← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 129/2019 du 10 octobre 2019 Numéro du rôle : 6903 En cause :
le recours en annulation des articles 56, § 3, 9°, 297, § 1 er , et 577,
23° et 50°, du décret flamand du 22 décembre 2017 « sur l'administr La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût,
et des juges L. Lavrysen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 129/2019 du 10 octobre 2019 Numéro du rôle : 6903 En cause : le recours en annulation des articles 56, § 3, 9°, 297, § 1 er , et 577, 23° et 50°, du décret flamand du 22 décembre 2017 « sur l'administr La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...) | Uittreksel uit arrest nr. 129/2019 van 10 oktober 2019 Rolnummer 6903 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 56, § 3, 9°, 297, § 1, en 577, 23° en 50°, van het Vlaamse decreet van 22 december 2017 « over het lokaal b Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 129/2019 du 10 octobre 2019 | Uittreksel uit arrest nr. 129/2019 van 10 oktober 2019 |
Numéro du rôle : 6903 | Rolnummer 6903 |
En cause : le recours en annulation des articles 56, § 3, 9°, 297, § 1er, | In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 56, § 3, 9°, |
et 577, 23° et 50°, du décret flamand du 22 décembre 2017 « sur | 297, § 1, en 577, 23° en 50°, van het Vlaamse decreet van 22 december |
l'administration locale », introduit par M. V.D. et autres. | 2017 « over het lokaal bestuur », ingesteld door M. V.D. en anderen. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen, | samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. |
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. | Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, |
Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et M. Pâques, assistée du | P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en M. Pâques, bijgestaan |
greffier F. Meersschaut, présidée par le président A. Alen, | door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | A. Alen, wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 16 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 16 april 2018 |
avril 2018 et parvenue au greffe le 17 avril 2018, un recours en | ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 17 april |
2018, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 56, § 3, | |
annulation des articles 56, § 3, 9°, 297, § 1er, et 577, 23° et 50°, | 9°, 297, § 1, en 577, 23° en 50°, van het Vlaamse decreet van 22 |
du décret flamand du 22 décembre 2017 « sur l'administration locale » | december 2017 « over het lokaal bestuur » (bekendgemaakt in het |
(publié au Moniteur belge du 15 février 2018) a été introduit par M. | Belgisch Staatsblad van 15 februari 2018) door M. V.D., D.M., J.C. en |
V.D., D.M., J.C. et M.A., assistés et représentés par Me P. Vande | M.A., bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele, |
Casteele, avocat au barreau d'Anvers. | advocaat bij de balie te Antwerpen. |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Les dispositions attaquées règlent l'action en justice au nom de | B.1. De bestreden bepalingen regelen het optreden in rechte namens de |
la commune. Les griefs développés par les parties requérantes sont | gemeente. De grieven van de verzoekende partijen zijn enkel gericht |
uniquement dirigés contre la disposition qui abroge l'article 194 du | tegen de bepaling die artikel 194 van het Gemeentedecreet opheft |
décret communal du 15 juillet 2005 (article 577, 50°, du décret | |
flamand du 22 décembre 2017 « sur l'administration locale »). Cet | (artikel 577, 50°, van het Vlaamse decreet van 22 december 2017 « over |
article du décret communal permettait aux habitants d'ester en justice au nom de la commune. Il disposait : « Si le collège des bourgmestre et échevins ou le conseil communal omet d'agir en droit, un ou plusieurs habitants peuvent agir en droit au nom de la commune, à condition qu'ils garantissent de supporter personnellement les frais de procédure ainsi que d'assurer la condamnation à des dommages et intérêts ou une amende pour procédure téméraire et vexatoire ou pour un recours qui pourrait être prononcé. Ce droit est également ouvert aux personnes morales dont le siège social est établi dans la commune. La commune ne pourra pas accepter une transaction quant à la procédure ou y renoncer sans l'accord de ceux qui auront lancé la procédure en son nom. Sous peine d'irrecevabilité, les personnes visées aux alinéas premier et deux ne peuvent agir en droit au nom de la commune que si elles ont notifié l'acte introductif d'instance au collège des bourgmestre et échevins et, préalablement, ont mis en demeure le collège des | het lokaal bestuur »). Dat artikel van het Gemeentedecreet voorzag in de mogelijkheid voor inwoners om namens de gemeente in rechte op te treden. Het artikel bepaalde : « Als het college van burgemeester en schepenen of de gemeenteraad nalaten in rechte op te treden, kunnen een of meer inwoners in rechte optreden namens de gemeente, mits zij onder zekerheidstelling aanbieden om persoonlijk de kosten van het geding te dragen en in te staan voor de veroordeling tot schadevergoeding of boete wegens tergend en roekeloos geding of hoger beroep die kan worden uitgesproken. Dit recht staat ook open voor de rechtspersonen waarvan de maatschappelijke zetel in de gemeente is gevestigd. De gemeente kan over het geding geen dading aangaan of er afstand van doen zonder instemming van degene die het geding in haar naam heeft gevoerd. Op straffe van onontvankelijkheid kunnen personen vermeld in het eerste en tweede lid slechts namens de gemeente in rechte optreden indien zij de gedinginleidende akte aan het college van burgemeester en schepenen hebben betekend en, daaraan voorafgaand, het college van |
bourgmestre et échevins en raison de l'inaction, et si, après un délai | burgemeester en schepenen wegens het niet-optreden in gebreke hebben |
de dix jours suivant cette notification de la mise en demeure, aucune | gesteld en na een termijn van tien dagen na de betekening van deze |
action en droit de la part de l'administration communale n'a eu lieu. | ingebrekestelling geen optreden in rechte vanwege het gemeentebestuur |
En cas d'urgence, une mise en demeure préalable n'est pas requise ». | heeft plaatsgevonden. In geval van hoogdringendheid is geen voorafgaande ingebrekestelling vereist ». |
A défaut de griefs dirigés contre les autres dispositions attaquées, | Bij gebrek aan grieven tegen de overige bestreden bepalingen, is het |
le recours n'est pas recevable en ce qui concerne ces dispositions. | beroep niet ontvankelijk wat die bepalingen betreft. |
B.2. L'article 194, abrogé, du décret communal du 15 juillet 2005 est | B.2. Het opgeheven artikel 194 van het Gemeentedecreet is nauw verwant |
étroitement lié à l'article 187 du décret provincial du 9 décembre | met artikel 187 van het Provinciedecreet, dat eveneens werd opgeheven, |
2005, abrogé quant à lui par l'article 148 du décret de la Région | bij artikel 148 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 6 juli |
flamande du 6 juillet 2018. Cette abrogation fait l'objet d'un recours | 2018. Die opheffing is het voorwerp van een beroep tot vernietiging in |
en annulation dans l'affaire n° 7038. L'article 187 du décret provincial du 9 décembre 2005 disposait : « Si la députation ou le conseil provincial décident [lire : omettent] d'ester en justice, un ou plusieurs habitants peuvent intervenir en justice au nom de la province, pour autant qu'ils garantissent de supporter personnellement les frais de procédure ainsi que d'assurer la condamnation à des dommages et intérêts ou une amende pour procédure téméraire et vexatoire ou pour un recours qui pourrait être prononcé. Ce droit est également ouvert aux personnes morales dont le siège social est établi dans la province. La province ne peut pas accepter une transaction quant à la procédure ou y renoncer sans l'accord de ceux qui auront lancé la procédure en son nom. Sous peine d'irrecevabilité, des personnes visées aux alinéas premier et deux ne peuvent ester en justice au nom de la province que lorsqu'ils ont signifié la pièce introductive à la députation, et ont préalablement mis en demeure la députation à cause de l'inaction et | de zaak nr. 7038. Artikel 187 van het Provinciedecreet bepaalde : « Als de deputatie of de provincieraad nalaten in rechte op te treden, kunnen een of meer inwoners in rechte optreden namens de provincie, mits zij onder zekerheidstelling aanbieden om persoonlijk de kosten van het geding te dragen en in te staan voor de veroordeling tot schadevergoeding of boete wegens tergend en roekeloos geding of hoger beroep die kan worden uitgesproken. Dit recht staat ook open voor de rechtspersonen waarvan de maatschappelijke zetel in de provincie is gevestigd. De provincie kan over het geding geen dading aangaan of er afstand van doen zonder instemming van degene die het geding in haar naam heeft gevoerd. Op straffe van onontvankelijkheid kunnen personen, vermeld in het eerste en het tweede lid, slechts namens de provincie in rechte optreden indien zij het gedinginleidende stuk aan de deputatie hebben betekend, en, daaraan voorafgaand, de deputatie wegens het |
lorsqu'aucune intervention en justice action de la part de | niet-optreden in gebreke hebben gesteld en na een termijn van tien |
l'administration provinciale n'a eu lieu dans un délai de dix jours | dagen na de betekening van deze ingebrekestelling geen optreden in |
après la notification de cette mise en demeure. En cas d'urgence, | rechte vanwege het provinciebestuur heeft plaatsgevonden. In geval van |
aucune mise en demeure préalable n'est requise ». | hoogdringendheid is geen voorafgaande ingebrekestelling vereist ». |
B.3.1. L'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005 trouve son | B.3.1. Artikel 194 van het Gemeentedecreet gaat terug op artikel 271, |
origine dans l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale et | |
dans l'article 150 de la loi communale du 30 mars 1836. | |
Selon les travaux préparatoires de l'article 150 de la loi communale | § 1, van de Nieuwe Gemeentewet en op artikel 150 van de Gemeentewet |
du 30 mars 1836, cette disposition visait le cas où la commune refuse | van 30 maart 1836. |
d'intervenir et laisse se produire des infractions aux dépens de | Volgens de parlementaire voorbereiding van artikel 150 van de |
Gemeentewet van 30 maart 1836 beoogde die bepaling het geval waarbij | |
de gemeente weigert op te treden en inbreuken laat geschieden ten | |
certains habitants (Pasin., 1836, p. 388). Ainsi, les intérêts de la | koste van bepaalde inwoners (Pasin., 1836, p. 388). Aldus worden de |
commune sont protégés contre l'inaction de sa propre administration. | belangen van de gemeente beschermd tegen het stilzitten van haar eigen bestuur. |
Lorsque, par l'article 187 du décret provincial du 9 décembre 2005, le | Toen de Vlaamse decreetgever met artikel 187 van het Provinciedecreet |
législateur décrétal flamand a autorisé les habitants d'une province à | de inwoners van de provincies toeliet om namens de provincie waarvan |
agir en justice au nom de celle-ci, il s'est référé au droit analogue | zij inwoner zijn, in rechte op te treden, verwees hij naar het |
qui existait déjà au niveau communal (Doc. parl., Parlement flamand, | overeenkomstige recht dat op gemeentelijk vlak reeds bestond (Parl. |
2005-2006, n° 473/1, p. 81). | St., Vlaams Parlement, 2005-2006, nr. 473/1, p. 81). |
B.3.2. La possibilité pour les habitants d'une commune d'ester en | B.3.2. De mogelijkheid voor inwoners om namens de gemeente in rechte |
justice au nom de celle-ci a connu un regain d'intérêt à la suite de | |
l'instauration de l'action en cessation environnementale par la loi du | op te treden, kreeg een hernieuwde belangstelling na de invoering van |
12 janvier 1993 « concernant un droit d'action en matière de | de milieustakingsvordering bij de wet van 12 januari 1993 « |
protection de l'environnement ». L'article 1er de cette loi dispose : | betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu ». Artikel 1 van die wet bepaalt : |
« Sans préjudice des compétences d'autres juridictions en vertu | « Onverminderd de bevoegdheid van andere rechtscolleges op basis van |
d'autres dispositions légales, le président du tribunal de première | andere wetsbepalingen, stelt de voorzitter van de rechtbank van eerste |
instance, à la requête du procureur du Roi, d'une autorité | aanleg, op verzoek van de procureur des Konings, van een |
administrative ou d'une personne morale ayant dans son objet social la | administratieve overheid of van een rechtspersoon die de bescherming |
protection de l'environnement, ayant défini dans ses statuts le | van het leefmilieu tot doel heeft, die in zijn statuten het |
territoire auquel s'étend son activité et remplissant les conditions | grondgebied heeft omschreven tot waar zijn bedrijvigheid zich |
prévues à l'article 17, alinéa 2, 1° à 4°, du Code judiciaire, | uitstrekt en die de voorwaarden voorzien in artikel 17, tweede lid, 1° |
constate l'existence d'un acte même pénalement réprimé, constituant | tot 4°, van het Gerechtelijk Wetboek vervult, het bestaan vast van een |
zelfs onder het strafrecht vallende handeling, die een kennelijke | |
une violation manifeste ou une menace grave de violation d'une de | inbreuk is of een ernstige dreiging vormt voor een inbreuk op één of |
plusieurs dispositions des lois, décrets, ordonnances, règlements ou | meer bepalingen van wetten, decreten, ordonnanties, verordeningen of |
arrêtés relatifs à la protection de l'environnement. | besluiten betreffende de bescherming van het leefmilieu. |
Il peut ordonner la cessation d'actes qui ont formé un commencement | Hij kan de staking bevelen van handelingen waarvan de uitvoering reeds |
d'exécution ou imposer des mesures visant à prévenir l'exécution de | is begonnen of maatregelen opleggen ter preventie van de uitvoering |
ces actes ou à empêcher des dommages à l'environnement. Avant tout | ervan of ter voorkoming van schade aan het leefmilieu. Voor elk debat |
débat au fond, une tentative de conciliation aura lieu. | over de grond van de zaak moet een verzoeningspoging plaatshebben. |
Le président peut accorder au contrevenant un délai pour se conformer | De voorzitter kan aan de overtreder een termijn toestaan om aan de |
aux mesures ordonnées ». | opgelegde maatregelen te voldoen ». |
B.3.3. L'article 1er, alinéa 1er, de la loi du 12 janvier 1993 accorde | B.3.3. Artikel 1, eerste lid, van de wet van 12 januari 1993 verleent |
un droit d'action en matière de protection de l'environnement | een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu aan onder |
notamment à une « autorité administrative ». Parmi les autorités | meer een « administratieve overheid ». Tot de administratieve |
administratives visées à l'article 1er de la loi figurent les communes | overheden bedoeld in artikel 1 van de wet behoren de gemeenten en de |
et les provinces. Par conséquent, cette disposition habilite une | provincies. Bijgevolg kan een gemeente of een provincie op grond van |
commune ou une province à introduire une action en cessation en vue de | die bepaling een vordering tot staking instellen ter bescherming van |
protéger l'environnement ou d'empêcher une menace grave pour | het leefmilieu of ter voorkoming van een ernstige dreiging voor het |
l'environnement sur son territoire, pour autant que la protection de | leefmilieu op haar grondgebied voor zover die bescherming van dat |
cet aspect de l'environnement relève de sa compétence (Cass., 14 | aspect van het leefmilieu tot haar bevoegdheid behoort (Cass., 14 |
février 2002, C.99.0032.N). | februari 2002, C.99.0032.N). |
La commune ou la province est réputée avoir un intérêt à cet égard | De gemeente of provincie wordt geacht in een dergelijk geval een |
(Cass., 14 février 2002, précité; dans le même sens, Cass., 10 mars | belang te hebben (Cass., 14 februari 2002, voormeld; in dezelfde zin |
2008, C.06.0173.N). En conséquence, la commune ou la province ne doit | Cass., 10 maart 2008, C.06.0173.N). Bijgevolg moet de gemeente of |
provincie niet doen blijken van een eigen belang in de zin van artikel | |
pas justifier d'un intérêt propre au sens de l'article 17 du Code | 17 van het Gerechtelijk Wetboek. Hun vorderingsrecht vloeit |
judiciaire. Son droit d'action découle directement de la loi du 12 | rechtstreeks voort uit de wet van 12 januari 1993. |
janvier 1993. B.3.4. La lecture combinée des dispositions précitées fait apparaître | B.3.4. Uit de combinatie van de voormelde bepalingen volgt dat een |
qu'un habitant peut introduire une action en cessation au nom de la | inwoner een vordering tot staking namens de gemeente of provincie kan |
commune ou de la province lorsque les organes compétents s'abstiennent | instellen, als de bevoegde organen nalaten dat te doen. Vermits die |
de le faire. Puisque cette action est introduite « au nom » de la | vordering « namens » de gemeente of provincie wordt ingesteld, treedt |
commune ou de la province, l'habitant agit dans ce cas en tant que | die inwoner in dat geval op als vertegenwoordiger van de gemeente of |
représentant de la commune ou de la province. Dès lors, cet habitant | provincie. Bijgevolg dient die inwoner in dat geval evenmin van een |
ne doit pas non plus justifier dans ce cas d'un intérêt au sens de l'article 17 du Code judiciaire. | belang in de zin van artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek te doen blijken. |
B.4.1. La Cour s'est déjà prononcée à plusieurs reprises sur le droit | B.4.1. Het Hof heeft zich reeds meermaals over het in het geding |
d'action en cause des habitants. | zijnde vorderingsrecht van de inwoners uitgesproken. |
B.4.2. Par ses arrêts nos 70/2007 du 26 avril 2007 et 121/2007 du 19 | B.4.2. Bij zijn arresten nrs. 70/2007 van 26 april 2007 en 121/2007 |
septembre 2007, rendus sur questions préjudicielles, la Cour a dit | van 19 september 2007, gewezen op prejudiciële vragen, heeft het Hof |
pour droit que l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993, lu en | voor recht gezegd dat artikel 1 van de wet van 12 januari 1993, in |
combinaison avec l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale, | samenhang gelezen met artikel 271, § 1, van de Nieuwe Gemeentewet, de |
ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution lorsque ces | artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet schendt, wanneer die |
dispositions sont interprétées en ce sens qu'un habitant d'une commune | bepalingen in die zin worden geïnterpreteerd dat een inwoner van een |
peut intenter une action en cessation au nom de cette commune, même si | gemeente namens die gemeente een vordering tot staking kan instellen, |
l'acte contesté est conforme à une autorisation ou à un avis favorable | zelfs indien de betwiste handeling in overeenstemming is met een |
de cette commune. | vergunning of een gunstig advies van die gemeente. |
En effet, l'article 159 de la Constitution n'empêche pas une autorité | Artikel 159 van de Grondwet belet een administratieve overheid immers |
administrative d'invoquer devant un juge l'illégalité d'une décision | niet om voor een rechter de onwettigheid aan te voeren van een besluit |
qu'elle a elle-même prise. On ne saurait en outre alléguer que la | dat zij zelf heeft genomen. Er zou ook niet kunnen worden aangevoerd |
commune - et donc également l'habitant qui agit au nom de la commune - | dat de gemeente - en dus ook de inwoner die namens de gemeente |
n'a aucun intérêt à semblable action, étant donné qu'une commune qui | optreedt - geen belang zou hebben bij een dergelijke vordering, |
intente une action en cessation sur la base de l'article 1er de la loi | vermits een gemeente die op grond van artikel 1 van de wet van 12 |
du 12 janvier 1993 en vue de protéger l'environnement ou de prévenir | januari 1993 een vordering tot staking instelt ter bescherming van het |
leefmilieu of ter voorkoming van een ernstige dreiging voor het | |
une menace grave pour l'environnement sur son territoire est réputée | leefmilieu op haar grondgebied, wordt geacht een belang te hebben |
avoir un intérêt (Cass., 14 février 2002, précité; Cass., 10 mars | (Cass., 14 februari 2002, voormeld; Cass., 10 maart 2008, voormeld). |
2008, précité). Ce cas de figure ne se présente pas lorsque les | |
habitants d'une commune introduisent une action civile au nom de | Dat is anders wanneer de inwoners namens de gemeente een burgerlijke |
celle-ci, ou lorsqu'ils intentent une action publique au nom de | vordering instellen of een strafvordering op gang brengen door |
celle-ci par le biais d'une constitution de partie civile, ou | burgerlijkepartijstelling of indien zij namens de gemeente een |
lorsqu'ils introduisent au nom de la commune un recours en annulation | annulatieberoep bij een administratief rechtscollege of een beroep tot |
auprès d'une juridiction administrative ou un recours en annulation | vernietiging bij het Hof indienen. In die gevallen dienen zij steeds |
auprès de la Cour. Dans ces situations, ils doivent toujours démontrer | |
l'intérêt de la commune au procès au sens de l'article 17 du Code | voor de gemeente het procesbelang in de zin van artikel 17 van het |
judiciaire ou son intérêt à introduire un recours, ou ils doivent | Gerechtelijk Wetboek of haar belang om een beroep in te dienen, aan te |
démontrer que la commune est victime d'une infraction. | tonen, dan wel aan te tonen dat de gemeente het slachtoffer is van een |
B.4.3. Par son arrêt n° 29/2011 du 24 février 2011, rendu sur question | misdrijf. B.4.3. Bij zijn arrest nr. 29/2011 van 24 februari 2011, gewezen op |
préjudicielle, la Cour devait se prononcer sur la constitutionnalité | een prejudiciële vraag, diende het Hof zich uit te spreken over de |
de l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993, lu en combinaison avec | grondwettigheid van artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 |
betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, | |
l'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005, dans | in samenhang gelezen met artikel 194 van het Gemeentedecreet van 15 |
l'interprétation selon laquelle la commune n'aurait pas la possibilité | juli 2005, in die zin geïnterpreteerd dat de gemeente niet de |
de se faire assister par un avocat de son choix dans une procédure | mogelijkheid zou hebben om zich in een procedure die door een inwoner |
qu'un habitant a introduite au nom de cette commune. | namens die gemeente is ingeleid, te laten bijstaan door een zelf |
gekozen advocaat. | |
Par cet arrêt, la Cour a jugé que le fait qu'une action soit intentée | Het Hof heeft bij dat arrest geoordeeld dat het feit dat een vordering |
au nom de la commune par un de ses habitants n'empêche pas que le | is ingeleid namens de gemeente door een inwoner, niet belet dat het |
collège des bourgmestre et échevins ait le droit de choisir lui-même | college van burgemeester en schepenen het recht heeft om zelf een |
un conseil et de le désigner (B.13). Les dispositions précitées ne | raadsman te kiezen en aan te stellen (B.13). De voormelde bepalingen |
limitent donc pas le droit, pour la commune, de choisir librement un | beperken bijgevolg het recht van de gemeente om vrij een raadsman te |
conseil (B.14). | kiezen niet (B.14). |
B.4.4. Par son arrêt n° 9/2014 du 23 janvier 2014, la Cour s'est | B.4.4. Bij zijn arrest nr. 9/2014 van 23 januari 2014 heeft het Hof |
prononcée sur un recours en annulation des dispositions qui limitaient | geoordeeld over een beroep tot vernietiging van de bepalingen die het |
le droit des habitants d'agir au nom de la commune ou de la province, | recht van de inwoners om namens de gemeente of de provincie op te |
comme le prévoient l'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005 | treden, zoals daarin is voorzien in artikel 194 van het |
et l'article 187 du décret provincial du 9 décembre 2005, aux cas où | Gemeentedecreet en in artikel 187 van het Provinciedecreet, beperkten |
un dommage est causé à l'environnement. | tot de gevallen waarin schade aan het leefmilieu wordt toegebracht. |
La Cour a conclu que la suppression, dans toutes les matières qui ne | Het Hof besloot dat de afschaffing, in alle aangelegenheden die geen |
concernent pas l'environnement au sens strict, de la possibilité pour | betrekking hebben op het leefmilieu sensu stricto, van de mogelijkheid |
les habitants de défendre l'intérêt général de leur commune ou de leur | van de inwoners om het algemeen belang van hun gemeente of provincie |
province contre l'inaction infondée de leur administration ne pouvait | te beschermen tegen het onverantwoorde stilzitten van hun bestuur, |
être justifiée. Par conséquent, la Cour a annulé, dans l'article 194 | niet kon worden verantwoord. Bijgevolg vernietigde het in artikel 194 |
du décret communal du 15 juillet 2005, les mots « et si cette inaction | |
résulte en des dommages environnementaux et en une menace grave de | |
dommages environnementaux, » et, dans l'article 187 du décret | van het Gemeentedecreet en in artikel 187 van het Provinciedecreet de |
provincial du 9 décembre 2005, les mots « et lorsque suite à cette | woorden « en als gevolg van dit stilzitten het leefmilieu schade |
inaction des dommages à l'environnement ont été causés ou lorsqu'une | toegebracht wordt of een ernstige dreiging op schade aan het |
telle menace se produit ». | leefmilieu ontstaat, ». |
B.4.5. Par son arrêt n° 60/2016 du 28 avril 2016, rendu sur question | B.4.5. Bij zijn arrest nr. 60/2016 van 28 april 2016, gewezen op |
préjudicielle, la Cour a estimé que les droits de la défense des | prejudiciële vraag, was het Hof van oordeel dat de rechten van |
communes sont restreints de manière disproportionnée si la commune, | verdediging van de gemeenten op onevenredige wijze worden beperkt |
représentée par son collège des bourgmestre et échevins, ne peut | indien de gemeente, vertegenwoordigd door haar college van |
participer à l'instance concernant l'action en cessation introduite | burgemeester en schepenen, enkel kan deelnemen aan het door een |
par un habitant sur la base de l'article 194 du décret communal du 15 | inwoner op grond van artikel 194 van het Gemeentedecreet en artikel 1 |
juillet 2005 et de l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 que pour | van de wet van 12 januari 1993 ingestelde geding betreffende de |
soutenir la demande de l'habitant. La Cour a toutefois conclu à une | vordering tot staking, om de vordering van de inwoner te ondersteunen. |
Het Hof besloot evenwel dat die bepalingen anders kunnen worden | |
autre interprétation possible de ces dispositions, selon laquelle la | geïnterpreteerd, in die zin dat de gemeente, vertegenwoordigd door |
commune, représentée par son collège des bourgmestre et échevins, peut | haar college van burgemeester en schepenen, in het voormelde geding |
aussi exposer son propre point de vue dans l'instance précitée et, le | ook haar eigen visie ter zake kan uiteenzetten en die vordering in |
cas échéant, contester cette demande. | voorkomend geval kan betwisten. |
Il appartient au juge qui a été saisi de l'affaire d'apprécier la | Het komt aan de rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt toe te |
recevabilité et le bien-fondé de la demande qui a été introduite par | oordelen over de ontvankelijkheid en de gegrondheid van de vordering |
un habitant au nom de la commune. Le fait que la commune, représentée | die door een inwoner namens de gemeente is ingesteld. De omstandigheid |
par son collège des bourgmestre et échevins, peut exposer son point de | dat de gemeente, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester |
vue sur cette demande et, le cas échéant, contester cette demande dans | en schepenen, haar visie over die vordering kan uiteenzetten en die |
vordering in voorkomend geval kan betwisten in kader van een op | |
le cadre d'une procédure contradictoire, ne porte nullement atteinte | tegenspraak gevoerde procedure, doet op geen enkele wijze afbreuk aan |
au droit des habitants d'ester en justice au nom de la commune et de | het recht van de inwoners om namens de gemeente in rechte op te treden |
faire trancher le litige par un juge. | en het geschil door een rechter te laten beslechten. |
B.5.1. Le recours en annulation présentement examiné concerne | B.5.1. Het thans voorliggende beroep tot vernietiging betreft de |
l'abrogation intégrale de l'article 194 du décret communal du 15 | algehele opheffing van artikel 194 van het Gemeentedecreet. |
juillet 2005. Les parties requérantes invoquent trois moyens, qui sont tous pris | De verzoekende partijen voeren drie middelen aan, die alle zijn |
d'une violation des articles 7bis, 10, 11, 13, 22, 23, 27, 159, 170, | afgeleid uit een schending van de artikelen 7bis, 10, 11, 13, 22, 23, |
171 et 172 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec des | 27, 159, 170, 171 en 172 van de Grondwet, al dan niet in samenhang |
dispositions du droit de l'Union européenne et des dispositions | gelezen met Unierechtelijke en verdragsrechtelijke bepalingen en - |
conventionnelles et, uniquement en ce qui concerne le troisième moyen, | enkel wat het derde middel betreft - met het gezag van gewijsde van de |
avec l'autorité de chose jugée des arrêts nos 9/2014 et 60/2016 de la | arresten nrs. 9/2014 en 60/2016. |
Cour. B.5.2. Le Gouvernement flamand fait valoir que les moyens sont | B.5.2. De Vlaamse Regering werpt op dat de middelen gedeeltelijk niet |
partiellement irrecevables, au motif qu'ils n'exposent pas | ontvankelijk zijn omdat zij niet voldoende uiteenzetten in welk |
suffisamment en quoi la disposition attaquée violerait les règles | opzicht de aangevoerde regels door de bestreden bepaling zouden zijn |
invoquées. | geschonden. |
B.5.3. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale | B.5.3. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere |
du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens de la | wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen |
requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour | van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het |
garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les | Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de |
dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles auraient été transgressées par ces dispositions. La Cour examine les moyens dans la mesure où ils satisfont à cette exigence. B.5.4. Les parties requérantes contestent l'intérêt de la commune d'Oud-Heverlee à intervenir à la cause afin de défendre la disposition attaquée. Une commune justifie de l'intérêt requis à ce que soit maintenue l'abrogation du droit des habitants d'une commune d'agir au nom de celle-ci. | bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn geschonden. Het Hof onderzoekt de middelen in zoverre zij aan dat vereiste voldoen. B.5.4. De verzoekende partijen betwisten het belang van de gemeente Oud-Heverlee om tussen te komen in het geding, ter verdediging van de bestreden bepaling. Een gemeente doet blijken van het vereiste belang bij het behoud van de opheffing van het vorderingsrecht van inwoners namens de gemeente. |
B.6.1. Dans le deuxième moyen, les parties requérantes font tout | B.6.1. In het tweede middel voeren de verzoekende partijen allereerst |
d'abord valoir que la disposition attaquée viole l'article 23, alinéa | aan dat de bestreden bepaling artikel 23, derde lid, 4°, van de |
3, 4°, de la Constitution, en ce qu'elle empêche les citoyens de | Grondwet schendt doordat zij de burgers verhindert om de bescherming |
poursuivre la protection de l'environnement. | van het leefmilieu na te streven. |
B.6.2. L'article 23 de la Constitution dispose que chacun a le droit | B.6.2. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt dat ieder het recht heeft om |
de mener une vie conforme à la dignité humaine. A cette fin, les | een menswaardig leven te leiden. Daartoe waarborgen de onderscheiden |
différents législateurs garantissent, en tenant compte des obligations | wetgevers, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de |
correspondantes, les droits économiques, sociaux et culturels, et | economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden |
déterminent les conditions de leur exercice. Ces droits comprennent | voor de uitoefening bepalen. Die rechten omvatten onder meer het recht |
notamment le droit à la protection d'un environnement sain. Il relève | op de bescherming van een gezond leefmilieu. Het behoort tot de |
du pouvoir d'appréciation de chaque législateur de déterminer les | beoordelingsbevoegdheid van elke wetgever de maatregelen te bepalen |
mesures qu'il estime adéquates et opportunes pour réaliser cet objectif. | die hij adequaat en opportuun acht om dat doel te verwezenlijken. |
En vertu de l'article 7bis de la Constitution, chaque législateur | Krachtens artikel 7bis van de Grondwet dient elke wetgever bij de |
doit, dans l'exercice de ses compétences, poursuivre les objectifs | uitoefening van zijn bevoegdheden de doelstellingen na te streven van |
d'un développement durable, dans ses dimensions sociales, économiques | een duurzame ontwikkeling in haar sociale, economische en |
et environnementales, en tenant compte de la solidarité entre les | milieugebonden aspecten, rekening houdend met de solidariteit tussen |
générations. | de generaties. |
B.6.3. En raison de l'usage fréquent de l'action en cessation | B.6.3. Door het veelvuldig gebruik van de milieustakingsvordering, |
environnementale par les habitants qui agissent en justice au nom de | door de inwoners die namens de gemeente of de provincie in rechte |
la commune ou de la province, l'abrogation de l'article 194 du décret | optreden, valt de opheffing van artikel 194 van het Gemeentedecreet en |
communal du 15 juillet 2005 et de l'article 187 du décret provincial | artikel 187 van het Provinciedecreet binnen het toepassingsgebied van |
du 9 décembre 2005 relève du champ d'application de l'article 23, | artikel 23, derde lid, 4°, van de Grondwet dat het recht op de |
alinéa 3, 4°, de la Constitution, qui garantit le droit à la | bescherming van een gezond leefmilieu waarborgt. |
protection d'un environnement sain. | |
B.7.1. L'article 23 de la Constitution contient une obligation de | B.7.1. Artikel 23 van de Grondwet bevat een standstill-verplichting |
standstill qui interdit au législateur compétent de réduire | die eraan in de weg staat dat de bevoegde wetgever het |
significativement le degré de protection offert par la législation | beschermingsniveau dat wordt geboden door de van toepassing zijnde |
applicable, sans qu'existent pour ce faire des motifs d'intérêt général. | wetgeving, in aanzienlijke mate vermindert zonder dat daarvoor redenen |
zijn die verband houden met het algemeen belang. | |
B.7.2. Dans les matières qui relèvent des compétences communales, il | B.7.2. In de materies die tot de gemeentelijke bevoegdheden behoren, |
revient aux autorités communales de faire cesser ou de prévenir des | komt het aan de gemeentelijke overheden toe om onwettige handelingen |
actes illicites et, au besoin, d'agir en justice à cette fin. | te doen ophouden of te voorkomen en om daartoe desnoods in rechte op |
L'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005 visait à permettre | te treden. Artikel 194 van het Gemeentedecreet beoogde de inwoners van |
aux habitants d'une commune d'agir en justice au nom de la commune si | een gemeente in de mogelijkheid te stellen om namens de gemeente in |
le collège des bourgmestre et échevins ou le conseil communal s'en | rechte op te treden indien het college van burgemeester en schepenen |
abstiennent à tort. En effet, l'intérêt général de la commune - en ce | of de gemeenteraad dat ten onrechte nalaten. Het algemeen belang van |
compris celui des finances communales - peut être mis en péril par | de gemeente - met inbegrip van de gemeentelijke financiën - kan immers |
l'inaction du collège des bourgmestre et échevins ou du conseil | in het gedrang komen door het stilzitten van het college of de |
communal. | gemeenteraad. |
Bien que la possibilité d'agir en justice au nom de la commune fût | Hoewel de mogelijkheid om namens de gemeente in rechte op te treden |
soumise à certaines conditions, elle constituait, dans de nombreux | aan bepaalde voorwaarden was onderworpen, was zij in vele gevallen de |
cas, la seule option dont les citoyens individuels disposaient pour | enige weg voor individuele burgers om het rechterlijk toezicht op |
soumettre des actes illicites au contrôle juridictionnel. En abrogeant | onwettige handelingen te activeren. De opheffing van die mogelijkheid, |
cette possibilité, la disposition attaquée réduit significativement le | door de bestreden bepaling, houdt een aanzienlijke vermindering in van |
degré de protection existant. | het bestaande beschermingsniveau. |
B.7.3. La Cour doit dès lors examiner si cette mesure est justifiée | B.7.3. Het Hof dient derhalve te onderzoeken of daarvoor redenen zijn |
par des motifs d'intérêt général. | die verband houden met het algemeen belang. |
B.8. En matière de politique environnementale, la Cour doit, compte | B.8. Op het vlak van het milieubeleid dient het Hof, rekening houdend |
tenu de l'obligation faite aux législateurs régionaux par l'article | met de verplichting die op grond van artikel 23, derde lid, 4°, van de |
23, alinéa 3, 4°, de la Constitution de garantir le droit à la | Grondwet voor de gewestwetgevers geldt om het recht op de bescherming |
protection d'un environnement sain, respecter l'appréciation de ces | van een gezond leefmilieu te waarborgen, het oordeel van die wetgevers |
législateurs quant à l'intérêt général, sauf si cette appréciation est | betreffende het algemeen belang te eerbiedigen, tenzij dat oordeel |
déraisonnable. | onredelijk is. |
B.9.1. Le Gouvernement flamand invoque plusieurs motifs pour justifier | B.9.1. De Vlaamse Regering haalt een aantal redenen aan ter |
la mesure attaquée. Tout d'abord, il fait valoir que la ratio legis du | verantwoording van de bestreden maatregel. Zij voert allereerst aan |
droit des habitants d'une commune d'agir au nom de celle-ci est | dat de ratio legis van het vorderingsrecht van inwoners namens de |
dépassée. Quand, en 1836, le législateur a adopté l'article 150 de la | gemeente achterhaald is. Toen de wetgever in 1836 artikel 150 van de |
loi communale, il entendait, selon le Gouvernement flamand, trouver | Gemeentewet aannam, beoogde hij volgens de Vlaamse Regering een |
une solution à la situation dans laquelle une commune n'osait pas ou | oplossing te bieden voor de situatie waarin een gemeente niet durfde |
ne voulait pas intervenir contre des habitants influents de la | of wilde optreden tegen vooraanstaande inwoners van de gemeente. De |
commune. A l'époque, la composition des conseils communaux n'était pas | gemeenteraden waren niet op dezelfde wijze representatief samengesteld |
représentative de la même manière qu'aujourd'hui et le collège des | zoals vandaag het geval is en het college van burgemeester en |
bourgmestre et échevins n'était pas élu par le conseil communal, mais | schepenen werd niet verkozen door de gemeenteraad maar benoemd door de |
nommé par le gouvernement. | regering. |
B.9.2. Le motif qui est allégué ressort aussi des travaux | B.9.2. De aangehaalde reden blijkt ook uit de parlementaire |
préparatoires du décret attaqué, qui a abrogé l'article 194 du décret | voorbereiding van het bestreden decreet, dat artikel 194 van het |
communal du 15 juillet 2005 : | Gemeentedecreet heeft opgeheven : |
« Lorsque le législateur national a adopté, en 1836, l'article 150 de | « Toen de nationale wetgever in 1836 artikel 150 van de Gemeentewet |
la loi communale (le précurseur de l'article 194 du décret communal), | aannam (de voorloper van artikel 194 van het Gemeentedecreet) wilde |
celui-ci souhaitait trouver une solution à la situation où une petite | hij een oplossing bieden voor de situatie waarin een kleinere gemeente |
commune n'osait pas ou ne voulait pas agir contre un des habitants les | niet durfde of niet wilde optreden tegen een van de meest |
plus influents de la commune. Cette possibilité ne peut être dissociée | vooraanstaande inwoners van de gemeente. Die mogelijkheid kan niet los |
du contexte historique de l'organisation administrative, plus | gezien worden van de toenmalige context van de bestuurlijke |
précisément de la circonstance que la composition des conseils | organisatie, meer bepaald de omstandigheid dat gemeenteraden niet op |
communaux n'était pas représentative de la même manière qu'aujourd'hui | dezelfde manier representatief zijn samengesteld zoals dat op vandaag |
et que le collège des bourgmestre et échevins était nommé par le | het geval is, en dat het college van burgemeester en schepenen werd |
gouvernement. En cas d'inaction des autorités communales, un autre | benoemd door de regering. Bij stilzitten van de gemeentelijke |
habitant pouvait donc, au nom de la commune, faire le nécessaire, | overheden, kon een andere inwoner dus, namens de gemeente, het nodige |
grâce à l'article 150 de la loi communale, prévu à cet effet » (Doc. | doen, met het daartoe voorziene artikel 150 van de Gemeentewet » |
parl., Parlement flamand, 2017-2018, n° 1353/1, p. 19). | (Parl. St., Vlaams Parlement, 2017-2018, nr. 1353/1, p. 19). |
B.9.3. Il va de soi que c'est au législateur décrétal qu'il appartient | B.9.3. Het komt vanzelfsprekend de decreetgever toe de bestaande |
wetgeving aan te passen aan de gewijzigde maatschappelijke | |
d'adapter la législation existante au contexte social actuel. Après | omstandigheden. Nadat hij vanaf 1 januari 2002 de bevoegdheid verwierf |
que l'article 6, § 1er, VIII, alinéa 1er, 1°, de la loi spéciale du 8 | om, op grond van artikel 6, § 1, VIII, eerste lid, 1°, van de |
août 1980 de réformes institutionnelles lui a conféré, à partir du 1er | bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, de |
janvier 2002, le pouvoir de régler le fonctionnement des institutions | werking van de provinciale en gemeentelijke instellingen te regelen, |
provinciales et communales, le législateur décrétal flamand a | |
explicitement repris le droit des habitants d'une commune d'agir au | heeft de Vlaamse decreetgever het vorderingsrecht van inwoners namens |
nom de celle-ci dans l'article 194 du décret communal du 15 juillet | de gemeente uitdrukkelijk overgenomen in artikel 194 van het |
2005. Il y a lieu d'en déduire que, dans le contexte administratif contemporain aussi, le législateur décrétal a fait sien le concept du droit des habitants d'une commune d'agir au nom de celle-ci. B.10.1. Dans le prolongement du motif précité, le Gouvernement flamand fait valoir en outre que le droit des habitants d'une commune d'agir au nom de celle-ci, notamment en combinaison avec l'action en cessation environnementale, est difficilement conciliable avec le fonctionnement normal de la démocratie locale. Il ne se justifierait pas qu'une décision de ne pas ester en justice, prise par un organe démocratique, puisse être contournée à l'initiative d'un habitant individuel. | Gemeentedecreet van 15 juli 2005. Daaruit moet worden afgeleid dat de decreetgever, ook in de hedendaagse bestuurlijke context, zich het vorderingsrecht van inwoners namens de gemeente heeft toegeëigend. B.10.1. In het verlengde van de voormelde reden, voert de Vlaamse Regering voorts aan dat het vorderingsrecht van inwoners namens de gemeente, met name in combinatie met de milieustakingsvordering, op gespannen voet staat met de normale werking van de plaatselijke democratie. Het zou niet verantwoord zijn dat een beslissing van een democratisch orgaan om niet in rechte op te treden, op initiatief van een individuele inwoner kan worden omzeild. |
B.10.2. Le motif invoqué ressort également des travaux préparatoires | B.10.2. De aangehaalde reden blijkt ook uit de parlementaire |
du décret attaqué : | voorbereiding van het bestreden decreet : |
« Une certaine jurisprudence a fait de l'article 194 du décret communal une arme contre la commune, ce que le législateur n'a pas voulu. Cette disposition signifierait en effet que les habitants peuvent également agir au nom de la commune contre la commune, notamment pour contester un projet expressément soutenu par le conseil communal et le collège. Cette situation est difficilement compatible avec le fonctionnement normal de la démocratie locale. En effet, il n'est pas logique et démocratiquement justifié qu'une décision de la commune, prise démocratiquement, ou le choix délibéré de ne pas agir soient ensuite soumis à un contrôle judiciaire sur la base d'une demande introduite, au nom de la commune elle-même, par (un ou plusieurs, mais néanmoins | « Bepaalde rechtspraak maakte van artikel 194 van het Gemeentedecreet een door de wetgever onbedoeld wapen tegen de gemeente. Het artikel zou immers betekenen dat inwoners ook namens de gemeente kunnen optreden tegen de gemeente, namelijk om een project dat uitdrukkelijk door de gemeenteraad en het college gesteund wordt, aan te vallen. Die situatie staat op gespannen voet met de normale werking van de plaatselijke democratie. Het is inderdaad weinig zinnig en democratisch verantwoord, dat een eerder democratisch tot stand gekomen beslissing van een gemeente, of de weloverwogen keuze om niet op te treden, vervolgens aan een rechterlijke controle wordt onderworpen op een verzoek dat daartoe, namens de gemeente zelf, wordt ingediend door (één of meer, maar niettemin een minderheid van) haar |
une minorité de) ses habitants » (ibid., p. 20). | inwoners » (ibid., p. 20). |
B.10.3. Ainsi qu'il a déjà été observé dans l'arrêt n° 60/2016, | B.10.3. Zoals in het arrest nr. 60/2016 reeds werd opgemerkt, is het |
l'inaction de la commune n'est pas nécessairement une conséquence | stilzitten van de gemeente niet noodzakelijkerwijs een gevolg van een |
d'une négligence ou d'une mauvaise volonté par rapport à la défense de | nalatigheid of onwilligheid om het gemeentelijk belang te behartigen, |
l'intérêt communal, mais peut traduire tout autant un choix mûrement | doch kan het evenzeer de uiting zijn van een weloverwogen keuze, omdat |
réfléchi parce que la commune juge qu'aucune illégalité n'a été | de gemeente van oordeel is dat geen onwettigheid is begaan en er dus |
commise et qu'il n'y a donc pas lieu d'introduire une action en | geen aanleiding is om een stakingsvordering in te stellen. |
cessation. Toutefois, le fait qu'un habitant ne partage pas cette vision ne porte | Aan die democratisch gelegitimeerde keuze wordt evenwel geen afbreuk |
pas atteinte à ce choix légitimé démocratiquement. L'action en droit | gedaan door een inwoner die een andere mening is toegedaan. Zijn |
de cet habitant, au nom de la commune, tend uniquement à soumettre au | optreden in rechte, namens de gemeente, beoogt slechts de wettigheid |
contrôle juridictionnel la légalité d'un acte contesté et consolide | van een betwiste handeling aan de rechterlijke toetsing te onderwerpen |
ainsi sa participation à l'Etat de droit démocratique. Le respect de | en bestendigt op die manier zijn participatie aan de democratische |
l'Etat de droit constitue une condition essentielle pour la protection | rechtsstaat. De eerbiediging van de rechtsstaat is een essentiële |
de tous les droits fondamentaux, parmi lesquels le droit à la | voorwaarde voor de bescherming van alle grondrechten, waaronder het |
protection d'un environnement sain. En outre, le juge déclarera | recht op de bescherming van een gezond leefmilieu. Bovendien zal de |
l'action ou le recours non fondé si aucune illégalité n'a été commise. | rechter de vordering of het beroep ongegrond verklaren indien geen |
onwettigheid werd begaan. | |
B.11.1. Le Gouvernement flamand fait valoir ensuite que l'habitant | B.11.1. Vervolgens voert de Vlaamse Regering aan dat de inwoner |
dispose entre-temps d'autres instruments juridiques afin de | inmiddels over andere juridische instrumenten beschikt, ter vrijwaring |
sauvegarder un droit subjectif, un intérêt personnel ou un intérêt | van een subjectief recht, een persoonlijk belang of een collectief |
collectif. | belang. |
B.11.2. Le motif invoqué ressort également des travaux préparatoires | B.11.2. De aangehaalde reden blijkt ook uit de parlementaire |
du décret attaqué : | voorbereiding van het bestreden decreet : |
« Il faut en outre tenir compte du fait que les habitants d'une | « Daarbij is er rekening mee te houden dat inwoners van een gemeente |
commune disposent actuellement de toute une série d'instruments | thans over een hele reeks aan juridische instrumenten beschikken, wat |
juridiques, pour assurer leur protection juridique contre une autorité | betreft hun rechtsbescherming tegen een in gebreke blijvende overheid |
défaillante (comme les possibilités de recours administratif et les | (zoals administratieve beroepsmogelijkheden en inspraakmogelijkheden), |
possibilités de participation), ou pour contester des décisions prises | of om op te komen tegen door de gemeentelijke overheid genomen |
par l'autorité communale, instruments qui n'existaient pas en 1836 | beslissingen, die in 1836 niet bestonden (zoals onder meer de in de |
(notamment la possibilité, qui a connu une forte évolution dans la | rechtspraktijk sterk geëvolueerde mogelijkheid om, ter vrijwaring van |
pratique juridique, de saisir un juge (des référés) afin de | subjectieve rechten, een (kortgeding)rechter te vatten met toepassing |
sauvegarder des droits subjectifs, par application de l'article 159 de | van artikel 159 van de Grondwet, of artikel 14, § 3, van de |
la Constitution ou de l'article 14, § 3, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat) » (ibid., p. 20). | Gecoördineerde Wetten op de Raad van State) » (ibid., p. 20). |
B.11.3. Un habitant qui justifie d'un droit subjectif ou d'un intérêt | B.11.3. Een inwoner die doet blijken van een subjectief recht of een |
personnel ne se trouve pas entravé, par la disposition abrogatoire | persoonlijk belang wordt door de bestreden opheffingsbepaling in zijn |
attaquée, dans sa possibilité d'agir en justice. | optreden in rechte niet gehinderd. |
Un habitant qui agit en justice sur la base de l'article 194 du décret | Een inwoner die op grond van artikel 194 van het Gemeentedecreet in |
communal du 15 juillet 2005 n'agit toutefois pas en son nom propre, | rechte optreedt, treedt evenwel niet op uit eigen naam, maar enkel uit |
mais uniquement au nom et en tant que représentant de la commune. | naam en als vertegenwoordiger van de gemeente. De vordering dient te |
L'action doit être fondée sur un droit de la commune et a pour but de | steunen op een recht van de gemeente en heeft tot doel een collectief |
défendre un intérêt collectif. Par conséquent, un habitant d'une | belang te verdedigen. Bijgevolg vermag een inwoner van een gemeente |
commune ne peut agir en justice au nom de celle-ci que pour autant que | slechts namens haar in rechte op te treden voor zover de gemeente in |
la commune en question soit elle-même recevable à agir. | kwestie zelf een ontvankelijke vordering kan instellen. |
B.11.4. Le Gouvernement flamand renvoie, en particulier, à la | B.11.4. De Vlaamse Regering verwijst in het bijzonder naar de |
possibilité pour les associations environnementales d'agir en justice | mogelijkheid voor milieuverenigingen om in rechte op te treden ter |
en vue de sauvegarder un intérêt collectif. | vrijwaring van een collectief belang. |
B.11.5. Le motif invoqué ressort également des travaux préparatoires | B.11.5. De aangehaalde reden blijkt ook uit de parlementaire |
du décret attaqué : | voorbereiding van het bestreden decreet : |
« En outre, il n'arrive que rarement, voire jamais, que l'habitant qui | « Dat de procederende inwoner geen belang heeft bij de veroordeling |
agit en justice n'ait aucun intérêt à la condamnation de la partie | van de tegenpartij, is bovendien zelden tot nooit het geval mocht dit |
adverse. A supposer que cela soit tout de même le cas, il faut savoir | wel het geval zijn dan is het zo dat op het moment dat de wetgever |
qu'au moment où le législateur décrétal a inscrit cette disposition | deze bepaling in het gemeentedecreet had ingeschreven de federale |
dans le décret communal, le législateur fédéral n'avait pas encore | wetgever nog geen ruime mogelijkheden had voorzien ten aanzien van |
prévu, pour les associations, de possibilités étendues pour leur | verenigingen om in functie van hun maatschappelijk doel |
permettre d'introduire des actions en fonction de leur objet social et | rechtsvorderingen in te stellen en uit hoofde van hun doel een belang |
pour leur reconnaître un intérêt du fait de leur objet social. Ainsi, | te veronderstellen. Zo beschikken milieubewegingen vandaag over een |
les associations environnementales disposent aujourd'hui d'un droit | autonoom recht om vorderingen in te stellen en beschikt de burger die |
autonome pour introduire des actions et le citoyen qui n'aurait aucun | over geen persoonlijk belang zou beschikken dus over een alternatief |
intérêt personnel dispose donc d'une autre solution, sans devoir - | en hoeft hij - om de rechtsbescherming die de grondwet inzake |
pour préserver la protection juridique en matière environnementale, | milieubescherming biedt te behouden - niet terug te vallen op een |
offerte par la Constitution - recourir à une procédure exceptionnelle | uitzonderlijke procedure die ooit in het gemeentedecreet is terecht |
apparue jadis dans le décret communal et lui permettant d'introduire | gekomen en waarbij aan een burger een vorderingsrecht namens de |
une action au nom de sa commune » (ibid., p. 47). | gemeenten werd toegekend » (ibid., p. 47). |
B.11.6. Certes, l'existence d'une autre possibilité pour soumettre la légalité d'un acte contesté au contrôle juridictionnel peut justifier qu'un autre accès au juge soit limité. Cependant, l'existence d'une autre voie d'accès au juge ne constitue pas un motif d'intérêt général pouvant justifier la réduction significative du degré de protection existant. Il en est d'autant plus ainsi lorsque cette autre voie est plus difficile d'accès, en ce qu'elle contraint les habitants de la commune à s'associer. B.12. Enfin, il appartient au juge de sanctionner un éventuel abus commis par les habitants. C'est à cette fin, du reste, que l'article | B.11.6. Het bestaan van een alternatieve mogelijkheid om de wettigheid van een betwiste handeling aan de rechterlijke toetsing te onderwerpen, kan weliswaar verantwoorden dat een andere toegang tot de rechter wordt beperkt. Het bestaan van een alternatieve toegang tot de rechter biedt evenwel geen reden van algemeen belang die de aanzienlijke vermindering van het bestaande beschermingsniveau kan verantwoorden. Dat geldt des te meer wanneer die alternatieve toegang een hogere drempel opwerpt doordat zij de inwoners van de gemeente ertoe noopt zich te verenigen. B.12. Het komt ten slotte aan de rechter toe om een eventueel misbruik |
194 du décret communal du 15 juillet 2005 requiert que l'habitant qui | begaan door de inwoners te bestraffen. Daartoe vereist artikel 194 van |
agit en justice au nom de la commune constitue une garantie pour | het Gemeentedecreet overigens dat de inwoner die namens de gemeente in |
supporter personnellement les frais de la procédure - ce qui inclut | rechte optreedt, een zekerheidstelling moet aanbieden om persoonlijk |
également l'indemnité de procédure - et pour répondre de la | de kosten van het geding - waartoe ook de rechtsplegingsvergoeding |
condamnation au paiement de dommages et intérêts ou de l'amende qui | behoort - te dragen en in te staan voor de veroordeling tot |
pourrait être prononcée pour procédure ou recours téméraire et | schadevergoeding of boete wegens tergend en roekeloos geding of hoger |
vexatoire. | beroep die kan worden uitgesproken. |
B.13. En abrogeant le droit d'action au nom de la commune, le | B.13. Door de opheffing van het vorderingsrecht namens de gemeente |
législateur décrétal a réduit significativement le degré de protection | heeft de decreetgever het beschermingsniveau dat werd geboden door de |
offert par la législation applicable, sans qu'existent pour ce faire | van toepassing zijnde wetgeving in aanzienlijke mate verminderd zonder |
des motifs d'intérêt général. | dat daarvoor redenen zijn die verband houden met het algemeen belang. |
Le deuxième moyen est fondé, en ce qu'il est pris d'une violation de | Het tweede middel is gegrond in zoverre het is afgeleid uit een |
l'article 23 de la Constitution. | schending van artikel 23 van de Grondwet. |
B.14. Le Gouvernement flamand demande à la Cour de limiter | B.14. De Vlaamse Regering verzoekt het Hof de vernietiging te beperken |
l'annulation au droit des habitants d'agir en justice pour sauvegarder | tot het vorderingsrecht van inwoners ter vrijwaring van het |
l'environnement. | leefmilieu. |
Contrairement à ce que soutient le Gouvernement flamand, l'obligation | |
de standstill est applicable en ce qui concerne non seulement le droit | In weerwil van wat zij betoogt, geldt de standstill-verplichting niet |
à la protection d'un environnement sain, mais aussi tous les autres | enkel ter bescherming van het recht op een gezond leefmilieu, maar van |
droits mentionnés dans l'article 23 de la Constitution. Il appartient | alle in artikel 23 van de Grondwet vermelde rechten. Het komt de |
au législateur décrétal, lorsqu'il souhaite limiter le droit d'action | |
des habitants, de tenir compte de cette disposition ainsi que des articles 10 et 11 de la Constitution. | decreetgever toe die bepaling alsook de artikelen 10 en 11 van de |
La demande du Gouvernement flamand ne peut être accueillie. | Grondwet in acht te nemen, wanneer hij het vorderingsrecht van |
inwoners wenst te beperken. | |
Het verzoek van de Vlaamse Regering kan niet worden ingewilligd. | |
B.15. Il résulte de ce qui précède que l'article 577, 50°, du décret | B.15. Uit hetgeen voorafgaat vloeit voort dat artikel 577, 50°, van |
het bestreden decreet dient te worden vernietigd in zoverre het | |
attaqué doit être annulé en ce qu'il abroge l'article 194 du décret | artikel 194 van het Gemeentedecreet opheft. De overige grieven kunnen |
communal du 15 juillet 2005. Les autres griefs ne sauraient donner | |
lieu à une annulation plus étendue. L'annulation de la disposition | niet tot een ruimere vernietiging leiden. Door de vernietiging van de |
attaquée a pour effet de faire renaître l'article 194 du décret | bestreden bepaling herleeft artikel 194 van het Gemeentedecreet. |
communal du 15 juillet 2005. | |
Ainsi que la Cour l'a déjà précisé dans son arrêt n° 9/2014, cette | Zoals het Hof reeds in zijn arrest nr. 9/2014 heeft gepreciseerd, |
disposition doit dès lors être interprétée en ce sens que les | dient die bepaling aldus te worden geïnterpreteerd dat de inwoners |
habitants peuvent encore agir en justice si la commune, après mise en | alsnog in rechte kunnen optreden indien de gemeente na de |
demeure, n'introduit qu'une action pro forma. Il revient au juge saisi | ingebrekestelling slechts een rechtsvordering pro forma instelt. Het |
de l'affaire de ne déclarer irrecevable l'action intentée par les | komt aan de rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt, toe de door |
habitants qu'après avoir constaté que l'action introduite par le | de inwoners ingestelde vordering pas onontvankelijk te verklaren nadat |
collège ou par le conseil communal est recevable et contient des | hij heeft vastgesteld dat de door het college of de gemeenteraad |
moyens pertinents ou après avoir constaté que le collège ou le conseil | ingestelde vordering ontvankelijk is en relevante middelen bevat of |
communal ne se sont pas abusivement désistés de l'instance ou n'ont | dat het college of de gemeenteraad niet abusievelijk afstand van |
pas conclu une transaction préjudiciable. | geding heeft gedaan noch een nadelige dading heeft gesloten. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
- annule l'article 577, 50°, du décret flamand du 22 décembre 2017 « | - vernietigt artikel 577, 50°, van het Vlaamse decreet van 22 december |
sur l'administration locale », en ce qu'il abroge l'article 194 du | 2017 « over het lokaal bestuur », in zoverre het artikel 194 van het |
décret communal du 15 juillet 2005; | Gemeentedecreet opheft; |
- rejette le recours pour le surplus. | - verwerpt het beroep voor het overige. |
Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue | Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, |
allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
1989 sur la Cour constitutionnelle, le 10 octobre 2019. | het Grondwettelijk Hof, op 10 oktober 2019. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
A. Alen | A. Alen |