Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 164/2019 du 7 novembre 2019 Numéros du rôle : 6896 et 7121 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 200 La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. Moerm(...)"
Extrait de l'arrêt n° 164/2019 du 7 novembre 2019 Numéros du rôle : 6896 et 7121 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 200 La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. Moerm(...) Uittreksel uit arrest nr. 164/2019 van 7 november 2019 Rolnummers 6896 en 7121 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april 2007 « betref Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters J.-P(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 164/2019 du 7 novembre 2019 Uittreksel uit arrest nr. 164/2019 van 7 november 2019
Numéros du rôle : 6896 et 7121 Rolnummers 6896 en 7121
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 162bis, In zake : de prejudiciële vragen over artikel 162bis, tweede lid, van
alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, inséré par l'article 9 de het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij artikel 9 van de wet van
la loi du 21 avril 2007 « relative à la répétibilité des honoraires et 21 april 2007 « betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de
des frais d'avocat », posées par le Tribunal correctionnel de Liège, kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat », gesteld door de
division Liège. Correctionele Rechtbank Luik, afdeling Luik.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters
Moerman, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen et M. Pâques, assistée J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen en M. Pâques,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par jugement du 29 mars 2018, dont l'expédition est parvenue au a. Bij vonnis van 29 maart 2018, waarvan de expeditie ter griffie van
greffe de la Cour le 5 avril 2018, le Tribunal correctionnel de Liège, het Hof is ingekomen op 5 april 2018, heeft de Correctionele Rechtbank
division Liège, a posé les questions préjudicielles suivantes : Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, tel « 1. Schendt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van
qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april
à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, viole-t-il les 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 verbonden aan de bijstand van een advocaat, de artikelen 10 en 11 van
de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het
de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
fondamentales, en ce que le prévenu acquitté par la juridiction de vrijheden, in zoverre de beklaagde die door het vonnisgerecht is
vrijgesproken recht heeft op een rechtsplegingsvergoeding ten laste
jugement a droit à une indemnité de procédure à charge de la partie van de burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht
civile qui a mis l'action publique en mouvement par citation directe door rechtstreekse dagvaarding, terwijl de beklaagde die door het
alors que le prévenu acquitté par la juridiction de jugement du chef vonnisgerecht is vrijgesproken uit hoofde van hetzelfde misdrijf geen
de la même infraction n'aurait pas droit à une telle indemnité à recht zou hebben op een dergelijke vergoeding ten laste van de
charge de la partie civile qui a mis l'action publique en mouvement burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht door
par une constitution de partie civile ? een burgerlijkepartijstelling ?
2. L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, tel 2. Schendt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van
qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april
à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, viole-t-il les 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 verbonden aan de bijstand van een advocaat, de artikelen 10 en 11 van
de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het
fondamentales, en ce que le prévenu qui bénéficie d'une décision de Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
non-lieu lors du règlement de la procédure a droit à une indemnité de vrijheden, in zoverre de beklaagde die bij de regeling van de
rechtspleging een beslissing van buitenvervolgingstelling geniet recht
procédure à charge de la partie civile qui a mis l'action publique en heeft op een rechtsplegingsvergoeding ten laste van de burgerlijke
mouvement par une constitution de partie civile alors que le prévenu partij die de strafvordering op gang heeft gebracht door een
acquitté par la juridiction de jugement du chef de la même infraction burgerlijkepartijstelling, terwijl de beklaagde die door het
vonnisgerecht is vrijgesproken uit hoofde van hetzelfde misdrijf geen
n'aurait pas droit à une telle indemnité à charge de la partie civile recht zou hebben op een dergelijke vergoeding ten laste van de
qui a mis l'action publique en mouvement par une constitution de burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht door
partie civile ? ». een burgerlijkepartijstelling ? ».
b. Par jugement du 17 janvier 2019, dont l'expédition est parvenue au b. Bij vonnis van 17 januari 2019, waarvan de expeditie ter griffie
greffe de la Cour le 11 février 2019, le Tribunal correctionnel de van het Hof is ingekomen op 11 februari 2019, heeft de Correctionele
Liège, division Liège, a posé les questions préjudicielles suivantes : Rechtbank Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vragen gesteld
« 1. L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, tel : « 1. Schendt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van
qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april
à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, viole-t-il les 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 verbonden aan de bijstand van een advocaat, de artikelen 10 en 11 van
de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het
de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
fondamentales, en ce que le prévenu acquitté par la juridiction de vrijheden, in zoverre de beklaagde die door het vonnisgerecht is
vrijgesproken recht heeft op een rechtsplegingsvergoeding ten laste
jugement a droit à une indemnité de procédure à charge de la partie van de burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht
civile qui a mis l'action publique en mouvement par citation directe door rechtstreekse dagvaarding, terwijl de beklaagde die door het
alors que le prévenu acquitté par la juridiction de jugement du chef vonnisgerecht is vrijgesproken uit hoofde van hetzelfde misdrijf geen
de la même infraction n'aurait pas droit à une telle indemnité à recht zou hebben op een dergelijke vergoeding ten laste van de
charge de la partie civile qui a mis l'action publique en mouvement burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht door
par une constitution de partie civile ? een burgerlijkepartijstelling ?
2. L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, tel 2. Schendt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van
qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april
à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, viole-t-il les 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten
articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 verbonden aan de bijstand van een advocaat, de artikelen 10 en 11 van
de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het
fondamentales, en ce que le prévenu acquitté par la juridiction de Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
jugement n'aurait pas droit à une indemnité de procédure à charge de vrijheden, in zoverre de beklaagde die door het vonnisgerecht is
vrijgesproken, geen recht zou hebben op een rechtsplegingsvergoeding
la partie civile qui a mis l'action publique en mouvement par une ten laste van de burgerlijke partij die de strafvordering op gang
constitution de partie civile alors que l'inculpé qui bénéficie d'une heeft gebracht door een burgerlijkepartijstelling, terwijl de
décision de non-lieu lors du règlement de la procédure, du chef de la inverdenkinggestelde die bij de regeling van de rechtspleging een
même infraction, a droit à une telle indemnité à charge de la partie beslissing van buitenvervolgingstelling geniet, uit hoofde van
hetzelfde misdrijf, recht heeft op een dergelijke vergoeding ten laste
civile qui a mis l'action publique en mouvement par une constitution van de burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht
de partie civile ? ». door een burgerlijkepartijstelling ? ».
Ces affaires, inscrites sous les numéros 6896 et 7121 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6896 en 7121 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Dans sa version en vigueur au moment de la décision de renvoi B.1. In de versie ervan die van kracht was op het ogenblik van de
prise dans l'affaire n° 6896, l'article 162bis, alinéa 2, du Code verwijzingsbeslissing in de zaak nr. 6896, bepaalde artikel 162bis,
tweede lid, van het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij artikel
d'instruction criminelle, inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 9 van de wet van 21 april 2007 « betreffende de verhaalbaarheid van de
2007 « relative à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat »
» (ci-après : la loi du 21 avril 2007) et modifié par l'article 3 de (hierna : de wet van 21 april 2007) en gewijzigd bij artikel 3 van de
la loi du 21 février 2010 « modifiant les articles 1022 du Code wet van 21 februari 2010 « tot wijziging van de artikelen 1022 van het
judiciaire et 162bis du Code d'instruction criminelle », disposait : Gerechtelijk Wetboek en 162bis van het Wetboek van strafvordering » :
« La partie civile qui aura lancé une citation directe et qui « De burgerlijke partij die rechtstreeks heeft gedagvaard en die in
succombera sera condamnée envers le prévenu ainsi qu'envers le het ongelijk wordt gesteld, zal veroordeeld worden tot het aan de
beklaagde en aan de burgerrechtelijk aansprakelijke persoon betalen
civilement responsable à l'indemnité visée à l'article 1022 du Code van de vergoeding bedoeld in artikel 1022 van het Gerechtelijk
judiciaire. L'indemnité sera liquidée par le jugement ». Wetboek. De vergoeding wordt bepaald door het vonnis ».
B.2.1. Tel qu'il est applicable au litige pendant dans l'affaire n° B.2.1. Zoals het van toepassing is op het hangende geschil in de zaak
7121, l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, nr. 7121, bepaalt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van
ainsi qu'il a été remplacé par l'article 6 de la loi du 18 mars 2018 « strafvordering, zoals vervangen bij artikel 6 van de wet van 18 maart
modifiant diverses dispositions du droit pénal, de la procédure pénale 2018 « houdende wijzigingen van diverse bepalingen van het strafrecht,
et du droit judiciaire » (ci-après : la loi du 18 mars 2018), dispose de strafvordering en het gerechtelijk recht » (hierna : de wet van 18
: maart 2018) :
« La partie civile qui aura lancé une citation directe ou qui a greffé « De burgerlijke partij die rechtstreeks heeft gedagvaard of die zich
met een afzonderlijke vordering heeft aangesloten bij een
une action distincte sur une citation directe lancée par une autre rechtstreekse dagvaarding van een andere burgerlijke partij, of die,
partie civile, ou qui, en l'absence de tout recours du ministère bij ontstentenis van enig beroep van het openbaar ministerie, de
public, du prévenu ou du civilement responsable, aura interjeté appel beklaagde of burgerrechtelijk aansprakelijke persoon, hoger beroep
heeft ingesteld en die in het ongelijk wordt gesteld, kan worden
et qui succombera, pourra être condamnée envers le prévenu ainsi veroordeeld tot het aan de beklaagde en aan de burgerrechtelijke
qu'envers le civilement responsable à l'indemnité visée à l'article aansprakelijke persoon betalen van de vergoeding bedoeld in artikel
1022 du Code judiciaire. L'indemnité sera liquidée par le jugement ». 1022 van het Gerechtelijk Wetboek. De vergoeding wordt bepaald door het vonnis ».
B.2.2. En adoptant l'article 6 de la loi du 18 mars 2018, qui a B.2.2. Door artikel 6 van de wet van 18 maart 2018 aan te nemen, dat
remplacé l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering heeft
le législateur tendait à « répondre à la jurisprudence de la Cour vervangen, beoogde de wetgever « tegemoet te komen aan de rechtspraak
constitutionnelle » (Doc. parl., Chambre, 2017-2018, DOC 54-2753/001, van het Grondwettelijk Hof » (Parl. St., Kamer, 2017-2018, DOC
pp. 10-11), notamment aux arrêts nos 113/2016 du 22 septembre 2016 et 54-2753/001, pp. 10-11), met name aan de arresten nrs. 113/2016 van 22
33/2017 du 9 mars 2017, par lesquels la Cour a jugé que l'article september 2016 en 33/2017 van 9 maart 2017, waarbij het Hof heeft
162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle viole les articles geoordeeld dat artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van
10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il ne permet pas au juge répressif d'accorder au prévenu acquitté et au civilement responsable une indemnité de procédure d'appel à charge de la partie civile succombante qui, en l'absence de tout recours du ministère public, a interjeté appel d'un jugement d'acquittement statuant sur une action intentée par le ministère public (arrêt n° 113/2016) ou d'un jugement déclarant sa demande irrecevable après avoir condamné le prévenu sur l'action publique (arrêt n° 33/2017). strafvordering de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, in zoverre het de strafrechter niet toestaat aan de vrijgesproken beklaagde en aan de burgerrechtelijk aansprakelijke een rechtsplegingsvergoeding in hoger beroep toe te kennen ten laste van de in het ongelijk gestelde burgerlijke partij die, bij ontstentenis van enig beroep van het openbaar ministerie, hoger beroep heeft ingesteld tegen een vrijsprekend vonnis dat is gewezen op een door het openbaar ministerie ingestelde vordering (arrest nr. 113/2016) of tegen een vonnis waarbij haar vordering onontvankelijk wordt verklaard nadat de beklaagde op de strafvordering werd veroordeeld (arrest nr. 33/2017).
Cette modification de l'article 162bis du Code d'instruction Die wijziging van artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering
criminelle visait aussi à donner suite à l'arrêt n° 174/2013 du 19 beoogde eveneens gevolg te geven aan het arrest nr. 174/2013 van 19
décembre 2013 (Doc. parl., Chambre, 2017-2018, DOC 54-2753/005, p. december 2013 (Parl. St., Kamer, 2017-2018, DOC 54-2753/005, p. 17),
17), par lequel la Cour a jugé que l'article 162bis, alinéa 2, du Code waarbij het Hof heeft geoordeeld dat artikel 162bis, tweede lid, van
d'instruction criminelle viole les articles 10 et 11 de la het Wetboek van strafvordering de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Constitution, en ce qu'il ne permet pas au juge répressif de condamner schendt, in zoverre het de strafrechter niet toelaat de burgerlijke
partij die in het ongelijk wordt gesteld en zich, door middel van een
à une indemnité de procédure la partie civile succombante qui a greffé afzonderlijke vordering, heeft aangesloten bij de rechtstreekse
une action distincte sur la citation directe lancée par une autre dagvaarding door een andere burgerlijke partij, te veroordelen tot een
partie civile. rechtsplegingsvergoeding.
B.3. Les questions préjudicielles portent sur la compatibilité de B.3. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de bestaanbaarheid
l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle avec les van artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering met
articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
que cette disposition n'accorde pas au prévenu acquitté, après un mens, in zoverre die bepaling aan de vrijgesproken beklaagde, na een
renvoi devant la juridiction de jugement décidé par la juridiction verwijzing naar het vonnisgerecht waartoe door het onderzoeksgerecht
d'instruction, une indemnité de procédure à charge de la partie civile is beslist, geen rechtsplegingsvergoeding toekent ten laste van de
« qui a mis l'action publique en mouvement par une constitution de burgerlijke partij « die de strafvordering op gang heeft gebracht door
partie civile » entre les mains d'un juge d'instruction, alors qu'une een burgerlijkepartijstelling » in handen van een onderzoeksrechter,
indemnité de procédure est accordée au prévenu acquitté, à charge de terwijl een rechtsplegingsvergoeding wordt toegekend aan de
la partie civile qui a lancé une citation directe et qui a succombé vrijgesproken beklaagde, ten laste van de burgerlijke partij die
(première question préjudicielle) et que le prévenu qui bénéficie rechtstreeks heeft gedagvaard en die in het ongelijk werd gesteld
d'une décision de non-lieu lors du règlement de la procédure a droit à (eerste prejudiciële vraag), en terwijl de beklaagde die bij de
une indemnité de procédure à charge de la partie civile « qui a mis regeling van de rechtspleging een beslissing van
buitenvervolgingstelling geniet, recht heeft op een
l'action publique en mouvement par une constitution de partie civile » rechtsplegingsvergoeding ten laste van de burgerlijke partij « die de
(seconde question préjudicielle). strafvordering op gang heeft gebracht door een
La Cour examine les deux questions préjudicielles conjointement. burgerlijkepartijstelling » (tweede prejudiciële vraag).
Het Hof onderzoekt beide prejudiciële vragen samen.
B.4. Dans l'affaire n° 6896, la décision de renvoi indique qu'en B.4. In de zaak nr. 6896 wordt in de verwijzingsbeslissing aangegeven
l'espèce, « l'information a été classée sans suite par le [m]inistère dat, te dezen, « het opsporingsonderzoek door het openbaar ministerie
public en raison de charges insuffisantes » et que la victime « s'est is geseponeerd wegens onvoldoende bezwaren » en dat het slachtoffer «
alors constituée partie civile en mains d'un juge d'instruction ». zich dan burgerlijke partij heeft gesteld in handen van een onderzoeksrechter ».
Dans l'affaire n° 7121, la décision de renvoi indique que « le In de zaak nr. 7121 wordt in de verwijzingsbeslissing aangegeven dat «
ministère public n'entendait pas poursuivre, ayant requis le non-lieu het openbaar ministerie niet wou vervolgen, aangezien het de
devant la chambre du conseil et l'acquittement devant le tribunal » et buitenvervolgingstelling voor de raadkamer en de vrijspraak voor de
qu'il « semble par ailleurs que l'information ait été classée sans rechtbank heeft gevorderd », en dat « daarenboven blijkt dat het
suite, ce qui a justifié la constitution de partie civile pour opsporingsonderzoek is geseponeerd, hetgeen de
burgerlijkepartijstelling heeft verantwoord om [de] beslissing van het
contourner [la] décision du parquet ». parket te omzeilen ».
La Cour limite son examen à l'hypothèse d'une constitution de partie Het Hof beperkt zijn onderzoek tot het geval van een
civile entre les mains d'un juge d'instruction. burgerlijkepartijstelling in handen van een onderzoeksrechter.
B.5.1. L'indemnité de procédure est « une intervention forfaitaire B.5.1. De rechtsplegingsvergoeding is « een forfaitaire tegemoetkoming
dans les frais et honoraires d'avocat de la partie ayant obtenu gain in de kosten en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde
de cause » (article 1022, alinéa 1er, du Code judiciaire, inséré par partij » (artikel 1022, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek,
l'article 7 de la loi du 21 avril 2007). ingevoegd bij artikel 7 van de wet van 21 april 2007).
B.5.2. L'indemnité de procédure dont il est question dans la B.5.2. De rechtsplegingsvergoeding waarvan sprake is in de in het
disposition en cause ne concerne que l'action civile, soit l'action en geding zijnde bepaling, heeft alleen betrekking op de burgerlijke
réparation du dommage causé par une infraction. vordering, namelijk de vordering voor het herstel van de schade
veroorzaakt door een misdrijf.
La disposition en cause vise donc à mettre à charge de la partie De in het geding zijnde bepaling strekt dus ertoe ten laste van de
civile qui a introduit une telle action par une citation directe burgerlijke partij die een dergelijke vordering door een rechtstreekse
devant la juridiction de jugement tout ou partie des frais et dagvaarding voor het vonnisgerecht heeft ingesteld, alle of een deel
honoraires d'avocat exposés par une personne qui a été, en définitive, van de kosten en erelonen van de advocaat te leggen die een persoon
acquittée ou par le civilement responsable, dans le cadre de l'action die uiteindelijk is vrijgesproken dan wel de burgerrechtelijk
publique mise en mouvement par cette constitution de partie civile. En aansprakelijke moet betalen in het kader van de strafvordering die
revanche, la partie civile qui n'a pas lancé de citation directe mais door die burgerlijkepartijstelling op gang is gebracht. De burgerlijke
qui a greffé son action sur l'action publique introduite par le partij die niet rechtstreeks heeft gedagvaard maar die haar vordering
ministère public ne peut être condamnée à payer l'indemnité de heeft doen aansluiten bij de door het openbaar ministerie ingestelde
procédure au prévenu acquitté et au civilement responsable. strafvordering, kan daarentegen niet worden veroordeeld tot betaling
La situation du prévenu acquitté et du civilement responsable varie van de rechtsplegingsvergoeding aan de vrijgesproken beklaagde en aan
donc, en matière de répétibilité, selon que les poursuites sont de burgerrechtelijk aansprakelijke.
exercées à l'initiative de la seule partie civile ou du ministère De situatie van de vrijgesproken beklaagde en van de burgerrechtelijk
public : dans le premier cas, ils peuvent bénéficier de la aansprakelijke varieert dus op het vlak van de verhaalbaarheid
naargelang zij worden vervolgd op initiatief van enkel de burgerlijke
répétibilité, dans le second cas, non. partij dan wel van het openbaar ministerie : in het eerste geval
B.6. La disposition en cause fait partie d'un ensemble de mesures qui kunnen zij de verhaalbaarheid genieten en in het tweede geval niet.
B.6. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van een geheel
répondent au souci « de traiter de manière identique les justiciables van maatregelen die beantwoorden aan de zorg « dat men de
qui sollicitent la réparation d'un dommage devant une juridiction rechtsonderhorigen die het herstel vragen van een schade voor een
civile ou une juridiction répressive » (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, burgerlijke of een strafrechtelijke jurisdictie op gelijke voet zou
n° 3-1686/4, pp. 6 et 8; ibid., n° 3-1686/5, p. 32; Doc. parl., behandelen » (Parl. St., Senaat, 2006-2007, nr. 3-1686/4, pp. 6 en 8;
Chambre, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 5). La condamnation prescrite ibid., nr. 3-1686/5, p. 32; Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC
51-2891/002, p. 5). De bij de in het geding zijnde bepaling
par la disposition en cause est justifiée par la circonstance qu'en voorgeschreven veroordeling is verantwoord door het gegeven dat het,
cas de citation directe, c'est la partie civile, et non le ministère bij een rechtstreekse dagvaarding, de burgerlijke partij, en niet het
public, qui a « mis l'action publique en mouvement », si bien qu'elle openbaar ministerie, is die « de strafvordering [...] op gang heeft
doit être considérée comme « responsable » de cette action « à l'égard gebracht », zodat zij voor die vordering « aansprakelijk » moet worden
du prévenu » (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, n° 3-1686/4, p. 8; Doc. geacht « ten aanzien van de beklaagde » (Parl. St., Senaat, 2006-2007,
parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). En ce qui concerne la situation du prévenu acquitté ou de l'inculpé bénéficiant d'un non-lieu, il est encore précisé, dans les travaux préparatoires de la disposition en cause : « La répétibilité ne jouera par ailleurs pas dans les relations entre le prévenu et l'Etat, représenté par le ministère public, et ce toujours conformément à l'avis des ordres d'avocats et du Conseil supérieur de la Justice. Il faut ici relever que le ministère public, en exerçant les poursuites, représente l'intérêt général et ne peut dès lors être mis sur le même pied qu'une partie civile qui mettrait nr. 3-1686/4, p. 8; Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). Ten aanzien van de situatie van de vrijgesproken beklaagde of van de inverdenkinggestelde die een buitenvervolgingstelling geniet, wordt in de parlementaire voorbereiding van de in het geding zijnde bepaling voorts gepreciseerd : « Overeenstemmend met het advies van de ordes van advocaten en van de Hoge Raad voor de Justitie, zal de verhaalbaarheid trouwens ook niet aan bod komen in de betrekkingen tussen de beklaagde en de Staat, die wordt vertegenwoordigd door het openbaar ministerie. Er moet op gewezen worden dat het openbaar ministerie, door vervolging in te stellen, het algemeen belang vertegenwoordigt en derhalve niet op één lijn kan worden gesteld met een burgerlijke partij die de
seule en mouvement l'action publique pour la défense d'un intérêt strafvordering alleen in gang zou zetten om een privébelang te
particulier » (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2891/002, pp. 6-7). B.7. Le législateur a pu raisonnablement considérer qu'il ne convenait pas, en raison de la mission qui est dévolue au ministère public, d'étendre à ce dernier un système selon lequel une indemnité de procédure serait automatiquement due chaque fois que son action reste sans effet. Il est également justifié que la partie civile ne soit condamnée à payer l'indemnité de procédure au prévenu acquitté et au civilement responsable que lorsqu'elle seule a mis l'action publique en mouvement. B.8. Pour répondre aux questions préjudicielles, la Cour doit encore examiner si la disposition en cause est compatible avec les articles verdedigen » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2891/002, pp. 6-7). B.7. Wegens de opdracht die aan het openbaar ministerie is toegewezen, vermocht de wetgever redelijkerwijs ervan uit te gaan dat een regeling volgens welke een rechtsplegingsvergoeding automatisch verschuldigd zou zijn telkens als zijn vordering zonder gevolg blijft, niet tot het openbaar ministerie diende te worden uitgebreid. Het is eveneens verantwoord dat de burgerlijke partij slechts tot de betaling van de rechtsplegingsvergoeding aan de vrijgesproken beklaagde en aan de burgerrechtelijk aansprakelijke wordt veroordeeld wanneer enkel zijzelf de strafvordering op gang heeft gebracht. B.8. Om de prejudiciële vragen te beantwoorden, dient het Hof nog te onderzoeken of de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met de
10 et 11 de la Constitution en ce qu'elle n'accorde pas une indemnité artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre zij geen
de procédure d'appel au prévenu acquitté, à charge de la partie civile qui s'est constituée partie civile entre les mains d'un juge d'instruction, lorsque la juridiction d'instruction a décidé le renvoi devant la juridiction de jugement. B.9.1. La personne qui se constitue partie civile entre les mains d'un juge d'instruction prend une initiative procédurale consistant à demander la réparation du dommage causé par une infraction. Ce faisant, elle greffe son action civile sur une procédure pénale et acquiert, par la qualité de « partie civile », des droits qui lui sont propres dans le cadre de la procédure pénale. rechtsplegingsvergoeding in hoger beroep toekent aan de vrijgesproken beklaagde, ten laste van de burgerlijke partij die zich burgerlijke partij heeft gesteld in handen van een onderzoeksrechter, wanneer het onderzoeksgerecht heeft beslist tot verwijzing naar het vonnisgerecht. B.9.1. De persoon die zich burgerlijke partij stelt in handen van een onderzoeksrechter, neemt een procedureel initiatief dat erin bestaat het herstel te vorderen van de schade die is veroorzaakt door een misdrijf. Zodoende doet hij zijn burgerlijke vordering aansluiten bij een strafprocedure en verkrijgt hij, door de hoedanigheid van « burgerlijke partij », rechten die hem eigen zijn in het kader van de strafprocedure.
B.9.2.1. Lorsque la chambre du conseil déclare qu'il n'y a pas lieu de B.9.2.1. Wanneer de raadkamer verklaart dat er geen reden is tot
poursuivre, l'article 128, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, vervolging, voorziet artikel 128, tweede lid, van het Wetboek van
inséré par l'article 8 de la loi du 21 avril 2007, prévoit que, si strafvordering, ingevoegd bij artikel 8 van de wet van 21 april 2007,
erin dat, indien het onderzoek werd ingeleid door een
l'instruction a été ouverte par une constitution de partie civile burgerlijkepartijstelling in handen van de onderzoeksrechter, de
entre les mains du juge d'instruction, la partie civile est condamnée burgerlijke partij wordt veroordeeld tot het betalen van de
à payer l'indemnité de procédure à l'inculpé. rechtsplegingsvergoeding aan de inverdenkinggestelde.
B.9.2.2. En ce qui concerne la justification de cette mesure, les B.9.2.2. Wat de verantwoording van die maatregel betreft, wordt in de
travaux préparatoires indiquent : parlementaire voorbereiding aangegeven :
« La partie civile ne pourra être condamnée à l'indemnité de procédure « De burgerlijke partij zal alleen kunnen veroordeeld worden tot het
que si c'est elle-même qui a mis l'action publique en mouvement au betalen van de rechtsplegingsvergoeding indien zij zelf de
moyen d'une citation directe. En effet, lorsque c'est le ministère strafvordering heeft doen opstarten door middel van een rechtstreekse
public qui initie l'action publique, la partie civile ne fait que se dagvaarding. Wanneer het openbaar ministerie de strafvordering opstart
greffer à la procédure, et n'est pas la cause de celle-ci. Si elle voegt de burgerlijke partij zich daar alleen maar bij en is zij er
échoue dans ses prétentions, elle ne peut pas être tenue pour niet de oorzaak van. Indien haar eisen niet ingewilligd worden, kan ze
responsable de celle-ci à l'égard du prévenu, et ne peut par hiervoor niet aansprakelijk gesteld worden ten aanzien van de
conséquent pas être condamnée à l'indemniser pour les frais de beklaagde en bijgevolg ook niet veroordeeld worden om die te vergoeden
procédure engendrés à cette occasion. De même, si l'action publique voor de procedurekosten die bij die gelegenheid zijn ontstaan. Indien
est mise en mouvement au moyen d'une constitution de partie civile en de strafvordering wordt opgestart doordat men zich burgerlijke partij
mains d'un juge d'instruction, et que la chambre du conseil (ou la stelde in handen van de onderzoeksrechter en de raadkamer (of de Kamer
chambre des mises en accusation) décide du renvoi devant une van inbeschuldigingstelling) beslist om de zaak voor een rechtbank te
juridiction de fond, la partie civile ne pourra pas non plus être verwijzen, zal de burgerlijke partij evenmin kunnen veroordeeld worden
condamnée à l'indemnité de procédure si elle échoue devant la tot het betalen van de rechtsplegingsvergoeding indien ze door die
juridiction de fond. Dans ce cas en effet, si la partie civile est à rechtbank in het ongelijk wordt gesteld. Alhoewel in dat geval de
l'origine de la procédure, ce n'est pas elle qui a décidé de sa burgerlijke partij aan de oorsprong ligt van de procedure, is het niet
poursuite, mais bien une juridiction. Par contre, toujours dans cette zij, maar een rechtbank die beslist over het voortzetten ervan. Indien
même hypothèse, si la chambre du Conseil (ou la chambre des mises en daarentegen, en bij dezelfde hypothese, de raadkamer (of de Kamer van
accusation en degré d'appel) estime qu'il n'y a pas lieu à poursuite, inbeschuldigingstelling in beroep) van mening is dat er niet moet
la partie civile pourra être condamnée à l'indemnité de procédure worden vervolgd, zal de burgerlijke partij kunnen veroordeeld worden
tot het betalen van de rechtsplegingsvergoeding aan de
envers l'inculpé, puisque ici, elle a précisément mis l'action inverdenkinggestelde, aangezien zij zelf de strafvordering op gang
publique en mouvement, mais sans succès » (Doc. parl., Sénat, heeft gebracht, maar zonder succes » (Parl. St., Senaat, 2006-2007,
2006-2007, n° 3-1686/4, pp. 8-9; voy. aussi ibid., n° 1686/5, p. 33; nr. 3-1686/4, pp. 8-9; zie eveneens ibid., nr. 3-1686/5, p. 33; Parl.
Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6).
B.9.2.3. L'article 128, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, B.9.2.3. Artikel 128, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering,
qui met à charge de la partie civile qui se constitue partie civile waarbij een rechtsplegingsvergoeding ten voordele van de
entre les mains d'un juge d'instruction une indemnité de procédure au niet-vervolgde inverdenkinggestelde ten laste wordt gelegd van de
bénéfice de l'inculpé non poursuivi, procède de l'idée que, lorsque la burgerlijke partij die zich burgerlijke partij stelt in handen van een
chambre du conseil déclare le non-lieu, la personne qui s'est onderzoeksrechter, gaat uit van de idee dat, wanneer de raadkamer
constituée partie civile entre les mains d'un juge d'instruction est beslist tot buitenvervolgingstelling, de persoon die zich burgerlijke
la seule à l'origine des frais et honoraires d'avocat exposés par partij heeft gesteld in handen van een onderzoeksrechter, de enige is
l'inculpé non poursuivi. die aan de oorsprong ligt van de door de niet-vervolgde
B.9.3. A l'inverse, la constitution de partie civile entre les mains inverdenkinggestelde gemaakte kosten en erelonen van een advocaat.
d'un juge d'instruction ne peut être considérée comme étant la seule à B.9.3. Omgekeerd kan de burgerlijkepartijstelling in handen van een
l'origine de l'action publique introduite en première instance, à onderzoeksrechter niet worden geacht alleen aan de oorsprong van de in
partir du moment où la chambre du conseil a décidé le renvoi devant la eerste aanleg ingestelde strafvordering te liggen, vanaf het ogenblik
juridiction de jugement. dat de raadkamer heeft beslist tot verwijzing naar het vonnisgerecht.
En pareille hypothèse de renvoi devant une juridiction de jugement, la In een dergelijk geval van verwijzing naar een vonnisgerecht heeft de
chambre du conseil a estimé - quelle que soit, à ce moment, la raadkamer geoordeeld - ongeacht het standpunt van het openbaar
position du ministère public quant aux poursuites - qu'il existait des ministerie op dat ogenblik met betrekking tot de vervolging - dat er
charges suffisantes justifiant de porter l'action publique devant une voldoende bezwaren bestonden die verantwoordden om de strafvordering
juridiction de jugement. L'ordonnance de renvoi de la chambre du voor een vonnisgerecht te brengen. Tegen de verwijzingsbeschikking van
conseil est elle-même susceptible d'appel devant la chambre des mises de raadkamer zelf kan hoger beroep worden ingesteld voor de kamer van
en accusation. inbeschuldigingstelling.
L'initiative procédurale de la constitution de partie civile entre les Het procedurele initiatief tot burgerlijkepartijstelling in handen van
mains d'un juge d'instruction ne peut dès lors avoir pour effet de een onderzoeksrechter kan bijgevolg niet tot gevolg hebben dat de
rendre la seule partie civile responsable de la mise en mouvement de burgerlijke partij als enige aansprakelijk wordt gesteld voor het op
l'action publique, et, par conséquent, des frais et honoraires gang brengen van de strafvordering en, bijgevolg, voor de door de
d'avocat exposés par le prévenu, dès lors que l'action publique a été beklaagde gemaakte kosten en erelonen van een advocaat, aangezien de
portée devant la juridiction de jugement par la juridiction strafvordering voor het vonnisgerecht is gebracht door het
d'instruction. onderzoeksgerecht.
B.9.4. Comme la Cour l'a jugé par ses arrêts n° 182/2008 du 18 B.9.4. Zoals het Hof bij zijn arresten nrs. 182/2008 van 18 december
décembre 2008, n° 13/2009 du 21 janvier 2009, n° 28/2009 du 18 février 2008, 13/2009 van 21 januari 2009, 28/2009 van 18 februari 2009,
2009, n° 49/2009 du 11 mars 2009, et n° 66/2009 du 2 avril 2009, il 49/2009 van 11 maart 2009 en 66/2009 van 2 april 2009 heeft
est raisonnablement justifié que la partie civile ne soit condamnée à geoordeeld, is het redelijk verantwoord dat de burgerlijke partij
slechts tot de betaling van de rechtsplegingsvergoeding aan de
payer l'indemnité de procédure au prévenu acquitté ou à l'inculpé vrijgesproken beklaagde of aan de inverdenkinggestelde die een
bénéficiant d'un non-lieu que lorsque c'est elle qui a mis l'action buitenvervolgingstelling geniet, wordt veroordeeld wanneer zij zelf de
publique en mouvement, et non lorsqu'une juridiction d'instruction a strafvordering op gang heeft gebracht en niet wanneer een
ordonné le renvoi du prévenu devant une juridiction de jugement, y onderzoeksgerecht de verwijzing van de beklaagde naar een
compris après une constitution de partie civile entre les mains d'un vonnisgerecht heeft bevolen, ook na een burgerlijkepartijstelling in
juge d'instruction. En effet, dans cette dernière hypothèse, si la handen van een onderzoeksrechter. In dat laatste geval immers, indien
partie civile « échoue dans ses prétentions, elle ne peut pas être de eisen van de burgerlijke partij « niet ingewilligd worden, kan ze
tenue pour responsable [de la procédure pénale] à l'égard du prévenu, [voor de strafprocedure] niet aansprakelijk gesteld worden ten aanzien
et ne peut par conséquent pas être condamnée à l'indemniser pour les van de beklaagde en bijgevolg ook niet veroordeeld worden om die te
frais de procédure engendrés à cette occasion », dès lors que c'est vergoeden voor de procedurekosten die bij die gelegenheid zijn
une juridiction qui a décidé de la poursuite de la procédure (Doc. ontstaan », aangezien het een rechtscollege is dat tot de voortzetting
parl., Sénat, 2006-2007, n° 3-1686/4, pp. 8-9; Doc. parl., Chambre, van de procedure heeft beslist (Parl. St., Senaat, 2006-2007, nr.
2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). Cette situation diffère de celle d'une procédure intentée devant le juge civil, laquelle, quelle que soit la manière dont elle est introduite, n'est jamais une action greffée sur une action publique qui a été mise en mouvement soit par le ministère public, soit par une ordonnance de renvoi. B.9.5. Pour le surplus, le fait qu'il soit possible qu'à un moment de l'information ou de l'instruction, le ministère public envisage de classer sans suite ou de ne pas poursuivre, n'est pas pertinent pour conférer à la constitution de partie civile, au moment où elle a été formée entre les mains du juge d'instruction, un rôle déterminant dans la poursuite de la procédure. En effet, cette éventuelle position du 3-1686/4, pp. 8-9; Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). Die situatie verschilt van die van een voor de burgerlijke rechter ingestelde procedure, die, ongeacht de wijze waarop zij wordt ingesteld, nooit een vordering is die wordt toegevoegd aan een strafvordering die, hetzij door het openbaar ministerie, hetzij bij een beschikking tot verwijzing, wordt ingesteld. B.9.5. Voor het overige is het feit dat het mogelijk is dat het openbaar ministerie op een bepaald ogenblik in het opsporingsonderzoek of in het gerechtelijk onderzoek overweegt om te seponeren of niet te vervolgen, niet relevant om aan de burgerlijkepartijstelling, op het ogenblik dat zij tot stand is gekomen in handen van de onderzoeksrechter, een doorslaggevende rol bij de voortzetting van de procedure te verlenen. Dat eventuele standpunt van het openbaar
ministère public - pour autant qu'elle soit connue de la personne qui ministerie - voor zover het bekend is bij de persoon die zich
entend se constituer partie civile - ne peut jamais être considérée burgerlijke partij wenst te stellen - kan immers nooit als definitief
comme définitive, le ministère public restant libre de décider worden beschouwd, aangezien het openbaar ministerie vrij blijft om
ultérieurement, dans l'intérêt général, de poursuivre ou de solliciter later, in het algemeen belang, te beslissen om te vervolgen of de
la condamnation. veroordeling te vorderen.
B.9.6. Un contrôle de la disposition en cause au regard de l'article 6 B.9.6. Een toetsing van de in het geding zijnde bepaling aan artikel 6
de la Convention européenne des droits de l'homme ne conduit pas à une van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens leidt niet tot
autre conclusion. een andere conclusie.
B.10. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative. B.10. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour : het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle ne viole Artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering schendt
pas les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in
que la personne qui s'est constituée partie civile entre les mains zoverre de persoon die zich burgerlijke partij heeft gesteld in handen
d'un juge d'instruction n'est pas condamnée à payer l'indemnité de van een onderzoeksrechter, niet wordt veroordeeld tot het betalen van
procédure au prévenu acquitté, lorsque la juridiction d'instruction a de rechtsplegingsvergoeding aan de vrijgesproken beklaagde, wanneer
décidé du renvoi devant la juridiction de jugement. het onderzoeksgerecht heeft beslist tot verwijzing naar het
vonnisgerecht.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 7 novembre 2019. op 7 november 2019.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^