← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 104/2019 du 27 juin 2019 Numéro du rôle : 6964 En cause : la
question préjudicielle relative à l'article 319, alinéa 2, du Code des impôts sur les revenus 1992 et
à l'article 63, alinéa 3, du Code de la taxe sur la valeu La Cour constitutionnelle, composée des présidents
A. Alen et F. Daoût, et des juges T. Merckx-V(...)"
Extrait de l'arrêt n° 104/2019 du 27 juin 2019 Numéro du rôle : 6964 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 319, alinéa 2, du Code des impôts sur les revenus 1992 et à l'article 63, alinéa 3, du Code de la taxe sur la valeu La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges T. Merckx-V(...) | Uittreksel uit arrest nr. 104/2019 van 27 juni 2019 Rolnummer 6964 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 319, tweede lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 en artikel 63, derde lid, van het Wetboek van de belastin Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. M(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 104/2019 du 27 juin 2019 | Uittreksel uit arrest nr. 104/2019 van 27 juni 2019 |
Numéro du rôle : 6964 | Rolnummer 6964 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 319, alinéa | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 319, tweede lid, |
2, du Code des impôts sur les revenus 1992 et à l'article 63, alinéa | van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 en artikel 63, derde |
3, du Code de la taxe sur la valeur ajoutée, posée par le Tribunal de | lid, van het Wetboek van de belasting over de toegevoegde waarde, |
première instance d'Anvers, division Anvers. | gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Antwerpen, afdeling |
La Cour constitutionnelle, | Antwerpen. Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges T. | samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. |
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman et M. Pâques, assistée | Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman en M. Pâques, |
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président A. Alen, | bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 13 juin 2018 en cause de la SA « X » contre l'Etat | Bij vonnis van 13 juni 2018 in zake de nv « X » tegen de Belgische |
belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 27 juin | Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 27 |
2018, le Tribunal de première instance d'Anvers, division Anvers, a | juni 2018, heeft de Rechtbank van eerste aanleg Antwerpen, afdeling |
posé la question préjudicielle suivante : | Antwerpen, de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 319, alinéa 2, du Code des impôts sur les revenus 1992 et | « Schenden artikel 319 tweede lid WIB 92 en artikel 63 derde lid |
l'article 63, alinéa 3, du Code de la taxe sur la valeur ajoutée | |
violent-ils les articles 15 et 22 de la Constitution belge, combinés | Wetboek BTW, de artikelen 15 en 22 van de Belgische Grondwet, al of |
ou non avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de | niet samen gelezen met artikel 8 EVRM, in de zin dat een door enkele |
l'homme, dans le sens où une autorisation conférée par le juge (de | |
police), faisant seulement référence à une demande non étayée au | verwijzing naar een niet minimaal aan de hand van concrete feiten |
minimum par des faits concrets, ne comporte aucune motivation ou au | onderbouwde aanvraag, verleende machtiging van de (Politie)rechter |
moins aucune motivation de la part du juge lui-même pour effectuer une | geen dan toch minstens geen eigen motivering bevat tot visitatie in |
visite dans des bâtiments ou locaux habités ? ». | particuliere woningen of bewoonde lokalen ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. La question préjudicielle concerne l'article 319, alinéa 2, du | B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 319, tweede |
Code des impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR 1992) et | lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (hierna : WIB |
l'article 63, alinéa 3, du Code de la taxe sur la valeur ajoutée | 1992) en artikel 63, derde lid, van het Wetboek van de belasting over |
(ci-après : Code de la TVA). | de toegevoegde waarde (hierna : WBTW). |
B.2.1. L'article 319 du CIR 1992 dispose : | B.2.1. Artikel 319 van het WIB 1992 bepaalt : |
« Les personnes physiques ou morales sont tenues d'accorder aux agents | « Natuurlijke of rechtspersonen zijn gehouden aan de ambtenaren van de |
de l'administration en charge de l'établissement des impôts sur les | administratie belast met de vestiging van de inkomstenbelastingen, |
voorzien van hun aanstellingsbewijs en belast met het verrichten van | |
revenus, munis de leur commission et chargés d'effectuer un contrôle | een controle of een onderzoek betreffende de toepassing van de |
ou une enquête se rapportant à l'application de l'impôt sur les | inkomstenbelastingen, tijdens de uren dat er een werkzaamheid wordt |
revenus, le libre accès, à toutes les heures où une activité s'y | uitgeoefend, vrije toegang te verlenen tot de beroepslokalen of de |
exerce, aux locaux professionnels ou aux locaux où les personnes | lokalen waar rechtspersonen hun werkzaamheden uitoefenen, zoals |
morales exercent leurs activités tels que bureaux, fabriques, usines, | kantoren, fabrieken, werkplaatsen, werkhuizen, magazijnen, |
ateliers, magasins, remises, garages ou à leurs terrains servant | bergplaatsen, garages of tot hun terreinen welke als werkplaats, |
werkhuis of opslagplaats van voorraden dienst doen, ten einde aan die | |
d'usine, d'atelier ou de dépôt de marchandises, à l'effet de permettre | ambtenaren enerzijds de mogelijkheid te verschaffen de aard en de |
à ces agents d'une part de constater la nature et l'importance de | belangrijkheid van de bedoelde werkzaamheden vast te stellen en het |
ladite activité et de vérifier l'existence, la nature et la quantité | bestaan, de aard en de hoeveelheid na te zien van de voorraden en |
voorwerpen van alle aard welke die personen er bezitten of er uit | |
de marchandises et objets de toute espèce que ces personnes y | enigen hoofde onder zich hebben, met inbegrip van de installaties en |
possèdent ou y détiennent à quelque titre que ce soit, en ce compris | het rollend materieel en anderzijds de bovenbedoelde ambtenaren in |
les moyens de production et de transport et d'autre part d'examiner tous les livres et documents qui se trouvent dans les locaux précités. Les agents de l'administration en charge de l'établissement des impôts sur les revenus, munis de leur commission, peuvent, lorsqu'ils sont chargés de la même mission, réclamer le libre accès à tous autres locaux, bâtiments, ateliers ou terrains qui ne sont pas visés à l'alinéa 1er et où des activités sont effectuées ou sont présumées être effectuées. Toutefois, ils ne peuvent pénétrer dans les bâtiments ou les locaux habités que de cinq heures du matin à neuf heures du soir et uniquement avec l'autorisation du juge de police. Les agents précités, munis de leur commission, peuvent vérifier, au moyen du matériel utilisé et avec l'assistance des personnes visées à l'article 315bis, alinéa 3, la fiabilité des informations, données et traitements informatiques, en exigeant notamment la communication de | staat te stellen om alle boeken en bescheiden die zich in de voornoemde lokalen bevinden, te onderzoeken. De ambtenaren van de administratie belast met de vestiging van de inkomstenbelastingen, voorzien van hun aanstellingsbrief, mogen, wanneer zij met dezelfde taak belast zijn, vrije toegang eisen tot alle andere lokalen, gebouwen, werkplaatsen of terreinen die niet bedoeld zijn in het eerste lid en waar werkzaamheden verricht of vermoedelijk verricht worden. Tot particuliere woningen of bewoonde lokalen hebben zij evenwel alleen toegang tussen vijf uur 's morgens en negen uur 's avonds en met machtiging van de rechter in de politierechtbank. De voormelde ambtenaren, voorzien van hun aanstellingsbewijs, mogen door middel van de gebruikte uitrusting en met de bijstand van de personen als vermeld in artikel 315bis, derde lid, de betrouwbaarheid nagaan van de geïnformatiseerde inlichtingen, gegevens en bewerkingen, door inzonderheid de voorlegging ter inzage te vorderen van stukken |
documents spécialement établis en vue de présenter les données | die in het bijzonder zijn opgesteld om de op informatiedragers |
enregistrées sur les supports informatiques sous une forme lisible et | geplaatste gegevens om te zetten in een leesbare en verstaanbare vorm |
intelligible ». | ». |
B.2.2. L'article 63 du Code de la TVA dispose : | B.2.2. Artikel 63 van het WBTW bepaalt : |
« Toute personne qui exerce une activité économique est tenue | « Eenieder die een economische activiteit uitoefent, moet aan de |
d'accorder, à tout moment et sans avertissement préalable, le libre | ambtenaren die bevoegd zijn om de toepassing van de belasting over de |
toegevoegde waarde te controleren en in het bezit zijn van hun | |
accès des locaux où elle exerce son activité, aux fins de permettre | aanstellingsbewijs, op elk tijdstip en zonder voorafgaande |
aux agents habilités à contrôler l'application de la taxe sur la | verwittiging, vrije toegang verlenen tot de ruimten waar de activiteit |
valeur ajoutée et munis de leur commission : | wordt uitgeoefend teneinde hen in staat te stellen : |
1° d'examiner tous les livres et documents qui s'y trouvent; | 1° de boeken en stukken te onderzoeken die zich aldaar bevinden; |
2° de vérifier, au moyen du matériel utilisé et avec l'assistance de | 2° door middel van de gebruikte uitrusting en met de bijstand van de |
la personne requise, la fiabilité des informations, données et | betrokkene de betrouwbaarheid na te gaan van de geïnformatiseerde |
traitements informatiques, en exigeant notamment la communication de | inlichtingen, gegevens en bewerkingen, door onder meer de voorlegging |
documents spécialement établis en vue de présenter les données | ter inzage te vorderen van stukken die in het bijzonder zijn opgesteld |
enregistrées sur les supports informatiques sous une forme lisible et | om de op informatiedragers geplaatste gegevens om te zetten in een |
intelligible; | leesbare en verstaanbare vorm; |
3° de constater la nature et l'importance de l'activité qui s'y exerce et le personnel qui y est affecté, ainsi que des marchandises et tous les biens qui s'y trouvent, y compris les moyens de production et de transport. Sont notamment des locaux où une activité est exercée, les bureaux, fabriques, usines, ateliers, magasins, remises, garages et les terrains servant d'usines, d'ateliers ou de dépôts. Ces agents peuvent, dans le même but, pénétrer librement, à tout moment, sans avertissement préalable, dans tous les bâtiments, ateliers, établissements, locaux ou autres lieux qui ne sont pas visés à l'alinéa précédent et où sont effectuées ou sont présumées être effectuées des opérations visées par le présent Code. Toutefois, ils ne peuvent pénétrer dans les bâtiments ou les locaux habités que de cinq heures du matin à neuf heures du soir et uniquement avec l'autorisation du juge de police. Ils peuvent également arrêter et visiter à tout moment, sans avertissement préalable, tous moyens de transport, y compris les conteneurs, utilisés ou présumés être utilisés pour effectuer des opérations visées par le Code, en vue d'examiner les biens et les | 3° de aard en de belangrijkheid vast te stellen van de aldaar uitgeoefende werkzaamheid en van het daarvoor aangestelde personeel, alsook van de aldaar aanwezige koopwaren en goederen, met inbegrip van de produktie- en vervoermiddelen. Als ruimten waar een activiteit wordt uitgeoefend moeten onder meer worden beschouwd de burelen, de fabrieken, de werkplaatsen, de opslagplaatsen, de bergplaatsen, de garages alsmede de als fabriek, werkplaats of opslagplaats gebruikte terreinen. Met hetzelfde doel mogen die ambtenaren eveneens op elk tijdstip zonder voorafgaande verwittiging, vrij binnentreden in alle gebouwen, werkplaatsen, inrichtingen, lokalen of andere plaatsen die niet in het vorige lid zijn bedoeld en waar in dit Wetboek bedoelde handelingen verricht of vermoedelijk worden verricht. Tot particuliere woningen of bewoonde lokalen hebben zij evenwel slechts toegang tussen vijf uur 's morgens en negen uur 's avonds en uitsluitend met de machtiging van de politierechter. Zij mogen ook, op elk tijdstip en zonder voorafgaande verwittiging, alle vervoermiddelen tegenhouden en onderzoeken, met inbegrip van de containers, die gebruikt of vermoedelijk gebruikt worden om in dit Wetboek bedoelde handelingen te verrichten, teneinde de vervoerde |
livres et documents transportés ». | goederen, boeken en stukken te onderzoeken ». |
B.2.3. En vertu de l'article 63, alinéa 1er, du Code de la TVA, toute | B.2.3. Krachtens artikel 63, eerste lid, van het WBTW moet eenieder |
personne qui exerce une activité économique est tenue d'accorder le | die een economische activiteit uitoefent aan de ambtenaren die bevoegd |
libre accès des locaux où elle exerce son activité, aux fins de | zijn om de toepassing van de belasting over de toegevoegde waarde te |
permettre aux agents habilités de contrôler l'application de la taxe | controleren, vrije toegang verlenen tot de ruimten waar de activiteit |
sur la valeur ajoutée. Conformément à l'alinéa 3 de cette même | wordt uitgeoefend. Overeenkomstig het derde lid van diezelfde bepaling |
disposition, ces agents peuvent également pénétrer dans les bâtiments | hebben die ambtenaren eveneens toegang tot particuliere woningen en |
et locaux habités, moyennant toutefois une autorisation du juge de | bewoonde lokalen, zij het dat daarvoor een machtiging van de |
police. | politierechter vereist is. |
L'article 319 du CIR 1992 confère un pouvoir d'investigation analogue | Artikel 319 van het WIB 1992 kent aan de ambtenaren belast met het |
aux agents chargés d'effectuer un contrôle ou une enquête se | verrichten van een controle of een onderzoek betreffende de toepassing |
rapportant à l'application de l'impôt sur les revenus. Cette | van de inkomstenbelastingen een soortgelijke onderzoeksbevoegdheid |
disposition aussi prévoit que la visite de locaux professionnels n'est | toe. Ook krachtens die bepaling is de visitatie van beroepslokalen |
pas soumise à une autorisation judiciaire (alinéa 1er), alors qu'elle | niet aan een rechterlijke machtiging onderworpen (eerste lid), terwijl |
prévoit que la visite de bâtiments et locaux habités requiert une | voor de visitatie van private woningen en bewoonde lokalen wel een |
autorisation du juge de police (alinéa 2). | machtiging van de politierechter vereist is (tweede lid). |
Par l'article 11 de la loi du 19 mai 2010 portant des dispositions | Bij artikel 11 van de wet van 19 mei 2010 houdende fiscale en diverse |
fiscales et diverses, l'article 319 du CIR 1992 a été modifié afin | bepalingen werd artikel 319 van het WIB 1992 gewijzigd om de |
d'aligner le pouvoir d'investigation prévu par cette disposition sur | onderzoeksbevoegdheden waarin die bepaling voorziet af te stemmen op |
die van de ambtenaren die bevoegd zijn om de toepassing van de | |
celui des agents compétents pour contrôler l'application de la taxe | belasting over de toegevoegde waarde te controleren op grond van |
sur la valeur ajoutée sur la base de l'article 63 du Code de la TVA | artikel 63 van het WBTW (Parl. St., Kamer, 2009-2010, DOC 52-2521/001, |
(Doc. parl., Chambre, 2009-2010, DOC 52-2521/001, pp. 7-9). Le fait | pp. 7-9). De inhoud van de beide in het geding zijnde bepalingen is |
que les contenus des deux dispositions en cause soient largement | dan ook door de wetgever als in hoge mate gelijklopend bedoeld. |
équivalents a dès lors été voulu par le législateur. | |
B.3.1. Par son arrêt n° 116/2017 du 12 octobre 2017, la Cour a statué | B.3.1. Bij zijn arrest nr. 116/2017 van 12 oktober 2017 heeft het Hof |
sur la visite fiscale de locaux professionnels régie par l'article | uitspraak gedaan over de fiscale visitatie van beroepslokalen, zoals |
319, alinéa 1er, du CIR 1992 et par l'article 63, alinéa 1er, du Code | geregeld in artikel 319, eerste lid, van het WIB 1992 en in artikel |
de la TVA. Elle a notamment constaté que ces dispositions ne confèrent | 63, eerste lid, van het WBTW. Het heeft met name vastgesteld dat die |
pas aux agents compétents qui effectuent une visite fiscale un droit | bepalingen aan de bevoegde ambtenaren bij een fiscale visitatie geen |
général, inconditionnel et illimité de libre accès aux locaux | algemeen, onvoorwaardelijk en onbeperkt recht van vrije toegang tot de |
professionnels. En effet, elles mentionnent les personnes qui sont | beroepslokalen verlenen. Zij vermelden immers de personen die ertoe |
tenues de permettre à l'administration fiscale d'accéder librement aux | gehouden zijn de belastingadministratie vrije toegang tot |
locaux professionnels. Elles précisent ensuite où, quand et par qui la | beroepslokalen te verlenen. Zij preciseren voorts waar, wanneer en |
visite peut être effectuée et quel en est l'objet. Compte tenu de ce | door wie de visitatie kan worden uitgevoerd en wat het voorwerp ervan |
qui est dit en B.9 à B.15 de cet arrêt, la Cour a conclu que la visite | is. Rekening houdend met hetgeen is vermeld in B.9 tot B.15 van dat |
fiscale de locaux professionnels dans le cadre des impôts sur les | arrest, besluit het Hof dat de fiscale visitatie van beroepslokalen in |
revenus et de la taxe sur la valeur ajoutée est entourée de garanties | het kader van de inkomstenbelastingen en de belasting over de |
suffisantes contre les abus. Le législateur a ainsi trouvé un juste | toegevoegde waarde gepaard gaat met voldoende waarborgen tegen |
équilibre entre, d'une part, les droits des contribuables concernés | misbruik. Daardoor heeft de wetgever een billijk evenwicht tot stand |
et, d'autre part, la nécessité de pouvoir procéder de manière efficace | gebracht tussen, enerzijds, de rechten van de betrokken |
belastingplichtigen en, anderzijds, de noodzaak om op een | |
à un contrôle ou à une enquête en ce qui concerne l'application des | doeltreffende manier een controle of een onderzoek betreffende de |
impôts sur les revenus ou de la taxe sur la valeur ajoutée. | toepassing van de inkomstenbelastingen of de belasting over de |
toegevoegde waarde te kunnen verrichten. | |
B.3.2. La présente question préjudicielle porte sur la visite fiscale | B.3.2. De voorliggende prejudiciële vraag heeft betrekking op de |
d'habitations privées et de locaux habités, qui, en vertu de l'article | fiscale visitatie van private woningen en bewoonde lokalen, die |
319, alinéa 2, du CIR 1992 et de l'article 63, alinéa 3, du Code de la | krachtens artikel 319, tweede lid, van het WIB 1992 en artikel 63, |
TVA, est soumise à une autorisation préalable du juge de police. | derde lid, van het WBTW aan een voorafgaande machtiging van de |
politierechter is onderworpen. | |
B.4.1. Le juge a quo demande à la Cour si ces dispositions sont | B.4.1. De verwijzende rechter wenst van het Hof te vernemen of die |
compatibles avec les articles 15 et 22 de la Constitution, lus ou non | bepalingen bestaanbaar zijn met de artikelen 15 en 22 van de Grondwet, |
en combinaison avec l'article 8 de la Convention européenne des droits | al dan niet in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees |
de l'homme, « dans le sens où une autorisation conférée par le juge | Verdrag voor de rechten van de mens, « in de zin dat een door enkele |
(de police) faisant seulement référence à une demande non étayée au | verwijzing naar een niet minimaal aan de hand van concrete feiten |
minimum par des faits concrets, ne comporte aucune motivation ou au | onderbouwde aanvraag, verleende machtiging van de (Politie)rechter |
moins aucune motivation de la part du juge lui-même pour effectuer une | geen dan toch minstens geen eigen motivering bevat tot visitatie in |
visite dans des bâtiments ou locaux habités ». | particuliere woningen of bewoonde lokalen ». |
B.4.2. Dans la mesure où la Cour est interrogée au sujet de | B.4.2. In zoverre daarbij aan het Hof een vraag wordt gesteld over de |
l'application des dispositions en cause au litige soumis au juge a | toepassing van de in het geding zijnde bepalingen op het bodemgeschil, |
quo, et plus particulièrement sur le point de savoir si l'autorisation | en meer in het bijzonder over het feit of de voor de verwijzende |
du juge de police attaquée devant le juge a quo contient une | rechter bestreden machtiging van de politierechter een afdoende |
motivation suffisante, la question ne relève pas de la compétence de | motivering bevat, behoort de vraag niet tot de bevoegdheid van het |
la Cour. | Hof. |
B.4.3. Il ressort de la décision de renvoi et de sa motivation que la | B.4.3. Uit de verwijzingsbeslissing en de motivering ervan blijkt dat |
question préjudicielle peut être interprétée en ce sens que la Cour | de prejudiciële vraag zo kan worden begrepen dat het Hof wordt |
est interrogée sur la compatibilité des dispositions en cause avec les | ondervraagd over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde |
articles 15 et 22 de la Constitution, lus en combinaison avec | bepalingen met de artikelen 15 en 22 van de Grondwet, in samenhang |
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme, dans | gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de |
l'interprétation selon laquelle l'autorisation donnée par le juge de | mens, in die interpretatie volgens welke de toelating door de |
police ne doit pas être motivée. | politierechter niet dient te worden gemotiveerd. |
La Cour répond à la question préjudicielle en ce sens. | Het Hof beantwoordt de prejudiciële vraag in die zin. |
B.5.1. L'article 15 de la Constitution dispose : | B.5.1. Artikel 15 van de Grondwet bepaalt : |
« Le domicile est inviolable; aucune visite domiciliaire ne peut avoir | « De woning is onschendbaar; geen huiszoeking kan plaatshebben dan in |
lieu que dans les cas prévus par la loi et dans la forme qu'elle prescrit ». | de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft ». |
L'article 22 de la Constitution dispose : | Artikel 22 van de Grondwet bepaalt : |
« Chacun a droit au respect de sa vie privée et familiale, sauf dans | « Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn |
les cas et conditions fixés par la loi. | gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald. |
La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent la | De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de |
protection de ce droit ». | bescherming van dat recht ». |
L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose | Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt |
: | : |
« 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, | « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn |
de son domicile et de sa correspondance. | gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. |
2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans | 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking |
l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue | tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien |
par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société | en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's |
démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté | lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn |
publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et | van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van |
à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé | strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, |
ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». | of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». |
B.5.2. Ces dispositions exigent que toute ingérence des autorités dans | B.5.2. Die bepalingen vereisen dat elke overheidsinmenging in het |
le droit au respect de la vie privée et du domicile soit prescrite par | recht op eerbiediging van het privéleven en de woning wordt |
une disposition législative suffisamment précise, qu'elle corresponde | voorgeschreven in een voldoende precieze wettelijke bepaling, |
à un besoin social impérieux et qu'elle soit proportionnée à | beantwoordt aan een dwingende maatschappelijke behoefte en evenredig |
l'objectif légitime poursuivi par celle-ci. | is met de daarin nagestreefde wettige doelstelling. |
B.6. Les dispositions en cause imposent aux personnes physiques ou | B.6. De in het geding zijnde bepalingen verplichten natuurlijke |
personen of rechtspersonen ertoe om in het kader van een fiscale | |
morales de donner, dans le cadre d'une visite fiscale, libre accès aux | visitatie vrije toegang te verlenen tot de particuliere woningen en |
bâtiments et locaux habités, ce qui constitue une ingérence dans le | bewoonde lokalen, wat een inmenging vormt in het recht op de |
droit à l'inviolabilité du domicile. La visite fiscale doit dès lors | onschendbaarheid van de woning. Bijgevolg dient de fiscale visitatie |
satisfaire aux exigences mentionnées en B.5.2. | te voldoen aan de in B.5.2 vermelde vereisten. |
B.7. La visite fiscale telle qu'elle est réglée par l'article 319 du | B.7. De fiscale visitatie zoals geregeld door artikel 319 van het WIB |
CIR 1992 et par l'article 63 du Code de la TVA doit permettre de faire | 1992 en door artikel 63 van het WBTW moet toelaten de nodige |
les constats nécessaires en ce qui concerne la régularité de la | vaststellingen te doen met betrekking tot de regelmatigheid van de |
déclaration fiscale et vise ainsi à assurer la perception des impôts | belastingaangifte en beoogt aldus de inning van de belastingen die |
nécessaire au bon fonctionnement de l'autorité et à la garantie du | noodzakelijk zijn voor de goede werking van de overheid en voor het |
bien-être économique du pays. Elle poursuit donc un but légitime au | economisch welzijn van het land. Zij streeft derhalve een legitiem |
sens de l'article 8, paragraphe 2, de la Convention européenne des | doel na in de zin van artikel 8, lid 2, van het Europees Verdrag voor |
droits de l'homme. | de rechten van de mens. |
B.8. Comme la Cour l'a jugé par son arrêt n° 116/2017 du 12 octobre | B.8. Zoals het Hof bij zijn arrest nr. 116/2017 van 12 oktober 2017 |
2017 et comme elle l'a rappelé en B.3.1, les dispositions en cause | heeft geoordeeld en in B.3.1 in herinnering is gebracht, zijn de in |
sont - compte tenu de ce qui a été dit en particulier en B.10.2 et en | het geding zijnde bepalingen - rekening houdend met wat in het |
B.11.3 dudit arrêt - suffisamment claires pour que le justiciable | bijzonder is vermeld in B.10.2 en B.11.3 van dat arrest - voldoende |
duidelijk opdat de rechtsonderhorige kan weten waaraan hij zich moet | |
puisse savoir ce à quoi il doit s'attendre. Elles satisfont ainsi à la | verwachten. Zij voldoen aldus aan de vereiste van voorzienbaarheid |
condition de prévisibilité visée à l'article 8, paragraphe 2, de la | bedoeld in artikel 8, lid 2, van het Europees Verdrag voor de rechten |
Convention européenne des droits de l'homme. | van de mens. |
B.9.1. Il convient encore d'examiner si les mesures sont nécessaires | B.9.1. Er dient nog te worden onderzocht of de maatregelen |
dans une société démocratique et si elles sont raisonnablement | noodzakelijk zijn in een democratische samenleving en in een redelijke |
proportionnées au but poursuivi. Il importe à cet égard que la visite | verhouding staan tot de beoogde doelstelling. Belangrijk daarbij is |
fiscale relative aux impôts sur les revenus et à la taxe sur la valeur | dat de fiscale visitatie inzake de inkomstenbelastingen en inzake de |
belasting over de toegevoegde waarde gepaard moet gaan met effectieve | |
ajoutée s'accompagne de garanties effectives contre les abus (CEDH, 14 | waarborgen tegen misbruik (EHRM, 14 maart 2013, Bernh Larsen Holding |
mars 2013, Bernh Larsen Holding AS e.a. c. Norvège, § 163). | AS e.a. t. Noorwegen, § 163). |
B.9.2. L'intervention préalable d'un magistrat indépendant et | B.9.2. Het voorafgaande optreden van een onafhankelijke en |
impartial constitue une garantie importante contre les risques d'abus | onpartijdige magistraat vormt een belangrijke waarborg tegen het |
ou d'arbitraire. Le juge de police dispose en la matière d'un large | gevaar voor misbruik of willekeur. De politierechter beschikt ter zake |
pouvoir d'appréciation pour déterminer si les circonstances qui lui | over een ruime beoordelingsbevoegdheid om te bepalen of de hem |
sont soumises justifient une atteinte au principe constitutionnel de | voorgelegde omstandigheden een aantasting van het grondwettelijk |
l'inviolabilité du domicile. L'autorisation qu'il délivre est | beginsel van de onschendbaarheid van de woning verantwoorden. De |
spécifique. Elle concerne une enquête déterminée, vise une habitation | toestemming die hij verleent, is specifiek. Zij betreft een welbepaald |
déterminée et ne vaut que pour les personnes au nom desquelles | onderzoek, beoogt een welbepaalde woning en geldt alleen voor de |
l'autorisation a été accordée. | personen op wier naam de toestemming is verleend. |
B.9.3. Le tribunal de première instance connaît des contestations | B.9.3. De rechtbank van eerste aanleg neemt kennis van geschillen |
relatives à l'application d'une loi d'impôt (article 569, 32°, du Code | betreffende de toepassing van een belastingwet (artikel 569, 32°, van |
judiciaire). Au cours de ce contrôle judiciaire, il convient | het Gerechtelijk Wetboek). Tijdens die rechterlijke controle dient te |
d'examiner si les conditions contenues dans les dispositions en cause | worden nagegaan of de voorwaarden vervat in de in het geding zijnde |
ont été respectées et si la visite à laquelle il a été procédé était | bepalingen zijn nageleefd en of de uitgevoerde visitatie evenredig was |
proportionnée au but poursuivi. Un contrôle juridictionnel effectif de | met het nagestreefde doel. Aldus is een effectieve rechterlijke |
la régularité d'une visite fiscale et de la preuve obtenue est donc | controle van de regelmatigheid van een fiscale visitatie en het |
possible. | verkregen bewijs mogelijk. |
B.9.4. Le contrôle juridictionnel effectif de l'autorisation de | B.9.4. De effectieve rechterlijke controle van de machtiging tot |
procéder à une visite et l'exercice concret des droits de la défense | visitatie en de concrete uitoefening van de rechten van verdediging |
seraient toutefois entravés de manière disproportionnée si la mise en | zouden evenwel op onevenredige wijze worden belemmerd wanneer de |
balance des intérêts en cause faite par le juge de police et les | afweging van de in het geding zijnde belangen door de politierechter |
modalités qu'il a fixées, mentionnées en B.9.2, ne figuraient pas dans | en de door hem bepaalde modaliteiten, vermeld in B.9.2, niet in de |
la motivation de l'autorisation. | redengeving van de machtiging zouden worden opgenomen. |
B.9.5. Dans l'interprétation de l'article 319, alinéa 2, du CIR 1992, | B.9.5. In de interpretatie van artikel 319, tweede lid, van het WIB |
et de l'article 63, alinéa 3, du Code de la TVA, selon laquelle | 1992 en artikel 63, derde lid, van het WBTW volgens welke de door de |
l'autorisation accordée par le juge de police ne doit pas être | politierechter verleende toestemming niet dient te worden gemotiveerd, |
motivée, aucun contrôle juridictionnel effectif de la régularité d'une | is er geen effectieve rechterlijke controle van de regelmatigheid van |
visite fiscale et de la preuve obtenue n'est donc possible. | een fiscale visitatie en het verkregen bewijs mogelijk. |
Ce faisant, la visite fiscale en matière d'impôts sur les revenus et | Aldus gaat de fiscale visitatie inzake de inkomstenbelastingen en de |
de taxe sur la valeur ajoutée n'est pas entourée de garanties | belasting over de toegevoegde waarde niet gepaard met voldoende |
suffisantes contre les abus. Les dispositions en cause ne satisfont | waarborgen tegen misbruik. Derhalve voldoen de in het geding zijnde |
donc pas aux exigences de l'article 8 de la Convention européenne des | bepalingen niet aan de vereisten van artikel 8 van het Europees |
Verdrag voor de rechten van de mens en zijn zij in strijd met de | |
droits de l'homme et sont contraires aux articles 15 et 22 de la | artikelen 15 en 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met die |
Constitution, lus en combinaison avec cette disposition | |
conventionnelle. | verdragsbepaling. |
Dans cette interprétation des dispositions en cause, la question | In die interpretatie van de in het geding zijnde bepalingen dient de |
préjudicielle appelle une réponse affirmative. | prejudiciële vraag bevestigend te worden beantwoord. |
B.9.6. Les dispositions en cause peuvent toutefois être interprétées | B.9.6. De in het geding zijnde bepalingen kunnen evenwel anders worden |
autrement, en ce sens qu'elles ne dispensent pas le juge de police de | geïnterpreteerd, in die zin dat zij de politierechter niet vrijstellen |
l'obligation de motiver expressément l'autorisation de procéder à une | van de verplichting om de machtiging tot visitatie uitdrukkelijk te |
visite. | motiveren. |
Ce faisant, l'autorisation de visite qui, par sa nature, ne peut | Aldus dient de machtiging tot visitatie, die door haar aard enkel |
concerner que des contrôles en matière d'impôts sur les revenus et de | betrekking kan hebben op controles betreffende de inkomstenbelasting |
taxe sur la valeur ajoutée et a, dès lors, toujours un caractère | en de belasting over de toegevoegde waarde en bijgevolg steeds een |
limité, doit mentionner dans le cadre de quelle instruction, pour quel | beperkt karakter heeft, te vermelden in het kader van welk onderzoek, |
domicile et à quelles personnes elle est délivrée, ainsi que les | voor welke woning en aan welke personen ze wordt verleend, evenals - |
motifs justifiant sa nécessité, fût-ce de manière concise (voir, en ce | zij het op een wijze die beknopt mag zijn - de reden waarom ze |
sens, relativement à une disposition analogue de la loi générale sur | noodzakelijk is (zie in die zin, inzake een soortgelijke bepaling van |
les douanes et accises, Cass., 27 mars 2012, P.11.1701.N). | de algemene wet inzake douane en accijnzen, Cass., 27 maart 2012, |
P.11.1701.N). | |
Il peut être admis que le juge de police motive l'autorisation de | Het kan worden aanvaard dat de politierechter de machtiging tot |
visite en se référant aux indications figurant dans la demande | visitatie motiveert door verwijzing naar en overname van de |
d'autorisation ou dans les pièces jointes et en reprenant ces | vermeldingen in de aanvraag tot machtiging of de bijgevoegde stukken. |
indications. Ces mentions et pièces doivent toutefois, dans ce cas, | Die vermeldingen en stukken dienen in dat geval evenwel aan |
être soumises à la contradiction à l'occasion du contrôle | tegenspraak te worden onderworpen ter gelegenheid van de rechterlijke |
juridictionnel de la régularité de la visite fiscale effectué par le tribunal de première instance, sauf si un autre droit fondamental ou un autre principe étaient ainsi vidés de leur substance de manière disproportionnée. Dans cette interprétation, il existe un juste équilibre entre, d'une part, les droits des contribuables concernés et, d'autre part, la nécessité de pouvoir procéder de manière efficace à un contrôle ou à une enquête en ce qui concerne l'application des impôts sur les revenus ou de la taxe sur la valeur ajoutée. Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour | controle van de regelmatigheid van de fiscale visitatie door de rechtbank van eerste aanleg, behoudens wanneer daardoor een ander grondrecht of beginsel op onevenredige wijze zou worden uitgehold. In die interpretatie is er een billijk evenwicht voorhanden tussen, enerzijds, de rechten van de betrokken belastingplichtigen en, anderzijds, de noodzaak om op een doeltreffende manier een controle of een onderzoek betreffende de toepassing van de inkomstenbelastingen of de belasting over de toegevoegde waarde te kunnen verrichten. In die interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- Artikel 319, tweede lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen | |
- L'article 319, alinéa 2, du Code des impôts sur les revenus 1992 et | 1992 en artikel 63, derde lid, van het Wetboek van de belasting over |
l'article 63, alinéa 3, du Code de la taxe sur la valeur ajoutée, | de toegevoegde waarde, in die zin geïnterpreteerd dat de door de |
interprétés en ce sens que l'autorisation donnée par le juge de police | politierechter verleende toestemming niet dient te worden gemotiveerd, |
ne doit pas être motivée, violent les articles 15 et 22 de la | schenden de artikelen 15 en 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen |
Constitution, lus en combinaison avec l'article 8 de la Convention | met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. |
européenne des droits de l'homme. - Les mêmes dispositions, interprétées en ce sens qu'elles ne | - Dezelfde bepalingen, in die zin geïnterpreteerd dat zij de |
dispensent pas le juge de police de l'obligation de motiver | politierechter niet vrijstellen van de verplichting om de machtiging |
expressément l'autorisation de procéder à une visite, ne violent pas | tot visitatie uitdrukkelijk te motiveren, schenden niet de artikelen |
les articles 15 et 22 de la Constitution, lus en combinaison avec | 15 en 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het |
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme. | Europees Verdrag voor de rechten van de mens. |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 27 juin 2019. | op 27 juni 2019. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
A. Alen | A. Alen |