Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 72/2020 du 28 mai 2020 Numéro du rôle : 6911 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 « relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en matièr La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. Moerm(...)"
Extrait de l'arrêt n° 72/2020 du 28 mai 2020 Numéro du rôle : 6911 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 « relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en matièr La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. Moerm(...) Uittreksel uit arrest nr. 72/2020 van 28 mei 2020 Rolnummer 6911 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989 « betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters J.-P(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 72/2020 du 28 mai 2020 Uittreksel uit arrest nr. 72/2020 van 28 mei 2020
Numéro du rôle : 6911 Rolnummer 6911
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 19bis-11, § In zake : de prejudiciële vraag over artikel 19bis-11, § 2, van de wet
2, de la loi du 21 novembre 1989 « relative à l'assurance obligatoire van 21 november 1989 « betreffende de verplichte
de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs », posée par aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen », gesteld door de
le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters
Moerman, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen et M. Pâques, assistée J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen en M. Pâques,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 9 septembre 2016, dont l'expédition est parvenue au Bij vonnis van 9 september 2016, waarvan de expeditie ter griffie van
greffe de la Cour le 27 avril 2018, le Tribunal de première instance het Hof is ingekomen op 27 april 2018, heeft de Franstalige Rechtbank
francophone de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : van eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 relative à « Is artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989
l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake
automoteurs (M.B. 8 décembre 1989) est-il contraire aux articles 10 et motorrijtuigen (Belgisch Staatsblad, 8 december 1989) in strijd met de
11 de la Constitution, interprété en ce sens qu'il exclurait les artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in die zin geïnterpreteerd dat het
véhicules sur rail, et, partant impliquerait une différence de de spoorvoertuigen zou uitsluiten en, bijgevolg, een verschil in
traitement entre - d'une part, les victimes d'un accident de roulage ainsi que les assureurs des véhicules automoteurs impliqués, lorsqu'il n'a pas pu être établi lequel des conducteurs impliqués dans l'accident est responsable, cet accident impliquant deux (ou plusieurs) véhicules automoteurs au sens de l'article 1er de cette loi du 21 novembre 1989 et, - d'autre part, les victimes d'un tel accident et les assureurs des véhicules automoteurs impliqués dans cet accident impliquant tant un ou des véhicules automoteurs qu'un ou des véhicules sur rails ? ». behandeling zou inhouden tussen : - enerzijds, de slachtoffers van een verkeersongeval en de verzekeraars van de betrokken motorrijtuigen, wanneer niet kon worden aangetoond welke van de bij het ongeval betrokken bestuurders aansprakelijk is, waarbij twee (of meerdere) motorrijtuigen in de zin van artikel 1 van die wet van 21 november 1989 bij dat ongeval betrokken zijn, en, - anderzijds, de slachtoffers van een dergelijk ongeval en de verzekeraars van de motorrijtuigen die betrokken zijn bij dat ongeval waarbij zowel een of meerdere motorrijtuigen als een of meerdere spoorvoertuigen betrokken zijn ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 19bis-11, § 2, de B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 19bis-11, §
la loi du 21 novembre 1989 « relative à l'assurance obligatoire de la 2, van de wet van 21 november 1989 « betreffende de verplichte
responsabilité en matière de véhicules automoteurs » (ci-après : la aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen » (hierna : de wet
loi du 21 novembre 1989). Avant son abrogation par l'article 15 de la van 21 november 1989). Het voormelde artikel 19bis-11 bepaalde, vóór
loi du 31 mai 2017 « modifiant la loi du 21 novembre 1989 relative à de opheffing ervan bij artikel 15 van de wet van 31 mei 2017 « tot
l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte
automoteurs » (ci-après : la loi du 31 mai 2017), l'article 19bis-11 précité disposait : aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen » (hierna : de wet van 31 mei 2017) :
« § 1er. Toute personne lésée peut obtenir du Fonds la réparation des « § 1. Elke benadeelde kan van het Fonds de vergoeding bekomen van de
dommages causés par un véhicule automoteur : schade die door een motorrijtuig is veroorzaakt :
[...] [...]
7°) si le véhicule automoteur qui a causé l'accident ne peut pas être 7°) indien het motorrijtuig dat het ongeval heeft veroorzaakt, niet
identifié; dans ce cas, le Fonds est substitué à la personne kan worden geïdentificeerd; in dat geval wordt het Fonds in de plaats
responsable; gesteld van de aansprakelijke persoon;
[...]. [...].
§ 2. Par dérogation au 7°) du paragraphe précédent, si plusieurs § 2. In afwijking van 7°) van de voorgaande paragraaf, indien
véhicules sont impliqués dans l'accident et s'il n'est pas possible de verscheidene voertuigen bij het ongeval zijn betrokken en indien het
niet mogelijk is vast te stellen welk voertuig het ongeval heeft
déterminer lequel de ceux-ci a causé l'accident, l'indemnisation de la veroorzaakt, wordt de schadevergoeding van de benadeelde persoon in
personne lésée est répartie, par parts égales, entre les assureurs gelijke delen verdeeld onder de verzekeraars die de burgerrechtelijke
couvrant la responsabilité civile des conducteurs de ces véhicules, à aansprakelijkheid van de bestuurders van deze voertuigen dekken, met
l'exception de ceux dont la responsabilité n'est indubitablement pas uitzondering van degenen wier aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in
engagée ». het geding komt ».
B.1.2. Le paragraphe 2 de cette disposition a été abrogé par l'article B.1.2. Paragraaf 2 van die bepaling is opgeheven bij artikel 15 van de
15 de la loi du 31 mai 2017. En vertu de l'article 33bis de la loi du wet van 31 mei 2017. Krachtens artikel 33bis van de wet van 21
21 novembre 1989, inséré par l'article 25 de la loi du 31 mai 2017, november 1989, ingevoegd bij artikel 25 van de wet van 31 mei 2017,
les modifications apportées à la loi du 21 novembre 1989 sont zijn de in de wet van 21 november 1989 aangebrachte wijzigingen van
applicables aux accidents de la circulation qui sont survenus à partir toepassing op de verkeersongevallen die hebben plaatsgevonden vanaf de
de l'entrée en vigueur de ces modifications. L'abrogation de la inwerkingtreding van die wijzigingen. De opheffing van de in het
disposition en cause n'a donc pas d'incidence sur l'objet de la geding zijnde bepaling heeft derhalve geen gevolgen voor het onderwerp
question préjudicielle, qui est posée dans le cadre d'un litige van de prejudiciële vraag, die is gesteld in het kader van een geschil
concernant un accident survenu à une date antérieure à cette met betrekking tot een ongeval dat zich vóór die opheffing heeft
abrogation. voorgedaan.
B.2.1. Il ressort des motifs du jugement de renvoi que le litige B.2.1. Uit de motieven van het verwijzingsvonnis blijkt dat het
concerne un accident de la circulation impliquant deux véhicules non geschil betrekking heeft op een verkeersongeval waarbij twee
liés à une voie ferrée et un tram, et qu'il n'est pas possible de voertuigen die niet aan spoorstaven zijn gebonden en een tram zijn
départager les responsabilités des conducteurs de ces véhicules. La betrokken, en dat het niet mogelijk is om de aansprakelijkheden van de
bestuurders van die voertuigen te verdelen. De bestuurster van een van
conductrice de l'un des véhicules impliqués, dont il est admis que sa de betrokken voertuigen, waarvan wordt aangenomen dat zij ongetwijfeld
responsabilité n'est indubitablement pas engagée, demande la niet aansprakelijk is, vordert de vergoeding van de aan haar voertuig
réparation du dommage matériel causé à son véhicule, pour moitié, veroorzaakte materiële schade voor de helft, enerzijds, van de
d'une part, à l'assureur responsabilité civile de l'autre véhicule et, verzekeraar inzake burgerrechtelijke aansprakelijkheid van het andere
d'autre part, à la « Société des transports intercommunaux de voertuig en, anderzijds, van de « Maatschappij voor het Intercommunaal
Bruxelles » (STIB), sur la base de l'article 19bis-11, § 2, de la loi Vervoer te Brussel » (MIVB), op grond van artikel 19bis-11, § 2, van
du 21 novembre 1989. Examinant cette demande, la juridiction a quo de wet van 21 november 1989. Het verwijzende rechtscollege, dat die
vordering onderzoekt, buigt zich over de uitsluiting, door het in het
s'interroge sur l'exclusion, par l'article 19bis-11, § 2, en cause, du geding zijnde artikel 19bis-11, § 2, van het in die bepaling bedoelde
droit à l'indemnisation prévu par cette disposition, lorsqu'un tram recht op schadevergoeding wanneer een tram bij het ongeval is
est impliqué dans l'accident. betrokken.
B.2.2. Le régime d'indemnisation prévu par la disposition en cause est B.2.2. De in de in het geding zijnde bepaling bedoelde
d'application lorsque plusieurs « véhicules » sont « impliqués » dans vergoedingsregeling is van toepassing wanneer verschillende «
l'accident. La notion de « véhicules » visée à l'article 19bis-11, § voertuigen » zijn « betrokken » bij het ongeval. Het in artikel
2, de la loi du 21 novembre 1989 n'est pas définie par cette loi. 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989 bedoelde begrip «
L'article 19bis-11, § 1er, se réfère à la notion de « véhicule voertuigen » wordt niet omschreven in die wet. In artikel 19bis-11, §
automoteur », laquelle est définie en ces termes, à l'article 1er, 1, wordt verwezen naar het begrip « motorrijtuig », dat als volgt
alinéa 1er, de la même loi, tel qu'il était applicable avant sa wordt omschreven in artikel 1, eerste lid, van dezelfde wet, zoals van
modification par l'article 2 de la loi du 31 mai 2017 : toepassing vóór de wijziging ervan bij artikel 2 van de wet van 31 mei 2017 :
« Pour l'application de la présente loi on entend : « Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder :
Par véhicules automoteurs : les véhicules destinés à circuler sur le Motorrijtuigen : rij- of voertuigen, bestemd om zich over de grond te
sol et qui peuvent être actionnés par une force mécanique sans être bewegen en die door een mechanische kracht kunnen worden gedreven,
liés à une voie ferrée; tout ce qui est attelé au véhicule est zonder aan spoorstaven te zijn gebonden; al wat aan het rij- of
considéré comme en faisant partie ». voertuig is gekoppeld, wordt als een deel daarvan aangemerkt ».
N'étant pas considérés comme des véhicules automoteurs au sens de Aangezien zij niet worden beschouwd als motorrijtuigen in de zin van
l'article 1er, précité, de la loi du 21 novembre 1989, les véhicules het voormelde artikel 1 van de wet van 21 november 1989, vallen de
liés à une voie ferrée ne relèvent pas du champ d'application de voertuigen die aan spoorstaven zijn gebonden, niet onder het
l'article 19bis-11, § 2, de la même loi, tel qu'il était applicable toepassingsgebied van artikel 19bis-11, § 2, van dezelfde wet, zoals
avant son abrogation par la loi du 31 mai 2017. van toepassing vóór de opheffing ervan bij de wet van 31 mei 2017.
B.2.3. La disposition en cause crée ainsi, lorsque survient un B.2.3. De in het geding zijnde bepaling brengt aldus, wanneer een
verkeersongeval zich voordoet waarvoor het niet mogelijk is om de
accident de la circulation pour lequel il n'est pas possible de aansprakelijkheden onder de bestuurders van de betrokken voertuigen te
départager les responsabilités entre les conducteurs des véhicules verdelen, een verschil in behandeling teweeg tussen, enerzijds, de
impliqués, une différence de traitement entre, d'une part, les personen die zijn benadeeld door een ongeval waarbij meerdere
personnes lésées par un accident impliquant plusieurs véhicules motorrijtuigen betrokken zijn die niet aan spoorstaven zijn gebonden
automoteurs non liés à une voie ferrée et les assureurs de ces en de verzekeraars van die motorrijtuigen, en, anderzijds, de personen
véhicules, et, d'autre part, les personnes lésées par un accident die zijn benadeeld door een ongeval waarbij een of meerdere
impliquant un ou plusieurs véhicules automoteurs non liés à une voie motorrijtuigen betrokken zijn die niet aan spoorstaven zijn gebonden
ferrée et un ou plusieurs véhicules automoteurs liés à une voie en een of meerdere motorrijtuigen die aan spoorstaven zijn gebonden,
ferrée, ainsi que les assureurs des véhicules automoteurs non liés à alsook de verzekeraars van de betrokken motorrijtuigen die niet aan
une voie ferrée qui sont impliqués. Alors que la première catégorie spoorstaven zijn gebonden. Terwijl de eerste categorie de in de in het
bénéficie du régime d'indemnisation automatique de la personne lésée geding zijnde bepaling bedoelde regeling van automatische vergoeding
prévu par la disposition en cause, tel n'est pas le cas de la seconde. van de benadeelde persoon genieten, geldt dat niet voor de tweede.
B.3.1. La juridiction a quo et le Conseil des ministres se réfèrent à B.3.1. Het verwijzende rechtscollege en de Ministerraad verwijzen naar
l'arrêt de la Cour n° 92/98 du 15 juillet 1998, par lequel celle-ci a het arrest van het Hof nr. 92/98 van 15 juli 1998, waarbij het Hof
jugé que l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989, avant sa heeft geoordeeld dat artikel 29bis van de wet van 21 november 1998,
modification par l'article 2 de la loi du 19 janvier 2001 « modifiant vóór de wijziging ervan bij artikel 2 van de wet van 19 januari 2001 «
diverses dispositions relatives au régime de l'indemnisation tot wijziging van diverse bepalingen betreffende de regeling inzake
automatique des usagers de la route les plus vulnérables et des automatische vergoeding van de schade, geleden door zwakke
passagers de véhicules », n'était pas compatible avec le principe weggebruikers en passagiers van motorrijtuigen » (hierna : de wet van
19 januari 2001), niet bestaanbaar was met het beginsel van gelijkheid
d'égalité et de non-discrimination, en ce qu'il excluait du régime en niet-discriminatie, in zoverre het de voertuigen die aan
d'indemnisation qu'il prévoit les véhicules qui sont liés à une voie spoorstaven zijn gebonden, te dezen een tram, uitsloot van het stelsel
ferrée, en l'espèce un tram. van vergoeding waarin het voorziet.
B.3.2. Par son arrêt n° 158/2003 du 10 décembre 2003, la Cour a jugé B.3.2. Bij zijn arrest nr. 158/2003 van 10 december 2003 heeft het Hof
que la même disposition n'était pas compatible avec le principe geoordeeld dat dezelfde bepaling niet bestaanbaar was met het beginsel
d'égalité et de non-discrimination, en tant qu'elle exclut les trains van gelijkheid en niet-discriminatie, in zoverre zij treinen uitsloot
du régime d'indemnisation qu'elle prévoit lorsqu'ils font usage de la van het stelsel van vergoeding waarin zij voorziet wanneer zij van de
voie publique ou la croisent partiellement ou entièrement et en tant openbare weg gebruik maken of de openbare weg geheel of gedeeltelijk
qu'elle ne prévoit pas de personne tenue à réparation dans ces kruisen en in zoverre zij in die gevallen niet in een
hypothèses. vergoedingsplichtige voorziet.
B.3.3. A la suite de l'arrêt n° 92/98 précité, l'article 29bis de la B.3.3. Ingevolge het voormelde arrest nr. 92/98 werd artikel 29bis van
loi du 21 novembre 1989 a été modifié par l'article 2 de la loi du 19 de wet van 21 november 1989 gewijzigd bij artikel 2 van de wet van 19
janvier 2001 (Doc. parl., Chambre, 1999-2000, DOC 50-0210/001, pp. 3 januari 2001 (Parl. St., Kamer, 1999-2000, DOC 50-0210/001, pp. 3 en
et 4). Cette disposition a notamment inséré, dans l'article 29bis, § 1er, 4). Die bepaling heeft onder meer in artikel 29bis, § 1, van de wet
de la loi du 21 novembre 1989, un deuxième alinéa, qui prévoit un van 21 november 1989 een tweede lid ingevoegd, dat voorziet in een
régime d'indemnisation automatique pour le propriétaire du véhicule regeling inzake automatische vergoeding voor de eigenaar van het aan
automoteur lié à une voie ferrée. spoorstaven gebonden motorrijtuig.
B.4. Comme l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989, la B.4. Zoals artikel 29bis van de wet van 21 november 1989, houdt de in
disposition en cause crée un régime d'indemnisation fondé sur le het geding zijnde bepaling een vergoedingsregeling op grond van het
risque lié à la circulation. risico in verband met het verkeer in.
L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989, tel qu'il a été Bij artikel 29bis van de wet van 21 november 1989, zoals ingevoerd bij
introduit par l'article 45 de la loi du 30 mars 1994 « portant des artikel 45 van de wet van 30 maart 1994 « houdende sociale bepalingen
dispositions sociales » et modifié par l'article 2, précité, de la loi » en gewijzigd bij het voormelde artikel 2 van de wet van 19 januari
du 19 janvier 2001, impose une obligation d'indemnisation à charge des 2001, wordt een verplichting tot schadevergoeding opgelegd ten laste
assureurs de la responsabilité civile du propriétaire, du conducteur van de verzekeraars van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de
ou du détenteur du véhicule automoteur non lié à une voie ferrée eigenaar, van de bestuurder of van de houder van het motorrijtuig dat
(paragraphe 1er, alinéa 1er) et à charge du propriétaire du véhicule niet aan spoorstaven is gebonden (paragraaf 1, lid 1) en ten laste van
automoteur lié à une voie ferrée (paragraphe 1er, alinéa 2). de eigenaar van het motorrijtuig dat aan spoorstaven is gebonden
(paragraaf 1, tweede lid).
L'article 19bis-11, § 2, de la même loi a été introduit dans la loi du Artikel 19bis-11, § 2, van dezelfde wet is in de wet van 21 november
21 novembre 1989 par l'article 7 de la loi du 22 août 2002 « portant 1989 ingevoerd bij artikel 7 van de wet van 22 augustus 2002 «
diverses dispositions relatives à l'assurance obligatoire de la houdende diverse bepalingen betreffende de verplichte
responsabilité en matière de véhicules automoteurs », à la suite de aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen » ingevolge het
l'arrêt de la Cour n° 96/2000 du 20 septembre 2000 (Doc. parl., arrest van het Hof nr. 96/2000 van 20 september 2000 (Parl. St.,
Chambre, 2001-2002, DOC 50-1716/001, pp. 17-18). Cette disposition Kamer, 2001-2002, DOC 50-1716/001, pp. 17 en 18). Bij die bepaling
impose une obligation d'indemnisation à charge des assureurs de la wordt, wanneer het niet mogelijk is om de aansprakelijkheden onder de
responsabilité civile des conducteurs des véhicules automoteurs, à bestuurders van de betrokken voertuigen te verdelen, een verplichting
l'exception des assureurs des conducteurs dont la responsabilité n'est tot schadevergoeding opgelegd ten laste van de verzekeraars van de
indubitablement pas engagée, lorsqu'il n'est pas possible de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de bestuurders van de
motorrijtuigen, met uitzondering van de verzekeraars van de
départager les responsabilités entre les conducteurs des véhicules bestuurders van wie de aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het
impliqués. geding komt.
B.5.1. Lorsqu'il a fixé le régime de l'assurance obligatoire de la B.5.1. Toen de wetgever het stelsel van de verplichte
aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen heeft ingevoerd,
responsabilité en matière de véhicules automoteurs, le législateur a heeft hij aan het begrip « motorrijtuig » een ruime definitie willen
entendu donner à la notion de véhicule automoteur une définition geven, met uitsluiting evenwel van de aan spoorstaven gebonden
large, en excluant toutefois les véhicules liés à une voie ferrée. voertuigen. Die uitsluiting, vermeld in artikel 1 van de wet van 1
Cette exclusion, prévue à l'article 1er de la loi du 1er juillet 1956 juli 1956 « betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering
« relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité civile en
matière de véhicules automoteurs », maintenue par la loi du 21 inzake motorrijtuigen », gehandhaafd bij de wet van 21 november 1989
novembre 1989, et prévue par les conventions Benelux de 1955 et de en voorgeschreven bij de Benelux-verdragen van 1955 en 1966, waaruit
1966 dont ces lois sont issues, semble correspondre à une tradition : die wetten zijn voortgesproten, lijkt te beantwoorden aan een traditie
depuis la fin du dix-neuvième siècle, les règlements de police : sinds het einde van de negentiende eeuw hebben de
relatifs au roulage excluent de leur champ d'application les véhicules politieverordeningen betreffende het wegverkeer de spoorvoertuigen,
sur rails, ceux-ci ayant déjà fait l'objet de tels règlements die vroeger al het voorwerp van dergelijke verordeningen hadden
uitgemaakt, uitgesloten van hun werkingssfeer. Bij het uitwerken, in
antérieurement. Or, en élaborant, en 2002, le régime de 2002, van het in het geding zijnde stelsel van de automatische
l'indemnisation automatique en cause, le législateur s'est référé au vergoeding heeft de wetgever verwezen naar de werkingssfeer van de
champ d'application de l'assurance obligatoire. verplichte verzekering.
B.5.2. La différence, quant à leur régime juridique, entre les B.5.2. Het verschil, met betrekking tot hun rechtsregeling, tussen de
véhicules sur rails que sont les tramways et les autres véhicules qui spoorvoertuigen, die de trams zijn, en de andere voertuigen die van de
utilisent la voie publique paraît s'expliquer, sinon se justifier, par openbare weg gebruikmaken, lijkt een verklaring, en zelfs een
l'histoire. Au dix-neuvième siècle, l'apparition de véhicules sur verantwoording, te vinden in de geschiedenis. In de negentiende eeuw
rails a fait l'objet d'une réglementation avant même qu'il en soit werd ten gevolge van de opkomst van de spoorvoertuigen een regelgeving
ainsi du roulage en général, d'autant que ces véhicules n'ont pas uitgewerkt, nog vóór dat het geval was voor het wegverkeer in het
tardé à assurer l'essentiel du transport public. Il était donc naturel algemeen, temeer daar die voertuigen snel het grootste deel van het
que la réglementation générale de la police de la circulation openbaar vervoer voor hun rekening namen. Het lag dan ook voor de hand
routière, qui a vu le jour ultérieurement, exclue les véhicules sur dat de algemene regeling van de politie over het wegverkeer, die van
rails de son champ d'application. Il ne se justifie pas pour autant latere datum is, de spoorvoertuigen uit haar werkingssfeer weerde.
que l'élaboration des règles relatives aux effets de la circulation Maar daarom is het nog niet verantwoord dat de regels betreffende de
fasse abstraction des véhicules sur rails en en toutes circonstances. gevolgen van het verkeer nog steeds in alle omstandigheden worden
Des organismes d'intérêt public de transport en commun assurent opgevat zonder rekening te houden met de spoorvoertuigen.
aujourd'hui une large part du transport public au moyen de véhicules Instellingen van openbaar nut voor gemeenschappelijk vervoer staan
momenteel in voor een groot deel van het openbaar vervoer met
qui ne sont pas liés aux rails. voertuigen die niet aan spoorstaven zijn gebonden.
En vertu de l'article 10, § 1er, alinéas 1er et 2, de la loi du 21 Krachtens artikel 10, § 1, eerste en tweede lid, van de wet van 21
novembre 1989, inséré dans le chapitre III consacré aux véhicules november 1989, dat is ingevoegd in hoofdstuk III betreffende aan de
Staat of aan bepaalde openbare instellingen toebehorende voertuigen,
appartenant à l'Etat ou à certains organismes publics, ces derniers zijn laatstgenoemde eigenaars niet verplicht een verzekering te
propriétaires ne sont pas tenus de contracter une assurance pour les sluiten voor motorrijtuigen die hun toebehoren of op hun naam zijn
véhicules leur appartenant ou immatriculés en leur nom et, à défaut ingeschreven en dekken zij zelf, bij ontstentenis van verzekering,
d'assurance, ils couvrent eux-mêmes, conformément à la loi précitée, overeenkomstig de voormelde wet, de burgerrechtelijke
la responsabilité civile que le véhicule automoteur peut engager pour aansprakelijkheid waartoe het motorrijtuig aanleiding kan geven.
son propriétaire. Aux termes de l'article 10, § 1er, alinéa 3, Volgens artikel 10, § 1, derde lid, eerste zin, hebben de eigenaars
première phrase, lorsqu'ils ne sont pas obligés de réparer le dommage, van die voertuigen, indien zij uit hoofde van hun eigen
en raison de la responsabilité civile qui leur est propre, les burgerrechtelijke aansprakelijkheid niet tot schadevergoeding zijn
propriétaires de ces véhicules sont tenus, à l'égard des personnes gehouden, jegens de benadeelden dezelfde verplichtingen als de
lésées, dans les mêmes conditions que l'assureur. verzekeraar.
L'article 10, § 2, dispose que le Roi peut autoriser les organismes Artikel 10, § 2, bepaalt dat de Koning de nationale of gewestelijke
d'intérêt public de transport en commun nationaux ou régionaux qu'Il instellingen van openbaar nut voor gemeenschappelijk vervoer die Hij
désigne à bénéficier du régime applicable à l'Etat. aanwijst, ertoe kan machtigen de voor de Staat geldende regeling te genieten.
Par l'arrêt n° 109/2002 du 26 juin 2002, la Cour a jugé que l'article Bij het arrest nr. 109/2002 van 26 juni 2002 heeft het Hof geoordeeld
10, § 1er, alinéas 2 et 3, et § 2, précité, viole les articles 10 et dat het voormelde artikel 10, § 1, tweede en derde lid, en § 2, de
11 de la Constitution, en ce qu'en raison de sa combinaison avec l'article 1er de la même loi, il ne concerne que les véhicules automoteurs appartenant aux organismes de transport qu'il vise ou immatriculés à leur nom qui ne sont pas liés à une voie ferrée. B.6. S'il peut être admis que les véhicules sur rails soient soumis à des règles de police de la circulation dérogeant à celles qui s'appliquent aux autres véhicules, par exemple parce que leur trajectoire est prévisible et parce que leur mobilité ainsi que leur capacité de freinage sont plus limitées, il n'est nullement démontré qu'ils représentent un risque à ce point spécifique qu'il est raisonnablement justifié de prévoir un régime de réparation des dommages fondamentalement différent. B.7. Interprétée comme excluant du régime d'indemnisation qu'il prévoit les véhicules qui sont liés à une voie ferrée, la disposition artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt in zoverre het, in samenhang met artikel 1 van dezelfde wet, enkel betrekking heeft op de motorrijtuigen die toebehoren aan de in dat artikel bedoelde vervoersinstellingen of die op hun naam zijn ingeschreven, en die niet aan spoorstaven zijn gebonden. B.6. Weliswaar kan worden aanvaard dat de spoorvoertuigen onderworpen zijn aan regels van politie over het wegverkeer die afwijken van die welke op de andere voertuigen toepasselijk zijn, bijvoorbeeld omdat hun traject voorspelbaar is en hun mobiliteit alsmede hun remvermogen beperkter zijn, maar het is geenszins aangetoond dat zij een risico met zich meebrengen dat zodanig specifiek is dat het redelijk verantwoord is om in een fundamenteel verschillende schadevergoedingsregeling te voorzien. B.7. In die zin geïnterpreteerd dat zij de voertuigen die aan spoorstaven zijn gebonden, uitsluit van de vergoedingsregeling waarin zij voorziet, is de in het geding zijnde bepaling niet bestaanbaar met
en cause n'est pas compatible avec les articles 10 et 11 de la de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Constitution.
B.8.1. La disposition en cause est toutefois susceptible de recevoir B.8.1. De in het geding zijnde bepaling kan evenwel anders worden
une autre interprétation. En effet, comme il est dit en B.2.2, la loi geïnterpreteerd. Zoals in B.2.2 is vermeld, wordt in de wet van 21
du 21 novembre 1989 ne définit pas la notion de « véhicules » qu'elle november 1989 het in artikel 19bis-11, § 2, ervan bedoelde begrip «
vise en son article 19bis-11, § 2. Par ailleurs, comme il est dit en B.5.2, en vertu de l'article 10 de la loi du 21 novembre 1989, les organismes d'intérêt public de transport en commun nationaux ou régionaux autorisés par le Roi doivent, à défaut d'assurance, couvrir eux-mêmes leur responsabilité civile et, lorsqu'ils ne sont pas obligés de réparer le dommage en raison de la responsabilité civile qui leur est propre, ils sont tenus, à l'égard des personnes lésées, dans les mêmes conditions que l'assureur. voertuigen » immers niet gedefinieerd. Daarenboven, zoals in B.5.2 is vermeld, dienen de nationale of gewestelijke instellingen van openbaar nut voor gemeenschappelijk vervoer waaraan de Koning een machtiging heeft verleend, krachtens artikel 10 van de wet van 21 november 1989, bij ontstentenis van verzekering, zelf hun burgerrechtelijke aansprakelijkheid te dekken en, indien zij uit hoofde van hun eigen aansprakelijkheid niet tot schadevergoeding zijn gehouden, hebben zij jegens de benadeelden dezelfde verplichtingen als de verzekeraar.
B.8.2. Dans l'interprétation selon laquelle la notion de « véhicules » B.8.2. In de interpretatie volgens welke het in artikel 19bis-11, § 2,
visée à l'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 désigne van de wet van 21 november 1989 bedoelde begrip « voertuigen » « de
« les véhicules automoteurs liés ou non à une voie ferrée » et dans motorrijtuigen die al dan niet aan spoorstaven zijn gebonden »
l'interprétation selon laquelle, pour les véhicules automoteurs liés à aanwijst en in de interpretatie volgens welke, voor de motorrijtuigen
une voie ferrée, l'obligation d'indemnisation repose sur le die aan spoorstaven zijn gebonden, de verplichting tot
propriétaire de ces véhicules, la disposition en cause est compatible schadevergoeding rust op de eigenaar van die voertuigen, is de in het
avec les articles 10 et 11 de la Constitution. geding zijnde bepaling bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de
B.9. Pour le surplus, la disposition en cause ainsi interprétée relève Grondwet. B.9. Voor het overige komt de aldus geïnterpreteerde in het geding
du champ d'application du nouveau régime d'indemnisation visé à zijnde bepaling overeen met het toepassingsgebied van de nieuwe
l'article 29ter de la loi du 21 novembre 1989, tel qu'il a été vergoedingsregeling die is bedoeld in artikel 29ter van de wet van 21
introduit par l'article 23 de la loi du 31 mai 2017. Selon l'article november 1989, zoals ingevoerd bij artikel 23 van de wet van 31 mei
29ter, § 1er, alinéa 2, le régime d'indemnisation prévu par cette 2017. Volgens artikel 29ter, § 1, tweede lid, is de in die bepaling
disposition s'applique à « tous les véhicules automoteurs, tels que bedoelde vergoedingsregeling van toepassing op « alle motorrijtuigen,
définis à l'article 1er, ainsi [qu'aux] véhicules motorisés qui sont zoals gedefinieerd in artikel 1, alsmede [op] de gemotoriseerde
liés à une voie ferrée ». En vertu de l'article 29ter, § 2, alinéa 3, voertuigen die aan spoorstaven gebonden zijn ». Krachtens artikel
pour les véhicules automoteurs qui sont liés à une voie ferrée, 29ter, § 2, derde lid, rust de verplichting tot vergoeding, voor
l'obligation d'indemnisation repose sur le propriétaire de ces motorrijtuigen die aan spoorstaven gebonden zijn, op de eigenaar van
véhicules. die rijtuigen.
Les travaux préparatoires du projet de loi devenu la loi du 31 mai De parlementaire voorbereiding van het wetsontwerp dat de wet van 31
2017 indiquent : mei 2017 is geworden, vermeldt :
« Le régime d'indemnisation [visé à l'article 29ter] est, en « De [in artikel 29ter bedoelde] vergoedingsregeling wordt, in
comparaison avec le régime de l'article 19bis-11, § 2, étendu aux vergelijking met de regeling in artikel 19bis-11, § 2, uitgebreid tot
accidents de la circulation dans lesquels des véhicules motorisés qui verkeersongevallen waarbij gemotoriseerde voertuigen die aan
sont liés à une voie ferrée sont impliqués, ceci par analogie avec le spoorstaven zijn gebonden, betrokken zijn. Dit naar analogie met de
régime d'indemnisation de l'article 29bis, qui a fait suite à l'arrêt vergoedingsregeling in artikel 29bis, die gevolg gaf aan het arrest
n° 92/98 du 15 juillet 1998 de la Cour constitutionnelle. van het Grondwettelijk Hof van 15 [juli] 1998 nr. 92/98.
La notion de ' véhicules ' recouvre donc aussi bien les véhicules Het begrip ' voertuigen ' omvat aldus zowel de motorrijtuigen in de
automoteurs au sens de l'article 1er que les véhicules motorisés qui zin van artikel 1, als de gemotoriseerde voertuigen die aan
sont liés à la voie ferrée. Les véhicules ferroviaires non motorisés, spoorstaven gebonden zijn. De niet-gemotoriseerde railvoertuigen,
comme une draisine par exemple, sont évidemment exclus du champ zoals bijvoorbeeld een lorrie, zijn natuurlijk uitgesloten van het
d'application du présent article » (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, toepassingsgebied van dit artikel » (Parl. St., Kamer, 2016-2017, DOC
DOC 54-2414/001, p. 16). 54-2414/001, p. 16).
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- L'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 « relative à - Artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989 « betreffende
l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen »,
automoteurs », tel qu'il était applicable avant son abrogation par zoals het van toepassing was vóór de opheffing ervan bij artikel 15
l'article 15 de la loi du 31 mai 2017 « modifiant la loi du 21 van de wet van 31 mei 2017 « tot wijziging van de wet van 21 november
novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake
en matière de véhicules automoteurs », viole les articles 10 et 11 de motorrijtuigen », schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in de
la Constitution dans l'interprétation selon laquelle il exclut du interpretatie volgens welke het de voertuigen die aan spoorstaven zijn
régime d'indemnisation qu'il prévoit les véhicules qui sont liés à une gebonden, uitsluit van het stelsel van vergoeding waarin het voorziet.
voie ferrée. - La même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de la - Dezelfde bepaling schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet
Constitution dans l'interprétation selon laquelle la notion de « in de interpretatie volgens welke het begrip « voertuigen » verwijst
véhicules » désigne « les véhicules automoteurs liés ou non à une voie naar « motorrijtuigen die al dan niet aan spoorstaven zijn gebonden »
ferrée » et dans l'interprétation selon laquelle, en ce qui concerne en in de interpretatie volgens welke, voor motorrijtuigen die aan
les véhicules automoteurs liés à une voie ferrée, l'obligation spoorstaven zijn gebonden, de verplichting tot schadevergoeding op de
d'indemnisation repose sur le propriétaire de ces véhicules. eigenaar van die voertuigen rust.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 28 mai 2020. op 28 mei 2020.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^