans reden dat het zonder voorafgaand overleg met de wetgevers van de
concertation préalable avec les législateurs des autres Régions que la andere gewesten is dat het Waalse Gewest in die bepaling een definitie
Région wallonne a, dans cette disposition, adopté une définition du heeft aangenomen van de producent die is onderworpen aan de
producteur soumis au régime de la responsabilité élargie qu'organise uitgebreide regeling van producentenverantwoordelijkheid die is
l'article 8bis du décret du 27 juin 1996. georganiseerd bij artikel 8bis van het decreet van 27 juni 1996.
L'avant-projet sera revu en conséquence » (Doc. parl., Parlement Het voorontwerp moet dienovereenkomstig worden herzien » (Parl. St.,
wallon, 2017-2018, n° 1142/1, p. 173). Waals Parlement, 2017-2018, nr. 1142/1, p. 173).
L'article 76, 1°, en projet, a été modifié pour qu'il soit tenu compte Het ontworpen artikel 76, 1°, is gewijzigd opdat rekening zou worden
de cette remarque et le commentaire des articles du projet de gehouden met die opmerking en in de artikelsgewijze bespreking van het
décret-programme indique, à ce sujet : ontwerp van programmadecreet is dienaangaande vermeld :
« L'article 8bis du décret relatif aux déchets a trait à la « Artikel 8bis van het decreet betreffende de afvalstoffen heeft
responsabilité élargie des producteurs, en abrégé REP. Cette betrekking op de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, afgekort
disposition a été entièrement revue par le décret du 23 juin 2016 UPV. Die bepaling is volledig herzien bij het decreet van 23 juni 2016
modifiant le Code de l'Environnement, le Code de l'Eau et divers houdende wijziging van het Milieuwetboek, van het Waterwetboek en van
décrets en matière de déchets et de permis d'environnement. verscheidene decreten inzake afvalstoffen en milieuvergunning.
L'annulation par la Cour Constitutionnelle du § 1er, alinéa 1er de Door de vernietiging door het Grondwettelijk Hof van § 1, eerste lid,
l'article 8bis prive l'article 8bis d'une disposition d'habilitation van artikel 8bis wordt artikel 8bis een bepaling ontnomen waarbij aan
générale du Gouvernement à instituer des régimes de responsabilité de Regering een algemene machtiging wordt verleend om een regeling van
uitgebreide producentenverantwoordelijkheid in te stellen. De bepaling
élargie des producteurs. La disposition restaure cette habilitation herstelt die machtiging zonder specifiek te verwijzen naar het op de
sans référer spécifiquement à la mise sur le marché en Wallonie » markt brengen in Wallonië » (Parl. St., Waals Parlement, 2017-2018,
(ibid., p. 27). nr. 1142/1, p. 27).
Quant au moyen unique Ten aanzien van het enige middel
B.5. Les parties requérantes prennent un moyen unique de la violation, B.5. De verzoekende partijen leiden een enig middel af uit de
par la disposition attaquée, du principe de la loyauté fédérale schending, door de bestreden bepaling, van het beginsel van de
(article 143, § 1er, de la Constitution), du principe de la federale loyauteit (artikel 143, § 1, van de Grondwet), van het
répartition exclusive des compétences (articles 5, 39 et 134 de la beginsel van de exclusieve verdeling van de bevoegdheden (artikelen 5,
Constitution, lus en combinaison avec les articles 2 et 19, § 3, de la 39 en 134 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 2 en
loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles), ainsi que 19, § 3, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der
instellingen), alsook van het beginsel van het vrije verkeer van
du principe de la libre circulation des services (article 6, § 1er, diensten (artikel 6, § 1, VI, derde lid, van de voormelde bijzondere
VI, alinéa 3, de la loi spéciale du 8 août 1980 précitée), lus en wet van 8 augustus 1980), waarbij die beginselen worden gelezen in
combinaison avec l'article 3, 12°, de la directive 2006/66/CE du samenhang met artikel 3, onder 12), van de richtlijn 2006/66/EG van
Parlement européen et du Conseil du 6 septembre 2006 « relative aux het Europees Parlement en de Raad van 6 september 2006 « inzake
piles et accumulateurs ainsi qu'aux déchets de piles et batterijen en accu's, alsook afgedankte batterijen en accu's en tot
d'accumulateurs et abrogeant la directive 91/157/CEE », avec l'article intrekking van Richtlijn 91/157/EEG », met artikel 3, lid 1, f), van
3, paragraphe 1, f), de la directive 2012/19/UE du Parlement européen de richtlijn 2012/19/EU van het Europees Parlement en de Raad van 4
et du Conseil du 4 juillet 2012 « relative aux déchets d'équipements juli 2012 « betreffende afgedankte elektrische en elektronische
électriques et électroniques (DEEE) (refonte) » et avec le principe de apparatuur (AEEA) (herschikking) » en met het beginsel van het
l'autorité absolue de chose jugée des arrêts d'annulation de la Cour absoluut gezag van gewijsde van de vernietigingsarresten van het
(article 9 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour Grondwettelijk Hof (artikel 9 van de bijzondere wet van 6 januari 1989
constitutionnelle). op het Grondwettelijk Hof).
Les parties requérantes soutiennent que l'adoption de la disposition De verzoekende partijen betogen dat de aanneming van de bestreden
attaquée aurait dû être précédée d'une concertation avec les autres bepaling vooraf had moeten worden gegaan door een overleg met de
régions au sujet de la définition de la notion de « producteur soumis andere gewesten in verband met de definitie van het begrip « aan de
à la responsabilité élargie », compte tenu de l'arrêt de la Cour n° uitgebreide producentenverantwoordelijkheid onderworpen producent »,
37/2018, précité, pour que les obligations afférentes à tout déchet rekening houdend met het voormelde arrest van het Hof nr. 37/2018,
soumis à la responsabilité élargie du producteur soient prises en opdat de verplichtingen met betrekking tot alle afvalstoffen die aan
charge par une seule personne désignée comme étant le producteur de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid zijn onderworpen, ten
laste worden genomen door één enkele persoon die als de
responsable. verantwoordelijke producent is aangewezen.
B.6. Contrairement à ce que le Gouvernement wallon soutient, la B.6. In tegenstelling tot hetgeen de Waalse Regering beweert,
circonstance que la disposition attaquée ne fait pas explicitement impliceert de omstandigheid dat in de bestreden bepaling niet
référence à la définition de la notion de « producteur » contenue dans uitdrukkelijk wordt verwezen naar de definitie van het begrip «
l'article 2, 20°bis, du décret du 27 juin 1996, ni à la mise sur le producent » vervat in artikel 2, 20°bis, van het decreet van 27 juni
marché wallon des biens, produits ou matières premières n'implique pas 1996, noch naar het op de Waalse markt brengen van goederen, producten
que la violation invoquée par les parties requérantes ne découlerait of grondstoffen niet dat de door de verzoekende partijen aangevoerde
pas de la disposition attaquée. En effet, le grief des parties schending niet uit de bestreden bepaling zou voortvloeien. De grief
requérantes ne porte pas, comme tel, sur les termes de la définition, van de verzoekende partijen betreft immers niet, als dusdanig, de
mais sur le fait qu'en ne fournissant pas une définition de la notion bewoordingen van de definitie, maar het feit dat door geen andere
de « producteur » autre que celle qui est contenue dans l'article 2, definitie van het begrip « producent » te geven dan die welke is
20°bis, le législateur décrétal vise nécessairement cette définition vervat in artikel 2, 20°bis, de decreetgever noodzakelijkerwijs die
de la notion de « producteur » pour délimiter le champ d'application definitie van het begrip « producent » beoogt om het toepassingsgebied
de la responsabilité élargie des producteurs, qui constitue l'objet de van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid af te bakenen, wat
la disposition attaquée. het onderwerp van de bestreden bepaling vormt.
Il résulte de la combinaison de la disposition attaquée avec l'article Uit de combinatie van de bestreden bepaling met artikel 2, 20°bis, van
2, 20°bis, du décret du 27 juin 1996 que la responsabilité élargie des producteurs instituée par le décret attaqué s'impose à « toute personne physique ou morale qui fabrique ou importe un produit sous sa propre marque ou non et soit l'affecte à son usage propre au sein de ses établissements industriels ou commerciaux, soit le met sur le marché wallon, quelle que soit la technique de vente utilisée, à distance ou non », et à toute « personne physique ou morale qui revend des produits fabriqués par d'autres fournisseurs sous sa propre marque », dès le moment où elles mettent sur le marché wallon des biens, produits ou matières premières. het decreet van 27 juni 1996 volgt dat de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid die bij het bestreden decreet is ingevoerd, geldt voor « elke natuurlijke of rechtspersoon die een product al dan niet onder zijn eigen merk vervaardigt of invoert en het hetzij voor eigen gebruik binnen zijn industriële of handelsinrichtingen bestemt, hetzij op de Waalse markt brengt, ongeacht de aangewende techniek van verkoop, al dan niet op afstand » en voor elke « natuurlijke of rechtspersoon die producten doorverkoopt die door andere leveranciers onder zijn eigen merk zijn vervaardigd », vanaf het ogenblik dat zij goederen, producten of grondstoffen op de Waalse markt brengen.
B.7. Par son arrêt n° 37/2018, précité, la Cour a jugé qu'il B.7. Bij zijn voormelde arrest nr. 37/2018 heeft het Hof geoordeeld
appartenait au législateur décrétal wallon d'adopter une définition de dat het, om de volgende redenen, aan de Waalse decreetgever staat een
la notion de « producteur soumis à la responsabilité élargie » après definitie van het begrip « aan de uitgebreide verantwoordelijkheid
concertation avec les législateurs des autres régions, pour les motifs onderworpen producent » aan te nemen na overleg met de wetgevers van
suivants : de andere gewesten :
« B.3.1. Le premier moyen est pris de la violation de l'article 143, § « B.3.1. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van artikel
1er, de la Constitution, des articles 5, 39 et 134 de la Constitution 143, § 1, van de Grondwet, van de artikelen 5, 39 en 134 van de
lus en combinaison avec les articles 2 et 19, § 3, de la loi spéciale Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 2 en 19, § 3, van de
du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, en ce que ces bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in
dispositions établissent un principe de répartition exclusive des zoverre die bepalingen een beginsel van exclusieve
compétences, et de l'article 6, § 1er, VI, alinéa 3, de la loi bevoegdheidsverdeling vastleggen, en van artikel 6, § 1, VI, derde
spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, lu en lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der
combinaison avec les articles 3, [12°], de la directive 2006/66/CE du instellingen, in samenhang gelezen met de artikelen 3, onder 12, van
6 septembre 2006 relative aux piles et accumulateurs, ainsi qu'aux de richtlijn 2006/66/EG van 6 september 2006 inzake batterijen en
déchets de piles et d'accumulateurs et 3, paragraphe 1, f), de la accu's, alsook afgedankte batterijen en accu's, en 3, lid 1, onder f),
directive 2012/19/UE du 4 juillet 2012 relative aux déchets van de richtlijn 2012/19/EU van 4 juli 2012 betreffende afgedankte
d'équipements électriques et électroniques en ce qu'ils garantissent elektrische en elektronische apparatuur, in zoverre zij het beginsel
le principe de libre circulation des services. van het vrije verkeer van diensten waarborgen.
B.3.2. Les parties requérantes estiment que les dispositions qu'elles B.3.2. De verzoekende partijen zijn van mening dat de door hen
invoquent sont violées par la disposition attaquée en ce que le aangevoerde bepalingen door de bestreden bepaling worden geschonden
législateur décrétal ne pouvait pas, selon elles, d'une part, définir doordat de decreetgever volgens hen niet vermocht, enerzijds, ' de
' le producteur soumis à l'obligation de reprise des déchets ' producent die onderworpen is aan de plicht tot terugname van afval '
te definiëren (eerste onderdeel, betreffende artikel 8bis, § 1, van
(première branche, concernant l'article 8bis, § 1er, du décret du 27 het decreet van 27 juni 1996) en, anderzijds, de Waalse Regering toe
juin 1996) et, d'autre part, autoriser le Gouvernement wallon à te staan om het bestek van de eco-organismen waarbij producenten zich
établir le cahier des charges des éco-organismes auxquels les kunnen aansluiten vast te leggen (tweede onderdeel, betreffende
producteurs peuvent adhérer (seconde branche, concernant l'article
8bis, § 5, alinéa 4, du décret du 27 juin 1996) sans avoir au artikel 8bis, § 5, vierde lid, van het decreet van 27 juni 1996),
préalable conclu avec les deux autres régions un accord de coopération zonder vooraf, met de twee andere gewesten, een samenwerkingsakkoord
portant sur ces deux points. over die twee punten te hebben gesloten.
B.4. L'article 143, § 1er, de la Constitution dispose : B.4. Artikel 143, § 1, van de Grondwet bepaalt :
' Dans l'exercice de leurs compétences respectives, l'Etat fédéral, ' Met het oog op het vermijden van de belangenconflicten nemen de
les communautés, les régions et la Commission communautaire commune federale Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de
agissent dans le respect de la loyauté fédérale, en vue d'éviter des Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, in de uitoefening van hun
conflits d'intérêts '. respectieve bevoegdheden, de federale loyauteit in acht '.
Le respect de la loyauté fédérale suppose que, lorsqu'elles exercent De inachtneming van de federale loyauteit veronderstelt dat, wanneer
leurs compétences, l'autorité fédérale et les entités fédérées ne zij hun bevoegdheden uitoefenen, de federale overheid en de
perturbent pas l'équilibre de la construction fédérale dans son deelentiteiten het evenwicht van de federale constructie in haar
ensemble. La loyauté fédérale concerne plus que le simple exercice des geheel niet verstoren. De federale loyauteit betreft meer dan de
compétences : elle indique dans quel esprit il doit avoir lieu. loutere uitoefening van bevoegdheden : zij geeft aan in welke geest
dat moet geschieden.
Le principe de la loyauté fédérale oblige chaque législateur à veiller Het beginsel van de federale loyauteit verplicht elke wetgever erover
à ce que l'exercice de sa propre compétence ne rende pas impossible ou te waken dat de uitoefening van zijn eigen bevoegdheid de uitoefening,
exagérément difficile l'exercice de leurs compétences par les autres door de andere wetgevers, van hun bevoegdheden niet onmogelijk of
législateurs. overdreven moeilijk maakt.
B.5. Les articles 5, 39 et 134 de la Constitution, combinés avec les B.5. De artikelen 5, 39 en 134 van de Grondwet, in samenhang gelezen
articles 2 et 19, § 3, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes met de artikelen 2 en 19, § 3, van de bijzondere wet van 8 augustus
institutionnelles, ont déterminé une répartition exclusive des 1980 tot hervorming der instellingen, hebben een exclusieve
compétences territoriales. Un tel système suppose que l'objet de toute territoriale bevoegdheidsverdeling tot stand gebracht. Een zodanig
stelsel veronderstelt dat het onderwerp van iedere regeling die een
norme adoptée par un législateur régional puisse être localisé dans le gewestwetgever uitvaardigt, moet kunnen worden gelokaliseerd binnen
territoire de sa compétence, de sorte que toute relation ou situation het gebied waarvoor hij bevoegd is, zodat iedere concrete verhouding
concrète soit réglée par un seul législateur. of situatie slechts door één enkele wetgever wordt geregeld.
B.6.1. L'article 6, § 1er, VI, alinéa 3, de la loi spéciale du 8 août B.6.1. Artikel 6, § 1, VI, derde lid, van de bijzondere wet van 8
1980 de réformes institutionnelles dispose que les régions exercent augustus 1980 tot hervorming der instellingen bepaalt dat de gewesten
leurs compétences ' dans le respect des principes de la libre hun bevoegdheden uitoefenen ' met inachtneming van de beginselen van
circulation des personnes, biens, services et capitaux et de la het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitalen en van
liberté de commerce et d'industrie, ainsi que dans le respect du cadre de vrijheid van handel en nijverheid, alsook met inachtneming van het
normatif général de l'union économique et de l'unité monétaire, tel algemeen normatief kader van de economische unie en de monetaire
qu'il est établi par ou en vertu de la loi, et par ou en vertu des eenheid, zoals vastgesteld door of krachtens de wet, en door of
traités internationaux '. krachtens de internationale verdragen '.
B.6.2. L'article 3, 12°, de la directive 2006/66/CE précitée définit B.6.2. Artikel 3, onder 12, van de voormelde richtlijn 2006/66/EG
le ' producteur ' comme étant definieert een ' producent ' als
' toute personne dans un Etat membre qui, indépendamment de la ' persoon in een lidstaat die, ongeacht de gebruikte verkooptechniek,
technique de vente utilisée, y compris les techniques de communication met inbegrip van de techniek voor communicatie op afstand
à distance au sens de la directive 97/7/CE du Parlement européen et du overeenkomstig Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad
Conseil du 20 mai 1997 concernant la protection des consommateurs en van 20 mei 1997 betreffende de bescherming van de consument bij op
matière de contrats à distance, met des piles ou des accumulateurs, y afstand gesloten overeenkomsten, batterijen of accu's, met inbegrip
compris ceux qui sont intégrés dans des appareils ou des véhicules, van die welke in apparaten of voertuigen zijn ingebouwd, beroepsmatig
sur le marché pour la première fois sur le territoire de cet Etat voor het eerst op het grondgebied van die lidstaat op de markt brengt
membre à titre professionnel '. '.
B.6.3. L'article 3, 1, f, de la directive 2012/19/UE précitée définit B.6.3. Artikel 3, lid 1, onder f), van de voormelde richtlijn
le ' producteur ' comme étant 2012/19/EU definieert een ' producent ' als
' toute personne physique ou morale qui, quelle que soit la technique ' elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die ongeacht de
de vente utilisée, y compris par communication à distance au sens de verkooptechniek, met inbegrip van communicatie op afstand in de zin
la directive 97/7/CE du Parlement européen et du Conseil du 20 mai van Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei
1997 concernant la protection des consommateurs en matière de contrats 1997 betreffende de bescherming van de consument bij op afstand
à distance : i) est établie dans un Etat membre et fabrique des EEE sous son propre nom ou sa propre marque, ou fait concevoir ou fabriquer des EEE, et les commercialise sous son propre nom ou sa propre marque sur le territoire dudit Etat membre; ii) est établie dans un Etat membre et revend, sur le territoire de cet Etat membre, sous son propre nom ou sa propre marque des équipements produits par d'autres fournisseurs, le revendeur ne devant pas être considéré comme " producteur " lorsque la marque du producteur figure sur l'équipement conformément au point i); iii) est établie dans un Etat membre et met sur le marché de cet Etat membre, à titre professionnel, des EEE provenant d'un pays tiers ou d'un autre Etat membre; ou iv) vend des EEE par communication à distance directement aux ménages ou à des utilisateurs autres que les ménages, dans un Etat membre, et est établie dans un autre Etat membre ou dans un pays tiers. Une personne qui assure exclusivement un financement en vertu de ou conformément à un contrat de financement n'est pas considérée comme " producteur ", à moins qu'elle n'agisse aussi comme producteur au sens gesloten overeenkomsten : i) is gevestigd in een lidstaat en onder zijn eigen naam of merk EEA vervaardigt, of EEA laat ontwerpen of vervaardigen die hij onder zijn naam of merk op het grondgebied van die lidstaat verhandelt, ii) is gevestigd in een lidstaat en op het grondgebied van die lidstaat onder zijn eigen naam of handelsmerk apparatuur wederverkoopt die door andere leveranciers is geproduceerd; hierbij wordt de wederverkoper niet als " producent " aangemerkt wanneer het merkteken van de producent zoals bepaald in punt i) op het apparaat zichtbaar is, iii) is gevestigd in een lidstaat en in die lidstaat beroepsmatig EEA uit een derde land of een andere lidstaat in de handel brengt, of iv) via verkoop op afstand EEA rechtstreeks verkoopt aan particuliere huishoudens of aan andere gebruikers dan particuliere huishoudens in een lidstaat, en is gevestigd in een andere lidstaat of in een derde land. Diegene die uitsluitend voorziet in financiering op grond van of in het kader van een financieringsovereenkomst wordt niet als " producent " aangemerkt, tenzij hij tevens optreedt als producent in de zin van
des points i) à iv); '. het bepaalde onder de punten i) tot en met iv); '.
B.7.1. Sur la base de l'article 92bis de la loi spéciale du 8 août B.7.1. Op grond van artikel 92bis van de bijzondere wet van 8 augustus
1980 de réformes institutionnelles, l'Etat, les communautés et les 1980 tot hervorming der instellingen kunnen de Staat, de
régions peuvent conclure des accords de coopération qui portent gemeenschappen en de gewesten samenwerkingsakkoorden sluiten die onder
notamment sur la création et la gestion conjointes de services et meer betrekking hebben op de gezamenlijke oprichting en het
gezamenlijke beheer van gemeenschappelijke diensten en instellingen,
institutions communs, sur l'exercice conjoint de compétences propres, op de gezamenlijke uitoefening van eigen bevoegdheden of op de
ou sur le développement d'initiatives en commun. En outre, ils gemeenschappelijke ontwikkeling van initiatieven. Daarnaast beschikken
disposent d'autres instruments en vue de donner forme à leur coopération. ze over andere instrumenten om hun samenwerking gestalte te geven.
B.7.2. En règle, l'absence de coopération dans une matière pour B.7.2. In de regel houdt de afwezigheid van samenwerking in een
laquelle le législateur spécial ne prévoit pas d'obligation à cette aangelegenheid waarvoor de bijzondere wetgever daartoe niet in een
fin n'est pas constitutive d'une violation des règles répartitrices de verplichting voorziet, geen schending in van de bevoegdheidverdelende
compétence. regels.
B.8. Contrairement à ce que soutient le Gouvernement wallon, la B.8. In tegenstelling tot hetgeen de Waalse Regering aanvoert, maakt
circonstance que la définition du ' producteur ' utilisée par la de omstandigheid dat de door de bestreden bepaling gebruikte definitie
disposition attaquée est localisée dans l'article 2, 20°bis, qui est van het begrip ' producent ' zich situeert in artikel 2, 20°bis, dat
une disposition ancienne du décret du 27 juin 1996 relatif aux een vroegere bepaling is van het decreet van 27 juni 1996 betreffende
déchets, et non dans la disposition attaquée ne rend pas le premier de afvalstoffen, en niet in de bestreden bepaling, het eerste
moyen, en sa première branche, irrecevable. En effet, le grief des onderdeel van het eerste middel niet onontvankelijk. De grief van de
parties requérantes ne porte pas, comme tel, sur les termes de la verzoekende partijen betreft immers niet, als zodanig, de bewoordingen
définition, mais bien sur le fait que le législateur décrétal a retenu van de definitie, maar het feit dat de decreetgever voor die definitie
cette définition du producteur pour délimiter le champ d'application van het begrip ' producent ' heeft gekozen om het toepassingsgebied
de la responsabilité élargie des producteurs, ce qui constitue l'objet van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid af te bakenen, wat
de la disposition attaquée. het onderwerp van de bestreden bepaling vormt.
B.9.1. Il résulte de la combinaison de la disposition attaquée avec B.9.1. Uit de combinatie van de bestreden bepaling met artikel 2,
l'article 2, 20°bis, du décret du 27 juin 1996 que la responsabilité 20°bis, van het decreet van 27 juni 1996 volgt dat de uitgebreide
producentenverantwoordelijkheid die bij het bestreden decreet is
élargie des producteurs instituée par le décret attaqué s'impose à ' ingevoerd, geldt voor ' elke natuurlijke of rechtspersoon die een
toute personne physique ou morale qui fabrique ou importe un produit product al dan niet onder zijn eigen merk vervaardigt of invoert en
sous sa propre marque ou non et soit l'affecte à son usage propre au het hetzij voor eigen gebruik binnen zijn industriële of
sein de ses établissements industriels ou commerciaux, soit le met sur handelsinrichtingen bestemt, hetzij op de Waalse markt brengt,
le marché wallon, quelle que soit la technique de vente utilisée, à ongeacht de aangewende techniek van verkoop, al dan niet op afstand '
distance ou non ', et à toute ' personne physique ou morale qui revend en voor elke ' natuurlijke of rechtspersoon die producten doorverkoopt
des produits fabriqués par d'autres fournisseurs sous sa propre marque die door andere leveranciers onder zijn eigen merk zijn vervaardigd ',
', dès le moment où elles mettent sur le marché wallon des biens, vanaf het ogenblik dat zij goederen, producten of grondstoffen op de
produits ou matières premières. Waalse markt brengen.
B.9.2. Agissant dans le cadre de la compétence en matière de déchets B.9.2. Handelend in het kader van de bevoegdheid inzake afvalstoffen
qui lui est attribuée par l'article 6, § 1er, II, alinéa 1er, 2°, de die hem is toegewezen bij artikel 6, § 1, II, eerste lid, 2°, van de
la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, le bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, is
législateur décrétal est compétent pour assurer la transposition des de decreetgever bevoegd om de omzetting te verzekeren van de voormelde
directives européennes précitées relatives à la gestion de certains Europese richtlijnen betreffende het beheer van bepaalde afvalstromen
flux de déchets pour lesquels existe une obligation de reprise devant waarvoor een terugnameplicht bestaat die ten laste van de producenten
être mise à charge des producteurs. Il lui revient, dans ce cadre, de moet worden gelegd. Het komt hem toe, in dat kader, nauwkeurig te
déterminer avec précision quelles sont les personnes soumises à la bepalen welke aan de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid
responsabilité élargie des producteurs qui doivent être considérées onderworpen personen moeten worden beschouwd als verantwoordelijk voor
comme responsables pour la reprise des déchets concernés. de terugname van de betrokken afvalstoffen.
B.10.1. L'article 10 de la directive 2006/66/CE précitée et l'article B.10.1. Artikel 10 van de voormelde richtlijn 2006/66/EG en artikel 7,
7, paragraphe 1, de la directive 2012/19/UE précitée établissent lid 1, van de voormelde richtlijn 2012/19/EU stellen elk
chacun des objectifs à atteindre annuellement par les Etats membres en doelstellingen vast die jaarlijks door de lidstaten moeten worden
termes de pourcentage de, respectivement, piles et accumulateurs bereikt in termen van percentage van, respectievelijk, afgedankte
usagés et déchets d'équipements électriques et électroniques qui batterijen en accu's en afgedankte elektrische en elektronische
doivent être collectés par rapport aux produits correspondants mis sur apparatuur die moeten worden ingezameld in verhouding tot het aantal
le marché de chaque Etat membre. overeenstemmende producten die in elke lidstaat op de markt zijn
B.10.2. Compte tenu du fait qu'il n'y a pas de sous-marchés régionaux gebracht. B.10.2. Rekening houdend met het feit dat er voor de beoogde producten
pour les produits visés, que les taux de collecte imposés par les geen gewestelijke submarkten zijn, dat de door de Europese richtlijnen
directives européennes doivent être atteints sur l'ensemble du opgelegde inzamelingspercentages op het gehele Belgische grondgebied
territoire belge et que l'obligation de reprise doit s'imposer à tous moeten worden bereikt en dat de terugnameplicht voor alle producenten
les producteurs, il apparaît inévitable que les régions adoptent de moet gelden, lijkt het onvermijdelijk dat de gewesten in overleg
manière concertée des définitions de la personne, considérée comme le definities aannemen van de als producent beschouwde persoon die
producteur, responsable de la collecte et du traitement de tout équipement électrique ou électronique et de toute pile ou de tout accumulateur mis sur le marché belge, de sorte que les obligations afférentes à tout déchet soumis à la responsabilité élargie du producteur soient prises en charge par une personne désignée comme en étant le producteur responsable. Il en va d'autant plus ainsi que la responsabilité élargie du producteur peut également comporter une obligation financière, sous la forme de cotisations payées à l'éco-organisme auquel le producteur s'est affilié. Dès lors que, sous verantwoordelijk is voor de inzameling en de verwerking van alle elektrische of elektronische apparatuur en van elke batterij of accu die hij op de Belgische markt brengt, zodat de verplichtingen inzake afval dat onderworpen is aan de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, ten laste worden genomen door één persoon die is aangewezen als de verantwoordelijke producent ervan. Dat geldt des te meer omdat de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid ook een financiële verplichting kan inhouden, in de vorm van bijdragen die worden betaald aan het eco-organisme waarbij de producent zich heeft aangesloten. Aangezien, onder voorbehoud van hetgeen hierna zal worden onderzocht, de gewesten
réserve de ce qui sera examiné ci-après, les régions sont compétentes bevoegd zijn om bepalingen aan te nemen voor onder meer de
pour prendre des dispositions réglant notamment le financement de financiering van de plicht van de producenten en de berekening van de
l'obligation des producteurs et le calcul des cotisations payées aux bijdragen die worden betaald aan de eco-organismen welke die
éco-organismes assurant cette obligation, il s'indique que toute verplichting moeten nakomen, is het aangewezen dat elke situatie die
situation relevant de la législation décrétale relative aux déchets valt onder de decreetgeving op de afvalstoffen die aan een
soumis à l'obligation de reprise soit réglée par un seul législateur terugnameplicht onderworpen zijn, door één enkele gewestwetgever wordt
régional, ce qui implique que les critères permettant de délimiter la geregeld, wat impliceert dat de criteria voor de afbakening van de
compétence territoriale de chacun d'eux soient cohérents entre eux. territoriale bevoegdheid van ieder van hen onderling coherent moeten
B.10.3. L'adoption par le législateur décrétal de la Région wallonne, zijn. B.10.3. De aanneming door de decreetgever van het Waalse Gewest,
sans concertation préalable avec les législateurs des autres régions, zonder voorafgaand overleg met de wetgevers van de andere gewesten,
d'une définition du producteur soumis à la responsabilité élargie, van een definitie van het begrip ' producent die onderworpen is aan de
dans la mesure où elle risque de gêner la réalisation par l'Etat belge uitgebreide verantwoordelijkheid ', in zoverre zij de Belgische Staat
des objectifs qui lui sont imposés par l'Union européenne, viole le principe de loyauté fédérale garanti par l'article 143, § 1er, de la Constitution, combiné avec les dispositions invoquées au moyen. B.11. Le premier moyen, en sa première branche, est fondé. Il y a lieu d'annuler l'article 79 du décret de la Région wallonne du 23 juin 2016 modifiant le Code de l'Environnement, le Code de l'Eau et divers décrets en matière de déchets et de permis d'environnement, en ce qu'il insère, dans le décret du 27 juin 1996 relatif aux déchets, l'article 8bis, § 1er, alinéa 1er ». B.8. Le Gouvernement wallon fait valoir que la définition de la notion de « producteur » qui est contenue dans l'article 2, 20°bis, du décret du 27 juin 1996 est applicable en l'absence d'obligations prévues par le droit de l'Union en termes de taux de collecte de déchets. Il en déduit qu'il serait autorisé à mettre en place des régimes de responsabilité élargie des producteurs en ce qui concerne des déchets pour lesquels aucun objectif de gestion n'a été fixé par le législateur européen, sans pour autant violer le principe de la loyauté fédérale. B.9. La disposition attaquée habilite le Gouvernement wallon à mettre en place des régimes de responsabilité élargie des producteurs en ce qui concerne des déchets qui sont également soumis ou susceptibles d'être soumis à un tel régime de responsabilité élargie du producteur dans les autres régions. Dans ces circonstances, indépendamment de toute norme spécifique du droit de l'Union imposant des objectifs en termes de taux de collecte de déchets par Etat membre, il s'impose que les régions adoptent de manière concertée des définitions de la notion de « producteur », de sorte que toute situation relevant de la législation décrétale relative aux déchets soumis à la responsabilité élargie du producteur soit réglée par un seul législateur régional et que toutes les obligations, notamment financières, afférentes à tout déchet soumis à la responsabilité élargie du producteur soient prises en charge par une seule personne désignée comme étant le producteur responsable. B.10. Pour les motifs précités, ainsi que pour les mêmes motifs que ceux qui sont mentionnés dans l'arrêt de la Cour n° 37/2018, cité en B.7, le moyen unique est fondé. Par ces motifs, la Cour annule l'article 76, 1°, du décret-programme de la Région wallonne du 17 juillet 2018 « portant des mesures diverses en matière d'emploi, de formation, d'économie, d'industrie, de recherche, d'innovation, de numérique, d'environnement, de transition écologique, d'aménagement du territoire, de travaux publics, de mobilité et de transports, d'énergie, de climat, de politique aéroportuaire, de tourisme, d'agriculture, de nature, de forêt, des pouvoirs locaux et de logement ». Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 17 décembre 2020. Le greffier, F. Meersschaut Le président, mogelijkerwijs belemmert om de doelstellingen te bereiken die hem door de Europese Unie worden opgelegd, schendt het beginsel van federale loyauteit dat is gewaarborgd bij artikel 143, § 1, van de Grondwet, in samenhang gelezen met de in het middel aangevoerde bepalingen. B.11. Het eerste onderdeel van het eerste middel is gegrond. Artikel 79 van het decreet van het Waalse Gewest van 23 juni 2016 houdende wijziging van het Milieuwetboek, van het Waterwetboek en van verscheidene decreten inzake afvalstoffen en milieuvergunning dient te worden vernietigd in zoverre het, in het decreet van 27 juni 1996 betreffende de afvalstoffen, artikel 8bis, § 1, eerste lid, invoegt ». B.8. De Waalse Regering doet gelden dat de definitie van het begrip « producent » die is vervat in artikel 2, 20°bis, van het decreet van 27 juni 1996, toepasbaar is bij ontstentenis van verplichtingen waarin is voorzien door het Unierecht op het vlak van het afvalinzamelingspercentage. Zij leidt daaruit af dat het, zonder daarom het beginsel van de federale loyauteit te schenden, toegelaten zou zijn regelingen van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid vast te stellen wat afvalstoffen betreft waarvoor er door de Europese wetgever geen enkele beheersdoelstelling werd vastgelegd. B.9. De bestreden bepaling machtigt de Waalse Regering ertoe een regeling van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid vast te stellen wat afvalstoffen betreft die ook in de andere gewesten onderworpen zijn of kunnen worden onderworpen aan een regeling van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid of die dat kunnen zijn. In die omstandigheden, los van elke specifieke Unierechtelijke norm waarbij per lidstaat doelstellingen worden opgelegd op het vlak van afvalinzamelingspercentages, is het geboden dat de gewesten in onderling overleg definities van het begrip « producent » aannemen zodat elke situatie die valt onder de decreetgeving met betrekking tot de afvalstoffen die aan de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid zijn onderworpen, door één enkele gewestwetgever wordt geregeld en dat alle, inzonderheid financiële, verplichtingen met betrekking tot elke afvalstof die aan de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid is onderworpen, ten laste worden genomen door één enkele persoon die als verantwoordelijke producent is aangewezen. B.10. Om de voormelde redenen alsook om dezelfde redenen als die welke zijn vermeld in het in B.7 vermelde arrest, is het enige middel gegrond. Om die redenen, het Hof vernietigt artikel 76, 1°, van het programmadecreet van het Waalse Gewest van 17 juli 2018 « houdende verschillende maatregelen inzake tewerkstelling, vorming, economie, industrie, onderzoek, innovatie, digitale technologieën, leefmilieu, ecologische overgang, ruimtelijke ordening, openbare werken, mobiliteit en vervoer, energie, klimaat, luchthavenbeleid, toerisme, landbouw, natuur, bossen, plaatselijke besturen en huisvesting ». Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 17 december 2020. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^