Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 154/2020 du 19 novembre 2020 Numéro du rôle : 7329 En cause : le recours en annulation des articles 91 à 98 et 101 de la loi du 5 mai 2019 « portant dispositions diverses en matière d'informatisation de la Justice, de mo La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges T. Merc(...)"
Extrait de l'arrêt n° 154/2020 du 19 novembre 2020 Numéro du rôle : 7329 En cause : le recours en annulation des articles 91 à 98 et 101 de la loi du 5 mai 2019 « portant dispositions diverses en matière d'informatisation de la Justice, de mo La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges T. Merc(...) Uittreksel uit arrest nr. 154/2020 van 19 november 2020 Rolnummer 7329 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 91 tot 98 en 101 van de wet van 5 mei 2019 « houdende diverse bepalingen inzake informatisering van Justitie, modern Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 154/2020 du 19 novembre 2020 Uittreksel uit arrest nr. 154/2020 van 19 november 2020
Numéro du rôle : 7329 Rolnummer 7329
En cause : le recours en annulation des articles 91 à 98 et 101 de la In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 91 tot 98 en
loi du 5 mai 2019 « portant dispositions diverses en matière 101 van de wet van 5 mei 2019 « houdende diverse bepalingen inzake
d'informatisation de la Justice, de modernisation du statut des juges informatisering van Justitie, modernisering van het statuut van
consulaires et relativement à la banque des actes notariés », rechters in ondernemingszaken en inzake de notariële aktebank »,
introduit par Pascal Malumgré et Geert Lambrechts. ingesteld door Pascal Malumgré en Geert Lambrechts.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges T. samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman et M. Pâques, assistée rechters T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman en M.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président L. Lavrysen, Pâques, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 17 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 17 december
décembre 2019 et parvenue au greffe le 18 décembre 2019, un recours en 2019 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 18
december 2019, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen
annulation des articles 91 à 98 et 101 de la loi du 5 mai 2019 « 91 tot 98 en 101 van de wet van 5 mei 2019 « houdende diverse
portant dispositions diverses en matière d'informatisation de la bepalingen inzake informatisering van Justitie, modernisering van het
Justice, de modernisation du statut des juges consulaires et statuut van rechters in ondernemingszaken en inzake de notariële
relativement à la banque des actes notariés » (publiée au Moniteur
belge du 19 juin 2019) a été introduit par Pascal Malumgré et Geert aktebank » (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 19 juni 2019)
door Pascal Malumgré en Geert Lambrechts, bijgestaan en
Lambrechts, assistés et représentés par Me P. Vande Casteele, avocat vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele, advocaat bij de balie te
au barreau d'Anvers. Antwerpen.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à l'objet du recours Ten aanzien van het onderwerp van het beroep
B.1.1. Le Conseil des ministres fait valoir que le recours n'est que B.1.1. De Ministerraad doet gelden dat het beroep slechts gedeeltelijk
partiellement recevable, en ce que certaines des dispositions ontvankelijk is, in zoverre tegen sommige bestreden bepalingen van de
attaquées de la loi du 5 mai 2019 « portant dispositions diverses en wet van 5 mei 2019 « houdende diverse bepalingen inzake
matière d'informatisation de la Justice, de modernisation du statut informatisering van Justitie, modernisering van het statuut van
des juges consulaires et relativement à la banque des actes notariés » rechters in ondernemingszaken en inzake de notariële aktebank »
(ci-après : la loi du 5 mai 2019) ne font l'objet d'aucun grief. (hierna : de wet van 5 mei 2019) geen grieven worden uiteengezet.
B.1.2. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale B.1.2. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere
du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens de la wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen
requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het
garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de
dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in
auraient été transgressées par ces dispositions. welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn
La Cour examine le moyen dans la mesure où il satisfait aux exigences geschonden. Het Hof onderzoekt het middel in zoverre het aan de voormelde
précitées. vereisten voldoet.
B.1.3. Il peut être déduit de la requête et des mémoires que les B.1.3. Uit het verzoekschrift en de memories kan worden afgeleid dat
parties requérantes dirigent uniquement leurs griefs contre, d'une de verzoekende partijen hun grieven enkel richten tegen, enerzijds, de
part, la suppression de l'incompatibilité de la fonction d'avocat avec opheffing van de onverenigbaarheid van de functie van advocaat en het
celle de juge consulaire (article 101 de la loi du 5 mai 2019) et, ambt van rechter in ondernemingszaken (artikel 101 van de wet van 5
d'autre part, l'article 92 de la loi du 5 mai 2019, en ce que cette disposition n'exige pas que les avocats qui sont nommés en qualité de juge consulaire réussissent l'examen d'aptitude professionnelle prévu pour les magistrats effectifs. B.1.4. La Cour n'examine donc pas les autres dispositions. A supposer que la Cour juge le moyen fondé, ces dispositions pourraient toutefois être annulées s'il s'avérait qu'elles sont indissociablement liées aux autres dispositions jugées inconstitutionnelles. Quant aux dispositions attaquées B.2.1. Le recours est dirigé contre diverses dispositions du chapitre mei 2019) en, anderzijds, ook tegen artikel 92 van de wet van 5 mei 2019, in zoverre die bepaling niet vereist dat de advocaten die benoemd worden als rechter in ondernemingszaken moeten slagen voor het examen inzake beroepsbekwaamheid voor de werkende magistraten. B.1.4. Het Hof onderzoekt de overige bestreden bepalingen bijgevolg niet. Indien het Hof het middel gegrond acht, zouden die bepalingen evenwel kunnen worden vernietigd indien zou blijken dat zij onlosmakelijk verbonden zijn met de overige ongrondwettig bevonden bepalingen. Ten aanzien van de bestreden bepalingen B.2.1. Het beroep is gericht tegen diverse bepalingen van hoofdstuk 1
1er du titre 9 de la loi du 5 mai 2019. Dans le prolongement de la van titel 9 van de wet van 5 mei 2019. In aansluiting op de hervorming
réforme du droit des entreprises, et plus spécifiquement de la van het ondernemingsrecht, en meer specifiek op de omvorming van de
transformation des tribunaux de commerce en tribunaux de l'entreprise, rechtbanken van koophandel tot ondernemingsrechtbanken, wordt in die
il est procédé, dans ce titre, à une réforme du statut du juge titel overgegaan tot een hervorming van het statuut van de rechter in
consulaire. Les articles 91 à 93 de la loi attaquée adaptent les ondernemingszaken. Bij de artikelen 91 tot 93 van de bestreden wet
conditions et la procédure de nomination inscrites aux articles 203 à worden de benoemingsvoorwaarden- en procedure, opgenomen in de
artikelen 203 tot 205 van het Gerechtelijk Wetboek, aangepast en
205 du Code judiciaire, qu'ils remplacent par ce qui suit : worden die bepalingen vervangen als volgt :
«

Art. 203.Les juges consulaires sont nommés par le Roi sur la

«

Art. 203.Rechters in ondernemingszaken worden door de Koning

proposition conjointe des ministres ayant la Justice, les Affaires benoemd op de gezamenlijke voordracht van de ministers die Justitie,
économiques et les Classes moyennes dans leurs attributions. Economische Zaken en Middenstand in hun bevoegdheid hebben.
Ils sont nommés dans un tribunal de l'entreprise pour un premier terme Zij worden benoemd in een ondernemingsrechtbank voor een eerste
de trois ans renouvelable chaque fois pour cinq ans. termijn van drie jaar die telkens hernieuwbaar is voor vijf jaar.
Les juges consulaires nommés au tribunal de l'entreprise francophone Rechters in ondernemingszaken benoemd in de Franstalige
de Bruxelles sont nommés à titre subsidiaire au tribunal de ondernemingsrechtbank te Brussel worden in subsidiaire orde benoemd in
l'entreprise du Brabant wallon et les juges consulaires nommés au de ondernemingsrechtbank te Waals-Brabant en de rechters in
tribunal de l'entreprise du Brabant wallon sont nommés à titre ondernemingszaken benoemd in de ondernemingsrechtbank te Waals-Brabant
subsidiaire au tribunal de l'entreprise francophone de Bruxelles. Les worden in subsidiaire orde benoemd in de Franstalige
ondernemingsrechtbank te Brussel. De rechters in ondernemingszaken
juges consulaires nommés au tribunal de l'entreprise néerlandophone de benoemd in de Nederlandstalige ondernemingsrechtbank te Brussel worden
Bruxelles sont nommés à titre subsidiaire au tribunal de l'entreprise in subsidiaire orde benoemd in de ondernemingsrechtbank te Leuven en
de Louvain et les juges consulaires nommés au tribunal de l'entreprise de rechters in ondernemingszaken benoemd in de ondernemingsrechtbank
de Louvain sont nommés à titre subsidiaire au tribunal de l'entreprise te Leuven worden in subsidiaire orde benoemd in de Nederlandstalige
néerlandophone de Bruxelles. La désignation d'un juge consulaire en ondernemingsrechtbank te Brussel. De aanwijzing van de rechter in
dehors du tribunal de l'entreprise dans lequel il est nommé à titre ondernemingszaken buiten de ondernemingsrechtbank waarin hij in
principal, est réglée de commun accord entre les chefs de corps hoofdorde wordt benoemd, wordt in onderling overleg tussen de
concernés, après avoir entendu l'intéressé. La décision commune betrokken korpschefs geregeld nadat de betrokkene werd gehoord. De
précise les modalités de la désignation. L'ordonnance de désignation gemeenschappelijke beslissing bepaalt de nadere regels van de
indique les motifs pour lesquels il est nécessaire de faire appel à un aanwijzing. De aanwijzingsbeschikking omschrijft de redenen waarom het
juge consulaire nommé à titre principal dans un autre tribunal de noodzakelijk is een beroep te doen op een rechter in ondernemingszaken
benoemd in hoofdorde in een andere ondernemingsrechtbank en omschrijft
l'entreprise et précise les modalités de la désignation. La de nadere regels van de aanwijzing. De aanwijzing geldt voor een
désignation vaut pour une période maximale d'un an renouvelable. Le hernieuwbare periode van ten hoogste een jaar. De instemming van de
consentement du juge consulaire désigné n'est pas requis. En cas de aangewezen rechter in ondernemingszaken is niet vereist. Ingeval de
refus des chefs de corps ou en l'absence d'accord sur les modalités de korpschefs weigeren of bij gebreke van een akkoord over de nadere
la désignation, le premier président de la cour d'appel de Bruxelles regels van de aanwijzing, beslist de eerste voorzitter van het hof van
décide sur avis motivé des chefs de corps concernés par la beroep te Brussel op grond van een met redenen omkleed advies van de
désignation. korpschefs die betrokken zijn bij deze aanwijzing.
Pour être nommé juge consulaire, le candidat doit être âgé de trente Om tot rechter in ondernemingszaken te worden benoemd, dient de
ans accomplis et posséder au moins dix ans d'expérience kandidaat de leeftijd van dertig jaar bereikt te hebben en over ten
professionnelle utile attestant d'une connaissance pratique des minste tien jaar nuttige beroepservaring te beschikken die blijk geeft
questions en matière d'entreprises. van praktische kennis van aangelegenheden inzake ondernemingszaken.

Art. 204.§ 1er. En vue de pourvoir à la vacance des postes de juges

Art. 204.§ 1. Ter voorziening van de vacatures voor rechters in

consulaires les présidents des tribunaux de l'entreprise communiquent ondernemingszaken delen de voorzitters van de ondernemingsrechtbanken
au ministre qui a la Justice dans ses attributions, avant le 1er de minister bevoegd voor justitie vóór 1 oktober van elk jaar het
octobre de chaque année, le nombre d'emplois vacants ainsi que les aantal vacante plaatsen mee alsook de profielen aan welke de kandidaat
profils auxquels doivent répondre les candidats juges consulaires. Les rechters in ondernemingszaken dienen te voldoen. De voorzitters waken
présidents veillent à une représentation équilibrée des divers profils over de evenwichtige vertegenwoordiging van de diverse profielen in
en fonction des besoins du tribunal. functie van de behoefte van de rechtbank.
Au plus tard dans les soixante jours de la réception du nombre des Uiterlijk zestig dagen na de ontvangst van het aantal vacatures en van
emplois vacants et des profils, le ministre qui a la Justice dans ses de profielen gaat de minister bevoegd voor Justitie over tot een
attributions lance un appel aux candidats dans le Moniteur belge. oproep tot kandidaten in het Belgisch Staatsblad.
§ 2. Les candidats à ces fonctions peuvent poser eux-mêmes leur § 2. De kandidaten voor die ambten kunnen zelf hun kandidatuur stellen
candidature ou être présentés par des organisations ou fédérations of worden voorgedragen door representatieve professionele of
professionnelles ou interprofessionnelles représentatives, y inclut un interprofessionele organisaties of federaties, met inbegrip van een
ordre, institut de titulaires de professions libérales ou autre orde, een instituut van beoefenaars van vrije beroepen of een andere
association professionnelle ou interprofessionnelle représentative de representatieve professionele of interprofessionele organisatie in de
l'industrie ou du secteur associatif. nijverheids- of de verenigingssector.
Par dérogation à l'article 287sexies, chaque candidature ou In afwijking van artikel 287sexies moet elke kandidaatstelling of
présentation doit, à peine de déchéance, être adressée au ministre qui la Justice dans ses attributions dans un délai de trente jours à compter de la publication de la vacance d'emploi au Moniteur belge. L'appel aux candidats publié dans le Moniteur belge mentionne, la manière dont les candidatures et les présentations doivent, à peine de déchéance, être introduites ainsi que les pièces justificatives à y joindre. Les pièces justificatives concernant les études et l'expérience professionnelle ne doivent toutefois plus être réclamées au candidat si elles ont déjà été remises à l'occasion d'une candidature antérieure et que cette candidature a été déclarée recevable. Dans un délai de soixante jours après la publication de la vacance d'emploi au Moniteur belge, le ministre qui a la Justice dans ses attributions demande, pour les candidatures qu'il a déclarées recevables au regard des conditions visées à l'alinéa 2, un avis écrit motivé au procureur général près le ressort où doit avoir lieu la nomination et au président du tribunal de l'entreprise au moyen d'un formulaire type établi par lui. Le procureur général transmet cet avis par voie électronique dans les trente jours à compter de la demande d'avis visée à l'alinéa 3 au voordracht op straffe van verval aan de minister bevoegd voor Justitie worden gericht binnen een termijn van dertig dagen vanaf de bekendmaking van de vacature in het Belgisch Staatsblad. De oproep tot de kandidaten in het Belgisch Staatsblad vermeldt de wijze waarop op straffe van verval de kandidaturen en voordrachten moeten worden ingediend en welke stavingsstukken hierbij moeten worden gevoegd. De stavingstukken met betrekking tot de studies en beroepservaring moeten evenwel niet meer aan de kandidaat worden gevraagd wanneer zij reeds werden ingediend bij een eerdere kandidaatstelling en de kandidatuur ontvankelijk werd verklaard. Binnen de zestig dagen na de bekendmaking van de vacature in het Belgisch Staatsblad vraagt de minister bevoegd voor Justitie voor de kandidaturen die hij ontvankelijk heeft verklaard overeenkomstig de voorwaarden bedoeld in het tweede lid, een gemotiveerd schriftelijk advies overeenkomstig een door hem bepaald standaardformulier aan de procureur-generaal van het rechtsgebied waar de benoeming dient te geschieden en aan de voorzitter van de ondernemingsrechtbank. De procureur-generaal verstrekt de minister bevoegd voor Justitie dit advies langs elektronische weg binnen de dertig dagen te rekenen van
ministre qui a la Justice dans ses attributions et en transmet dans le het verzoek om advies bedoeld in het derde lid en maakt hiervan
même temps une copie au président du tribunal de l'entreprise de la tegelijkertijd een afschrift over aan de voorzitter van de
vacance d'emploi qui fait l'objet de la candidature. Pour les candidatures qui semblent nécessiter une enquête plus circonstanciée, le délai de trente jours est prolongé jusqu'à quarante-cinq jours à condition que le procureur général porte cette prolongation à la connaissance du ministre qui a la Justice dans ses attributions et du président du tribunal de l'entreprise dans les trente jours de la demande d'avis, par voie électronique. En l'absence d'avis dans le délai de trente jours ou dans le délai prolongé de quarante-cinq jours ou à défaut d'utilisation du formulaire type, l'avis est réputé favorable. Les présidents des tribunaux de l'entreprise transmettent leur avis par voie électronique dans les soixante jours à compter de la demande d'avis visée à l'alinéa 3 au ministre qui a la Justice dans ses attributions. Les juges consulaires sont nommés le 1er juin. La nomination est publiée au Moniteur belge. § 3. Les juges consulaires ne peuvent siéger que s'ils ont préalablement suivi la formation initiale à l'Institut de formation judiciaire. Cette formation comprend une formation relative à la déontologie et une formation concernant la procédure. Ils ne peuvent siéger comme juge-commissaire dans une faillite, comme juge délégué dans une réorganisation judiciaire ou dans des chambres des entreprises en difficulté que s'ils ont suivi à cet effet une formation spécialisée à l'Institut de formation judiciaire. ondernemingsrechtbank van de vacature waarvoor gekandideerd wordt. Voor de kandidaturen die een omstandiger onderzoek voor advies lijken te vereisen, wordt de termijn van dertig dagen verlengd tot vijfenveertig dagen op voorwaarde dat de procureur-generaal deze verlenging binnen de dertig dagen te rekenen van het verzoek om advies langs elektronische weg ter kennis brengt aan de minister bevoegd voor Justitie en de voorzitter van de ondernemingsrechtbank. Bij gebrek aan advies binnen de termijn van dertig dagen of de verlengde termijn van vijfenveertig dagen of bij gebrek aan het gebruik van het standaardformulier wordt het advies geacht gunstig te zijn. De voorzitters van de ondernemingsrechtbanken bezorgen de minister bevoegd voor Justitie hun advies langs elektronische weg binnen de zestig dagen te rekenen van het verzoek om advies bedoeld in het derde lid. De rechters in ondernemingszaken worden benoemd op 1 juni. De benoeming wordt bekend gemaakt in het Belgisch Staatsblad. § 3. De rechters in ondernemingszaken kunnen slechts zitting nemen indien zij vooraf de initiële opleiding bij het Instituut voor gerechtelijke opleiding hebben gevolgd. Deze opleiding bevat een opleiding inzake deontologie en een opleiding aangaande de procedure. Zij kunnen slechts optreden als rechter-commissaris in een faillissement, als gedelegeerd rechter bij een gerechtelijke reorganisatie of in de Kamer voor ondernemingen in moeilijkheden indien zij hiervoor een bijzondere opleiding bij het Instituut voor gerechtelijke opleiding hebben gevolgd.

Art. 205.§ 1er. La nomination de juge consulaire peut être renouvelée

Art. 205.§ 1. De benoeming van rechter in ondernemingszaken kan na

pour cinq ans à l'issue de chaque terme, après avis du président du iedere termijn voor vijf jaar hernieuwd worden na advies van de
tribunal de l'entreprise et du procureur général près le ressort où voorzitter van de ondernemingsrechtbank en van de procureur-generaal
doit avoir lieu la nomination. van het rechtsgebied waar de benoeming dient te geschieden.
Avant le 1er septembre précédant l'année civile où sa fonction prend Uiterlijk vóór 1 september voorafgaand aan het burgerlijk jaar waarin
fin, le juge consulaire adresse par voie électronique une demande de zijn ambt een einde neemt, richt de rechter in ondernemingszaken langs
renouvellement de sa nomination au ministre qui a la Justice dans ses elektronische weg een verzoek tot hernieuwing van zijn benoeming aan
attributions et en transmet en même temps une copie au président du de minister bevoegd voor Justitie en bezorgt hij hiervan
tribunal de l'entreprise. § 2. Au moment où, conformément à l'article 204, § 2, alinéa 3, le ministre qui a la Justice dans ses attributions demande leur avis au procureur général et au président du tribunal de l'entreprise dans les procédures de nomination, il leur demande un avis écrit motivé au moyen d'un formulaire type établi par lui relatif aux demandes de renouvellement. Les avis lui sont transmis dans les délais figurant à l'article 204, § 2, alinéas 4 et 5. tegelijkertijd een afschrift aan de voorzitter van de ondernemingsrechtbank. § 2. Op het ogenblik dat de minister bevoegd voor Justitie overeenkomstig artikel 204, § 2, derde lid, de adviezen vraagt aan de procureur-generaal en de voorzitter van de ondernemingsrechtbank in de benoemingsprocedures, vraagt hij hen een gemotiveerd schriftelijk advies door middel van een door hem bepaald standaardformulier over de verzoeken tot hernieuwing. De adviezen worden hem verstrekt binnen de termijnen opgenomen in artikel 204, § 2, vierde en vijfde lid. De hernieuwingen van de benoemingen van de rechters in
Les renouvellements des nominations des juges consulaires sont publiés ondernemingszaken worden samen bekend gemaakt met de benoemingen
avec les nominations visées à l'article 204, § 2, alinéa 6 ». bedoeld in artikel 204, § 2, zesde lid ».
B.2.2. Il ressort des travaux préparatoires que le législateur a voulu B.2.2. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat het de bedoeling
rendre plus strictes les conditions de nomination et l'évaluation du was van de wetgever om de benoemingsvoorwaarden en de evaluatie van de
juge consulaire : rechter in ondernemingszaken te verstrengen :
« Les nouveaux articles 203 à 205 du Code judiciaire contiennent les « De nieuwe artikelen 203 tot 205 van het Gerechtelijk Wetboek
nouvelles conditions et procédures de nomination. bevatten de nieuwe benoemingsvoorwaarden en procedures.
Là où les juges consulaires étaient nommés pour une période de cinq ans renouvelable, les juges consulaires seront désormais nommés pour un premier terme de trois ans renouvelable chaque fois pour cinq ans. Cela permet au président d'évaluer plus rapidement ses juges non professionnels après une nomination. S'ils ne donnent pas satisfaction, leur nomination prendra également fin après trois ans. En revanche, s'ils donnent satisfaction, leur nomination peut être renouvelée chaque fois pour cinq ans. Les nominations ont désormais lieu le 1er juin de chaque année de sorte que les nouveaux magistrats non professionnels puissent être opérationnels au début de l'année judiciaire. Les conditions de nomination sont quelque peu renforcées. La condition d'âge reste maintenue à 30 ans mais dorénavant, une expérience de 10 ans est requise au lieu de cinq ans et il faudra pouvoir justifier d'une expérience professionnelle attestant d'une connaissance pratique des questions en matière d'entreprises. L'énumération imposée par Daar waar de rechters in handelszaken (en thans rechters in ondernemingszaken) benoemd werden voor een hernieuwbare periode van vijf jaar zullen de rechters in ondernemingszaken voortaan benoemd worden voor een eerste termijn van drie jaar die telkens hernieuwbaar is voor vijf jaar. Dit laat de voorzitter toe om zijn lekenrechters na een benoeming sneller te evalueren. Indien zij niet voldoen, zal hun benoeming ook na drie jaar stoppen. Voldoen ze wel, dan kunnen ze telkens voor vijf jaar herbenoemd worden. De benoemingen gebeuren voortaan elk jaar op 1 juni zodat de nieuwe lekenmagistraten operationeel zijn bij het begin van het gerechtelijk jaar. De benoemingsvoorwaarden worden iets verstrengd. De leeftijdsvoorwaarde van 30 jaar blijft behouden doch voortaan wordt een ervaring van 10 jaar vereist in plaats van vijf jaar en zal men nuttige beroepservaring moeten kunnen aantonen die blijk geeft van praktische kennis van aangelegenheden inzake ondernemingszaken. Er
l'article 205 du Code judiciaire est par conséquent abandonnée. Le wordt dan ook afgestapt van de opsomming die artikel 205 van het
tribunal de l'entreprise possède une large compétence qui requiert une Gerechtelijk Wetboek oplegde. De nieuwe ondernemingsrechtbank heeft
expérience pratique plus vaste de ses juges non professionnels que een ruime bevoegdheid die een bredere praktische ervaring van haar
celle imposée aux ' anciens ' juges consulaires. Il est de la lekenrechters vereist dan deze die werd opgelegd aan de ' oude '
rechters in handelszaken (thans rechters in ondernemingszaken). Het is
responsabilité du président du tribunal de l'entreprise de contrôler de verantwoordelijkheid van de voorzitter van de ondernemingsrechtbank
et de vérifier les qualifications et capacités des candidats juges om de kwalificaties en capaciteiten van de kandidaat-rechters in
consulaires afin qu'il puisse pourvoir suffisamment à tous les profils ondernemingszaken na te gaan en te verifiëren opdat hij alle profielen
dont son tribunal a besoin pour fonctionner de manière optimale » die zijn rechtbank nodig heeft om optimaal te functioneren, voldoende
(Doc. parl., Chambre, 2018-2019, DOC 54-3549/001, pp. 68-69). kan invullen » (Parl. St., Kamer, 2018-2019, DOC 54-3549/001, pp.
B.3.1. La réforme du statut du juge consulaire comporte également la 68-69). B.3.1. In het kader van de hervorming van het statuut van de rechter
suppression de l'incompatibilité entre la profession d'avocat et la in ondernemingszaken wordt eveneens de onverenigbaarheid tussen het
beroep van advocaat en de functie van rechter in ondernemingszaken
fonction de juge consulaire. L'article 101 de la loi attaquée complète opgeheven. Bij artikel 101 van de bestreden wet wordt artikel 437 van
l'article 437 du Code judiciaire par un troisième alinéa : het Gerechtelijk Wetboek aangevuld met een derde lid :
« La profession d'avocat est compatible avec la fonction de juge « Het beroep van advocaat is verenigbaar met het ambt van rechter in
consulaire ». ondernemingszaken ».
B.3.2. Il ressort des travaux préparatoires que le législateur a voulu B.3.2. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever het
permettre la désignation de juges non professionnels qui exercent des mogelijk wou maken om lekenrechters aan te wijzen die activiteiten
activités de professions libérales, dès lors que celles-ci relèvent uitoefenen in de vrije beroepen, nu deze onder de bevoegdheid van de
désormais de la compétence des tribunaux de l'entreprise : ondernemingsrechtbanken vallen :
« La modification est la conséquence directe de l'élargissement de « De wijziging is het rechtstreekse gevolg van de ruimere bevoegdheid
compétence du tribunal de l'entreprise et de la nécessité de disposer van de ondernemingsrechtbank en van de noodzaak om in die
au sein de ce tribunal de l'entreprise d'un éventail plus large de ondernemingsrechtbank te beschikken over een bredere waaier aan
profils de juges non professionnels. Il n'est en effet pas exclu que profielen van lekenrechters. Het is immers niet uitgesloten dat de
le président du tribunal de l'entreprise estime que son tribunal a voorzitter van de ondernemingsrechtbank van oordeel zal zijn dat zijn
besoin de profils de juges non professionnels très spécifiques qui aux rechtbank zeer specifieke profielen van lekenrechters nodig heeft die
termes des dispositions anciennes du Code judiciaire présentaient une incompatibilité ou qu'il trouvera parmi les fonctions de notaire ou d'huissier de justice ou dans la profession d'avocat. Là où traditionnellement ces fonctions et professions étaient exclues car incompatibles, ce n'est plus le cas au nouveau tribunal de l'entreprise, compétent notamment pour les professions libérales. Si pour un candidat juge consulaire, par exemple, le président du tribunal de l'entreprise estime que sa fonction de notaire est nécessaire comme profil spécifique, l'incompatibilité ne s'applique pas à ce notaire. Il va de soi que les avocats, notaires ou huissiers de justice ne sont pas habilités à siéger dans une affaire s'ils sont volgens de toenmalige bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek een onverenigbaarheid inhielden of die hij vindt onder de ambten van notaris of gerechtsdeurwaarder of het beroep van advocaat. Daar waar traditioneel deze ambten en beroepen uitgesloten werden als onverenigbaar, is dit niet meer houdbaar bij de nieuwe ondernemingsrechtbank die onder meer ook bevoegd zal zijn voor de vrije beroepen. Indien de voorzitter van de ondernemingsrechtbank voor bijvoorbeeld een kandidaat-rechter in ondernemingszaken van oordeel is dat zijn ambt van notaris nodig is als een specifiek profiel dan geldt de onverenigbaarheid niet voor deze notaris. Het spreekt voor zich dat advocaten, notarissen of gerechtsdeurwaarders niet gerechtigd zijn te zetelen in een zaak wanneer zij reeds in deze hoedanigheid zijn
déjà intervenus en cette qualité ou y ont un intérêt » (ibid., p. 71). opgetreden of er belang bij hebben » (ibid., p. 71).
B.3.3. Dans son avis, le Conseil d'Etat a observé que la suppression B.3.3. De Raad van State, in zijn advies, merkte op dat het opheffen
de l'incompatibilité « risque [...] de se heurter à l'exigence van de onverenigbaarheid « op gespannen voet kan komen te staan met
d'impartialité objective dans le cas d'avocats qui agissent également het vereiste van objectieve onpartijdigheid in het geval van advocaten
devant le tribunal de l'entreprise en qualité de curateur par exemple. die ook voor de ondernemingsrechtbank optreden in de hoedanigheid van
En outre, la question se pose de savoir s'il ne faudrait pas prévoir à bijvoorbeeld curator. Ook rijst de vraag of niet minstens zou moeten
tout le moins que les avocats ne peuvent pas agir en qualité de juge worden bepaald dat advocaten niet kunnen optreden als rechter in
consulaire dans l'arrondissement ou la division où ils sont inscrits ondernemingszaken in het arrondissement of de afdeling waar zij aan de
au barreau » (Conseil d'Etat, avis n° 64.219/1-2 du 8 novembre 2018, balie zijn ingeschreven » (Raad van State, advies nr. 64.219/1-2 van 8
pp. 25-26). november 2018, pp. 25-26).
Le délégué du Gouvernement a répondu à ces observations en ces termes De gemachtigde van de Regering beantwoordde die opmerkingen als volgt
: :
« 1) Etant donné que les avocats seront des entreprises à partir du 1er « 1) Aangezien advocaten vanaf 1 november ondernemingen zullen zijn,
novembre, eux aussi doivent être représentés dans le corps des juges moeten ook zij worden vertegenwoordigd in het korps van rechters in
consulaires. Le propre du statut de juge consulaire est que l'on ondernemingszaken. Eigen aan het statuut van rechter in
attend de ce juge qu'il ait un certain degré d'expertise dans le ondernemingszaken is de verwachting dat de consulaire rechter een mate
domaine de l'affaire examinée, si bien que les situations dans van expertise heeft in het vakgebied van de te beoordelen zaak, zodat
lesquelles le parcours professionnel du juge consulaire est similaire situaties waarbij de professionele achtergrond van de consulaire
à celui des parties impliquées ne se limitent pas à la profession rechter gelijkaardig is aan die van de betrokken partijen, zich niet
d'avocat. Il convient par ailleurs de relativiser le risque de beperkt tot de advocatuur. Daarbij dient het risico op schijnbare
partialité apparente en tenant compte du fait que, contrairement au partijdigheid gerelativeerd te worden met het gegeven dat de
juge suppléant, le juge consulaire ne siège qu'en présence d'un juge consulaire rechter, in tegenstelling tot de plaatsvervangende rechter,
enkel zetelt in het bijzijn van een professionele rechter. Het is
professionnel. Du reste, il va de soi que les juges consulaires overigens vanzelfsprekend dat de betreffende deontologische regels
restent soumis aux règles déontologiques concernées relatives aux inzake belangenconflicten blijven gelden voor rechters in
conflits d'intérêts. ondernemingszaken.
2) A la lumière de la modification proposée de l'article 87 du Code 2) In het licht van de voorgelegde wijziging van artikel 87 van het
judiciaire, il semble toutefois opportun de spécifier que, lorsqu'un Gerechtelijk Wetboek, lijkt het echter wel opportuun om, voor de
avocat est également mandataire de justice, par exemple lorsqu'il est gevallen waarbij een advocaat eveneens gerechtsmandataris is, zoals
curateur, il ne peut pas siéger comme juge consulaire dans bijvoorbeeld curator, te specifiëren dat zij niet als rechter in
l'arrondissement ou la division où il est inscrit au barreau » ondernemingszaken kunnen zetelen in het arrondissement of de afdeling
(ibid.). waar ze aan de balie ingeschreven zijn » (ibid.).
La section de législation a observé que cette dernière suggestion De afdeling wetgeving merkte op dat met die laatste suggestie kon
pouvait être retenue. worden ingestemd.
B.3.4. Il ressort des travaux préparatoires que le législateur a aussi B.3.4. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever dat
concrétisé cette proposition : voorstel ook effectief heeft doorgevoerd :
« Suite à l'avis du Conseil d'Etat à propos de l'article 93 de « In navolging van het advies van de Raad van State bij het artikel 93
l'avant-projet, les possibilités de cumuler certaines fonctions sont van het voorontwerp worden de mogelijkheden tot het cumuleren van
limitées. Il est précisé dans la loi que par exemple un avocat qui est verschillende ambten beperkt. In de wet wordt ingeschreven dat in het
nommé juge consulaire et désigné également comme mandataire de geval van bijvoorbeeld een advocaat, benoemd als rechter in
justice, par exemple comme curateur, ne peut exercer la fonction de ondernemingszaken, eveneens is aangewezen als gerechtsmandataris,
zoals bijvoorbeeld curator, hij niet het ambt van rechter in
juge consulaire dans l'arrondissement ou la division du tribunal de ondernemingszaken mag uitoefenen in het arrondissement of de afdeling
l'entreprise dans lequel ou laquelle il est désigné mandataire de van de ondernemingsrechtbank waar hij als gerechtsmandataris is
justice. La référence à 'l'arrondissement ou la division dans lequel aangewezen. De verwijzing naar ' het arrondissement of de afdeling
ou laquelle l'intéressé est inscrit au barreau' est remplacée par une waar de betrokkene ingeschreven is aan de balie ' wordt gewijzigd in '
référence à 'l'arrondissement ou la division dans lequel ou laquelle het arrondissement of de afdeling waar de betrokkene als
l'intéressé est désigné comme mandataire de justice' » (Doc. parl., gerechtsmandataris is aangewezen ' » (Parl. St., Kamer, 2018-2019, DOC
Chambre, 2018-2019, DOC 54-3549/001, p. 71). 54-3549/001, p. 71).
B.3.5. En conséquence, l'article 96, 3°, de la loi attaquée complète l'article 300 du Code judiciaire par l'alinéa suivant : « Les juges consulaires sont soumis aux mêmes incompatibilités que les magistrats effectifs, à l'exception de l'exercice des activités professionnelles admises à titre d'expérience pour être nommé juge consulaire. Nul ne peut à la fois exercer les fonctions de juge consulaire et de mandataire de justice dans l'arrondissement ou la division du tribunal de l'entreprise dans lequel ou laquelle il est désigné mandataire de justice ». Quant au fond B.3.5. Bijgevolg wordt artikel 300 van het Gerechtelijk Wetboek, bij artikel 96, 3°, van de bestreden wet, aangevuld met het volgende lid : « De rechters in ondernemingszaken zijn onderworpen aan dezelfde regels van onverenigbaarheid als de werkende magistraten, met uitzondering van de uitoefening van beroepswerkzaamheden die voor het opdoen van ervaring toegestaan zijn om benoemd te worden tot rechter in ondernemingszaken. Niemand mag tegelijk het ambt van rechter in ondernemingszaken en van gerechtsmandataris uitoefenen in het arrondissement of de afdeling van de ondernemingsrechtbank waar hij als gerechtsmandataris werd aangewezen ». Ten gronde
B.4.1. Les parties requérantes prennent un moyen unique de la B.4.1. De verzoekende partijen leiden een enig middel af uit de
violation, par les dispositions attaquées, des articles 10, 11, 12 et schending, door de bestreden bepalingen, van de artikelen 10, 11, 12
13 de la Constitution, lus en combinaison ou non avec les articles 40, en 13 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de
144, 145, 151 et 157 de la Constitution, avec les articles 5, 6 et 13 artikelen 40, 144, 145, 151 en 157 van de Grondwet, met de artikelen
de la Convention européenne des droits de l'homme, avec les articles 9 et 14 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques, avec le droit d'accès à un juge et avec les principes de l'impartialité et de l'indépendance du juge. Elles font valoir que la possibilité, pour un avocat, de siéger en tant que juge consulaire viole le droit d'accès à un juge indépendant et impartial. Les parties requérantes contestent par ailleurs le fait que les avocats qui sont nommés en qualité de juge consulaire soient dispensés de l'examen d'aptitude professionnelle prévu pour les magistrats effectifs. Ceci créerait une discrimination entre les justiciables, en ce qu'ils doivent se soumettre pareillement à des décisions de magistrats qui ne présenteraient pourtant pas un même 5, 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met de artikelen 9 en 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, met het recht op toegang tot een rechter en met de beginselen van de rechterlijke onpartijdigheid en onafhankelijkheid. Zij voeren aan dat de mogelijkheid voor een advocaat om als rechter in ondernemingszaken zitting te nemen, een schending uitmaakt van het recht op toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter. Voorts betwisten de verzoekende partijen het feit dat de advocaten die benoemd worden als rechter in ondernemingszaken, worden vrijgesteld van het examen inzake beroepsbekwaamheid voor de werkende magistraten. Daardoor zou een discriminatie ontstaan onder rechtsonderhorigen, vermits zij zich op gelijke wijze moeten onderwerpen aan beslissingen van magistraten die nochtans geen blijk zouden geven van eenzelfde
niveau de « compétence et d'aptitude ». niveau van « bekwaamheid en geschiktheid ».
B.4.2. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas B.4.2. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet
qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen
personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium
qu'elle soit raisonnablement justifiée. berust en het redelijk verantwoord is.
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de
et le but visé. aangewende middelen en het beoogde doel.
B.4.3. L'article 12 de la Constitution dispose : B.4.3. Artikel 12 van de Grondwet bepaalt :
« La liberté individuelle est garantie. « De vrijheid van de persoon is gewaarborgd.
Nul ne peut être poursuivi que dans les cas prévus par la loi, et dans Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en
la forme qu'elle prescrit. in de vorm die zij voorschrijft.
Hors le cas de flagrant délit, nul ne peut être arrêté qu'en vertu Behalve bij ontdekking op heterdaad kan niemand worden aangehouden dan
d'une ordonnance motivée du juge qui doit être signifiée au plus tard krachtens een met redenen omkleed bevel van de rechter dat uiterlijk
dans les quarante-huit heures de la privation de liberté et ne peut binnen achtenveertig uren te rekenen van de vrijheidsberoving moet
emporter qu'une mise en détention préventive ». worden betekend en enkel tot voorlopige inhechtenisneming kan strekken
Cette disposition constitutionnelle doit être lue en combinaison avec ». Die grondwetsbepaling dient in samenhang te worden gelezen met de
l'article 5 de la Convention européenne des droits de l'homme et avec eveneens aangevoerde artikelen 5 van het Europees Verdrag voor de
l'article 9 du Pacte international relatif aux droits civils et rechten van de mens en 9 van het Internationaal Verdrag inzake
politiques, également invoqués, qui garantissent des droits et burgerrechten en politieke rechten, die analoge rechten en vrijheden
libertés analogues. waarborgen.
B.4.4. L'article 13 de la Constitution dispose : B.4.4. Artikel 13 van de Grondwet bepaalt :
« Nul ne peut être distrait, contre son gré, du juge que la loi lui « Niemand kan tegen zijn wil worden afgetrokken van de rechter die de
assigne ». wet hem toekent ».
Le droit d'accès au juge serait vidé de tout contenu s'il n'était pas Het recht op toegang tot de rechter zou inhoudsloos zijn indien niet
satisfait aux exigences du procès équitable, garanti par l'article 6, voldaan is aan het recht op een eerlijk proces, zoals gewaarborgd bij
paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme, par artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de
l'article 14 du Pacte international relatif aux droits civils et mens, bij artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake
politiques et par un principe général de droit. Par conséquent, lors burgerrechten en politieke rechten en bij een algemeen rechtsbeginsel.
d'un contrôle au regard de l'article 13 de la Constitution, il Bijgevolg dienen bij een toetsing aan artikel 13 van de Grondwet die
convient de tenir compte de ces garanties. waarborgen te worden betrokken.
Aux termes de l'article 13 de la Convention européenne des droits de Luidens artikel 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
l'homme, « toute personne dont les droits et libertés reconnus dans la mens heeft « eenieder wiens rechten en vrijheden, welke in dit Verdrag
présente Convention ont été violés, a droit à l'octroi d'un recours zijn vermeld, zijn geschonden, [...] recht op daadwerkelijke
effectif devant une instance nationale [...] ». rechtshulp voor een nationale instantie [...] ».
B.4.5. L'article 151, § 1er, alinéa 1er, de la Constitution dispose : B.4.5. Artikel 151, § 1, eerste lid, van de Grondwet bepaalt :
« Les juges sont indépendants dans l'exercice de leurs compétences « De rechters zijn onafhankelijk in de uitoefening van hun
juridictionnelles. [...] ». rechtsprekende bevoegdheden. [...] ».
Les principes de l'indépendance et de l'impartialité du juge sont De beginselen van rechterlijke onafhankelijkheid en onpartijdigheid
également garantis par l'article 6, paragraphe 1, de la Convention zijn ook gewaarborgd bij de eveneens aangevoerde artikelen 6, lid 1,
européenne des droits de l'homme et par l'article 14, paragraphe 1, du van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en 14, lid 1, van
Pacte international relatif aux droits civils et politiques, qui sont également invoqués. het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.
B.4.6. L'article 40 de la Constitution dispose : B.4.6. Artikel 40 van de Grondwet bepaalt :
« Le pouvoir judiciaire est exercé par les cours et tribunaux. « De rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken.
Les arrêts et jugements sont exécutés au nom du Roi ». De arresten en vonnissen worden in naam des Konings ten uitvoer gelegd
L'article 144 de la Constitution dispose : ». Artikel 144 van de Grondwet bepaalt :
« Les contestations qui ont pour objet des droits civils sont « Geschillen over burgerlijke rechten behoren bij uitsluiting tot de
exclusivement du ressort des tribunaux. bevoegdheid van de rechtbanken.
Toutefois, la loi peut, selon les modalités qu'elle détermine, De wet kan echter, volgens de door haar bepaalde nadere regels, de
habiliter le Conseil d'Etat ou les juridictions administratives Raad van State of de federale administratieve rechtscolleges machtigen
fédérales à statuer sur les effets civils de leurs décisions ». om te beslissen over de burgerrechtelijke gevolgen van hun
L'article 145 de la Constitution dispose : beslissingen ». Artikel 145 van de Grondwet bepaalt :
« Les contestations qui ont pour objet des droits politiques sont du « Geschillen over politieke rechten behoren tot de bevoegdheid van de
ressort des tribunaux, sauf les exceptions établies par la loi ». rechtbanken, behoudens de bij de wet gestelde uitzonderingen ».
L'article 157 de la Constitution dispose : Artikel 157 van de Grondwet bepaalt :
« Il y a des juridictions militaires lorsque l'état de guerre visé à « Er zijn militaire gerechten wanneer de staat van oorlog bepaald in
l'article 167, § 1er, alinéa 2, est constaté. La loi règle artikel 167, § 1, tweede lid, is vastgesteld. De organisatie van de
l'organisation des juridictions militaires, leurs attributions, les militaire gerechten, hun bevoegdheid, de rechten en verplichtingen van
droits et obligations des membres de ces juridictions, et la durée de de leden van deze gerechten, alsmede de duur van hun ambt worden bij
leurs fonctions. Il y a des tribunaux de commerce dans les lieux déterminés par la loi. Elle règle leur organisation, leurs attributions, le mode de nomination de leurs membres, et la durée des fonctions de ces derniers. La loi règle aussi l'organisation des juridictions du travail, leurs attributions, le mode de nomination de leurs membres et la durée des fonctions de ces derniers. Il y a des tribunaux de l'application des peines dans les lieux déterminés par la loi. Elle règle leur organisation, leurs attributions, le mode de nomination de leurs membres et la durée des wet geregeld. Er zijn rechtbanken van koophandel in de plaatsen die de wet aanwijst. Zij regelt hun organisatie, hun bevoegdheid, alsmede de wijze van benoeming en de duur van het ambt van hun leden. De wet regelt eveneens de organisatie van de arbeidsgerechten, hun bevoegdheid, de wijze van benoeming en de duur van het ambt van hun leden. Er zijn strafuitvoeringsrechtbanken in de plaatsen die de wet aanwijst. Zij regelt hun organisatie, hun bevoegdheid, alsmede de
fonctions de ces derniers ». wijze van benoeming en de duur van het ambt van hun leden ».
B.5. Les parties requérantes n'exposent pas en quoi les dispositions B.5. De verzoekende partijen zetten niet uiteen op welke manier de
attaquées violeraient les articles 12, 40, 144, 145 et 157 de la bestreden bepalingen de artikelen 12, 40, 144, 145 en 157 van de
Constitution, les articles 5 et 13 de la Convention européenne des Grondwet, de artikelen 5 en 13 van het Europees Verdrag voor de
droits de l'homme ou l'article 9 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. En ce qu'il est pris d'une violation de ces dispositions, le moyen unique n'est pas recevable. Quant au droit d'accès à un juge indépendant et impartial B.6.1. Dans la première branche de leur moyen unique, les parties requérantes soutiennent que la possibilité, pour un avocat, de siéger en tant que juge consulaire viole le droit d'accès à un juge indépendant et impartial. B.6.2. Il est d'une importance fondamentale, dans un Etat de droit démocratique, que les cours et tribunaux bénéficient de la confiance rechten van de mens of artikel 9 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten zouden schenden. In zoverre het enige middel is afgeleid uit een schending van die bepalingen, is het niet ontvankelijk. Wat betreft het recht op toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter B.6.1. In het eerste onderdeel van hun enige middel voeren de verzoekende partijen aan dat de mogelijkheid voor een advocaat om als rechter in ondernemingszaken zitting te nemen, een schending uitmaakt van het recht op toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter. B.6.2. Het is van fundamenteel belang in een democratische rechtsstaat dat de hoven en rechtbanken het vertrouwen genieten van het publiek en
du public et des parties au procès (CEDH, 26 février 1993, Padovani c. van de procespartijen (EHRM, 26 februari 1993, Padovani t. Italië, §
Italie, § 27). A cette fin, l'article 6, paragraphe 1, de la 27). Daartoe vereist artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor
Convention européenne des droits de l'homme exige que les juridictions de rechten van de mens dat de rechtscolleges waarop die bepalingen van
auxquelles cette disposition s'applique soient impartiales (CEDH,
grande chambre, 29 mars 2001, D.N. c. Suisse, § 42). toepassing zijn, onpartijdig zijn (EHRM, grote kamer, 29 maart 2001,
D.N. t. Zwitserland, § 42).
Cette impartialité doit s'apprécier de deux manières. L'impartialité Die onpartijdigheid dient op twee manieren te worden onderzocht. De
subjective, qui se présume jusqu'à preuve du contraire, exige que dans subjectieve onpartijdigheid, die wordt vermoed tot het bewijs van het
une affaire sur laquelle il doit statuer, le juge n'ait ni de parti tegendeel, vereist dat de rechter in een zaak waarover hij dient te
pris ni de préjugés et qu'il n'ait pas d'intérêt à l'issue de oordelen, niet vooringenomen is, noch vooroordelen heeft, en dat hij
celle-ci. L'impartialité objective exige qu'il y ait suffisamment de geen belang heeft bij de uitkomst ervan. De objectieve onpartijdigheid
garanties pour exclure également des appréhensions justifiées sur ces vereist dat er voldoende waarborgen zijn om ook een gerechtvaardigde
vrees op die punten uit te sluiten (EHRM, 1 oktober 1982, Piersack t.
points (CEDH, 1er octobre 1982, Piersack c. Belgique, § 30; 16 België, § 30; 16 december 2003, Grieves t. Verenigd Koninkrijk, § 69).
décembre 2003, Grieves c. Royaume-Uni, § 69).
B.6.3. En ce qui concerne l'impartialité objective, il y a lieu de B.6.3. Wat de objectieve onpartijdigheid betreft, moet worden nagegaan
vérifier si, indépendamment du comportement des juges, il existe des of er, los van het gedrag van de rechters, aantoonbare feiten bestaan
faits démontrables faisant naître un doute au sujet de cette die twijfel doen ontstaan omtrent die onpartijdigheid. In dat opzicht
impartialité. A cet égard, même une apparence de partialité peut kan zelfs een gewekte schijn van partijdigheid belangrijk zijn (EHRM,
revêtir de l'importance (CEDH, 6 juin 2000, Morel c. France, § 42). 6 juni 2000, Morel t. Frankrijk, § 42).
S'il faut examiner si un juge a suscité, dans un cas concret, de Indien dient te worden onderzocht of een rechter in een concreet geval
telles appréhensions, le point de vue du justiciable est pris en aanleiding heeft gegeven tot een dergelijke vrees, wordt het standpunt
compte mais ne joue pas un rôle décisif. Ce qui est par contre van de rechtzoekende in aanmerking genomen, maar speelt het geen
déterminant, c'est de savoir si les appréhensions de l'intéressé doorslaggevende rol. Wat wel doorslaggevend is, is of de vrees van de
peuvent passer pour objectivement justifiées (CEDH, 21 décembre 2000, betrokkene als objectief verantwoord kan worden beschouwd (EHRM, 21
Wettstein c. Suisse, § 44). december 2000, Wettstein t. Zwitserland, § 44).
B.6.4. Le cumul, même occasionnel, d'une fonction judiciaire et de la B.6.4. Een cumulatie, zelfs occasioneel, van een rechterlijk ambt en
profession d'avocat doit être évité autant que possible. het beroep van advocaat dient zoveel mogelijk te worden vermeden.
En effet, il n'est pas inimaginable que la présence d'avocats dans des Het is immers niet denkbeeldig dat de aanwezigheid van advocaten in
organes juridictionnels puisse conduire à une confusion des fonctions rechterlijke organen zou kunnen leiden tot een functieverwarring
du juge et de l'avocat et à une confusion d'intérêts pouvant susciter tussen de rechter en de advocaat en tot belangenverstrengeling, wat
des doutes quant à l'indépendance et à l'impartialité de la juridiction, bien que ce dernier risque soit considérablement atténué par le contrôle exercé par la Cour de cassation sur la jurisprudence. Par ailleurs, il faut éviter autant que possible que les avocats qui sont opposés dans tel dossier se rencontrent dans tel autre dossier comme avocat et juge. B.6.5. Toutefois, l'impartialité objective n'est pas compromise par le seul fait qu'un avocat fasse partie d'une juridiction. En effet, il faut toujours examiner concrètement la question de savoir si une des twijfels zou kunnen oproepen omtrent de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van het rechtscollege, alhoewel het laatstgenoemde risico aanzienlijk is getemperd door het toezicht uitgeoefend door het Hof van Cassatie op de rechtspraak. Bovendien moet zoveel mogelijk worden vermeden dat advocaten die in het ene dossier elkaars tegenstrever zijn, elkaar in het andere dossier ontmoeten als advocaat en rechter. B.6.5. De objectieve onpartijdigheid komt evenwel niet in het gedrang door het loutere feit dat een advocaat deel uitmaakt van een rechterlijke instantie. De vraag of er bij een van de procespartijen een gerechtvaardigde vrees voor partijdigheid bestaat, dient immers
parties au procès peut invoquer une crainte légitime de partialité, steeds in concreto te worden beoordeeld, rekening houdende met alle
compte tenu de tous les éléments propres au dossier et des autres elementen eigen aan het dossier en met de overige procedurele
garanties procédurales. waarborgen.
B.7.1. En vertu de l'article 437, alinéa 1er, 1°, du Code judiciaire, B.7.1. Krachtens artikel 437, eerste lid, 1°, van het Gerechtelijk
la profession d'avocat est incompatible avec celle de magistrat Wetboek is het beroep van advocaat onverenigbaar met dat van werkend
effectif. Inversement, en vertu de l'article 293 du Code judiciaire, magistraat. Omgekeerd zijn, krachtens artikel 293 van het Gerechtelijk
les fonctions de l'ordre judiciaire sont incompatibles avec la Wetboek, de ambten van de rechterlijke orde onverenigbaar met het
profession d'avocat. beroep van advocaat.
Exceptionnellement, le législateur autorise néanmoins un cumul Uitzonderlijk maakt de wetgever niettemin een occasionele cumulatie
occasionnel d'une fonction judiciaire et de la profession d'avocat. van een rechterlijk ambt en het beroep van advocaat mogelijk. Zo
Ainsi, l'article 322 du Code judiciaire fixe les conditions auxquelles bepaalt artikel 322 van het Gerechtelijk Wetboek de voorwaarden
un avocat peut être désigné pour remplacer un juge ou assesseur waaronder een advocaat kan worden aangewezen om een verhinderde
empêché. Par son arrêt n° 53/2017 du 11 mai 2017, la Cour a rejeté un rechter of assessor te vervangen. Bij zijn arrest nr. 53/2017 van 11
recours en annulation de l'alinéa 4 de cette disposition, tel qu'il mei 2017 heeft het Hof een beroep tot vernietiging van het vierde lid
avait été remplacé par l'article 97 de la loi du 4 mai 2016 « relative van die bepaling, zoals dat werd vervangen bij artikel 97 van de wet
à l'internement et à diverses dispositions en matière de justice ». van 4 mei 2016 « houdende internering en diverse bepalingen inzake
Par son arrêt n° 7/2020 du 16 janvier 2020, la Cour a rejeté un Justitie », verworpen. Bij zijn arrest nr. 7/2020 van 16 januari 2020
heeft het Hof een beroep tot gedeeltelijke vernietiging van de wet van
recours en annulation partielle de la loi du 23 mars 2019 « modifiant 23 maart 2019 « tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met het oog
le Code judiciaire en vue d'améliorer le fonctionnement de l'ordre judiciaire et du Conseil supérieur de la Justice », en ce que cette loi portait sur le statut des juges suppléants. La Cour a jugé que les dispositions qui étaient attaquées dans les affaires ayant abouti aux arrêts précités étaient justifiées par des motifs de bonne administration de la justice et qu'elles étaient entourées de garanties procédurales suffisantes excluant toute crainte justifiée de partialité. B.7.2. Contrairement aux affaires mentionnées en B.7.1, l'affaire présentement examinée concerne la possibilité de faire appel à des avocats non pas en qualité de juge suppléant, mais bien en qualité de op een betere werking van de rechterlijke orde en van de Hoge Raad voor de Justitie », in zoverre die wet betrekking had op het statuut van de plaatsvervangende rechters, verworpen. Het Hof oordeelde dat de bepalingen die werden aangevochten in de zaken die tot de voormelde arresten aanleiding hebben gegeven, werden verantwoord door motieven van behoorlijke rechtsbedeling en werden omgeven met voldoende procedurele waarborgen die elke gerechtvaardigde vrees voor partijdigheid uitsluiten. B.7.2. In tegenstelling tot de in B.7.1 vermelde zaken, gaat het in
juge consulaire dans les tribunaux de l'entreprise. Les parties casu niet om de mogelijkheid om advocaten in te zetten als
requérantes font valoir que, contrairement aux dispositions précitées, plaatsvervangend rechter, maar als lekenrechter in ondernemingszaken.
le régime attaqué viole la Constitution, en ce que le recours à des De verzoekende partijen voeren aan dat de bestreden regeling, in
avocats en qualité de juge consulaire ne serait pas occasionnel et tegenstelling tot de bovenvermelde bepalingen, de Grondwet schendt,
serait entouré de garanties insuffisantes. omdat de inzet van advocaten als rechters in ondernemingszaken niet
Dans les affaires précitées, la désignation d'avocats était fondée sur occasioneel zou zijn, en omringd zou zijn door onvoldoende waarborgen.
la nécessité de pouvoir faire appel à des personnes ayant suffisamment In de bovenvermelde zaken was de aanstelling van advocaten gebaseerd
d'expertise juridique pour endosser le rôle de juge suppléant op de nood om personen met voldoende juridische expertise in te kunnen
lorsqu'une telle mesure est nécessaire pour garantir une bonne zetten als plaatsvervangende rechters, wanneer dit noodzakelijk is om
administration de la justice, les avocats entrant en considération en de behoorlijke rechtsbedeling te waarborgen, waarbij advocaten, gezien
raison de leur expertise juridique mais en dépit de leur activité hun juridische expertise, ondanks hun beroepsactiviteit, in aanmerking
professionnelle. Ce n'est par contre pas en dépit, mais précisément en komen. De aanstelling van advocaten als rechter in ondernemingszaken
raison de leur expérience professionnelle que des avocats sont daarentegen, gebeurt niet ondanks, maar net om reden van hun
désignés en qualité de juge consulaire. Il n'est dès lors fait appel à beroepservaring als advocaat. Zij worden dan ook enkel ingezet in
eux que dans les affaires pour lesquelles le président du tribunal de zaken waarin de voorzitter van de ondernemingsrechtbank van oordeel is
l'entreprise estime que leur expérience professionnelle spécifique est dat hun specifieke beroepservaring vereist is (Parl. St., Kamer,
requise (Doc. parl., Chambre, 2018-2019, DOC 54-3549/001, p. 71). 2018-2019, DOC 54-3549/001, p. 71). Het optreden van advocaten als
rechters in ondernemingszaken past in de logica van het systeem van
L'intervention d'avocats en qualité de juge s'inscrit dans la logique lekenrechters bij de ondernemingsrechtbanken en wordt verantwoord door
du système de juges consulaires au sein des tribunaux de l'entreprise de uitbreiding van de bevoegdheid van die rechtbanken tot geschillen
et est justifiée par l'élargissement de la compétence de ces tribunaux met betrekking tot de vrije beroepen. Bovendien gaat de opheffing van
aux litiges relatifs aux professions libérales. En outre, la de onverenigbaarheid van de functies van advocaat en rechter in
suppression de l'incompatibilité des fonctions d'avocat et de juge ondernemingszaken, gepaard met de nodige waarborgen inzake de
consulaire va de pair avec les garanties requises en ce qui concerne onafhankelijkheid en de onpartijdigheid.
l'indépendance et l'impartialité.
B.7.3. Il ressort des travaux préparatoires mentionnés en B.3.2 et en B.7.3. Uit de in B.3.2 en B.3.3 vermelde parlementaire voorbereiding
B.3.3 que, par la loi attaquée, le législateur a voulu prévoir des blijkt dat de wetgever met de bestreden wet heeft willen voorzien in
garanties procédurales complémentaires quant au recrutement et au bijkomende procedurele waarborgen inzake de werving en het
fonctionnement des juges consulaires, en général, et aux avocats qui functioneren van de rechters in ondernemingszaken in het algemeen, en
van de advocaten die in die hoedanigheid optreden in het bijzonder,
interviennent en cette qualité, en particulier, afin de moderniser le teneinde het statuut van de lekenrechters te moderniseren en rekening
statut des juges consulaires et de tenir compte des recommandations te houden met de aanbevelingen van de Raad van State. Allereerst zijn
formulées par le Conseil d'Etat. Tout d'abord, les juges consulaires de rechters in ondernemingszaken aan dezelfde regels van
sont soumis aux mêmes incompatibilités que les magistrats effectifs, à onverenigbaarheid als de werkende magistraten onderworpen, met
l'exception de l'exercice d'activités professionnelles admises comme uitzondering van de uitoefening van beroepswerkzaamheden die voor het
opdoen van ervaring toegestaan zijn om benoemd te worden tot rechter
expérience pour être nommé juge consulaire. A la suite de l'avis du in ondernemingszaken. Naar aanleiding van het advies van de Raad van
Conseil d'Etat, une incompatibilité supplémentaire a été prévue, selon State werd bovendien een bijkomende onverenigbaarheid ingevoerd,
laquelle nul ne peut à la fois exercer la fonction de juge consulaire waardoor niemand tegelijk het ambt van rechter in ondernemingszaken en
et celle de mandataire de justice dans l'arrondissement ou la division dat van gerechtsmandataris mag uitoefenen in het arrondissement of de
du tribunal de l'entreprise dans lequel ou laquelle il est désigné afdeling van de ondernemingsrechtbank waar hij als gerechtsmandataris
comme mandataire de justice. En ce qui concerne le recrutement et le werd aangewezen. Wat de werving en de functionering van de rechters in
fonctionnement des juges consulaires, comme il est dit en B.2.2, les ondernemingszaken betreft, zoals is vermeld in B.2.2, werden de
conditions ont été rendues plus strictes, et une formation en matière voorwaarden verstrengd, en is een opleiding inzake de deontologie en
de déontologie et de procédure est exigée. de procedure vereist.
B.7.4. De plus, le législateur a renforcé le contrôle du président du B.7.4. Voorts heeft de wetgever de controle door de voorzitter van de
tribunal de l'entreprise quant à la désignation et au fonctionnement ondernemingsrechtbank op de aanstelling en het functioneren van de
du juge consulaire. Dans ce cadre, le président doit tenir compte du fait qu'un avocat qui a été désigné en qualité de juge consulaire ne peut siéger dans une affaire dans laquelle intervient un avocat qui est son adversaire dans une autre affaire. B.8. Eu égard à ce qui précède, le cumul de la profession d'avocat et de la fonction de juge consulaire est justifié par l'objectif qui consiste à assurer la présence de juges consulaires ayant l'expérience professionnelle requise et est entouré de garanties procédurales suffisantes qui excluent toute crainte justifiée de partialité. Il convient encore d'observer que toute partie peut introduire une rechter in ondernemingszaken, versterkt. In dat kader dient de voorzitter rekening te houden met het feit dat een advocaat die aangesteld is als lekenrechter geen zitting mag nemen in een zaak waarin een advocaat optreedt die in een andere zaak zijn tegenstrever is. B.8. Gelet op het voorgaande, wordt de cumulatie van het beroep van advocaat en de functie van rechter in ondernemingszaken, verantwoord door de doelstelling om de aanwezigheid van lekenrechters met de vereiste beroepservaring te verzekeren, en omgeven met voldoende procedurele waarborgen die elke gerechtvaardigde vrees voor partijdigheid uitsluiten. Daarbij dient nog te worden opgemerkt dat elke partij een
demande de récusation fondée sur les articles 828 et suivants du Code judiciaire. Enfin, l'article 831 du Code judiciaire prévoit également que tout juge qui sait cause de récusation en sa personne est tenu de s'abstenir, ce qui est le cas lorsqu'il existe une confusion d'intérêts. Sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.7.4, le moyen unique, en sa première branche, n'est pas fondé. En ce qui concerne l'aptitude professionnelle requise B.9.1. Dans la seconde branche de leur moyen unique, les parties requérantes contestent le fait que les avocats qui sont nommés en qualité de juge consulaire sont dispensés de l'examen d'aptitude professionnelle prévu pour les magistrats effectifs. Il naîtrait ainsi une discrimination entre les justiciables, en ce qu'ils doivent se soumettre pareillement à des décisions de magistrats qui ne justifieraient pourtant pas d'un même niveau de « compétence et d'aptitude ». B.9.2. Comme il est dit en B.7.2, la possibilité de désigner des avocats en qualité de juge consulaire s'inscrit dans le système de juges consulaires, lesquels sont désignés en raison de leur expérience professionnelle spécifique, qui représente une plus-value pour les affaires qui doivent être traitées. Il n'est dès lors pas sans justification raisonnable que les avocats qui sont désignés en qualité de juge consulaire, tout comme les personnes appartenant à d'autres groupes professionnels qui exercent cette fonction sur la base de leur expérience professionnelle, ne soient pas soumis aux mêmes exigences que les magistrats effectifs. B.9.3. Le moyen unique, en sa seconde branche, n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.7.4, rejette le recours. Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 19 novembre 2020. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président, wrakingsverzoek kan indienen op grond van de artikelen 828 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek. Ten slotte bepaalt artikel 831 van het Gerechtelijk Wetboek ook dat iedere rechter die weet dat er een reden van wraking tegen hem bestaat, zich van de zaak moet onthouden, wat het geval is indien zich een belangenverstrengeling voordoet. Onder voorbehoud van de interpretatie vermeld in B.7.4, is het eerste onderdeel van het enige middel niet gegrond. Wat betreft de vereiste beroepsbekwaamheid B.9.1. In het tweede onderdeel van hun enige middel betwisten de verzoekende partijen het feit dat de advocaten die benoemd worden als rechter in ondernemingszaken, worden vrijgesteld van het voor werkende magistraten bestaande beroepsbekwaamheidsexamen. Daardoor zou een discriminatie ontstaan onder rechtsonderhorigen, aangezien zij zich op gelijke wijze moeten onderwerpen aan beslissingen van magistraten die nochtans geen blijk zouden geven van eenzelfde « bekwaamheid en geschiktheid ». B.9.2. Zoals is vermeld in B.7.2, past de mogelijkheid om advocaten aan te stellen als rechter in ondernemingszaken, in het systeem van lekenrechters in ondernemingszaken, die worden aangesteld vanwege hun specifieke beroepservaring, die een meerwaarde betekent voor de zaken die moeten worden behandeld. Het is bijgevolg niet zonder redelijke verantwoording dat advocaten die als lekenrechters worden aangesteld, net als personen uit andere beroepsgroepen die deze functie uitoefenen op basis van hun beroepservaring, niet worden onderworpen aan dezelfde vereisten als de werkende magistraten. B.9.3. Het tweede onderdeel van het enige middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof, onder voorbehoud van de in B.7.4 vermelde interpretatie, verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 19 november 2020. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter,
L. Lavrysen L. Lavrysen
^