Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 147/2019 du 24 octobre 2019 Numéro du rôle : 6841 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 14bis, alinéa 2, des lois sur le Cons(...)"
Extrait de l'arrêt n° 147/2019 du 24 octobre 2019 Numéro du rôle : 6841 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 14bis, alinéa 2, des lois sur le Cons(...) Uittreksel uit arrest nr. 147/2019 van 24 oktober 2019 Rolnummer 6841 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 14bis, tweede lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, en artikel 6, § 1, II, tw Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 147/2019 du 24 octobre 2019 Uittreksel uit arrest nr. 147/2019 van 24 oktober 2019
Numéro du rôle : 6841 Rolnummer 6841
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 14bis, In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 14bis, tweede
alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari
1973, et à l'article 6, § 1er, II, alinéa 2, 2°, et § 4, 1°, de la loi 1973, en artikel 6, § 1, II, tweede lid, 2°, en § 4, 1°, van de
spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, posées par le bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen,
Conseil d'Etat. gesteld door de Raad van State.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey,
Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et M. Pâques, assistée du P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en M. Pâques, bijgestaan
greffier F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût, door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : F. Daoût, wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par arrêt n° 240.599 du 26 janvier 2018, dont l'expédition est Bij arrest nr. 240.599 van 26 januari 2018, waarvan de expeditie ter
parvenue au greffe de la Cour le 1er février 2018, le Conseil d'Etat a griffie van het Hof is ingekomen op 1 februari 2018, heeft de Raad van
posé les questions préjudicielles suivantes : State de volgende prejudiciële vragen gesteld :
1. « L'article 14bis, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, 1. « Schendt artikel 14bis, tweede lid, van de wetten op de Raad van
coordonnées le 12 janvier 1973, viole-t-il les articles 10 et 11 de la State, gecoördineerd op 12 januari 1973, de artikelen 10 en 11 van de
Constitution dès lors qu'il ne permet pas aux personnes autres que Grondwet aangezien het aan andere personen dan de Belgische Staat, de
l'Etat belge, les Communautés, les Régions et la Commission Gemeenschappen, de Gewesten en de Gemeenschappelijke
communautaire commune d'invoquer, dans le cadre d'un recours en Gemeenschapscommissie niet de mogelijkheid biedt om in het kader van
annulation devant le Conseil d'Etat, la violation des obligations de een beroep tot nietigverklaring voor de Raad van State de schending
collaboration qu'il vise alors que ces mêmes violations peuvent être aan te voeren van de verplichtingen tot samenwerking die erin worden
invoquées par toute personne contre une norme de valeur législative beoogd, terwijl diezelfde schendingen door elke persoon kunnen worden
aangevoerd tegen een norm met wetgevende waarde voor het
devant la Cour constitutionnelle ? »; Grondwettelijk Hof ? »;
2. « Les articles 6, § 1er, II, dernier alinéa, 2°, et 6, § 4, 1°, de 2. « Schenden de artikelen 6, § 1, II, laatste lid, 2°, en 6, § 4, 1°,
la loi spéciale de réformes institutionnelles du 8 août 1980 van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der
méconnaissent-ils le principe d'égalité inscrit aux articles 10 et 11 instellingen het in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet vervatte
de la Constitution en ce qu'ils ne prévoient pas que l'adoption de gelijkheidsbeginsel in zoverre zij niet erin voorzien dat de
normes arrêtant des mesures de protection contre les ondes ionisantes gewestregeringen worden betrokken bij het aannemen van normen die
fasse l'objet d'une association des gouvernements régionaux, alors maatregelen tot bescherming tegen ioniserende golven vaststellen,
qu'une telle faculté est prévue pour ce qui concerne les normes de
produits, par les articles 6, § 1er, II, dernier alinéa, 1°, et 6, § terwijl bij de artikelen 6, § 1, II, laatste lid, 1°, en 6, § 4, 1°,
van dezelfde bijzondere wet in een dergelijke mogelijkheid wordt
4, 1°, de la même loi spéciale ? ». voorzien met betrekking tot de productnormen ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. La Cour est saisie de deux questions préjudicielles, posées par B.1.1. Bij het Hof worden twee prejudiciële vragen aanhangig gemaakt
le Conseil d'Etat, dans le cadre d'un recours en annulation dirigé die zijn gesteld door de Raad van State, in het kader van een beroep
tot nietigverklaring dat is gericht tegen het koninklijk besluit van
contre l'arrêté royal du 31 mai 2016 « relatif à la protection de la 31 mei 2016 « betreffende de bescherming van de volksgezondheid tegen
santé de la population en ce qui concerne les substances radioactives
dans les eaux destinées à la consommation humaine » (ci-après : radioactieve stoffen in voor menselijke consumptie bestemd water »
l'arrêté royal du 31 mai 2016). (hierna : het koninklijk besluit van 31 mei 2016).
L'arrêté royal du 31 mai 2016 transpose en droit belge la directive Bij het koninklijk besluit van 31 mei 2016 wordt de richtlijn
2013/51/EURATOM du Conseil du 22 octobre 2013 « fixant les exigences 2013/51/EURATOM van de Raad van 22 oktober 2013 « tot vaststelling van
pour la protection de la santé de la population en ce qui concerne les voorschriften voor de bescherming van de volksgezondheid tegen
substances radioactives dans les eaux destinées à la consommation radioactieve stoffen in voor menselijke consumptie bestemd water »
humaine » (ci-après : la directive 2013/51/EURATOM). (hierna : de richtlijn 2013/51/EURATOM) omgezet in Belgisch recht.
B.1.2. In het kader van dat beroep tot nietigverklaring bekritiseren
B.1.2. Dans le cadre de ce recours en annulation, les parties de verzoekende partijen voor de verwijzende rechter, die verenigingen
requérantes devant le juge a quo, qui sont des associations actives zijn die actief zijn in de watersector, het feit dat de Waalse
dans le secteur de l'eau, critiquent le fait que le Gouvernement Regering niet werd betrokken bij de totstandkoming van het koninklijk
wallon n'a pas été associé à l'élaboration de l'arrêté royal du 31 mai besluit van 31 mei 2016. Volgens de verzoekende partijen zou het
2016. Selon les parties requérantes, l'arrêté royal du 31 mai 2016 koninklijk besluit van 31 mei 2016 geen normen vaststellen die de
établirait non pas des normes qui visent à la protection de la santé bescherming van de volksgezondheid beogen, maar « productnormen », in
publique, mais des « normes de produits » au sens de l'article 6, § 1er, de zin van artikel 6, § 1, II, tweede lid, 1°, van de bijzondere wet
II, alinéa 2, 1°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, bij het ontwerpen
institutionnelles, pour l'élaboration desquelles les gouvernements waarvan de gewestregeringen moeten worden betrokken, overeenkomstig
régionaux doivent être associés, conformément à l'article 6, § 4, 1°, de la même loi spéciale du 8 août 1980. artikel 6, § 4, 1°, van dezelfde bijzondere wet van 8 augustus 1980.
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.2. La première question préjudicielle porte sur l'article 14bis, B.2. De eerste prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 14bis,
alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier tweede lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12
1973 (ci-après : les lois coordonnées sur le Conseil d'Etat). januari 1973 (hierna : de gecoördineerde wetten op de Raad van State).
B.3.1. La section du contentieux administratif du Conseil d'Etat B.3.1. De afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State doet, bij
statue par voie d'arrêts sur les recours en annulation pour violation wijze van arresten, uitspraak over de beroepen tot nietigverklaring
des formes soit substantielles, soit prescrites à peine de nullité, wegens overtreding van hetzij substantiële, hetzij op straffe van
excès ou détournement de pouvoir, formés contre des actes et nietigheid voorgeschreven vormen, overschrijding of afwending van
règlements (article 14, § 1er, alinéa 1er, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat). La section du contentieux administratif annule en règle un acte administratif attaqué lorsque celui-ci est irrégulier. Tel n'est toutefois pas le cas lorsque l'irrégularité n'était pas susceptible d'exercer une influence sur le sens de la décision prise, lorsqu'elle n'a privé les intéressés d'aucune garantie ou n'a pas eu pour effet d'affecter la compétence de l'auteur de l'acte (article 14, § 1er, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat). B.3.2. L'article 14bis des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, tel macht, ingesteld tegen akten en reglementen (artikel 14, § 1, eerste lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State). De afdeling bestuursrechtspraak vernietigt in de regel een bestreden bestuurshandeling wanneer zij onregelmatig is. Dat is echter niet het geval wanneer de onregelmatigheid geen invloed kon uitoefenen op de draagwijdte van de genomen beslissing, wanneer zij aan de betrokkenen geen waarborg heeft ontnomen of wanneer zij niet als gevolg heeft de bevoegdheid van de steller van de handeling te beïnvloeden (artikel 14, § 1, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State). B.3.2. Artikel 14bis van de gecoördineerde wetten op de Raad van
qu'il a été inséré par l'article 14 de la loi du 16 juin 1989 « State, zoals ingevoegd bij artikel 14 van de wet van 16 juni 1989 «
portant diverses réformes institutionnelles » et modifié par l'article houdende diverse institutionele hervormingen » en gewijzigd bij
9 de la loi du 4 août 1996 « modifiant les lois sur le Conseil d'Etat, artikel 9 van de wet van 4 augustus 1996 « tot wijziging van de wetten
coordonnées le 12 janvier 1973 » et par l'article 2 de la loi du 8 op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973 » en bij
septembre 1997, dispose : artikel 2 van de wet van 8 september 1997, bepaalt :
« Pour l'application de l'article 14 des mêmes lois coordonnées, sont « Voor de toepassing van artikel 14 worden als substantiële vormen
considérées comme des formes substantielles, les concertations, les beschouwd, het overleg, de betrokkenheid, het geven van inlichtingen,
associations, les transmissions d'informations, les avis, les avis de adviezen, de eensluidende adviezen, de akkoorden, de
conformes, les accords, les accords communs, à l'exception des accords gemeenschappelijke akkoorden met uitzondering van de
de coopération visés à l'article 92bis de la loi spéciale du 8 août samenwerkingsakkoorden bedoeld in artikel 92bis van de bijzondere wet
1980 de réformes institutionnelles, et les propositions qui concernent van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, en de voorstellen
les relations entre l'Etat, les Communautés et les Régions et qui sont die de betrekkingen tussen de Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten
prévus par ou en vertu des lois prises en exécution des articles 39, betreffen en die voorgeschreven zijn door of krachtens de wetten
127, § 1er, 128, § 1er, 129, § 1er, 130, § 1er, 135, 136, alinéa 1er, aangenomen in uitvoering van de artikelen 39, 127, § 1, 128, § 1, 129,
140, 175, 176 et 177 de la Constitution. § 1, 130, § 1, 135, 136, eerste lid, 140, 175, 176 en 177 van de
Toutefois, les personnes physiques et les personnes morales, à Grondwet. De natuurlijke en de rechtspersonen, behalve de Staat, de
l'exception de l'Etat, des Communautés, des Régions et de la Gemeenschappen, de Gewesten en de Gemeenschappelijke
Commission communautaire commune en ce qui concerne les matières Gemeenschapscommissie wat de aangelegenheden betreft die bedoeld zijn
visées à l'article 63 de la loi spéciale du 12 janvier 1989 relatives in artikel 63 van de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking
aux institutions bruxelloises, ne peuvent invoquer la violation des tot de Brusselse instellingen, kunnen echter de schending van de in
formes visées à l'alinéa précédent ». het vorige lid bedoelde vormen niet inroepen ».
B.4.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité, de l'article B.4.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid van
14bis, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat avec les artikel 14bis, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van
articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que cette disposition ne State met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre die
permet pas aux personnes physiques ou morales autres que l'Etat belge, bepaling aan natuurlijke personen of andere rechtspersonen dan de
Belgische Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de
les communautés, les régions et la Commission communautaire commune Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie niet de mogelijkheid biedt om
d'invoquer, dans le cadre d'un recours en annulation devant le Conseil in het kader van een beroep tot nietigverklaring voor de Raad van
d'Etat, la violation des obligations de collaboration qu'il vise, « State de schending aan te voeren van de verplichtingen tot
alors que ces mêmes violations peuvent être invoquées par toute samenwerking die erin worden beoogd, « terwijl diezelfde schendingen
personne contre une norme de valeur législative devant la Cour door elke persoon kunnen worden aangevoerd tegen een norm met
constitutionnelle ». wetgevende waarde voor het Grondwettelijk Hof ».
B.4.2. En vertu de l'article 1er, 1°, de la loi spéciale du 6 janvier B.4.2. Krachtens artikel 1, 1°, van de bijzondere wet van 6 januari
1989 sur la Cour constitutionnelle, la Cour statue, par voie d'arrêt, 1989 op het Grondwettelijk Hof doet het Hof, bij wege van arrest,
sur les recours en annulation, en tout ou en partie, d'une loi, d'un uitspraak op de beroepen tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van
décret ou d'une règle visée à l'article 134 de la Constitution pour een wet, een decreet of een in artikel 134 van de Grondwet bedoelde
cause de violation « des règles qui sont établies par la Constitution regel wegens schending van « de regels die door of krachtens de
ou en vertu de celle-ci pour déterminer les compétences respectives de Grondwet zijn vastgesteld voor het bepalen van de onderscheiden
l'Etat, des Communautés et des Régions ». bevoegdheid van de Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten ».
En vertu de l'article 30bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, sont Krachtens artikel 30bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989
assimilées à des règles répartitrices de compétences au sens de worden « het overleg, de betrokkenheid, het geven van inlichtingen, de
l'article 1er, 1°, de la même loi spéciale « la concertation, adviezen, de eensluidende adviezen, de akkoorden, de
l'association, la transmission d'informations, les avis, les avis
conformes, les accords, les accords communs et les propositions prévus gemeenschappelijke akkoorden en de voorstellen waarvan sprake is in de
par la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, à bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, de
l'exception des accords de coopération visés à l'article 92bis de samenwerkingsakkoorden bedoeld in artikel 92bis van voornoemde wet
ladite loi, ainsi que par la loi spéciale du 16 janvier 1989 sur le uitgezonderd, alsook in de bijzondere wet van 16 januari 1989
financement des communautés et Régions ou par toute autre loi prise en betreffende de financiering van de Gemeenschappen en de Gewesten of in
exécution des articles 39, 127, § 1er, 128, § 1er, 129, § 1er, 130, § elke andere wet genomen ter uitvoering van de artikelen 39, 127, § 1,
1er, 135, 136, 137, 140, 166, 175, 176 et 177 de la Constitution ». 128, § 1, 129, § 1, 130, § 1, 135, 136, 137, 140, 166, 175, 176 en 177
Sauf à l'égard des mécanismes de fédéralisme coopératif précités, van de Grondwet » gelijkgesteld met bevoegdheidverdelende regels in de
zin van artikel 1, 1°, van dezelfde bijzondere wet.
Behalve ten aanzien van de voormelde mechanismen van
visés à l'article 30bis précité, la Cour n'est pas compétente pour samenwerkingsfederalisme, bedoeld in het voormelde artikel 30bis, is
contrôler le processus ou les modalités d'élaboration d'une loi. het Hof niet bevoegd om de wijze of de nadere regels van totstandkoming van een wet te toetsen.
La loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle ne De bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof beperkt
limite pas la possibilité, pour les personnes physiques ou morales, de mogelijkheid voor de natuurlijke personen of rechtspersonen niet om
d'invoquer la violation des règles visées à l'article 30bis de la même de schending van de in artikel 30bis van dezelfde wet bedoelde regels
loi. aan te voeren.
B.4.3. La question préjudicielle invite dès lors à comparer la B.4.3. De prejudiciële vraag noopt bijgevolg tot het vergelijken van
situation des personnes physiques ou morales autres que l'Etat belge, de situatie van natuurlijke personen of rechtspersonen andere dan de
les communautés, les régions et la Commission communautaire commune, Belgische Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de
selon qu'elles agissent en annulation devant le Conseil d'Etat ou Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, naargelang zij de
devant la Cour constitutionnelle : dans le premier cas, elles ne nietigverklaring voor de Raad van State of de vernietiging voor het
peuvent invoquer la violation des mécanismes de fédéralisme coopératif Grondwettelijk Hof vorderen : in het eerste geval kunnen zij niet de
visés à l'article 14bis, alinéa 1er, des lois coordonnées sur le schending inroepen van de in artikel 14bis, eerste lid, van de
Conseil d'Etat, assimilés à des « formalités substantielles », alors gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoelde mechanismen van
que, dans le second cas, elles peuvent invoquer la violation des samenwerkingsfederalisme, die met « substantiële vormvereisten »
mécanismes de fédéralisme coopératif visés à l'article 30bis de la loi worden gelijkgesteld, terwijl zij, in het tweede geval, de schending
spéciale du 6 janvier 1989, assimilés à des « règles répartitrices de compétences ». B.5. Selon le Conseil des ministres et l'Agence fédérale de contrôle nucléaire, les personnes physiques ou morales qui agissent en annulation devant le Conseil d'Etat et les personnes physiques ou morales qui agissent en annulation devant la Cour constitutionnelle ne se trouveraient pas dans des situations suffisamment comparables, dès lors que la différence de traitement critiquée découle de la distinction, voulue par le Constituant, entre, d'une part, le contrôle des actes et règlements par le Conseil d'Etat et, d'autre part, le contrôle des normes législatives par la Cour constitutionnelle. B.6.1. La Cour a déjà jugé que la procédure devant le Conseil d'Etat kunnen inroepen van de in artikel 30bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 bedoelde mechanismen van samenwerkingsfederalisme, die met « bevoegdheidverdelende regels » worden gelijkgesteld. B.5. Volgens de Ministerraad en het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle zouden de natuurlijke personen of rechtspersonen die de nietigverklaring voor de Raad van State vorderen en de natuurlijke personen of rechtspersonen die de vernietiging voor het Grondwettelijk Hof vorderen, zich niet in voldoende vergelijkbare situaties bevinden, aangezien het bekritiseerde verschil in behandeling voortvloeit uit het door de Grondwetgever gewilde onderscheid tussen, enerzijds, de toetsing van akten en reglementen door de Raad van State en, anderzijds, de toetsing van wetskrachtige normen door het Grondwettelijk Hof. B.6.1. Het Hof heeft reeds geoordeeld dat de rechtspleging voor de
et la procédure devant la Cour constitutionnelle ne sont pas Raad van State en de rechtspleging voor het Grondwettelijk Hof niet
comparables (arrêt n° 22/91, B.7) et que la circonstance que les vergelijkbaar zijn (arrest nr. 22/91, B.7), en dat het feit dat de
citoyens ne disposent pas des mêmes garanties juridictionnelles à burgers tegenover een wetgevende handeling niet dezelfde
l'égard d'un acte législatif que celles dont ils bénéficient à l'égard jurisdictionele waarborgen hebben als tegenover een administratieve
d'un acte administratif tient à la différence que le Constituant a handeling, te maken heeft met het verschil dat de Grondwetgever inzake
établie en matière de contrôle de validité des normes entre les actes de toetsing van de geldigheid van de normen heeft ingesteld tussen de
législatifs et les actes de nature administrative (arrêts n° 67/92, wetgevende handelingen en de administratiefrechtelijke handelingen
B.11.2; n° 55/99, B.6.2; n° 97/99, B.12 et n° 103/2000, B.5). De même, en ce qui concerne l'exigence d'un intérêt à agir pour les entités fédérées requérantes devant le Conseil d'Etat, alors que cette exigence ne s'applique pas lorsqu'elles introduisent un recours en annulation contre une norme législative, la Cour a jugé que l'absence d'exigence d'intérêt pour les « requérants institutionnels », lorsqu'ils introduisent un recours en annulation auprès de la Cour, se fonde sur un choix opéré par le Constituant lui-même, qu'il n'appartient pas à la Cour de contrôler (arrêt n° 201/2004, B.8.3). (arresten nrs. 67/92, B.11.2; 55/99, B.6.2; 97/99, B.12 en 103/2000, B.5). Evenzo, met betrekking tot de vereiste van een belang om in rechte te treden voor de verzoekende deelentiteiten van de federale Staat voor de Raad van State, terwijl die vereiste niet van toepassing is wanneer zij een beroep tot vernietiging tegen een wetskrachtige norm instellen, heeft het Hof geoordeeld dat de ontstentenis van de vereiste van een belang voor de « institutionele verzoekers », wanneer zij een beroep tot vernietiging bij het Hof instellen, berust op een keuze die door de Grondwetgever zelf is gemaakt, en die door het Hof niet kan worden getoetst (arrest nr. 201/2004, B.8.3).
B.6.2. En l'espèce, toutefois, la différence de traitement critiquée B.6.2. Te dezen heeft het bekritiseerde verschil in behandeling
ne tient pas à une option du Constituant d'établir une différence en evenwel niet te maken met een keuze van de Grondwetgever om een
matière de contrôle de validité des normes entre les actes législatifs verschil inzake de toetsing van de geldigheid van de normen tussen de
et les actes de nature administrative. Elle découle en effet du choix, wetgevende handelingen en de administratiefrechtelijke handelingen in
te stellen. Het vloeit immers voort uit de keuze die door de wetgever
posé par le législateur, respectivement dans l'article 14bis, alinéa 1er, is gemaakt, respectievelijk in artikel 14bis, eerste lid, van de
des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat et dans l'article 30bis de gecoördineerde wetten op de Raad van State en in artikel 30bis van de
la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, om de
d'assimiler les mécanismes de fédéralisme coopératif y visés à des daarin bedoelde mechanismen van samenwerkingsfederalisme gelijk te
formes ou à des règles relevant, respectivement, de la compétence du stellen met vormen of regels die respectievelijk onder de bevoegdheid
Conseil d'Etat et de la Cour constitutionnelle. van de Raad van State en van het Grondwettelijk Hof vallen.
B.6.3. Pour le surplus, il ne faut pas confondre différence et B.6.3. Voor het overige mogen verschil en niet-vergelijkbaarheid niet
non-comparabilité. Les principes différents qui fondent le contrôle de met elkaar worden verward. De verschillende beginselen waarop de
validité des normes entre les actes législatifs et les actes de nature administrative peuvent certes constituer un critère dans l'appréciation du caractère raisonnable et proportionné d'une différence quant à la procédure ou à l'étendue du contrôle exercé, mais ils ne sauraient suffire pour conclure, en l'espèce, à la non-comparabilité de justiciables qui invoquent la violation de formes ou de règles identiques, que le législateur a choisi d'assimiler, de la même manière, à des normes de référence, respectivement, devant le Conseil d'Etat et devant la Cour constitutionnelle. B.7. La différence de traitement entre certaines catégories de personnes qui découle de l'application de règles procédurales différentes dans des circonstances différentes n'est pas discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des droits des personnes concernées. toetsing van de geldigheid van de normen tussen de wetgevende handelingen en de administratiefrechtelijke handelingen is gebaseerd, kunnen weliswaar een criterium uitmaken bij de beoordeling van het redelijke en evenredige karakter van een verschil met betrekking tot de rechtspleging of de omvang van de verrichte toetsing, maar zij kunnen niet volstaan om te dezen te besluiten tot de niet-vergelijkbaarheid van rechtzoekenden die de schending inroepen van identieke vormen of regels, waarbij de wetgever ervoor heeft gekozen ze op dezelfde wijze gelijk te stellen met referentienormen, respectievelijk, voor de Raad van State en voor het Grondwettelijk Hof. B.7. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende procedureregels in verschillende omstandigheden houdt op zich geen discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen.
B.8.1. L'ancien article 124bis (actuellement l'article 30bis) de la B.8.1. Het vroegere artikel 124bis (thans artikel 30bis) van de
loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle a été bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof is
inséré par l'article 68 de la loi spéciale du 16 janvier 1989 relative ingevoegd bij artikel 68 van de bijzondere wet van 16 januari 1989
au financement des communautés et des régions. betreffende de financiering van de gemeenschappen en de gewesten.
L'exposé des motifs indiquait à ce sujet : In de memorie van toelichting werd dienaangaande vermeld :
« L'article 124bis en projet a pour but de préciser que les « Artikel 124bis van het ontwerp heeft tot doel te preciseren dat de
dispositions qui imposent à l'Etat, aux Régions et aux Communautés, bepalingen die de Staat, de Gewesten en de Gemeenschappen verplichten
différents modes de concertation avant la mise en oeuvre de certaines tot verschillende vormen van overleg alvorens bepaalde van hun
de leurs compétences, sont elles-mêmes des règles de compétence dont bevoegdheden uit te oefenen, zelf bevoegdheidsregels zijn waarvan de
la violation peut entraîner l'annulation de la norme législative. schending de vernietiging van de wetgevende norm tot gevolg kan hebben.
La Cour d'arbitrage veillera au respect du caractère effectif de la Het Arbitragehof zal toezien op de eerbiediging van het effectief
procédure de concertation » (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 635/1, karakter van de overlegprocedure » (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr.
p. 49). 635/1, p. 49).
L'association prévue par l'article 6, § 4, de la loi spéciale du 8 De in artikel 6, § 4, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot
août 1980 de réformes institutionnelles constituait une illustration hervorming der instellingen bedoelde betrokkenheid vormde een
de l'association prévue à l'article 124bis de la loi spéciale du 6 illustratie van de in artikel 124bis van de bijzondere wet van 6
janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle (Doc. parl., Sénat, januari 1989 op het Grondwettelijk Hof bedoelde betrokkenheid (Parl.
1988-1989, n° 562/2, p. 230). St., Senaat, 1988-1989, nr. 562/2, p. 230).
Le rapport indiquait également : In het verslag werd eveneens aangegeven :
« Un membre souligne l'importance d'une précédente intervention « Een lid wijst op het belang van een vorig betoog dat de strekking
précisant la portée du nouvel article 124bis contenu dans l'article à verduidelijkt van het nieuwe artikel 124bis, zoals ingevoegd door het
l'examen. Dès l'origine, en effet, la distinction entre les règles de onderzochte artikel. Van bij de aanvang immers heeft het onderscheid
forme et les règles de compétence a donné lieu à de longs débats. Au tussen de vormvoorschriften en de bevoegdheidsvoorschriften aanleiding
terme de ceux-ci, on aboutit à la conclusion que les violations des gegeven tot lange debatten. Aan het slot daarvan komt men tot de
règles de forme n'ouvriraient pas l'action auprès de la Cour conclusie dat een schending van de vormvoorschriften geen aanleiding
d'arbitrage. En l'espèce, c'est le fait de ne pas solliciter un avis geeft tot beroep bij het Arbitragehof. Immers, het niet vragen van een
qui est sanctionnable et pas le non-respect de l'avis rendu. L'article advies wordt strafbaar in plaats van de niet-naleving van het
68 met clairement les choses au point en transformant les règles de uitgebrachte advies. Artikel 68 maakt de zaken duidelijk door van de
forme en règles de compétence. vormvoorschriften bevoegdheidsvoorschriften te maken.
Un membre conclut en observant que sont visées, à cet article, des Een lid stelt tot besluit en samenvattend vast dat in dit artikel
exigences formelles qui s'insèrent dans le cadre de la répartition des formele vereisten worden bedoeld die passen in het kader van de
compétences. Ces exigences formelles garantissent l'autonomie des bevoegdheidsverdeling. Deze formele vereisten waarborgen de autonomie
Régions et des Communautés » (ibid., p. 232). van Gewesten en Gemeenschappen [...] » (ibid., p. 232).
B.8.2. En ce qui concerne la version initiale de l'article 124bis en B.8.2. Wat betreft de oorspronkelijke versie van het ontworpen artikel
projet, qui limitait la possibilité pour une personne physique ou 124bis, die de mogelijkheid voor een natuurlijke persoon of
morale d'invoquer la violation d'une des règles visées dans cette rechtspersoon om de schending van een van de in die bepaling bedoelde
disposition, la section de législation du Conseil d'Etat avait émis regels in te roepen beperkte, had de afdeling wetgeving van de Raad
les observations suivantes : van State de volgende opmerkingen geformuleerd :
« On peut certes admettre que les règles précitées puissent soit être « Men zou weliswaar kunnen stellen dat de voornoemde regels ofwel
relatives à la compétence de l'autorité qui collabore à la préparation betrekking kunnen hebben op de bevoegdheid van de overheid die
de la décision à prendre, soit influencer la décision prise par meewerkt aan de voorbereiding van de te nemen beslissing, ofwel de
l'autorité compétente et que, dès lors, ces règles soient assimilées à door de bevoegde overheid genomen beslissing kunnen beïnvloeden en dat
des règles de compétence. die regels bijgevolg gelijk te stellen zijn met bevoegdheidsregels.
Mais, dans ce cas, les personnes privées qui, suivant l'article 2, 2°, Maar in dat geval zouden de private personen, die volgens artikel 2,
de la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage peuvent, si elles 2°, van de bijzondere wet op het Arbitragehof, als zij doen blijken
justifient d'un intérêt, introduire un recours en annulation d'une van een belang, beroep kunnen instellen tot vernietiging van een wet,
loi, d'un décret ou d'une règle visée à l'article 26bis de la een decreet of een in artikel 26bis van de Grondwet bedoelde regel,
Constitution, devraient également pouvoir invoquer la violation de zich eveneens moeten kunnen beroepen op de schending van een van de
l'une des règles précitées. Or, l'article en projet, dans son deuxième voormelde regels. In het tweede lid van het ontworpen artikel nu wordt
alinéa, leur refuse un tel recours ' par dérogation à l'article 2, 2°, hun, ' in afwijking van artikel 2, 2°, ' van de voornoemde wet, een
' de la loi précitée. dergelijk beroep ontzegd.
Dans l'exposé des motifs (p. 90), la dérogation à l'article 2, 2°, de In de memorie van toelichting (blz. 90) wordt de afwijking van het
la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage est justifiée de la manière bepaalde in artikel 2, 2°, van de bijzondere wet op het Arbitragehof
suivante : als volgt verantwoord :
' Il va de soi que seules les autorités lésées par la violation de ' Het spreekt vanzelf dat alleen de overheden die door de schending
telles dispositions peuvent invoquer celles-ci à l'appui d'un recours van dergelijke bepalingen worden geschaad, zich op die bepalingen
en annulation... '. kunnen beroepen bij een beroep tot vernietiging... '
Une telle motivation serait adéquate si les dispositions en question Die verantwoording zou opgaan als de bewuste bepalingen formaliteiten
énonçaient des formalités prévues dans le seul intérêt des autorités vaststelden waarin uitsluitend wordt voorzien in het belang van de
appelées à les respecter, mais elle est insuffisante dès lors que ces overheden die ze in acht dienen te nemen; maar zij is ontoereikend
dispositions sont considérées comme des règles de compétence. wanneer die bepalingen als bevoegdheidsregels worden beschouwd.
Puisque, suivant l'exposé des motifs (p. 90) : Aangezien, luidens de memorie van toelichting (blz. 90) :
' La Cour d'arbitrage veille au respect effectif de la procédure de ' Het Arbitragehof zal toezien op de eerbiediging van het effectief
concertation ', karakter van de overlegprocedure ',
il est permis d'en conclure que la Cour d'arbitrage pourrait soulever is de conclusie gewettigd dat het Arbitragehof ambtshalve een middel
d'office un moyen déduit de la violation d'une des règles visées dans zou kunnen opwerpen ontleend aan de schending van een van de in het
l'article en projet » (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 635/1, p. ontworpen artikel bedoelde regels » (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr.
84). 635/1, p. 84).
B.8.3. Suivant cette observation de la section de législation du B.8.3. Ingevolge die opmerking van de afdeling wetgeving van de Raad
Conseil d'Etat, le législateur n'a pas repris l'exclusion de la van State heeft de wetgever de uitsluiting van de mogelijkheid voor
possibilité pour une personne physique ou morale d'invoquer, devant la een natuurlijke persoon of rechtspersoon om, voor het Grondwettelijk
Cour constitutionnelle, la violation des mécanismes de fédéralisme Hof, de schending in te roepen van de mechanismen van
coopératif visés dans l'ancien article 124bis de la loi spéciale du 6 samenwerkingsfederalisme bedoeld in het vroegere artikel 124bis van de
bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, dat
janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, devenu l'article 30bis de la même loi. artikel 30bis van dezelfde wet is geworden, niet overgenomen.
B.9.1. La disposition en cause a été insérée dans les lois coordonnées B.9.1. De in het geding zijnde bepaling is in de gecoördineerde wetten
sur le Conseil d'Etat par l'article 14 de la loi du 16 juin 1989 « op de Raad van State ingevoegd bij artikel 14 van de wet van 16 juni
portant diverses réformes institutionnelles ». 1989 « houdende diverse institutionele hervormingen ».
Les travaux préparatoires exposent à ce sujet : In de parlementaire voorbereiding wordt dienaangaande uiteengezet :
« L'article 14 confirme la qualité de formalité substantielle des « Artikel 14 bevestigt dat de naleving van de verschillende
mécanismes de collaboration entre l'Etat, les Communautés et les samenwerkingsmechanismen tussen de Gemeenschappen, de Gewesten en de
Régions, prévus par et en vertu des lois prises en exécution des Staat die voorgeschreven zijn door of krachtens de wetten tot
articles 59bis, 59ter, 107quater, 108ter et 115 de la Constitution. uitvoering van de artikelen 59bis, 59ter, 107quater, 108ter en 115 van
Cela implique que le non-respect desdits mécanismes par les autorités de Grondwet een substantiële vormvereiste is.
administratives concernées est susceptible de faire l'objet d'un Dat impliceert dat tegen de niet-naleving van die mechanismen door de
betrokken administratieve overheden een verzoek tot nietigverklaring
recours en annulation devant le Conseil d'Etat. kan worden ingediend bij de Raad van State.
[...] Etant donné que cet article concerne la compétence du Conseil d'Etat, une majorité spéciale n'est pas requise. La loi spéciale sur la Cour d'arbitrage n'est en aucune façon modifiée : pour les actes et règlements contestés, les mécanismes de collaboration énumérés sont des formes substantielles. Ceci n'empêche pas qu'une question préjudicielle à la Cour d'arbitrage doive être posée si l'élaboration d'une loi, d'un décret ou d'une ordonnance sont en cause. Le deuxième alinéa implique que seules les personnes de droit public qui y sont énumérées, peuvent invoquer la violation des formes substantielles visées à l'alinéa premier. Cela n'empêche évidemment pas que l'article [159] de la Constitution trouve à s'appliquer, pour autant qu'une requête recevable et fondée sur d'autres moyens ait été [...] Aangezien dit artikel de bevoegdheid van de Raad van State betreft, is geen bijzondere meerderheid vereist. De bijzondere wet op het Arbitragehof wordt geenszins gewijzigd : voor de aangevochten akten en reglementen gelden de opgesomde samenwerkingsmechanismen als substantiële vormvereisten. Dit belet niet dat, wanneer de totstandkoming van een wet, decreet of ordonnantie in het geding betrokken wordt, aan het Arbitragehof ter zake een prejudiciële vraag moet worden gesteld. Het tweede lid houdt in dat enkel de in dit lid opgesomde publiekrechtelijke rechtspersonen de schending van de in het eerste lid opgenomen substantiële vormvoorschriften kunnen inroepen. Dit belet uiteraard niet dat, voor zover een ontvankelijk en op andere middelen gegrond verzoekschrift werd ingediend, de toepassing van artikel [159] van de Grondwet onverkort van toepassing blijft » (Parl.
introduite » (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 790/1, pp. 5-6). St., Kamer, 1988-1989, nr. 790/1, pp. 5-6).
B.9.2. En ce qui concerne la disposition en cause, la section de B.9.2. Met betrekking tot de in het geding zijnde bepaling had de
législation du Conseil d'Etat avait émis les observations suivantes : afdeling wetgeving van de Raad van State de volgende opmerkingen geformuleerd :
« Aux termes de l'article, ' les concertations, associations, etc. ' « Luidens het artikel zullen ' het overleg, de betrokkenheid, enz. ',
dont l'omission ou l'irrégularité constituent la violation de règles waarvan het verzuim of de onregelmatigheid een schending opleveren van
de compétence au sens de la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage, bevoegdheidsregels in de zin van de bijzondere wet op het
seront qualifiées de formes substantielles dans les lois coordonnées Arbitragehof, als substantiële vormen worden aangemerkt in de
sur le Conseil d'Etat. Il ressortira de l'alinéa 2 que lorsque le gecoördineerde wetten op de Raad van State. Uit het tweede lid blijkt
Conseil d'Etat sera sollicité de refuser l'application d'une dat wanneer de Raad van State wordt verzocht de toepassing te weigeren
disposition législative pour omission ou irrégularité de ces mêmes van een wetsbepaling wegens verzuim of onregelmatigheid van datzelfde
concertations, etc., il devra poser une question préjudicielle à la overleg, enz., hij een prejudiciële vraag zal moeten stellen aan het
Cour d'arbitrage parce qu'il s'agira d'un moyen pris de la violation d'une règle de compétence. Mais s'il est sollicité de refuser l'application d'un règlement ou d'un acte individuel, ou d'annuler un tel acte, il devra considérer ces mêmes concertations, etc. comme des formes substantielles dont il ne pourra relever la violation qu'à la requête de l'Etat, des Communautés et des Régions. D'une part, le législateur ordinaire ne saurait s'attribuer le pouvoir de qualifier des actes prescrits par le législateur spécial autrement que ne l'a fait celui-ci. D'autre part, le législateur ne peut limiter les pouvoirs que le Conseil d'Etat, section administration, et les autres juridictions administratives tiennent de l'article [159] de la Constitution, au Arbitragehof, want het zal dan gaan om een middel ontleend aan de schending van een bevoegdheidsregel. Wordt de Raad echter verzocht de toepassing van een verordening of van een individuele handeling te weigeren, of zo'n handeling te vernietigen, dan zal hij datzelfde overleg, enz. moeten beschouwen als substantiële vormvereisten waarvan hij de schending alleen op verzoek van de Staat, van de Gemeenschappen en de Gewesten zal kunnen opwerpen. Eensdeels zou de gewone wetgever zich niet de bevoegdheid mogen toeëigenen om aan handelingen die door de bijzondere wetgever voorgeschreven zijn, een andere hoedanigheid toe te kennen dan deze laatste eraan heeft toegekend. Anderdeels mag de wetgever niet de bevoegdheden beperken die de Raad van State, afdeling administratie, en de andere administratieve rechtscolleges ontlenen aan artikel [159] van de Grondwet, net zoals
même titre que les cours et tribunaux de l'ordre judiciaire. de hoven en rechtbanken van de rechterlijke orde.
Il s'ensuit que l'article 7 doit être omis » (Doc. parl., Chambre, Dit brengt mee dat artikel 7 moet vervallen » (Parl. St., Kamer,
1988-1989, n° 790/1, pp. 32-33). 1988-1989, nr. 790/1, pp. 32-33).
B.9.3. En réponse à cet avis, le rapport mentionne : B.9.3. In antwoord op dat advies werd in het verslag vermeld :
« L'article 14 n'est que la confirmation expresse dans la loi de « Artikel 14 is alleen de uitdrukkelijke bevestiging in de wet van de
l'interprétation donnée par le législateur spécial d'août 1988 des interpretatie die door de bijzondere wetgever van augustus 1988 werd
diverses procédures de concertation qui régissent les relations entre gegeven aan de verschillende overlegprocedures die de betrekkingen
l'Etat, les Communautés et les Régions. tussen Staat, Gemeenschappen en Gewesten regelen.
En vertu de cet article, en effet, lorsque ces procédures s'imposent Dat artikel bepaalt dat, ingeval die procedures moeten worden
pour les actes et règlements dont le Conseil d'Etat peut prononcer toegepast voor de akten en reglementeringen waarover de Raad van State
l'annulation, il s'agit de formes substantielles prescrites dans de nietigverklaring kan uitspreken, het wezenlijke vormvereisten zijn
l'intérêt de l'Etat, de la Communauté ou de la Région. C'est in het belang van de Staat, van de Gemeenschap of van het Gewest. Het
d'ailleurs pourquoi seules ces autorités ont intérêt à invoquer la is trouwens daarom dat alleen die instellingen er belang bij hebben
een overtreding van één van deze procedures in te roepen.
violation d'une de ces procédures. Wanneer die procedures daarentegen moeten worden toegepast voor de
En revanche, lorsque ces procédures s'imposent pour l'adoption des goedkeuring van de normatieve regels van wetgevende aard, gaat het om
normes de nature législative, il s'agit de règles de compétence qui bevoegdheidsregels die onder de beoordelingsbevoegdheid van het
relèvent de l'appréciation de la Cour d'arbitrage en vertu de la Arbitragehof vallen krachtens de wetgeving die de werking en de
législation qui régit cette dernière » (Doc. parl., Chambre, bevoegdheid van dat Hof bepaalt » (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr.
1988-1989, n° 790/3, p. 4). 790/3, p. 4).
B.10. Bien que l'objectif poursuivi par la disposition en cause B.10. Hoewel het met de in het geding zijnde bepaling nagestreefde
n'apparaisse pas clairement dans les travaux préparatoires cités en doel niet duidelijk blijkt uit de in B.9 aangehaalde parlementaire
B.9, il peut être rattaché au souci, légitime, de rationaliser le voorbereiding, kan het verband houden met de legitieme bekommernis om
contentieux administratif. de bestuursrechtspraak te rationaliseren.
En l'espèce toutefois, la disposition en cause présume, de manière Te dezen evenwel wordt in de in het geding zijnde bepaling op
irréfragable, que les personnes physiques ou morales autres que l'Etat onweerlegbare wijze vermoed dat andere natuurlijke personen of
belge, les communautés, les régions et la Commission communautaire rechtspersonen dan de Belgische Staat, de gemeenschappen, de gewesten
commune n'ont jamais intérêt à invoquer la violation des mécanismes de en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie nooit belang hebben bij
fédéralisme coopératif visés à l'article 14bis, alinéa 1er, des lois het inroepen van de schending van de in artikel 14bis, eerste lid, van
coordonnées sur le Conseil d'Etat, qui ne seraient édictés que dans le de gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoelde mechanismen van
samenwerkingsfederalisme, die enkel in het belang van de Belgische
seul intérêt de l'Etat belge, des communautés, des régions et de la Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de Gemeenschappelijke
Commission communautaire commune (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° Gemeenschapscommissie zouden zijn uitgevaardigd (Parl. St., Kamer,
790/3, p. 4). Ce présupposé, fondé sur la méconnaissance d'un mécanisme de fédéralisme coopératif, ne suffit toutefois pas à justifier la mesure en cause quand est en cause un acte administratif ou un règlement, dès lors que le législateur a expressément refusé ce postulat quand est en cause une norme législative au regard d'un grief identique. B.11.1. En outre, l'article 14, § 1er, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat consacre dans la loi l'exigence de l'intérêt au moyen. Selon la jurisprudence du Conseil d'Etat, le requérant n'est en principe recevable à invoquer une irrégularité que lorsque celle-ci lèse ses intérêts. Cette notion d'intérêt au moyen garantit dès lors à suffisance que ne seraient recevables à invoquer la violation des mécanismes de fédéralisme coopératif visés à l'article 14bis des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat que les personnes dont les intérêts sont lésés par l'adoption de l'acte attaqué, en méconnaissance des formes visées à l'alinéa 1er de l'article 14bis précité. 1988-1989, nr. 790/3, p. 4). Die vooronderstelling, gebaseerd op de miskenning van een mechanisme van samenwerkingsfederalisme, volstaat evenwel niet om de in het geding zijnde maatregel te verantwoorden, wanneer een administratieve akte of reglement in het geding is, aangezien de wetgever dat postulaat uitdrukkelijk heeft geweigerd wanneer een wetskrachtige norm ten aanzien van een identieke grief in het geding is. B.11.1. Bovendien wordt bij artikel 14, § 1, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State in de wet de vereiste van het belang bij het middel vastgelegd, die voortvloeit uit de rechtspraak van de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Volgens die rechtspraak kan de verzoeker een onregelmatigheid in beginsel slechts op ontvankelijke wijze inroepen wanneer die zijn belangen schaadt. Dat begrip « belang bij het middel » waarborgt bijgevolg voldoende dat enkel de personen wier belangen worden geschaad door het aannemen van de bestreden handeling, met schending van de in het eerste lid van artikel 14bis van de gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoelde vormen, de schending van de in het voormelde artikel 14bis bedoelde mechanismen van samenwerkingsfederalisme op ontvankelijke wijze zouden kunnen inroepen.
B.11.2. Enfin, les personnes physiques ou morales sont, en ce qui B.11.2. Ten slotte wordt de natuurlijke personen of rechtspersonen,
concerne l'invocation de la violation d'un mécanisme de fédéralisme met betrekking tot het inroepen van de schending van een in artikel
coopératif, visé à l'article 14bis des lois coordonnées sur le Conseil 14bis van de gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoeld
d'Etat, entourant l'adoption d'un acte ou d'un règlement, privées de mechanisme van samenwerkingsfederalisme, dat het aannemen van een akte
tout recours en annulation. of een reglement omringt, elk beroep tot nietigverklaring ontzegd.
B.11.3. Le droit d'accès au juge constitue un principe général de B.11.3. Het recht op toegang tot de rechter vormt een algemeen
droit qui doit être garanti à chacun dans le respect des articles 10 rechtsbeginsel dat aan eenieder moet worden gewaarborgd met
et 11 de la Constitution. En présumant, de manière irréfragable, que inachtneming van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Door op
les personnes physiques ou morales autres que l'Etat belge, les onweerlegbare wijze te vermoeden dat natuurlijke personen of
communautés, les régions et la Commission communautaire commune n'ont rechtspersonen andere dan de Belgische Staat, de gemeenschappen, de
jamais intérêt à invoquer la violation des mécanismes de fédéralisme gewesten en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie nooit belang
coopératif visés à l'article 14bis, alinéa 1er, des lois coordonnées hebben bij het inroepen van de schending van de in artikel 14bis,
eerste lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State bedoelde
sur le Conseil d'Etat, et en excluant dès lors ces personnes de toute mechanismen van samenwerkingsfederalisme en door die personen
possibilité d'invoquer la violation de ces formes, la disposition en bijgevolg uit te sluiten van elke mogelijkheid om de schending van die
cause limite de manière disproportionnée le droit d'accès au juge vormen in te roepen, beperkt de in het geding zijnde bepaling het
d'une catégorie de justiciables. recht van een categorie van rechtzoekenden op toegang tot de rechter
op onevenredige wijze.
Par conséquent, la disposition en cause emporte une atteinte Bijgevolg brengt de in het geding zijnde bepaling een discriminerende
discriminatoire au droit d'accès au juge. aantasting van het recht op toegang tot de rechter met zich mee.
B.12. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. B.12. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag
B.13. La seconde question préjudicielle porte sur l'article 6, § 1er, B.13. De tweede prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 6, § 1,
II, alinéa 2, 2°, et § 4, 1°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de II, tweede lid, 2°, en § 4, 1°, van de bijzondere wet van 8 augustus
réformes institutionnelles. 1980 tot hervorming der instellingen.
B.14.1. L'article 39 de la Constitution dispose : B.14.1. Artikel 39 van de Grondwet bepaalt :
« La loi attribue aux organes régionaux qu'elle crée et qui sont « De wet draagt aan de gewestelijke organen welke zij opricht en welke
composés de mandataires élus, la compétence de régler les matières samengesteld zijn uit verkozen mandatarissen de bevoegdheid op om de
aangelegenheden te regelen welke zij aanduidt met uitsluiting van die
qu'elle détermine, à l'exception de celles visées aux articles 30 et bedoeld in de artikelen 30 en 127 tot 129 en dit binnen het gebied en
127 à 129, dans le ressort et selon le mode qu'elle établit. Cette loi op de wijze die zij bepaalt. Deze wet moet worden aangenomen met de
doit être adoptée à la majorité prévue à l'article 4, dernier alinéa meerderheid bepaald in artikel 4, laatste lid ».
». B.14.2. L'article 6, § 1er, de la loi spéciale du 8 août 1980 de B.14.2. Artikel 6, § 1, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot
réformes institutionnelles, tel qu'il a été modifié par la loi hervorming der instellingen, zoals gewijzigd bij de bijzondere wet van
spéciale du 6 janvier 2014, dispose : 6 januari 2014, bepaalt :
« Les matières visées à l'article 39 de la Constitution sont : « De aangelegenheden bedoeld in artikel 39 van de Grondwet zijn :
[...] [...]
II. En ce qui concerne l'environnement et la politique de l'eau : II. Wat het leefmilieu en het waterbeleid betreft :
1° La protection de l'environnement, notamment celle du sol, du 1° De bescherming van het leefmilieu, onder meer die van de bodem, de
sous-sol, de l'eau et de l'air contre la pollution et les agressions ondergrond, het water en de lucht tegen verontreiniging en aantasting,
ainsi que la lutte contre le bruit; alsmede de strijd tegen de geluidshinder;
2° La politique des déchets; 2° Het afvalstoffenbeleid;
3° La police des établissements dangereux, insalubres et incommodes 3° De politie van de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven
sous réserve des mesures de police interne qui concernent la onder voorbehoud van de maatregelen van interne politie die betrekking
protection du travail; hebben op de arbeidsbescherming;
4° La protection et la distribution d'eau, en ce compris la 4° De waterproduktie en watervoorziening, met inbegrip van de
réglementation technique relative à la qualité de l'eau potable, technische reglementering inzake de kwaliteit van het drinkwater, de
l'épuration des eaux usées et l'égouttage; zuivering van het afvalwater en de riolering.
5° L'intervention financière à la suite de dommages causés par des 5° De financiële tegemoetkoming naar aanleiding van schade veroorzaakt
calamités publiques. door algemene rampen
[...] ». [...] ».
B.14.3. L'article 6, § 1er, II, alinéa 2, de la loi spéciale du 8 août B.14.3. Artikel 6, § 1, II, tweede lid, van de bijzondere wet van 8
1980 de réformes institutionnelles dispose : augustus 1980 tot hervorming der instellingen bepaalt :
« L'autorité fédérale est toutefois compétente pour : « De federale overheid is echter bevoegd voor :
1° L'établissement des normes de produits; 1° Het vaststellen van de produktnormen;
2° La protection contre les radiations ionisantes, en ce compris les 2° De bescherming tegen ioniserende stralingen, met inbegrip van het
déchets radioactifs; ». radioactief afval; ».
L'article 6, § 4, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes Artikel 6, § 4, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot
institutionnelles dispose : hervorming der instellingen bepaalt :
« Les Gouvernements seront associés : « De Regeringen worden betrokken bij :
1° à l'élaboration des réglementations fédérales en matière de normes 1° het ontwerpen van de federale regelingen inzake produktnormen,
de produits, visées au § 1er, II, alinéa 2, 1°; bedoeld in § 1, II, tweede lid, 1°.
[...] ». [...] ».
B.15. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid van
B.15. La Cour est interrogée sur la compatibilité de l'article 6, § 1er, artikel 6, § 1, II, tweede lid, 2°, en § 4, 1°, van de bijzondere wet
II, alinéa 2, 2°, et § 4, 1°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen met de artikelen
réformes institutionnelles avec les articles 10 et 11 de la 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre die bepalingen « niet erin
Constitution, en ce que ces dispositions « ne prévoient pas que
l'adoption de normes arrêtant des mesures de protection contre les voorzien dat de gewestregeringen worden betrokken bij het aannemen van
ondes ionisantes fasse l'objet d'une association des gouvernements
régionaux, alors qu'une telle faculté est prévue pour ce qui concerne normen die maatregelen tot bescherming tegen ioniserende golven
les normes de produits, par les articles 6, § 1er, II, alinéa 2, 1°, vaststellen, terwijl bij de artikelen 6, § 1, II, tweede lid, 1°, en
et 6, § 4, 1°, de la même loi spéciale ». 6, § 4, 1°, van dezelfde bijzondere wet in een dergelijke mogelijkheid
B.16.1. Dans leurs mémoires, les parties requérantes devant le juge a wordt voorzien met betrekking tot de productnormen ».
quo et le Gouvernement wallon soulèvent également, dans leur B.16.1. In hun memories voeren de verzoekende partijen voor de
argumentation, la violation du principe de la loyauté fédérale visé à verwijzende rechter en de Waalse Regering in hun argumentatie eveneens
l'article 143, § 1er, de la Constitution. de schending aan van het in artikel 143, § 1, van de Grondwet bedoelde
beginsel van federale loyauteit.
B.16.2. Les parties intervenantes devant la Cour ne peuvent modifier B.16.2. De tussenkomende partijen voor het Hof vermogen de draagwijdte
ou étendre la portée d'une question préjudicielle, de sorte que van een prejudiciële vraag niet te wijzigen of uit te breiden, zodat
l'examen de la question ne peut être étendu à la compatibilité des het onderzoek van de vraag niet kan worden uitgebreid tot de
dispositions en cause avec le principe de la loyauté fédérale visé à bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepalingen met het in
l'article 143, § 1er, de la Constitution. C'est en effet à la artikel 143, § 1, van de Grondwet bedoelde beginsel van federale
juridiction a quo qu'il appartient de décider quelles sont les loyauteit. Het komt immers alleen aan het verwijzende rechtscollege
questions préjudicielles qui doivent être posées à la Cour et de toe te oordelen welke prejudiciële vragen hij aan het Hof dient te
déterminer ainsi l'étendue de la saisine. stellen en daarbij de omvang van de saisine te bepalen.
B.17.1. Bien que la question préjudicielle ne fasse pas clairement B.17.1. Hoewel uit de prejudiciële vraag niet duidelijk blijkt welke
apparaître quelles sont les catégories de personnes qui doivent être categorieën van personen met elkaar moeten worden vergeleken, ten
comparées au regard du principe d'égalité et de non-discrimination, il aanzien van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, blijkt
ressort des motifs de la décision de renvoi que sont comparés, d'une uit de motieven van de verwijzingsbeslissing dat, enerzijds, de
part, les destinataires de normes de produits, prises avec adressaten van productnormen die met betrokkenheid van de
l'association des gouvernements régionaux, et, d'autre part, les gewestregeringen zijn genomen en, anderzijds, de adressaten van normen
destinataires de normes relatives à la protection contre les met betrekking tot de bescherming tegen ioniserende stralingen die
radiations ionisantes, prises sans l'association des gouvernements zonder betrokkenheid van de gewestregeringen zijn genomen, met elkaar
régionaux. worden vergeleken.
B.17.2. Les deux catégories de personnes comparées sont, dans les deux B.17.2. De twee vergeleken categorieën van personen zijn, in de twee
situations visées, des destinataires de normes relevant de la beoogde situaties, adressaten van normen die onder de materiële
compétence matérielle de l'autorité fédérale. bevoegdheid van de federale overheid ressorteren.
La différence entre les deux catégories de personnes comparées, qui Het verschil tussen de twee vergeleken categorieën van personen, die
sont des destinataires de normes relevant de la compétence de adressaten zijn van normen die onder de bevoegdheid van de federale
l'autorité fédérale, réside dans le processus d'élaboration de ces overheid ressorteren, is het totstandkomingsproces van die federale
normes fédérales, les unes étant prises avec l'association des normen, waarbij de eerste zijn genomen met betrokkenheid van de
gouvernements régionaux, conformément aux dispositions en cause, à la gewestregeringen, overeenkomstig de in het geding zijnde bepalingen,
différence des secondes. in tegenstelling tot de laatste.
B.18.1. Conformément à l'habilitation large contenue dans l'article 39 B.18.1. Overeenkomstig de ruime machtiging die in artikel 39 van de
de la Constitution, le législateur spécial détermine, à l'article 6 de Grondwet is vervat, bepaalt de bijzondere wetgever, in artikel 6 van
la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, les de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen,
de aangelegenheden die onder de bevoegdheid van de gewesten
matières qui relèvent de la compétence des régions et le mode ressorteren en de wijze van uitoefening van de overgedragen
d'exercice des compétences transférées, y compris les formes de bevoegdheden, met inbegrip van de samenwerkingsvormen.
coopération. B.18.2. Comme la Cour l'a jugé par son arrêt n° 8/90 du 7 février B.18.2. Zoals het Hof bij zijn arrest nr. 8/90 van 7 februari 1990
1990, les dispositions légales établies en vertu de la Constitution en heeft geoordeeld, vormen de wettelijke bepalingen die krachtens de
vue de déterminer les compétences respectives de l'Etat, des Grondwet zijn vastgesteld voor het bepalen van de onderscheiden
communautés et des régions constituent - avec les règles répartitrices bevoegdheid van de Staat, de gemeenschappen en de gewesten - met de
établies par le texte même de la Constitution - des normes de bevoegdheidverdelende regels die in de tekst zelf van de Grondwet zijn
référence à l'égard des lois, décrets et ordonnances. Il en découle vastgesteld - de referentienormen ten aanzien van wetten, decreten en
que la Cour doit apprécier de telles dispositions légales en ce qui ordonnanties. Daaruit vloeit voort dat het Hof dergelijke wettelijke
concerne leur conformité aux règles répartitrices de compétences bepalingen moet beoordelen op hun overeenstemming met de in de
établies par la Constitution (B.2.4). Grondwet zelf opgenomen bevoegdheidverdelende regels (B.2.4).
B.18.3. Comme il est dit en B.17.2, les normes de produits et la B.18.3. Zoals is vermeld in B.17.2, vormen productnormen en
protection contre les radiations ionisantes constituent deux matières bescherming tegen ioniserende stralingen twee verschillende
différentes, qui relèvent de la compétence de l'autorité fédérale. La comparaison que les requérants font entre les destinataires des normes distinctes émanant de l'autorité fédérale en matière de protection contre les radiations ionisantes ou de normes de produits n'est pas pertinente. B.18.4. Pour le surplus, il appartient à la juridiction a quo, et non à la Cour, de décider si l'arrêté royal du 31 mai 2016 constitue ou non une norme de produit. B.19. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, aangelegenheden, die onder de bevoegdheid van de federale overheid ressorteren. De vergelijking die de verzoekende partijen maken tussen de adressaten van onderscheiden normen die uitgaan van de federale overheid inzake bescherming tegen ioniserende stralingen of productnormen, is niet pertinent. B.18.4. Voor het overige staat het aan het verwijzende rechtscollege, en niet aan het Hof, om te beslissen of het koninklijk besluit van 31 mei 2016 al dan niet een productnorm uitmaakt. B.19. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
1. L'article 14bis, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, 1. Artikel 14bis, tweede lid, van de wetten op de Raad van State,
coordonnées le 12 janvier 1973, viole les articles 10 et 11 de la gecoördineerd op 12 januari 1973, schendt de artikelen 10 en 11 van de
Constitution en ce qu'il ne permet pas aux personnes physiques ou Grondwet in zoverre het andere natuurlijke personen of rechtspersonen
morales autres que l'Etat belge, les communautés, les régions et la dan de Belgische Staat, de gemeenschappen, de gewesten en de
Commission communautaire commune d'invoquer, dans le cadre d'un Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie niet de mogelijkheid biedt om
recours en annulation devant le Conseil d'Etat, la violation des in het kader van een beroep tot nietigverklaring voor de Raad van
formes visées à l'article 14bis, alinéa 1er, des mêmes lois. State de schending in te roepen van de in artikel 14bis, eerste lid,
van dezelfde wetten bedoelde vormen.
2. L'article 6, § 1er, II, alinéa 2, 2°, et § 4, 1°, de la loi 2. Artikel 6, § 1, II, tweede lid, 2°, en § 4, 1°, van de bijzondere
spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles ne viole pas les wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen schendt de
articles 10 et 11 de la Constitution. artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 24 octobre 2019. op 24 oktober 2019.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le président, De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^