Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 138/2020 du 22 octobre 2020 Numéro du rôle : 6752 En cause : le recours en annulation de la loi du 9 avril 2017 « modifiant la loi du 4 avril 2014 relative aux assurances et visant à garantir le libre choix d'un avocat o La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, des juges J.-P. Moer(...)"
Extrait de l'arrêt n° 138/2020 du 22 octobre 2020 Numéro du rôle : 6752 En cause : le recours en annulation de la loi du 9 avril 2017 « modifiant la loi du 4 avril 2014 relative aux assurances et visant à garantir le libre choix d'un avocat o La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, des juges J.-P. Moer(...) Uittreksel uit arrest nr. 138/2020 van 22 oktober 2020 Rolnummer 6752 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 9 april 2017 « tot wijziging van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen en ertoe strekkende de vrije keuz Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, de rechters J.-(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 138/2020 du 22 octobre 2020 Uittreksel uit arrest nr. 138/2020 van 22 oktober 2020
Numéro du rôle : 6752 Rolnummer 6752
En cause : le recours en annulation de la loi du 9 avril 2017 « In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 9 april 2017 «
modifiant la loi du 4 avril 2014 relative aux assurances et visant à tot wijziging van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen
garantir le libre choix d'un avocat ou de toute autre personne ayant en ertoe strekkende de vrije keuze van een advocaat of iedere andere
les qualifications requises par la loi applicable à la procédure pour persoon die krachtens de op de procedure toepasselijke wet de vereiste
défendre ses intérêts dans toute phase judiciaire, dans le cadre d'un kwalificaties heeft om zijn belangen te verdedigen in elke fase van de
rechtspleging te waarborgen in het kader van een
contrat d'assurance de la protection juridique », introduit par l'« rechtsbijstandsverzekeringsovereenkomst », ingesteld door de Orde van
Orde van Vlaamse balies » et l'Ordre des barreaux francophones et germanophone. Vlaamse balies en de « Ordre des barreaux francophones et germanophone
La Cour constitutionnelle, ». Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, de rechters
Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J.
et M. Pâques, et, conformément à l'article 60bis de la loi spéciale du Moerman en M. Pâques, en, overeenkomstig artikel 60bis van de
6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, du président émérite A. bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, emeritus
Alen, assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par le président voorzitter A. Alen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder
émérite A. Alen, voorzitterschap van emeritus voorzitter A. Alen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 19 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 19 oktober
octobre 2017 et parvenue au greffe le 23 octobre 2017, un recours en 2017 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 23
oktober 2017, is beroep tot vernietiging ingesteld van de wet van 9
annulation de la loi du 9 avril 2017 « modifiant la loi du 4 avril april 2017 « tot wijziging van de wet van 4 april 2014 betreffende de
2014 relative aux assurances et visant à garantir le libre choix d'un verzekeringen en ertoe strekkende de vrije keuze van een advocaat of
avocat ou de toute autre personne ayant les qualifications requises iedere andere persoon die krachtens de op de procedure toepasselijke
par la loi applicable à la procédure pour défendre ses intérêts dans wet de vereiste kwalificaties heeft om zijn belangen te verdedigen in
toute phase judiciaire, dans le cadre d'un contrat d'assurance de la elke fase van de rechtspleging te waarborgen in het kader van een
rechtsbijstandsverzekeringsovereenkomst » (bekendgemaakt in het
protection juridique » (publiée au Moniteur belge du 25 avril 2017) a Belgisch Staatsblad van 25 april 2017) door de Orde van Vlaamse balies
été introduit par l'« Orde van Vlaamse balies » et l'Ordre des
barreaux francophones et germanophone, assistés et représentés par Me en de « Ordre des barreaux francophones et germanophone », bijgestaan
F. Judo et Me D. Lindemans, avocats au barreau de Bruxelles. en vertegenwoordigd door Mr. F. Judo en Mr. D. Lindemans, advocaten
bij de balie te Brussel.
Par arrêt interlocutoire n° 136/2018 du 11 octobre 2018, publié au Bij tussenarrest nr. 136/2018 van 11 oktober 2018, bekendgemaakt in
Moniteur belge du 26 octobre 2018, la Cour a posé à la Cour de justice het Belgisch Staatsblad van 26 oktober 2018, heeft het Hof de volgende
de l'Union européenne la question préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld aan het Hof van Justitie van de Europese
« La notion de ' procédure judiciaire ' visée à l'article 201, Unie : « Dient het begrip ' gerechtelijke procedure ' in artikel 201, lid 1,
paragraphe 1, a), de la directive 2009/138/CE du Parlement européen et a), van de richtlijn 2009/138/EG van het Europees Parlement en de Raad
du Conseil du 25 novembre 2009 sur l'accès aux activités de van 25 november 2009 betreffende de toegang tot en uitoefening van het
l'assurance et de la réassurance et leur exercice doit-elle être verzekerings- en het herverzekeringsbedrijf zo te worden uitgelegd dat
interprétée en ce sens qu'elle inclut les procédures de médiation daaronder de buitengerechtelijke en de gerechtelijke
extrajudiciaire et judiciaire prévues par les articles 1723/1 à 1737 bemiddelingsprocedures, zoals geregeld in de artikelen 1723/1 tot 1737
du Code judiciaire belge ? ». van het Belgisch Gerechtelijk Wetboek, zijn begrepen ? ».
Par arrêt du 14 mai 2020 dans l'affaire C-667/18, la Cour de justice Bij arrest van 14 mei 2020 in de zaak C-667/18 heeft het Hof van
de l'Union européenne a répondu à la question. Justitie van de Europese Unie op de vraag geantwoord.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à la disposition attaquée, à son contexte et à l'étendue du Ten aanzien van de bestreden bepaling, de situering ervan en de omvang
recours van het beroep
B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de la loi du 9 B.1.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van de wet van
avril 2017 « modifiant la loi du 4 avril 2014 relative aux assurances 9 april 2017 « tot wijziging van de wet van 4 april 2014 betreffende
de verzekeringen en ertoe strekkende de vrije keuze van een advocaat
et visant à garantir le libre choix d'un avocat ou de toute autre of iedere andere persoon die krachtens de op de procedure
personne ayant les qualifications requises par la loi applicable à la toepasselijke wet de vereiste kwalificaties heeft om zijn belangen te
procédure pour défendre ses intérêts dans toute phase judiciaire, dans verdedigen in elke fase van de rechtspleging te waarborgen in het
le cadre d'un contrat d'assurance de la protection juridique » kader van een rechtsbijstandsverzekeringsovereenkomst » (hierna : de
(ci-après : la loi du 9 avril 2017), qui dispose : wet van 9 april 2017), die bepaalt :
«

Article 1er.La présente loi règle une matière visée à l'article 74 de la Constitution.

«

Artikel 1.Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 74 van de Grondwet.

Art. 2.Dans l'article 156 de la loi du 4 avril 2014 relative aux

Art. 2.In artikel 156 van de wet van 4 april 2014 betreffende de

assurances, le 1° est remplacé par ce qui suit : verzekeringen wordt de bepaling onder 1° vervangen als volgt :
' 1° l'assuré a la liberté de choisir, lorsqu'il faut recourir à une ' 1° wanneer moet worden overgegaan tot een gerechtelijke,
procédure judiciaire, administrative ou arbitrale, un avocat ou toute administratieve of arbitrageprocedure, de verzekerde vrij een advocaat
of iedere andere persoon kan kiezen die, krachtens de op de procedure
autre personne ayant les qualifications requises par la loi applicable toepasselijke wet, de vereiste kwalificaties heeft om zijn belangen te
à la procédure pour défendre, représenter et servir ses intérêts et, verdedigen, te vertegenwoordigen of te behartigen, en dat, in het
dans le cas d'un arbitrage, d'une médiation ou d'un autre mode non geval van arbitrage, bemiddeling of een andere erkende
judiciaire reconnu de règlement des conflits, une personne ayant les buitengerechtelijke vorm van geschillenbeslechting, de verzekerde vrij
qualifications requises et désignée à cette fin; ' ». een persoon kan kiezen die de vereiste kwalificaties heeft en die daartoe is aangewezen; ' ».
B.1.2. Avant son remplacement par l'article 2 de la loi attaquée, B.1.2. Vóór de vervanging ervan bij artikel 2 van de bestreden wet,
l'article 156, 1°, de la loi du 4 avril 2014 « relative aux assurances bepaalde artikel 156, 1°, van de wet van 4 april 2014 « betreffende de
» (ci-après : la loi du 4 avril 2014) disposait : verzekeringen » (hierna : de wet van 4 april 2014) :
« Tout contrat d'assurance de la protection juridique stipule « In elke verzekeringsovereenkomst inzake rechtsbijstand moet
explicitement au moins que : uitdrukkelijk ten minste worden bepaald dat :
1° lorsqu'il faut recourir à une procédure judiciaire ou 1° wanneer moet worden overgegaan tot een gerechtelijke of
administrative, l'assuré a la liberté de choisir pour défendre, représenter ou servir ses intérêts, un avocat ou toute autre personne ayant les qualifications requises par la loi applicable à la procédure ». B.2. La modification de l'article 156, 1°, de la loi du 4 avril 2014, opérée par la loi du 9 avril 2017, présente deux aspects : - le libre choix garanti à l'assuré dans le cadre de l'assurance protection juridique d'un conseil - un avocat ou une personne ayant les qualifications requises pour défendre, représenter ou servir les administratieve procedure, de verzekerde vrij is in de keuze van een advocaat of van iedere andere persoon die de vereiste kwalificaties heeft krachtens de op de procedure toepasselijke wet om zijn belangen te verdedigen, te vertegenwoordigen of te behartigen ». B.2. De bij de wet van 9 april 2017 doorgevoerde wijziging van artikel 156, 1°, van de wet van 4 april 2014 vertoont twee aspecten : - de in het kader van de rechtsbijstandsverzekering voor de verzekerde gewaarborgde vrije keuze van een raadsman - een advocaat of een persoon die de vereiste kwalificaties heeft om de belangen van een rechtzoekende te verdedigen, te vertegenwoordigen of te behartigen
intérêts d'un justiciable (ci-après : la personne qualifiée) - (hierna : gekwalificeerde persoon) - geldt niet alleen wanneer moet
s'applique non seulement lorsqu'il faut recourir à une procédure worden overgegaan tot een gerechtelijke of een administratieve
judiciaire ou administrative, mais également lorsqu'il faut recourir à procedure, maar ook wanneer moet worden overgegaan tot een
une procédure d'arbitrage; et arbitrageprocedure; en
- dans le cas d'un arbitrage, d'une médiation ou d'un autre mode - in het geval van arbitrage, bemiddeling of een andere erkende
buitengerechtelijke vorm van geschillenbeslechting, wordt, in het
extrajudiciaire reconnu de règlement des conflits, le libre choix de kader van de voormelde verzekering, de vrije keuze van de « persoon
la « personne ayant les qualifications requises et désignée à cette [...] die de vereiste kwalificaties heeft en die daartoe is aangewezen
fin » est garanti à l'assuré dans le cadre de l'assurance précitée. Il » gewaarborgd voor de verzekerde. Uit de parlementaire voorbereiding
ressort des travaux préparatoires que la « personne ayant les blijkt dat de « persoon [...] die de vereiste kwalificaties heeft en
qualifications requises et désignée à cette fin », visée à l'article die daartoe is aangewezen », bedoeld in artikel 156, 1°, laatste
156, 1°, dernier membre de phrase, de la loi du 4 avril 2014, est zinsdeel, van de wet van 4 april 2014, betrekking heeft op de persoon
celle qui mène la procédure en question, comme le médiateur et die de desbetreffende procedure leidt, zoals de bemiddelaar en de
l'arbitre, et non le conseil d'un justiciable dans une telle procédure scheidsrechter, en aldus niet op de raadsman van een rechtzoekende in
(Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC 54-0192/005, p. 2). zulk een procedure (Parl. St., Kamer, 2016-2017, DOC 54-0192/005, p. 2).
B.3. Ainsi que la Cour l'a jugé par son arrêt n° 136/2018 du 11 B.3. Zoals het Hof heeft geoordeeld bij zijn arrest nr. 136/2018 van
octobre 2018, les parties requérantes ne font valoir que des moyens 11 oktober 2018 voeren de verzoekende partijen uitsluitend middelen
dirigés contre l'article 156, 1°, de la loi du 4 avril 2014, tel qu'il aan tegen artikel 156, 1°, van de wet van 4 april 2014, zoals
a été remplacé par l'article 2 de la loi du 9 avril 2017, en ce que la vervangen bij artikel 2 van de wet van 9 april 2017, in zoverre de in
liberté de choix d'un conseil, garantie par cet article, est étendue à dat artikel gewaarborgde vrijheid op het vlak van de keuze van een
la procédure d'arbitrage mais ne l'est pas à la procédure de raadsman wordt uitgebreid tot de arbitrageprocedure, maar niet tot de
médiation. Le recours en annulation n'est recevable que dans cette bemiddelingsprocedure. Het beroep tot vernietiging is slechts in die
mesure. mate ontvankelijk.
Quant au fond Ten gronde
B.4. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen
B.4 Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de 10 en 11 van de Grondwet, doordat de bestreden bepaling een verschil
la Constitution, en ce que la loi attaquée créerait une différence de in behandeling in het leven zou roepen tussen, enerzijds, de
traitement entre le justiciable qui recourt à une procédure rechtzoekende die voor de beslechting van een geschil gebruik maakt
d'arbitrage pour le règlement d'un litige et qui peut en outre choisir van een arbitrageprocedure en hierbij in het kader van de
librement un conseil dans le cadre de l'assurance protection rechtsbijstandsverzekering vrij een raadsman kan kiezen en,
juridique, d'une part, et le justiciable qui recourt dans ce cadre à anderzijds, de rechtzoekende die in dat kader gebruik maakt van een
une procédure de médiation et qui ne dispose pas à cet égard de cette bemiddelingsprocedure en daarbij niet over die keuzevrijheid beschikt.
liberté de choix, d'autre part. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en
Le second moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 201 van de
Constitution, lus en combinaison avec l'article 201 de la directive richtlijn 2009/138/EG van het Europees Parlement en de Raad van 25
2009/138/CE du Parlement européen et du Conseil du 25 novembre 2009 « november 2009 « betreffende de toegang tot en uitoefening van het
sur l'accès aux activités de l'assurance et de la réassurance et leur
exercice », en ce que la disposition attaquée ne garantirait pas, dans verzekerings- en het herverzekeringsbedrijf ", doordat de bestreden
le cadre de l'assurance protection juridique, le libre choix d'un bepaling in het kader van de rechtsbijstandsverzekering de vrije keuze
conseil dans une procédure de médiation. van een raadsman niet zou waarborgen in een bemiddelingsprocedure.
B.5.1. Conformément à l'article 154, alinéa 1er, de la loi du 4 avril B.5.1. Krachtens artikel 154, eerste lid, van de wet van 4 april 2014
2014, les articles 155 à 157 (articles relatifs à l'assurance protection juridique) s'appliquent aux contrats d'assurance par lesquels l'assureur s'engage à fournir des services et à prendre en charge des frais afin de permettre à l'assuré de faire valoir ses droits en tant que demandeur ou défendeur, soit dans une procédure judiciaire, administrative ou autre, soit en dehors de toute procédure. Il ressort de cette disposition que l'assurance protection juridique constitue un contrat par lequel l'assureur s'engage, d'une part, à fournir des services et, d'autre part, à prendre en charge des frais, zijn de artikelen 155 tot 157 (de artikelen betreffende de rechtsbijstandsverzekering) toepasselijk op de verzekeringsovereenkomsten waarbij de verzekeraar zich verbindt diensten te verrichten en kosten op zich te nemen, teneinde de verzekerde in staat te stellen zijn rechten te doen gelden, als eiser of als verweerder, hetzij in een gerechtelijke, administratieve of andere procedure, hetzij los van enige procedure. Uit die bepaling volgt dat de rechtsbijstandsverzekering een overeenkomst is waarbij de verzekeraar zich ertoe verbindt, enerzijds, diensten te verrichten en, anderzijds, kosten op zich te nemen, en dit
et ce, en vue de garantir les droits de l'assuré, dans le cadre ou non met het oog op het waarborgen van de rechten van de verzekerde, al dan
d'une procédure. niet in het kader van een procedure.
B.5.2. La fourniture de services porte notamment sur l'octroi à B.5.2. Het verlenen van diensten heeft onder meer betrekking op het
l'assuré d'une aide juridique, par l'assureur lui-même ou par une bieden van juridische bijstand aan de verzekerde, door de verzekeraar
personne qu'il a désignée, en vue d'aboutir à un règlement à l'amiable zelf of door een door hem aangewezen persoon, met het oog op het komen
du litige, en dehors de toute procédure. tot een minnelijke oplossing van het geschil, los van enige procedure.
B.5.3. En cas d'impossibilité d'aboutir à une solution amiable, il est B.5.3. Wanneer een minnelijke oplossing niet kan worden bereikt, kan,
possible, selon la nature du litige, de lancer une procédure afhankelijk van de aard van het geschil, een gerechtelijke, een
judiciaire, administrative, arbitrale ou de médiation. administratieve, een arbitrale of een bemiddelingsprocedure worden opgestart.
B.6.1. Avant le remplacement de l'article 156, 1°, de la loi du 4 B.6.1. Vóór de vervanging van artikel 156, 1°, van de wet van 4 april
avril 2014 par l'article 2 de la loi du 9 avril 2017, tout contrat 2014, bij artikel 2 van de wet van 9 april 2017, diende in elke
d'assurance de la protection juridique devait stipuler explicitement verzekeringsovereenkomst inzake rechtsbijstand uitdrukkelijk te worden
que l'assuré a la liberté de choisir un avocat ou une autre personne bepaald dat de verzekerde vrij een advocaat of een gekwalificeerde
qualifiée « lorsqu'il faut recourir à une procédure judiciaire ou persoon kan kiezen « wanneer moet worden overgegaan tot een
administrative ». Le libre choix d'un conseil dont les frais sont gerechtelijke of administratieve procedure ». De vrije keuze van een
raadsman, van wie de kosten, overeenkomstig de bepalingen van de
supportés par l'assureur de la protection juridique, conformément aux verzekeringsovereenkomst, door de rechtsbijstandsverzekeraar worden
dispositions du contrat d'assurance, était donc garanti lorsqu'il y gedragen, was aldus gewaarborgd in het geval waarin diende te worden
avait lieu de recourir à une procédure judiciaire ou administrative. overgegaan tot een gerechtelijke of een administratieve procedure.
La loi attaquée étend ce libre choix d'un conseil à la procédure Bij de bestreden wet wordt die vrije keuze van een raadsman uitgebreid
d'arbitrage, mais ne l'étend pas à la procédure de médiation; la tot de arbitrageprocedure, maar niet tot de bemiddelingsprocedure, en
liberté de choix est également garantie quant à la personne qui mène wordt eveneens een vrije keuze gewaarborgd op het vlak van de persoon
un arbitrage, une médiation ou un autre mode extrajudiciaire reconnu die een arbitrage, bemiddeling of een andere erkende
de règlement des conflits. buitengerechtelijke vorm van geschillenbeslechting leidt.
B.6.2. Il ressort des travaux préparatoires que la proposition de loi B.6.2. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat het
initiale qui a donné lieu à la loi attaquée visait à étendre également oorspronkelijke wetsvoorstel dat heeft geleid tot de bestreden wet
le libre choix d'un conseil à la procédure de médiation (Doc. parl., beoogde de vrije keuze van een raadsman eveneens uit te breiden tot de
Chambre, 2014, DOC 54-0192/001). Mais cette proposition de loi a été bemiddelingsprocedure (Parl. St., Kamer, 2014, DOC 54-0192/001). Dat
amendée par la suite, en ce sens que l'extension à la procédure de wetsvoorstel werd later evenwel geamendeerd in die zin dat de
médiation a été supprimée (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC uitbreiding tot de bemiddelingsprocedure werd geschrapt (Parl. St.,
54-0192/005). A cet égard, les travaux préparatoires exposent ce qui Kamer, 2016-2017, DOC 54-0192/005). De parlementaire voorbereiding
suit : vermeldt ter zake :
« M. [...] souligne l'importance de la proposition de loi à laquelle « De heer [...] benadrukt het belang van het wetsvoorstel, waarvoor de
les acteurs de terrain souscrivent. [...] La question de actoren in het veld gewonnen zijn. [...] Het vraagstuk inzake de
l'instauration de la liberté de choix d'un avocat dans le cadre de la vrijheid om bij bemiddeling een advocaat te kiezen, lokt debat uit.
médiation fait débat. L'orateur n'y est personnellement pas favorable Zelf is de spreker daar geen voorstander van, want de aanwezigheid van
car la présence d'un avocat n'est pas de nature à favoriser la een advocaat is niet bevorderlijk voor de bemiddeling » (Parl. St.,
médiation » (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC 54-0192/006, p. 4). Kamer, 2016-2017, DOC 54-0192/006, p. 4).
« Le ministre rejoint l'argumentation de M. [...]. Ce qui distingue la médiation et les autres modes de règlement des conflits d'une part de la procédure judiciaire, administrative ou arbitrale d'autre part, c'est que dans le premier cas, le droit n'est pas le plus important. L'accord obtenu n'est pas nécessairement le produit d'un raisonnement juridique. Il n'est donc pas nécessaire d'être assisté en droit de la même façon que dans la procédure judiciaire, administrative ou arbitrale. En outre, indépendamment de cela, beaucoup de médiations sont préjudiciaires. En cas de médiation qui suit la phase judiciaire, il est logique que « De minister volgt de argumentering van de heer [...]. Wat bemiddeling en andere vormen van geschillenbeslechting onderscheidt van de gerechtelijke, administratieve of arbitrageprocedure, is dat bij bemiddeling en andere vormen van geschillenbeslechting het recht niet het belangrijkste is : de verkregen overeenkomst vloeit niet noodzakelijkerwijze uit een juridische redenering voort. Men hoeft dus niet op dezelfde wijze in rechte te worden bijgestaan als bij de gerechtelijke, administratieve of arbitrageprocedure. Bovendien gaan veel bemiddelingsprocedures aan de gerechtelijke fase vooraf. Bij bemiddeling nà de gerechtelijke fase is het logisch dat de advocaat zijn cliënt blijft verdedigen. Bij pre-gerechtelijke
l'avocat continue à défendre son client. Cependant, en cas de bemiddeling is het meer bepaald voor de verzekeraars nochtans
médiation préjudiciaire, il est important, notamment pour les belangrijk te preciseren dat geen beroep moet worden gedaan op een
assureurs, de préciser qu'il ne faut pas recourir à un avocat. Imposer advocaat. Momenteel zou het dus een vergissing zijn in het raam van de
le libre choix, et donc l'assistance d'un avocat dans le cadre de la bemiddeling de vrije keuze en dus de bijstand door een advocaat te
médiation serait donc une erreur à l'heure actuelle » (ibid., pp. verplichten » (ibid., pp. 5-6).
5-6). B.6.3. Il en ressort que le législateur a choisi de ne pas étendre à B.6.3. Daaruit blijkt dat de wetgever ervoor heeft geopteerd de in het
la procédure de médiation le libre choix d'un conseil, garanti dans le kader van een rechtsbijstandsverzekering gewaarborgde vrije keuze van
cadre d'une assurance protection juridique, parce que, d'une part, la een raadsman niet uit te breiden tot de bemiddelingsprocedure, omdat,
présence d'un conseil ne serait pas de nature à favoriser la médiation enerzijds, de aanwezigheid van een raadsman niet bevorderlijk zou zijn
et que, d'autre part, la médiation ne reposerait pas nécessairement voor de bemiddeling en, anderzijds, de bemiddeling niet noodzakelijk
sur un raisonnement juridique. zou steunen op een juridische redenering.
B.7.1. La médiation est réglée par les articles 1723/1 à 1737 du Code B.7.1. De bemiddeling wordt geregeld in de artikelen 1723/1 tot 1737
van het Gerechtelijk Wetboek en vormt een alternatieve wijze om
judiciaire et constitue un mode alternatif de résolution des conflits conflicten tussen twee of meer personen op te lossen, die steunt op de
entre deux ou plusieurs personnes, qui repose sur le consentement des instemming van de partijen om het tussen hen bestaande geschil te
parties de mettre un terme au conflit qui les oppose par un accord de beëindigen door middel van een bemiddelingsakkoord, door hen opgesteld
médiation rédigé par elles avec l'aide d'un médiateur. L'article onder begeleiding van een bemiddelaar. Artikel 1723/1 van het
1723/1 du Code judiciaire définit la médiation comme « un processus Gerechtelijk Wetboek omschrijft de bemiddeling als « een vertrouwelijk
confidentiel et structuré de concertation volontaire entre parties en en gestructureerd proces van vrijwillig overleg tussen conflicterende
conflit qui se déroule avec le concours d'un tiers indépendant, neutre partijen met de medewerking van een onafhankelijke, neutrale en
et impartial qui facilite la communication et tente de conduire les onpartijdige derde die de communicatie vergemakkelijkt en poogt de
parties à élaborer elles-mêmes une solution ». Chacune des parties partijen ertoe te brengen zelf een oplossing uit te werken ». Elke
peut à tout moment mettre fin à la médiation, sans que cela puisse lui partij kan te allen tijde een einde maken aan de bemiddeling, zonder
porter préjudice (article 1729 du Code judiciaire). dat dit tot haar nadeel kan strekken (artikel 1729 van het
Gerechtelijk Wetboek).
B.7.2. Het Gerechtelijk Wetboek voorziet in twee vormen van
B.7.2. Le Code judiciaire prévoit deux formes de médiation, la bemiddeling, namelijk de buitengerechtelijke bemiddeling (artikelen
médiation extrajudiciaire (articles 1730 à 1733) et la médiation 1730 tot 1733) en de gerechtelijke bemiddeling (artikelen 1734 tot
judiciaire (articles 1734 à 1737). 1737).
B.7.3. La médiation extrajudiciaire implique que toute partie peut B.7.3. De buitengerechtelijke bemiddeling houdt in dat elke partij
proposer aux autres parties, avant, pendant ou après le déroulement vóór, tijdens of na een rechtspleging aan de andere partijen mag
d'une procédure judiciaire, de recourir au processus de médiation voorstellen een beroep te doen op de bemiddelingsprocedure (artikel
(article 1730 du Code judiciaire). Les parties définissent entre 1730 van het Gerechtelijk Wetboek). De partijen bepalen onderling, in
elles, avec l'aide du médiateur, qu'elles désignent de commun accord samenspraak met de bemiddelaar die door de partijen in onderlinge
ou avec l'intervention d'un tiers qu'elles chargent de cette overeenstemming dan wel door een derde die zij daarmee belasten, wordt
désignation, les modalités d'organisation de la médiation et la durée aangewezen, de nadere regels van het verloop van de bemiddeling,
du processus, qu'elles consignent dans un protocole de médiation alsmede de duur ervan, in een bemiddelingsprotocol (artikel 1731, § 1,
(article 1731, § 1er, du Code judiciaire). Lorsque les parties van het Gerechtelijk Wetboek). Wanneer de partijen tot een
parviennent à un accord de médiation, celui-ci fait l'objet d'un écrit bemiddelingsakkoord komen, wordt dat in een gedateerd en door hen en
daté et signé par elles et le médiateur (article 1732 du Code de bemiddelaar ondertekend geschrift vastgelegd (artikel 1732 van het
judiciaire). Si le médiateur qui a mené la médiation est agréé par la Gerechtelijk Wetboek). Indien de bemiddelaar die de bemiddeling
leidde, erkend is door de federale bemiddelingscommissie bedoeld in
commission fédérale de médiation visée à l'article 1727 du Code artikel 1727 van het Gerechtelijk Wetboek, kunnen de partijen of één
judiciaire, les parties ou une des parties peuvent soumettre l'accord van hen het bemiddelingsakkoord ter homologatie voorleggen aan de
de médiation pour homologation au juge compétent (article 1733, alinéa bevoegde rechter (artikel 1733, eerste lid, van het Gerechtelijk
1er, du Code judiciaire). Le juge ne peut refuser l'homologation de Wetboek). De rechter kan de homologatie van het akkoord alleen
l'accord que si celui-ci est contraire à l'ordre public ou si l'accord weigeren indien het strijdig is met de openbare orde of indien het
obtenu à l'issue d'une médiation familiale est contraire à l'intérêt akkoord dat werd bereikt na een bemiddeling in familiezaken strijdig
des enfants mineurs (article 1733, alinéa 2, du Code judiciaire). is met de belangen van de minderjarige kinderen (artikel 1733, tweede
Conformément à l'article 1733, dernier alinéa, du Code judiciaire, lid, van het Gerechtelijk Wetboek). Krachtens artikel 1733, laatste
l'ordonnance d'homologation a les effets d'un jugement au sens de lid, van het Gerechtelijk Wetboek heeft de homologatiebeschikking de
l'article 1043 dudit Code, si bien que l'accord acquiert force gevolgen van een vonnis, in de zin van artikel 1043 van datzelfde
exécutoire. Si le médiateur qui a mené la médiation n'est pas agréé Wetboek, waardoor het akkoord uitvoerbare kracht verkrijgt. Indien de
par la commission fédérale de médiation, l'accord de médiation ne peut pas être homologué et sa force exécutoire doit être établie d'une autre manière (par exemple, par un acte notarié). B.7.4. La médiation judiciaire suppose que le juge saisi d'un litige peut, à la demande conjointe des parties ou de sa propre initiative mais avec l'accord de celles-ci, ordonner une médiation, tant que la cause n'a pas été prise en délibéré (article 1734, § 1er, du Code judiciaire). La décision ordonnant une médiation mentionne le nom et la qualité du médiateur agréé ou des médiateurs agréés, fixe la durée bemiddelaar die de bemiddeling leidde niet erkend is door de federale bemiddelingscommissie, kan het bemiddelingsakkoord niet worden gehomologeerd en dient de uitvoerbare kracht ervan op een andere wijze te worden vastgesteld (bijvoorbeeld bij een notariële akte). B.7.4. De gerechtelijke bemiddeling houdt in dat de rechter bij wie een zaak aanhangig is gemaakt, op gezamenlijk verzoek van de partijen, of op eigen initiatief maar met instemming van de partijen, een bemiddeling kan bevelen zolang de zaak niet in beraad is genomen (artikel 1734, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek). De beslissing die een bemiddeling beveelt, vermeldt de naam en de hoedanigheid van de erkende bemiddelaar of erkende bemiddelaars, legt de duur vast van hun
de la mission, sans que celle-ci puisse excéder six mois, et fixe la opdracht, zonder dat die zes maanden kan overschrijden, en stelt de
cause à la première date utile suivant l'expiration de ce délai zaak vast op de eerste nuttige datum na het verstrijken van die
(article 1734, § 2, du Code judiciaire). Le juge reste saisi de termijn (artikel 1734, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek). Gedurende
de bemiddeling blijft de zaak bij de rechter aanhangig, kan hij op elk
l'affaire durant la médiation et peut, à tout moment, prendre toute ogenblik elke door hem noodzakelijk geachte maatregel nemen, en kan
mesure qui lui paraît nécessaire. Il peut aussi, à la demande du hij op verzoek van de bemiddelaar of van één van de partijen, ook vóór
médiateur ou de l'une des parties, mettre fin à la médiation avant het verstrijken van de vastgestelde termijn, een einde maken aan de
l'expiration du délai fixé (article 1735, § 3, du Code judiciaire). A bemiddeling (artikel 1735, § 3, van het Gerechtelijk Wetboek). Bij
l'expiration de sa mission, le médiateur informe par écrit le juge de afloop van zijn opdracht meldt de bemiddelaar de rechter schriftelijk
ce que les parties sont ou non parvenues à trouver un accord (article of de partijen al dan niet tot een akkoord zijn gekomen (artikel 1736,
1736, alinéa 2, du Code judiciaire). Si la médiation a donné lieu à la tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek). Wanneer de bemiddeling tot
conclusion d'un accord de médiation, fût-il partiel, les parties ou een - zelfs gedeeltelijk - bemiddelingsakkoord leidt, kunnen de
une des parties peuvent, conformément à l'article 1043 du Code partijen of één van hen overeenkomstig artikel 1043 van het
judiciaire, demander au juge d'homologuer cet accord, l'homologation Gerechtelijk Wetboek de rechter verzoeken dat akkoord te homologeren,
ne pouvant être refusée que lorsque l'accord est contraire à l'ordre waarbij de homologatie alleen kan worden geweigerd indien het akkoord
strijdig is met de openbare orde of indien het akkoord dat bereikt
public ou lorsque l'accord obtenu à l'issue d'une médiation familiale werd na een bemiddeling in familiezaken strijdig is met het belang van
est contraire à l'intérêt des enfants mineurs (article 1736, alinéas 3 de minderjarige kinderen (artikel 1736, derde en vierde lid, van het
et 4, du Code judiciaire). Si la médiation n'a pas donné lieu à la Gerechtelijk Wetboek). Wanneer de bemiddeling niet tot een volledig
conclusion d'un accord de médiation complet, la procédure judiciaire bemiddelingsakkoord heeft geleid, wordt de gerechtelijke procedure op
est poursuivie au jour fixé, sans préjudice de la faculté pour le de vastgestelde dag voortgezet, maar behoudt de rechter de
juge, s'il l'estime opportun et moyennant l'accord de toutes les mogelijkheid om, zo hij dat opportuun acht en alle partijen ermee
parties, de prolonger la mission du médiateur pour un délai qu'il instemmen, de opdracht van de bemiddelaar voor een door hem bepaalde
détermine (article 1736, dernier alinéa, du Code judiciaire). termijn te verlengen (artikel 1736, laatste lid, van het Gerechtelijk Wetboek).
B.8.1. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée B.8.1. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene
générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong
l'origine : le principe d'égalité et de non-discrimination est ervan : het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is
applicable à l'égard de tous les droits et de toutes les libertés, en toepasselijk ten aanzien van alle rechten en alle vrijheden, met
ce compris ceux résultant des conventions internationales liant la inbegrip van die welke voortvloeien uit internationale verdragen die
Belgique. België binden.
B.8.2. En l'espèce, il convient de prendre spécialement en compte B.8.2. Te dezen dient in het bijzonder rekening te worden gehouden met
l'article 201, paragraphe 1, de la directive 2009/138/CE du Parlement artikel 201, lid 1, van de richtlijn 2009/138/EG van het Europees
européen et du Conseil du 25 novembre 2009 « sur l'accès aux activités Parlement en de Raad van 25 november 2009 « betreffende de toegang tot
de l'assurance et de la réassurance et leur exercice », qui dispose : en uitoefening van het verzekerings- en het herverzekeringsbedrijf », dat bepaalt :
« 1. Tout contrat d'assurance protection juridique prévoit « 1. In elke overeenkomst inzake rechtsbijstandverzekering wordt
explicitement : uitdrukkelijk bepaald dat :
a) que, lorsqu'il est fait appel à un avocat ou à toute autre personne a) indien een advocaat of andere persoon die volgens het nationaal
ayant les qualifications appropriées selon le droit national, pour recht gekwalificeerd is, wordt gevraagd de belangen van de verzekerde
défendre, représenter ou servir les intérêts de l'assuré dans une in een gerechtelijke of administratieve procedure te verdedigen, te
procédure judiciaire ou administrative, l'assuré a la liberté de vertegenwoordigen of te behartigen, de verzekerde vrij is om deze
choisir cet avocat ou cette autre personne; advocaat of andere persoon te kiezen;
b) que, chaque fois que surgit un conflit d'intérêts, l'assuré a la b) de verzekerden vrij zijn om een advocaat of, indien zij daar de
liberté de choisir un avocat ou, s'il le préfère et dans la mesure où voorkeur aan geven en voor zover het nationale recht zulks toestaat,
le droit national le permet, toute autre personne ayant les een andere gekwalificeerde persoon te kiezen om hun belangen te
qualifications appropriées, pour servir ses intérêts ». behartigen wanneer zich een belangenconflict voordoet ».
B.9.1. Par son arrêt n° 136/2018 du 11 octobre 2018, la Cour a posé à B.9.1. Bij zijn arrest nr. 136/2018 van 11 oktober 2018 heeft het Hof
la Cour de justice de l'Union européenne la question préjudicielle de volgende prejudiciële vraag gesteld aan het Hof van Justitie van de
suivante : Europese Unie :
« La notion de ' procédure judiciaire ' visée à l'article 201, « Dient het begrip ' gerechtelijke procedure ' in artikel 201, lid 1,
paragraphe 1, a), de la directive 2009/138/CE du Parlement européen et a), van de richtlijn 2009/138/EG van het Europees Parlement en de Raad
du Conseil du 25 novembre 2009 sur l'accès aux activités de van 25 november 2009 betreffende de toegang tot en uitoefening van het
l'assurance et de la réassurance et leur exercice doit-elle être verzekerings- en het herverzekeringsbedrijf zo te worden uitgelegd dat
interprétée en ce sens qu'elle inclut les procédures de médiation daaronder de buitengerechtelijke en de gerechtelijke
extrajudiciaire et judiciaire prévues par les articles 1723/1 à 1737 bemiddelingsprocedures, zoals geregeld in de artikelen 1723/1 tot 1737
du Code judiciaire belge ? ». van het Belgisch Gerechtelijk Wetboek, zijn begrepen ? ».
B.9.2. Par son arrêt du 14 mai 2020, la Cour de justice de l'Union B.9.2. Bij zijn arrest van 14 mei 2020 heeft het Hof van Justitie van
européenne a répondu comme suit à cette question préjudicielle : de Europese Unie die prejudiciële vraag beantwoord als volgt :
« 19. Par sa question, la juridiction de renvoi demande, en substance, « 19. Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen
si l'article 201, paragraphe 1, sous a), de la directive 2009/138 doit of artikel 201, lid 1, onder a), van richtlijn 2009/138 aldus moet
être interprété en ce sens que la notion de ' procédure judiciaire ' worden uitgelegd dat het in deze bepaling bedoelde begrip '
visée à cette disposition inclut une procédure de médiation judiciaire gerechtelijke procedure ' ook betrekking heeft op een procedure voor
ou extrajudiciaire dans laquelle une juridiction est impliquée ou gerechtelijke of buitengerechtelijke bemiddeling waarbij een
susceptible de l'être, que ce soit lors de l'engagement de cette rechterlijke instantie betrokken is of kan zijn, hetzij bij het
procédure ou après la clôture de celle-ci. inleiden van deze procedure hetzij na afloop ervan.
20. Afin de répondre à cette question, il convient de rappeler que, 20. Voor de beantwoording van deze vraag zij eraan herinnerd dat
selon cet article 201, paragraphe 1, sous a), tout contrat volgens artikel 201, lid 1, onder a), van die richtlijn in elke
d'assurance-protection juridique prévoit explicitement que, lorsqu'il overeenkomst inzake rechtsbijstandverzekering uitdrukkelijk wordt
est fait appel à un avocat ou à toute autre personne ayant les bepaald dat indien een advocaat of andere persoon die volgens het
qualifications appropriées selon le droit national, pour défendre, nationaal recht gekwalificeerd is, wordt gevraagd de belangen van de
représenter ou servir les intérêts de l'assuré dans une procédure verzekerde in een gerechtelijke of administratieve procedure te
judiciaire ou administrative, l'assuré a la liberté de choisir cet verdedigen, te vertegenwoordigen of te behartigen, de verzekerde vrij
avocat ou cette autre personne. is om deze advocaat of andere persoon te kiezen.
21. Cette disposition reprenant, en substance, l'article 4, paragraphe 21. Aangezien artikel 201, lid 1, onder a), van richtlijn 2009/138 de
1, sous a), de la directive 87/344, la jurisprudence relative à cette tekst van artikel 4, lid 1, onder a), van richtlijn 87/344 in wezen
dernière disposition est pertinente pour interpréter ledit article overneemt, is de rechtspraak betreffende laatstgenoemde bepaling
201, paragraphe 1, sous a). relevant voor de uitlegging van eerstgenoemde bepaling.
22. Or, la Cour a déjà eu l'occasion de préciser, tout d'abord, que 22. Het Hof heeft om te beginnen reeds de gelegenheid gehad om te
l'article 4, paragraphe 1, de la directive 87/344, relatif au libre verduidelijken dat artikel 4, lid 1, van richtlijn 87/344, betreffende
choix du représentant, a une portée générale et une valeur obligatoire de vrije keuze van de vertegenwoordiger, een algemene strekking en een
(voir, en ce sens, arrêts du 10 septembre 2009, Eschig, C-199/08, EU: bindend karakter heeft (zie in die zin arresten van 10 september 2009,
C: 2009: 538, point 47; du 26 mai 2011, Stark, C-293/10, EU: C: 2011: Eschig, C-199/08, EU: C: 2009: 538, punt 47; 26 mei 2011, Stark,
355, point 29, et du 7 novembre 2013, Sneller, C-442/12, EU: C: 2013: C-293/10, EU: C: 2011: 355, punt 29, en 7 november 2013, Sneller,
717, point 25). C-442/12, EU: C: 2013: 717, punt 25).
23. Ensuite, il découle du libellé même de l'article 4, paragraphe 1, 23. Vervolgens blijkt reeds uit de bewoordingen van artikel 4, lid 1,
sous a), de la directive 87/344 que la notion de ' procédure onder a), van richtlijn 87/344 dat het begrip ' administratieve
administrative ' doit être lue par opposition à celle de ' procédure procedure ' moet worden gelezen in tegenstelling met het begrip '
judiciaire ' (voir, en ce sens, arrêts du 7 avril 2016, Massar, gerechtelijke procedure ' (zie in die zin arresten van 7 april 2016,
C-460/14, EU: C: 2016: 216, point 19, et du 7 avril 2016, AK, C-5/15, Massar, C-460/14, EU: C: 2016: 216, punt 19, en 7 april 2016, AK,
EU: C: 2016: 218, point 17). En outre, l'interprétation des notions de C-5/15, EU: C: 2016: 218, punt 17). Voorts kan de uitlegging van het
' procédure administrative ' ou de ' procédure judiciaire ' ne saurait begrip ' administratieve procedure ' of het begrip ' gerechtelijke
être limitée en opérant une différenciation entre la phase procedure ' niet worden beperkt door een onderscheid te maken tussen
préparatoire et la phase décisionnelle d'une procédure judiciaire ou de voorbereidende fase en de besluitfase van een gerechtelijke of
administrative (voir, en ce sens, arrêts du 7 avril 2016, Massar, administratieve procedure (zie in die zin arresten van 7 april 2016,
C-460/14, EU: C: 2016: 216, point 21, et du 7 avril 2016, AK, C-5/15, Massar, C-460/14, EU: C: 2016: 216, punt 21, en 7 april 2016, AK,
EU: C: 2016: 218, point 19). C-5/15, EU: C: 2016: 218, punt 19).
24. Cela étant, ni l'article 4, paragraphe 1, sous a), de la directive 24. Evenwel bevat noch artikel 4, lid 1, onder a), van richtlijn
87/344 ni l'article 201, paragraphe 1, sous a), de la directive 87/344, noch artikel 201, lid 1, onder a), van richtlijn 2009/138 een
2009/138 ne fournit de définition de la notion de ' procédure definitie van het begrip ' gerechtelijke procedure '.
judiciaire '.
25. Dans ces conditions, selon une jurisprudence constante, il 25. In die omstandigheden moet volgens vaste rechtspraak bij de
convient, pour l'interprétation d'une disposition du droit de l'Union, uitlegging van een Unierechtelijke bepaling niet enkel rekening worden
de tenir compte non seulement des termes de celle-ci, mais également gehouden met de bewoordingen van deze bepaling, maar ook met de
de son contexte et des objectifs poursuivis par la réglementation dont context en met de doelstellingen van de regeling waarvan zij deel
elle fait partie (arrêts du 7 avril 2016, Massar, C-460/14, EU: C: uitmaakt (arresten van 7 april 2016, Massar, C-460/14, EU: C: 2016:
2016: 216, point 22 et jurisprudence citée, ainsi que du 7 avril 2016, 216, punt 22 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 7 april 2016, AK,
AK, C-5/15, EU: C: 2016: 218, point 20). C-5/15, EU: C: 2016: 218, punt 20).
26. En premier lieu, il importe de rappeler, ainsi qu'il résulte du 26. In de eerste plaats zij eraan herinnerd dat, zoals blijkt uit
considérant 16 de la directive 2009/138, que l'objectif poursuivi par overweging 16 van richtlijn 2009/138, deze richtlijn, en in het
celle-ci, et, en particulier, par son article 201 relatif au libre bijzonder artikel 201 ervan betreffende de vrije keuze van de advocaat
choix de l'avocat ou du représentant, est de protéger de manière of de vertegenwoordiger, tot doel heeft de belangen van de verzekerden
adéquate les intérêts des assurés. La portée générale et la valeur adequaat te beschermen. De algemene strekking en de verbindendheid van
obligatoire qui sont reconnues au droit de choisir son avocat ou son het recht om een advocaat of vertegenwoordiger te kiezen, staan
représentant s'opposent dès lors à une interprétation restrictive de derhalve in de weg aan een restrictieve uitlegging van artikel 201,
l'article 201, paragraphe 1, sous a), de ladite directive (voir, en ce lid 1, onder a), van die richtlijn (zie in die zin arresten van 7
sens, arrêts du 7 avril 2016, Massar, C-460/14, EU: C: 2016: 216, april 2016, Massar, C-460/14, EU: C: 2016: 216, punt 23, en 7 april
point 23, et du 7 avril 2016, AK, C-5/15, EU: C: 2016: 218, point 21). 2016, AK, C-5/15, EU: C: 2016: 218, punt 21).
27. Ainsi, s'agissant de la notion de ' procédure administrative ' au 27. Zo heeft het Hof met betrekking tot het begrip ' administratieve
sens de cette disposition, la Cour a dit pour droit que cette notion procedure ' als bedoeld in die bepaling voor recht verklaard dat dit
comprend, notamment, une procédure au terme de laquelle un organisme begrip onder meer een procedure omvat die ertoe leidt dat een
public autorise l'employeur à procéder au licenciement d'un salarié, bestuursorgaan de werkgever vergunning verleent om de voor de
assuré en protection juridique, ainsi que la phase de réclamation rechtsbijstand verzekerde werknemer te ontslaan, alsook de fase van
devant un organisme public au cours de laquelle cet organisme émet une bezwaar bij een bestuursorgaan waarin dit orgaan een voor beroep in
décision susceptible de recours juridictionnels (voir en ce sens, rechte vatbaar besluit geeft (zie in die zin respectievelijk arresten
respectivement, arrêts du 7 avril 2016, Massar, C-460/14, EU: C: 2016: van 7 april 2016, Massar, C-460/14, EU: C: 2016: 216, punt 28, en 7
216, point 28, et du 7 avril 2016, AK, C-5/15, EU: C: 2016: 218, point april 2016, AK, C-5/15, EU: C: 2016: 218, punt 26).
26). 28. A cet égard, la Cour a souligné qu'une interprétation de la notion 28. In dit verband heeft het Hof beklemtoond dat een uitlegging van
de ' procédure administrative ' limitée aux seules procédures het begrip ' administratieve procedure ' waarbij dit begrip enkel
juridictionnelles en matière administrative, à savoir celles qui se gerechtelijke procedures in bestuursaangelegenheden zou omvatten, dat
déroulent devant une juridiction proprement dite, viderait de son sens wil zeggen procedures voor een gerecht in eigenlijke zin, de door de
l'expression, expressément utilisée par le législateur de l'Union wetgever van de Europese Unie met zoveel woorden gebruikte uitdrukking
européenne, de ' procédure administrative ' (voir, en ce sens, arrêts ' administratieve procedure ' haar betekenis zou ontnemen (zie in die
du 7 avril 2016, Massar, C-460/14, EU: C: 2016: 216, point 20, et du 7 zin arresten van 7 april 2016, Massar, C-460/14, EU: C: 2016: 216,
avril 2016, AK, C-5/15, EU: C: 2016: 218, point 18). punt 20, en 7 april 2016, AK, C-5/15, EU: C: 2016: 218, punt 18).
29. Par conséquent, comme le relève M. l'avocat général au point 81 de 29. Zoals de advocaat-generaal in punt 81 van zijn conclusie opmerkt,
ses conclusions, le terme ' procédure ' ne comprend pas seulement la omvat de term ' procedure ' dus niet alleen de fase van het beroep
phase de recours devant une juridiction proprement dite, mais voor een gerecht in eigenlijke zin, maar ook de fase die daaraan
également une phase qui la précède et qui est susceptible de déboucher
sur une phase juridictionnelle.
30. En ce qui concerne la notion de ' procédure judiciaire ', au sens voorafgaat en tot een gerechtelijke fase kan leiden.
de l'article 201 de la directive 2009/138, il y a lieu de 30. Het begrip ' gerechtelijke procedure ' in de zin van artikel 201
l'interpréter de manière tout aussi large que celle de ' procédure van richtlijn 2009/138 moet even ruim worden uitgelegd als het begrip
administrative ', dans la mesure où il serait, par ailleurs, ' administratieve procedure ', aangezien het voorts incoherent zou
incohérent d'interpréter ces deux notions de manière différente au zijn om deze twee begrippen verschillend uit te leggen wat betreft het
regard du droit de choisir son avocat ou son représentant. recht om een advocaat of vertegenwoordiger te kiezen.
31. Il s'ensuit que la notion de ' procédure judiciaire ' ne saurait 31. Hieruit volgt dat het begrip ' gerechtelijke procedure ' niet kan
être limitée ni aux seules procédures non administratives se déroulant worden beperkt tot uitsluitend niet-administratieve procedures voor
devant une juridiction proprement dite ni en opérant une een gerecht in eigenlijke zin, en ook niet door een onderscheid te
différenciation entre la phase préparatoire et la phase décisionnelle maken tussen de voorbereidende fase en de besluitfase van een
d'une telle procédure. Ainsi, toute phase, même préliminaire, dergelijke procedure. Elke fase die kan leiden tot een procedure bij
susceptible de déboucher sur une procédure devant une instance een rechterlijke instantie, zelfs een voorafgaande fase, moet dus
juridictionnelle doit être considérée comme relevant de la notion de ' worden geacht onder het begrip ' gerechtelijke procedure ' in de zin
procédure judiciaire ' au sens de l'article 201 de la directive van artikel 201 van richtlijn 2009/138 te vallen.
2009/138. 32. En l'occurrence, s'agissant de la médiation judiciaire, il résulte 32. In casu blijkt uit het bij het Hof ingediende dossier dat de
du dossier soumis à la Cour que cette médiation est nécessairement gerechtelijke bemiddeling noodzakelijkerwijs wordt gelast door een
ordonnée par un juge saisi d'un recours juridictionnel et qu'elle rechter bij wie een beroep in rechte aanhangig is en dat dit een fase
représente une phase de la procédure judiciaire engagée devant une is van de gerechtelijke procedure bij een gerecht in eigenlijke zin,
juridiction proprement dite, laquelle est, en principe, liée par dat in beginsel gebonden is aan het bemiddelingsakkoord dat de
l'accord de médiation éventuellement obtenu par les parties. partijen mogelijkerwijs hebben bereikt.
33. Dans ces conditions, considérer que cette médiation ne constitue 33. Zou in die omstandigheden worden aangenomen dat een dergelijke
pas, elle aussi, aux fins de l'article 201 de la directive 2009/138, bemiddeling niet zelf ook - voor de toepassing van artikel 201 van
une ' procédure judiciaire ' au sens de cet article, priverait, pour richtlijn 2009/138 - een ' gerechtelijke procedure ' is als bedoeld in
cette seule phase, l'assuré de son droit de choisir son avocat ou son dit artikel, dan zou de verzekerde uitsluitend wat die fase betreft
représentant. Or, il ne saurait être contesté que l'assuré a besoin het recht worden ontnomen om zijn advocaat of vertegenwoordiger te
d'une protection juridique lors de la phase qui, une fois entamée, kiezen. Evenwel kan niet worden betwist dat de verzekerde behoefte
fait partie intégrante de la procédure devant la juridiction qui l'a heeft aan rechtsbescherming in de fase die, eenmaal aangevangen,
ordonnée. Une telle interprétation est au demeurant conforme à integrerend deel uitmaakt van de procedure bij de rechterlijke
instantie die deze fase heeft gelast. Deze uitlegging is overigens in
l'objectif de la directive 2009/138, rappelé au point 26 du présent overeenstemming met het in punt 26 van het onderhavige arrest in
herinnering gebrachte doel van richtlijn 2009/138, namelijk te zorgen
arrêt, et visant à assurer une protection adéquate des assurés, dans voor een adequate bescherming van de verzekerden, waardoor zij in
la mesure où elle leur permet de continuer à bénéficier de staat worden gesteld om in de eigenlijke gerechtelijke fase van de
l'assistance du même représentant pour la phase proprement judiciaire procedure de bijstand van dezelfde vertegenwoordiger te blijven
de la procédure. genieten.
34. De même, s'agissant de la procédure de médiation extrajudiciaire, 34. Evenzo betekent het feit dat de buitengerechtelijke
la circonstance que celle-ci n'intervienne pas devant une juridiction bemiddelingsprocedure niet bij een rechterlijke instantie is gevoerd
ne permet pas non plus de l'exclure de la notion de ' procédure evenmin dat zij kan worden uitgesloten van het begrip ' gerechtelijke
judiciaire ' au sens de l'article 201 de la directive 2009/138. procedure ' in de zin van artikel 201 van richtlijn 2009/138.
35. En effet, une telle procédure de médiation est susceptible 35. Een dergelijke bemiddelingsprocedure kan immers leiden tot een
d'aboutir à un accord entre les parties concernées pouvant, à la akkoord tussen de betrokken partijen, dat reeds op verzoek van slechts
demande même d'une seule d'entre elles, être homologué par une één van hen door een rechterlijke instantie kan worden gehomologeerd.
juridiction. En outre, dans le cadre de la procédure d'homologation, Bovendien is deze rechterlijke instantie in het kader van de
cette juridiction est tenue par le contenu de cet accord tel que homologatieprocedure gebonden aan de inhoud van dat akkoord zoals
défini par les parties lors de la médiation, en dehors des hypothèses vastgesteld door de partijen tijdens de bemiddeling, tenzij dit
dans lesquelles celui-ci est contraire à l'ordre public ou, le cas akkoord strijdig is met de openbare orde of, in voorkomend geval, de
échéant, à l'intérêt des enfants mineurs. belangen van de minderjarige kinderen.
36. Il s'ensuit que l'accord auquel les parties parviennent, qu'il 36. Hieruit volgt dat het akkoord dat de partijen hebben gesloten,
résulte d'une médiation judiciaire ou extrajudiciaire, a pour ongeacht of het voortvloeit uit een gerechtelijke dan wel een
conséquence de lier la juridiction compétente qui procède à son buitengerechtelijke bemiddeling, tot gevolg heeft dat de bevoegde
rechterlijke instantie die dit akkoord homologeert daaraan gebonden is
homologation et présente, après avoir acquis force exécutoire, les en dat bedoeld akkoord, nadat het uitvoerbare kracht heeft verkregen,
mêmes effets qu'un jugement. dezelfde gevolgen heeft als een vonnis.
37. Dans ces conditions, le rôle de l'avocat ou du représentant semble 37. In die omstandigheden lijkt de rol van de advocaat of de
même être plus important dans le cadre d'une médiation que dans celui vertegenwoordiger zelfs belangrijker te zijn in het kader van een
d'une réclamation introduite devant une autorité administrative, telle bemiddeling dan in het kader van een bij een bestuursorgaan gemaakt
que celle mentionnée au point 27 du présent arrêt, dont l'issue ne lie ni une éventuelle instance administrative ultérieure ni une juridiction administrative. 38. Dans le cadre d'une procédure qui est susceptible de fixer définitivement la position juridique du preneur d'assurance, sans qu'il ait de possibilité réelle de modifier cette position au moyen d'un recours juridictionnel, le preneur d'assurance a besoin d'une protection juridique et, compte tenu des effets de l'homologation de l'accord résultant de la médiation, les intérêts du preneur d'assurance qui a eu recours à la médiation seront mieux protégés s'il peut se prévaloir du droit au libre choix du représentant prévu à bezwaar als bedoeld in punt 27 van dit arrest, waarvan de uitkomst niet bindend is voor een eventuele latere administratieve instantie, noch voor een bestuursrechter. 38. In het kader van een procedure die de rechtspositie van de verzekeringnemer definitief kan vaststellen zonder dat er een reële mogelijkheid bestaat om deze positie te wijzigen door middel van een beroep in rechte, heeft de verzekeringnemer behoefte aan rechtsbescherming, en gelet op de gevolgen van de homologatie van het uit de bemiddeling voortvloeiende akkoord zullen de belangen van de verzekeringnemer die een beroep doet op bemiddeling beter worden beschermd indien hij zich kan beroepen op het in artikel 201 van richtlijn 2009/138 neergelegde recht op vrije keuze van de vertegenwoordiger, net zoals een verzekeringnemer die zich rechtstreeks tot de rechter zou wenden.
l'article 201 de la directive 2009/138, à l'instar du preneur 39. Wat in de tweede plaats de context van artikel 201 van richtlijn
d'assurance qui s'adresserait directement au juge.
39. En second lieu, en ce qui concerne le contexte de cet article 201, 2009/138 betreft, moet worden opgemerkt dat het toepassingsgebied van
il y a lieu de relever que le champ d'application de la section 4 du afdeling 4 van hoofdstuk II van titel II van richtlijn 2009/138, die
chapitre II du titre II de la directive 2009/138, relative à l'assurance-protection juridique, est défini à l'article 198 de cette directive de manière particulièrement étendue, dans la mesure où, selon cette disposition, ladite section s'applique à l'assurance-protection juridique par laquelle une entreprise d'assurance s'engage, moyennant le paiement d'une prime, à prendre en charge des frais de procédure judiciaire et à fournir d'autres services directement liés à la couverture d'assurance, notamment en vue de défendre ou de représenter l'assuré dans une procédure civile, pénale, administrative ou autre, ou contre une réclamation dont il est l'objet. 40. Une telle définition du champ d'application de cette section confirme une interprétation large des droits des assurés prévus par ladite section dont, notamment, celui de choisir son représentant visé betrekking heeft op de rechtsbijstandverzekering, in artikel 198 van deze richtlijn bijzonder ruim is omschreven, doordat daarin is bepaald dat die afdeling van toepassing is op de verzekering voor rechtsbijstand, waarbij een verzekeringsonderneming tegen betaling van een premie de verbintenis aangaat om de kosten van gerechtelijke procedures te dragen en andere diensten te verlenen die voortvloeien uit de door de verzekering geboden dekking, met name met het oog op de verdediging of vertegenwoordiging van de verzekerde in een civielrechtelijke, strafrechtelijke, administratieve of andere procedure of in geval van een tegen deze persoon gerichte vordering. 40. Een dergelijke omschrijving van het toepassingsgebied van die afdeling bevestigt dat de daarin neergelegde rechten van de
à l'article 201 de la directive 2009/138. verzekerden, waaronder met name het in artikel 201 van richtlijn
2009/138 bedoelde recht om hun vertegenwoordiger te kiezen, ruim
41. Par ailleurs, le droit de l'Union lui-même encourage le recours moeten worden uitgelegd. 41. Bovendien moedigt het Unierecht zelf het gebruik van
aux procédures de médiation, que ce soit, comme le relèvent les ordres bemiddelingsprocedures aan, hetzij, zoals de ordes van balies
des barreaux, au moyen de la directive 2008/52/CE du Parlement opmerken, door middel van richtlijn 2008/52/EG van het Europees
européen et du Conseil, du 21 mai 2008, sur certains aspects de la Parlement en de Raad van 21 mei 2008 betreffende bepaalde aspecten van
médiation en matière civile et commerciale (JO 2008, L 136, p. 3), ou bemiddeling/mediation in burgerlijke en handelszaken (PB 2008, L 136,
sur le fondement du droit primaire, en particulier de l'article 81, blz. 3), hetzij op basis van het primaire recht, in het bijzonder
paragraphe 2, sous g), TFUE, aux termes duquel, dans le cadre de la artikel 81, lid 2, onder g), VWEU, dat bepaalt dat de wetgever van de
coopération judiciaire en matière civile, le législateur de l'Union Unie in het kader van de justitiële samenwerking in burgerlijke zaken
est appelé à adopter des mesures visant à assurer le ' développement maatregelen moet vaststellen met het oog op ' de ontwikkeling van
de méthodes alternatives de résolution des litiges '. Il serait donc alternatieve methoden voor geschillenbeslechting '. Het zou dus
incohérent que le droit de l'Union encourage l'utilisation de telles incoherent zijn indien het Unierecht het gebruik van dergelijke
méthodes et restreigne, dans le même temps, les droits des methoden zou aanmoedigen en tegelijkertijd de rechten zou beperken van
justiciables qui décident de se prévaloir de ces méthodes. justitiabelen die besluiten om een beroep te doen op deze methoden.
42. Compte tenu de tout ce qui précède, il convient de répondre à la 42. Gelet op een en ander dient op de gestelde vraag te worden
question posée que l'article 201, paragraphe 1, sous a), de la geantwoord dat artikel 201, lid 1, onder a), van richtlijn 2009/138
directive 2009/138 doit être interprété en ce sens que la notion de ' aldus moet worden uitgelegd dat het in deze bepaling bedoelde begrip '
procédure judiciaire ' visée à cette disposition inclut une procédure gerechtelijke procedure ' ook betrekking heeft op een procedure voor
de médiation judiciaire ou extrajudiciaire dans laquelle une gerechtelijke of buitengerechtelijke bemiddeling waarbij een
juridiction est impliquée ou susceptible de l'être, que ce soit lors rechterlijke instantie betrokken is of kan zijn, hetzij bij het
de l'engagement de cette procédure ou après la clôture de celle-ci » inleiden van deze procedure hetzij na afloop ervan » (HvJ, 14 mei
(CJUE, 14 mai 2020, C-667/18, Orde van Vlaamse Balies et Ordre des 2020, C-667/18, Orde van Vlaamse Balies en Ordre des barreaux
barreaux francophones et germanophone, points 19 à 42). francophones et germanophone, punten 19 tot 42).
B.10. Il en découle que l'article 156, 1°, de la loi du 4 avril 2014, B.10. Daaruit volgt dat artikel 156, 1°, van de wet van 4 april 2014,
tel qu'il a été remplacé par l'article 2 de la loi du 9 avril 2017, zoals vervangen bij artikel 2 van de wet van 9 april 2017, de
violerait les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel
avec l'article 201, paragraphe 1, a), de la directive 2009/138/CE, 201, lid 1, a), van de richtlijn 2009/138/EG, zou schenden, in de
s'il était interprété comme privant l'assuré de la liberté de choisir interpretatie dat het de verzekerde de vrije keuze van een raadsman
un conseil dans les procédures de médiation judiciaire ou ontzegt in een procedure voor gerechtelijke of buitengerechtelijke
extrajudiciaire avec l'aide d'un médiateur agréé, telles qu'elles sont bemiddeling onder begeleiding van een erkende bemiddelaar, zoals
réglées par les articles 1723/1 à 1737 du Code judiciaire. geregeld in de artikelen 1723/1 tot 1737 van het Gerechtelijk Wetboek.
Il ressort en effet de ce qui est dit en B.7.3 et en B.7.4 que la Uit hetgeen is vermeld in B.7.3 en B.7.4 blijkt immers dat de
médiation judiciaire et la médiation extrajudiciaire avec l'aide d'un gerechtelijke en de buitengerechtelijke bemiddeling onder begeleiding
médiateur agréé sont des procédures « dans lesquelles une juridiction van een erkende bemiddelaar procedures zijn « waarbij een rechterlijke
est impliquée ou susceptible de l'être, que ce soit lors de instantie betrokken is of kan zijn, hetzij bij het inleiden van deze
l'engagement de cette procédure ou après la clôture de celle-ci ». procedure hetzij na afloop ervan ».
Ainsi, eu égard à l'article 201, paragraphe 1, a), de la directive Het in het tweede middel bekritiseerde verschil in behandeling is
2009/138/CE, tel qu'il est interprété par la Cour de justice de aldus, gelet op artikel 201, lid 1, a), van de richtlijn 2009/138/EG
l'Union européenne dans l'arrêt cité plus haut, la différence de zoals geïnterpreteerd door het Hof van Justitie van de Europese Unie
traitement critiquée dans le second moyen n'est pas raisonnablement in het aangehaalde arrest, niet redelijk verantwoord.
justifiée. B.11. Selon la jurisprudence de la Cour de justice de l'Union B.11. Volgens de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese
européenne, les instances judiciaires des Etats membres doivent, dans Unie dienen de rechterlijke instanties van de lidstaten het nationaal
toute la mesure du possible, donner au droit national une
interprétation conforme aux exigences du droit de l'Union européenne recht zoveel mogelijk in overeenstemming met de eisen van het recht
(CJCE, 13 novembre 1990, C-106/89, Marleasing SA et La Comercial van de Europese Unie uit te leggen (HvJ, 13 november 1990, C-106/89,
Marleasing SA en La Comercial Internacional de Alimentación SA, punt
Internacional de Alimentación SA, point 8; 26 septembre 2000, 8; 26 september 2000, C-262/97, Rijksdienst voor Pensioenen en R.
C-262/97, Rijksdienst voor Pensioenen et R. Engelbrecht, point 39). Engelbrecht, punt 39).
Eu égard à cette jurisprudence et compte tenu du fait qu'une Gelet op die rechtspraak en rekening houdend met het feit dat een
annulation du droit au libre choix d'un conseil dans des procédures vernietiging van het bij artikel 2 van de wet van 9 april 2017
d'arbitrage, instauré par l'article 2 de la loi du 9 avril 2017, ne ingevoerde recht op de vrije keuze van een raadsman in
donnerait pas immédiatement suite à l'arrêt précité de la Cour de arbitrageprocedures, geen onmiddellijk gevolg zou geven aan het
justice de l'Union européenne du 14 mai 2020, l'article 156, 1°, de la voormelde arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 14
loi du 4 avril 2014, tel qu'il a été remplacé par l'article 2 de la mei 2020, dient artikel 156, 1°, van de wet van 4 april 2014, zoals
loi du 9 avril 2017, doit être interprété en ce que les termes « vervangen bij artikel 2 van de wet van 9 april 2017, te worden
procédure judiciaire », utilisés dans cette disposition, portent aussi geïnterpreteerd in die zin dat de erin gebruikte woorden «
sur les procédures de médiation judiciaire ou extrajudiciaire avec gerechtelijke [...] procedure » ook betrekking hebben op de procedures
l'aide d'un médiateur agréé, telles qu'elles sont réglées par les voor gerechtelijke of buitengerechtelijke bemiddeling onder
begeleiding van een erkende bemiddelaar, zoals geregeld in de
articles 1723/1 à 1737 du Code judiciaire. Dans cette interprétation, artikelen 1723/1 tot 1737 van het Gerechtelijk Wetboek. In die
le droit au libre choix d'un conseil est garanti lorsqu'il est procédé interpretatie is het recht op een vrije keuze van een raadsman
gewaarborgd wanneer wordt overgegaan tot dergelijke
à de telles procédures de médiation. bemiddelingsprocedures.
B.12. Sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.11, le second B.12. Onder voorbehoud van de interpretatie vermeld in B.11, is het
moyen n'est pas fondé. tweede middel niet gegrond.
B.13. Dès lors que, dans cette interprétation, les dispositions B.13. Daar de bestreden bepalingen, in die interpretatie, het in het
attaquées ne créent pas la différence de traitement invoquée dans le eerste middel aangevoerde verschil in behandeling niet in het leven
premier moyen, ce moyen n'est, sous réserve de la même interprétation, roepen, is dat middel, onder voorbehoud van diezelfde interpretatie,
pas davantage fondé. evenmin gegrond.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour, het Hof,
sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.11, rejette le onder voorbehoud van de interpretatie vermeld in B.11, verwerpt het
recours. beroep.
Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits,
allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
1989 sur la Cour constitutionnelle, le 22 octobre 2020. het Grondwettelijk Hof, op 22 oktober 2020.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le président, De voorzitter,
A. Alen A. Alen
^