Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 85/2019 du 28 mai 2019 Numéro du rôle : 6867 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 216bis, §§ 2 à 4, du Code d'instruction criminelle, posées par la Cour d'appel de Liège. La Cour con composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, J.-P. Moerman, P. Nihoul, T.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 85/2019 du 28 mai 2019 Numéro du rôle : 6867 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 216bis, §§ 2 à 4, du Code d'instruction criminelle, posées par la Cour d'appel de Liège. La Cour con composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, J.-P. Moerman, P. Nihoul, T.(...) Uittreksel uit arrest nr. 85/2019 van 28. mei 2019 Rolnummer 6867 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 216bis, §§ 2 tot 4, van het Wetboek van strafvordering, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwett samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. Lavrysen, J.-P. Moerman, P. (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 85/2019 du 28 mai 2019 Uittreksel uit arrest nr. 85/2019 van 28. mei 2019
Numéro du rôle : 6867 Rolnummer 6867
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 216bis,
§§ 2 à 4, du Code d'instruction criminelle, posées par la Cour d'appel In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 216bis, §§ 2 tot
4, van het Wetboek van strafvordering, gesteld door het Hof van Beroep
de Liège. te Luik.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L.
J.-P. Moerman, P. Nihoul, T. Giet et J. Moerman, assistée du greffier Lavrysen, J.-P. Moerman, P. Nihoul, T. Giet en J. Moerman, bijgestaan
P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. Daoût, door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par arrêt du 22 février 2018 en cause du ministère public et M. D.P. Bij arrest van 22 februari 2018 in zake het openbaar ministerie en M.
contre L.P. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la D.P. tegen L.P. en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het
Cour le 1er mars 2018, la Cour d'appel de Liège a posé les questions Hof is ingekomen op 1 maart 2018, heeft het Hof van Beroep te Luik de
préjudicielles suivantes : volgende prejudiciële vragen gesteld :
« L'article 216bis, § 4, du Code d'instruction criminelle interprété « Schendt artikel 216bis, § 4, van het Wetboek van strafvordering, zo
geïnterpreteerd dat het het debat met betrekking tot de
comme soustrayant à la compétence du juge répressif le débat portant burgerrechtelijke aansprakelijkheid, inzake de aspecten van de schade
sur la responsabilité civile, sous les aspects du dommage et du lien en van het oorzakelijk verband, onttrekt aan de bevoegdheid van de
causal, lorsqu'une partie civile est associée à une négociation strafrechter wanneer een burgerlijke partij is betrokken bij een
transactionnelle qui doit faire l'objet d'une homologation afin de schikkingsonderhandeling die het voorwerp moet uitmaken van een
faire constater l'extinction de l'action publique, viole-t-il les homologatie teneinde het verval van de strafvordering te laten
articles 10, 11 et 13 de la Constitution, combinés avec l'article 6 de vaststellen, de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, in samenhang
la Convention européenne des droits de l'homme, dès lors qu'en droit gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
commun de la procédure pénale, la partie civile dispose du choix mens, aangezien de burgerlijke partij, in het gemeen recht van de
d'obtenir la réparation de son dommage, s'il est pénal, devant le juge répressif ? strafrechtspleging, ervoor kan kiezen de vergoeding van haar schade,
S'il devait être répondu de manière affirmative à cette question, il zo die strafrechtelijk is, voor de strafrechter te verkrijgen ?
est encore demandé à la Cour constitutionnelle, si l'article 216bis, Indien die vraag bevestigend wordt beantwoord, dan wordt aan het
§§ 2 à 4, du Code d'instruction criminelle viole les articles 10, 11 Grondwettelijk Hof nog gevraagd of artikel 216bis, §§ 2 tot 4, van het
et 13 de la Constitution, envisagé pour ce dernier sous l'angle de la Wetboek van strafvordering de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet,
légalité et de la prévisibilité de la procédure pénale, combinés avec in het licht van de wettigheid en voorzienbaarheid van de
strafrechtspleging wat dat laatste betreft, in samenhang gelezen met
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en tant artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens,
qu'il conditionne l'homologation d'une transaction à l'ouverture d'un schendt in zoverre het de homologatie van een schikking afhankelijk
débat, mené devant le juge répressif, qui porte sur la responsabilité maakt van een debat, voor de strafrechter, met betrekking tot de
civile alors que la transaction n'équivaut pas à une reconnaissance de burgerrechtelijke aansprakelijkheid, terwijl de schikking niet
culpabilité et que le dommage devant les tribunaux correctionnels gelijkstaat met een schulderkenning en terwijl de schade voor de
doit, conformément au droit commun de la procédure applicable à tous correctionele rechtbanken, overeenkomstig het gemeen recht van de op
alle in leven zijnde beklaagden toepasselijke rechtspleging,
les prévenus en vie, être pénal ». strafrechtelijk moet zijn ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
1. Avant sa modification par l'article 9 de la loi du 18 mars 2018 1. Vóór de wijziging ervan bij artikel 9 van de wet van 18 maart 2018
modifiant diverses dispositions du droit pénal, de la procédure pénale houdende wijzigingen van diverse bepalingen van het strafrecht, de
et du droit judiciaire, l'article 216bis du Code d'instruction strafvordering en het gerechtelijk recht, bepaalde artikel 216bis van
criminelle disposait : het Wetboek van strafvordering :
« § 1er. Lorsque le procureur du Roi estime que le fait ne paraît pas « § 1. De procureur des Konings kan, indien hij meent dat een feit
niet van aard schijnt te zijn dat het gestraft moet worden met een
être de nature à devoir être puni d'un emprisonnement correctionnel hoofdstraf van meer dan twee jaar correctionele gevangenisstraf of een
principal de plus de deux ans ou d'une peine plus lourde, y compris la zwaardere straf, desgevallend met inbegrip van de verbeurdverklaring,
confiscation le cas échéant, et qu'il ne comporte pas d'atteinte grave en dat het geen zware aantasting inhoudt van de lichamelijke
à l'intégrité physique, il peut inviter l'auteur à verser une somme integriteit, de dader verzoeken een bepaalde geldsom te storten aan de
d'argent déterminée au Service public fédéral Finances. Federale Overheidsdienst Financiën.
Le procureur du Roi fixe les modalités et le délai de paiement et De procureur des Konings bepaalt op welke wijze en binnen welke
précise, dans l'espace et dans le temps, les faits pour lesquels il termijn de betaling geschiedt en de precieze feiten omschreven in tijd
propose le paiement. Ce délai est de quinze jours au moins et de trois en ruimte waarvoor hij de betaling voorstelt. Die termijn is ten
mois au plus. Le procureur du Roi peut prolonger ce délai quand des minste vijftien dagen en ten hoogste drie maanden. De procureur des
circonstances particulières le justifient, ou l'écourter si le suspect Konings kan deze termijn verlengen wanneer bijzondere omstandigheden
y consent. La proposition et la décision de prolongation interrompent la het wettigen of verkorten indien de verdachte hiermee instemt.
prescription de l'action publique. La somme visée à l'alinéa 1er ne peut être supérieure au maximum de l'amende prescrite par la loi, majorée des décimes additionnels et doit être proportionnelle à la gravité de l'infraction. [...] Lorsque l'infraction a donné lieu à des frais d'analyse ou d'expertise, la somme fixée pourra être augmentée du montant ou d'une partie du montant de ces frais; la partie de la somme versée pour couvrir ces frais sera attribuée à l'organisme ou à la personne qui les a exposés. Le procureur du Roi invite l'auteur de l'infraction passible ou susceptible de confiscation à abandonner, dans un délai qu'il fixe, les biens ou avantages patrimoniaux saisis ou, s'ils ne sont pas saisis, à les remettre à l'endroit qu'il fixe. Les paiements, abandon et remise effectués dans le délai indiqué éteignent l'action publique. Les préposés du Service public fédéral Finances informent le procureur du Roi du versement effectué. § 2. La faculté accordée au procureur du Roi au paragraphe 1er peut également être exercée lorsque le juge d'instruction est déjà chargé d'instruire ou lorsque le tribunal ou la cour est déjà saisi du fait, si le suspect, l'inculpé ou le prévenu manifeste sa volonté de réparer le dommage causé à autrui, pour autant qu'aucun jugement ou arrêt définitif n'ait été rendu au pénal. L'initiative peut aussi émaner du Het voorstel en de beslissing tot verlenging stuiten de verjaring van de strafvordering. De in het eerste lid bedoelde geldsom mag niet meer bedragen dan het maximum van de in de wet voorziene geldboete, verhoogd met de opdeciemen, en dient in verhouding te staan tot de zwaarte van het misdrijf. [...] Wanneer het misdrijf kosten van analyse of van deskundig onderzoek heeft veroorzaakt, kan de bepaalde som worden verhoogd met het bedrag van die kosten of met een gedeelte ervan; het gedeelte van de som dat gestort is om die kosten te dekken, wordt toegewezen aan de instelling waaraan of aan de persoon aan wie ze verschuldigd zijn. De procureur des Konings verzoekt de verdachte van het misdrijf waarop de verbeurdverklaring staat of kan staan, binnen een door hem bepaalde termijn afstand te doen van de in beslag genomen goederen of vermogensvoordelen, of indien de goederen of vermogensvoordelen niet in beslag genomen zijn, deze af te geven op de door hem bepaalde plaats. Betaling, afstand en afgifte doen de strafvordering vervallen, mits zij binnen de bepaalde termijn plaatshebben. De aangestelden van de Federale Overheidsdienst Financiën geven de procureur des Konings kennis van de verrichte storting. § 2. Het recht, in paragraaf 1 aan de procureur des Konings toegekend, kan ook worden uitgeoefend wanneer de onderzoeksrechter met een onderzoek is gelast of wanneer de zaak reeds bij de rechtbank of het hof aanhangig is gemaakt, indien de verdachte, de inverdenkinggestelde of de beklaagde zijn bereidheid te kennen geeft de aan een ander veroorzaakte schade te vergoeden, voor zover er nog geen eindvonnis of eindarrest is gewezen in strafzaken. Het initiatief kan ook uitgaan
procureur du Roi. van de procureur des Konings.
Le cas échéant, le procureur du Roi se fait communiquer le dossier In voorkomend geval laat de procureur des Konings zich het
répressif par le juge d'instruction, qui peut rendre un avis sur strafdossier in mededeling geworden door de onderzoeksrechter, die een
l'état d'avancement de l'instruction. advies kan geven over de stand van het onderzoek.
Soit à la demande du suspect, soit d'office, le procureur du Roi, s'il Hetzij op vraag van de verdachte, hetzij ambtshalve stelt de procureur
estime que le présent paragraphe peut être appliqué, informe le des Konings, indien hij van oordeel is dat toepassing kan gemaakt
suspect, la victime et leurs avocats qu'ils peuvent prendre worden van deze paragraaf, de verdachte, het slachtoffer en hun
connaissance du dossier répressif, pour autant qu'ils n'aient pas advocaten in kennis dat zij inzage in het strafdossier krijgen voor
encore pu le faire. zover zij dat nog niet hadden.
Le procureur du Roi fixe le jour, l'heure et le lieu de la convocation De procureur des Konings bepaalt dag, uur en plaats van de oproeping
du suspect, de l'inculpé ou du prévenu et de la victime et de leurs avocats, il explique son intention et il indique les faits, décrits dans le temps et dans l'espace, auxquels le paiement de la somme d'argent se rapportera. Il fixe le montant de la somme d'argent et des frais et indique les objets ou avantages patrimoniaux à abandonner ou à remettre, selon les modalités précisées au paragraphe 1er. Il fixe le délai dans lequel le suspect, l'inculpé ou le prévenu et la victime peuvent conclure un accord relatif à l'importance du dommage causé et à l'indemnisation. Si les parties susmentionnées sont parvenues à un accord, elles en avisent le procureur du Roi, qui actera l'accord dans un procès-verbal. Conformément au paragraphe 1er, l'action publique s'éteint dans le chef de l'auteur qui aura accepté et observé la transaction proposée par le procureur du Roi. Toutefois, la transaction ne porte pas atteinte à l'action publique contre les autres auteurs, coauteurs ou complices, ni aux actions des victimes à leur égard. Les personnes condamnées du chef de la même infraction sont solidairement tenues aux restitutions et aux dommages et intérêts et, sans préjudice de l'article 50, alinéa 3, du Code pénal, au paiement des frais de justice, même si l'auteur qui a accepté la transaction s'en est déjà libéré. Quand une transaction est exécutée dans une affaire pendante et que l'action publique n'a pas encore fait l'objet d'un jugement ou d'un arrêt passé en force de chose jugée, le procureur du Roi ou le procureur général près la cour d'appel ou la cour du travail, selon le cas, en avise officiellement sans délai le tribunal de police, le tribunal correctionnel et la cour d'appel saisis et, le cas échéant, la Cour de Cassation. Sur réquisition du procureur du Roi et après avoir vérifié s'il est van de verdachte, de inverdenkinggestelde of de beklaagde en het slachtoffer en hun advocaten, hij licht zijn voornemen toe en bepaalt op welke feiten omschreven in tijd en ruimte de betaling van de geldsom betrekking zal hebben. Hij bepaalt het bedrag van de geldsom, de kosten en de goederen of vermogensvoordelen waarvan afstand of afgifte dient gedaan te worden, overeenkomstig de in paragraaf 1 bepaalde wijze. Hij bepaalt de termijn binnen dewelke de verdachte, de inverdenkinggestelde of de beklaagde en het slachtoffer tot een akkoord kunnen komen in verband met de omvang van de schade en de regeling van de schadevergoeding. Indien bovenvermelde partijen tot een akkoord zijn gekomen, melden zij dat aan de procureur des Konings die het akkoord akteert in een proces-verbaal. In overeenstemming met paragraaf 1 vervalt de strafvordering tegen de dader die de door de procureur des Konings voorgestelde minnelijke schikking heeft aanvaard en nageleefd. De minnelijke schikking doet evenwel geen afbreuk aan de strafvordering tegen de overige daders, mededaders of medeplichtigen, noch aan de vorderingen van de slachtoffers tegen hen. De wegens hetzelfde misdrijf veroordeelde personen zijn hoofdelijk gehouden tot teruggave en schadevergoeding en, onverminderd artikel 50, derde lid, van het Strafwetboek, tot betaling van de gerechtskosten, ook al heeft de dader die een minnelijke schikking heeft aanvaard, hieraan reeds voldaan. Wanneer een minnelijke schikking is uitgevoerd in een zaak die aanhangig werd gemaakt en over de strafvordering nog geen vonnis of arrest werd uitgesproken dat in kracht van gewijsde is gegaan, geeft al naar het geval de procureur des Konings of de procureur-generaal bij het hof van beroep of het arbeidshof daarvan zonder verwijl officieel bericht aan de gevatte politierechtbank, correctionele rechtbank of hof van beroep en, in voorkomend geval, aan het Hof van Cassatie. Op vordering van de procureur des Konings en na te hebben nagegaan of
satisfait aux conditions d'application formelles du § 1er, alinéa 1er, voldaan is aan de formele toepassingsvoorwaarden van § 1, eerste lid,
si l'auteur a accepté et observé la transaction proposée, et si la of de dader de voorgestelde minnelijke schikking heeft aanvaard en
victime et l'administration fiscale ou sociale ont été dédommagées nageleefd, en het slachtoffer en de fiscale of sociale administratie
conformément au § 4 et au § 6, alinéa 2, le juge compétent constate werden vergoed overeenkomstig § 4 en § 6, tweede lid, stelt de
l'extinction de l'action publique dans le chef de l'auteur. bevoegde rechter het verval van de strafvordering vast ten aanzien van
S'il n'y a pas d'accord à acter par le procureur du Roi, les documents de dader. Indien de procureur des Konings geen akkoord kan akteren kunnen de
établis et les communications faites lors de la concertation ne documenten die werden opgemaakt en de mededelingen die werden gedaan
peuvent être utilisés à charge de l'auteur dans une procédure pénale, tijdens het overleg niet ten laste van de dader worden aangewend in
civile, administrative, arbitrale ou dans toute autre procédure visant een strafrechtelijke, burgerrechtelijke, administratieve, arbitrale of
à résoudre des conflits et ils ne sont pas admissibles comme preuve, enige andere procedure voor het oplossen van conflicten en zijn ze
même comme aveu extrajudiciaire. niet toelaatbaar als bewijs, zelfs niet als buitengerechtelijke bekentenis.
[...] [...]
§ 4. Le dommage éventuellement causé à autrui doit être entièrement § 4. De eventueel aan een ander veroorzaakte schade dient geheel
réparé avant que la transaction puisse être proposée. Toutefois, elle vergoed te zijn vooraleer de schikking kan worden voorgesteld. De
pourra aussi être proposée si l'auteur a reconnu par écrit, sa schikking kan evenwel ook worden voorgesteld op voorwaarde dat de
responsabilité civile pour le fait générateur du dommage, et produit dader in een geschrift zijn burgerlijke aansprakelijkheid voor het
la preuve de l'indemnisation de la fraction non contestée du dommage schadeverwekkende feit heeft erkend en hij het bewijs heeft geleverd
et des modalités de règlements de celui-ci. En tout état de cause, la van de vergoeding van het niet-betwiste gedeelte van de schade en de
victime pourra faire valoir ses droits devant le tribunal compétent. regeling ervan. In ieder geval kan het slachtoffer zijn rechten doen
Dans ce cas, le paiement de la somme d'argent par l'auteur constitue gelden voor de bevoegde rechtbank. In dat geval geldt de betaling van
une présomption irréfragable de sa faute. de geldsom door de dader als een onweerlegbaar vermoeden van fout.
[...] ». [...] ».
2. Il ressort des motifs de la décision de renvoi que la Cour est 2. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof
invitée à statuer sur la constitutionnalité de l'article 216bis, § 4, wordt verzocht zich uit te spreken over de grondwettigheid van artikel
du Code d'instruction criminelle, en ce que cette disposition 216bis, § 4, van het Wetboek van strafvordering, in zoverre die
priverait la partie civile du droit de demander au juge qui est invité bepaling de burgerlijke partij het recht zou ontzeggen om de rechter
à constater l'extinction de l'action publique en application de aan wie wordt gevraagd het verval van de strafvordering vast te
l'article 216bis, § 2, alinéa 10, du même Code qu'il statue sur stellen met toepassing van artikel 216bis, § 2, tiende lid, van
l'existence du dommage que la partie civile affirme avoir subi du fait hetzelfde Wetboek, te verzoeken zich uit te spreken over het bestaan
van de schade die de burgerlijke partij beweert te hebben geleden
d'infractions qui sont à l'origine de l'action publique, ainsi que sur wegens misdrijven die ten grondslag liggen aan de strafvordering,
le lien causal entre ce dommage et ces infractions. alsook over het oorzakelijk verband tussen die schade en die
3. M. D.P. a été invité à adresser un mémoire à la Cour dans le délai misdrijven. 3. Aan M. D.P. werd gevraagd aan het Hof een memorie te richten binnen
prévu par l'article 85, alinéa 1er, de la loi spéciale du 6 janvier de termijn bepaald in artikel 85, eerste lid, van de bijzondere wet
1989 sur la Cour constitutionnelle. van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof.
L'avocat qui défendait les intérêts de M. D.P. devant la Cour d'appel De advocaat die de belangen van M. D.P. verdedigde voor het Hof van
de Liège a fait savoir à la Cour que son client était décédé et que Beroep te Luik heeft het Hof erover ingelicht dat zijn cliënt was
lui-même n'était pas en mesure d'informer la Cour quant à l'existence overleden en dat hijzelf niet in staat was het Hof in te lichten over
d'une reprise d'instance par ses héritiers éventuels, et il n'apparaît het bestaan van een gedinghervatting door zijn eventuele erfgenamen,
pas qu'une reprise d'instance ait eu lieu. en het blijkt niet dat een gedinghervatting heeft plaatsgehad.
4. Puisque l'enjeu de la réponse à la question préjudicielle posée à 4. Daar de inzet van het antwoord op de prejudiciële vraag die in
titre principal ne porte que sur la compétence de la Cour d'appel de hoofdorde wordt gesteld, alleen betrekking heeft op de bevoegdheid van
het Hof van Beroep te Luik om kennis te nemen van de burgerlijke
Liège pour connaître de l'action civile introduite par M. D.P., il y a vordering die M. D.P. heeft ingesteld, dient de vraag te worden
lieu de renvoyer la question à cette juridiction, afin qu'elle puisse teruggezonden naar dat rechtscollege, opdat het kan oordelen of, gelet
apprécier si, compte tenu du décès de la partie civile, une réponse à op het overlijden van de burgerlijke partij, een antwoord op die vraag
cette question reste utile à la solution du litige pendant devant nuttig blijft voor de oplossing van het voor dat rechtscollege
elle. hangende geschil.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
renvoie l'affaire à la Cour d'appel de Liège. zendt de zaak terug naar het Hof van Beroep te Luik.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 28 mai 2019. op 28 mei 2019.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^