Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 80/2019 du 23 mai 2019 Numéro du rôle : 6957 En cause : le recours en annulation de l'article 52, 4°, du décret de la Région flamande du 8 décembre 2017 « modifiant diverses dispositions en matière d'aménagement du terri La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 80/2019 du 23 mai 2019 Numéro du rôle : 6957 En cause : le recours en annulation de l'article 52, 4°, du décret de la Région flamande du 8 décembre 2017 « modifiant diverses dispositions en matière d'aménagement du terri La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...) Uittreksel uit arrest nr. 80/2019 van 23 mei 2019 Rolnummer 6957 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 52, 4°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 8 december 2017 houdende wijziging van diverse bepalingen inzake ruimtelijke Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 80/2019 du 23 mai 2019 Uittreksel uit arrest nr. 80/2019 van 23 mei 2019
Numéro du rôle : 6957 Rolnummer 6957
En cause : le recours en annulation de l'article 52, 4°, du décret de In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 52, 4°, van het
la Région flamande du 8 décembre 2017 « modifiant diverses decreet van het Vlaamse Gewest van 8 december 2017 houdende wijziging
dispositions en matière d'aménagement du territoire, d'écologie, van diverse bepalingen inzake ruimtelijke ordening, milieu en
d'environnement et d'aménagement du territoire », introduit par l'ASBL omgeving, ingesteld door de VZW « Vlaamse Vereniging van
« Vlaamse Vereniging van Landmeters-Experten ». Landmeters-Experten ».
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey,
Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et M. Pâques, assistée du P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en M. Pâques, bijgestaan
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : A. Alen, wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 19 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 19 juni 2018
juin 2018 et parvenue au greffe le 20 juin 2018, l'ASBL « Vlaamse ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 20 juni
Vereniging van Landmeters-Experten », assistée et représentée par Me 2018, heeft de VZW « Vlaamse Vereniging van Landmeters-Experten »,
J. Geens et Me E. Hannequart, avocats au barreau d'Anvers, a introduit bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. J. Geens en Mr. E. Hannequart,
un recours en annulation de l'article 52, 4°, du décret de la Région advocaten bij de balie te Antwerpen, beroep tot vernietiging ingesteld
flamande du 8 décembre 2017 « modifiant diverses dispositions en van artikel 52, 4°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 8
matière d'aménagement du territoire, d'écologie, d'environnement et december 2017 houdende wijziging van diverse bepalingen inzake
d'aménagement du territoire [lire : en matière d'aménagement du ruimtelijke ordening, milieu en omgeving (bekendgemaakt in het
territoire, d'écologie et d'environnement] » (publié au Moniteur belge
du 20 décembre 2017, deuxième édition). Belgisch Staatsblad van 20 december 2017, tweede editie).
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à la disposition attaquée Ten aanzien van de bestreden bepaling
B.1.1. En vertu de l'article 4.2.15 du Code flamand de l'aménagement B.1.1. Krachtens artikel 4.2.15 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke
du territoire, tout lotissement est soumis à un permis Ordening (hierna : de VCRO) is het verkavelen van gronden onderworpen
d'environnement. La notion de « lotissement » est définie à l'article aan de omgevingsvergunningsplicht. Het begrip verkavelen wordt
4.1.1, 14°, du Code flamand de l'aménagement du territoire. L'article gedefinieerd in artikel 4.1.1, 14° van de VCRO. Artikel 52, 4°, van
52, 4°, du décret du 8 décembre 2017 « modifiant diverses dispositions het decreet van 8 december 2017 houdende wijziging van diverse
en matière d'aménagement du territoire, d'écologie, d'environnement et
d'aménagement du territoire [lire : en matière d'aménagement du bepalingen inzake ruimtelijke ordening, milieu en omgeving (hierna :
territoire, d'écologie et d'environnement] » (ci-après : le décret du
8 décembre 2017) modifie cette définition, de sorte qu'il n'est het decreet van 8 december 2017) wijzigt deze definitie, waardoor er
question d'un lotissement que si un terrain est volontairement scindé slechts sprake is van verkavelen indien een grond vrijwillig wordt
en deux ou plusieurs lots non bâtis, en vue de la vente d'au moins un verdeeld in twee of meer onbebouwde kavels om ten minste één van die
de ces lots ou de sa location pour une durée supérieure à neuf ans, kavels te verkopen of te verhuren voor méér dan negen jaar, om er een
d'y établir une emphytéose ou un droit de superficie ou de proposer recht van erfpacht of opstal op te vestigen, of om één van die
l'une de ces formes de cession, même sous condition suspensive, dans overdrachtsvormen aan te bieden, zelfs onder opschortende voorwaarde,
la perspective d'une construction d'habitations ou de l'édification de zulks met het oog op woningbouw of de oprichting van constructies.
constructions.
Diviser une parcelle en un lot non bâti et un lot bâti ne relève donc De verdeling van een grond waarbij één onbebouwde en één bebouwde
plus de la définition du « lotissement », ni de l'obligation de permis kavel ontstaat, valt bijgevolg niet langer onder de definitie van
qui y est attachée. L'article 4.1.1 du Code flamand de l'aménagement verkavelen, en de daaraan verbonden vergunningsplicht. Het aldus
du territoire ainsi modifié dispose : gewijzigde artikel 4.1.1 van de VCRO bepaalt :
« Pour l'application de ce titre, il convient d'entendre par : « Voor de toepassing van deze titel wordt verstaan onder :
[...] [...]
14° lotir : partager un terrain sur base volontaire en deux ou 14° verkavelen : een grond vrijwillig verdelen in twee of meer
plusieurs lots non bâtis afin de procéder à la vente d'au moins un de onbebouwde kavels om ten minste één van deze kavels te verkopen of te
ces lots ou à sa location pour une durée supérieure à neuf ans, d'y verhuren voor méér dan negen jaar, om er een recht van erfpacht of
établir une emphytéose ou un droit de superficie ou de proposer l'une opstal op te vestigen, of om één van deze overdrachtsvormen aan te
de ces formes de cession, même sous condition suspensive, en vue de la bieden, zelfs onder opschortende voorwaarde, zulks met het oog op
construction d'habitations ou de l'édification de constructions; woningbouw of de oprichting van constructies;
[...] ». [...] ».
B.1.2. Les travaux préparatoires font apparaître que, par la B.1.2. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de decreetgever
disposition attaquée, le législateur décrétal a entendu diminuer la met de bestreden bepaling ernaar streefde de administratieve last te
charge administrative des propriétaires d'une habitation se trouvant verminderen voor eigenaars die beschikken over een woning op een groot
sur une grande parcelle qui souhaitent scinder une partie de cette
parcelle afin de la vendre en vue de la construction d'une seule perceel en die een deel van dat perceel willen afsplitsen om te
habitation : verkopen voor de bouw van één woning :
« Cette charge administrative semble excessive par rapport à la « Deze administratieve last lijkt overdreven in verhouding tot de
sécurité qu'offre un permis de lotir/permis d'environnement pour le zekerheid die een verkavelingsvergunning/omgevingsvergunning voor het
lotissement de terrains. Une sécurité analogue peut par exemple être verkavelen van gronden biedt. Een gelijkaardige zekerheid kan
offerte par la demande d'une attestation urbanistique avant de bijvoorbeeld geboden worden door een stedenbouwkundig attest aan te
procéder à la division. vragen alvorens tot splitsing over te gaan.
C'est pourquoi, à l'avenir, l'obligation de lotir ne sera imposée que Daarom leggen we in de toekomst alleen de verkavelingsplicht op als er
lorsque la parcelle est divisée en deux lots non bâtis (même si un verdeeld wordt waarbij er twee onbebouwde kavels ontstaan (ook al
seul de ces lots est vendu) » (Doc. parl., Parlement flamand, wordt slechts één van deze kavels verkocht) » (Parl. St., Vlaams
2016-2017, n° 1149/1, p. 87). Parlement, 2016-2017, nr. 1149/1, p. 87).
Quant à la recevabilité Ten aanzien van de ontvankelijkheid
B.2.1. Le Gouvernement flamand conteste l'intérêt de la partie B.2.1. De Vlaamse Regering betwist het belang van de verzoekende
requérante. partij.
B.2.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme attaquée. Lorsqu'une association sans but lucratif qui n'invoque pas son intérêt personnel agit devant la Cour, il est requis que son but statutaire soit d'une nature particulière et, dès lors, distinct de l'intérêt général; qu'elle défende un intérêt collectif; que la norme attaquée soit susceptible d'affecter son but; qu'il n'apparaisse pas, enfin, que ce but n'est pas ou n'est plus réellement poursuivi. B.2.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. Wanneer een vereniging zonder winstoogmerk die niet haar persoonlijk belang aanvoert, voor het Hof optreedt, is vereist dat haar statutair doel van bijzondere aard is en, derhalve, onderscheiden van het algemeen belang; dat zij een collectief belang verdedigt; dat haar doel door de bestreden norm kan worden geraakt; dat ten slotte niet blijkt dat dit doel niet of niet meer werkelijk wordt nagestreefd.
B.2.3. Il ressort de l'article 4 des statuts de la partie requérante B.2.3. Uit artikel 4 van de statuten van de verzoekende partij blijkt
qu'elle poursuit notamment la défense de l'exercice de la profession dat zij onder andere de verdediging van de uitoefening van het beroep
de géomètre-expert. La disposition attaquée limite le nombre de cas van landmeter-expert nastreeft. De bestreden bepaling beperkt het
dans lesquels un « permis d'environnement pour lotir » est obligatoire aantal gevallen waarin een « omgevingsvergunning voor het verkavelen
et peut par conséquent affecter directement et défavorablement van gronden » verplicht is, en kan bijgevolg rechtstreeks en ongunstig
l'exercice de la profession de géomètre-expert, ceux-ci étant souvent raken aan de uitoefening van het beroep van landmeter-experts, die
associés à la préparation d'une demande d'un tel permis. vaak betrokken zijn bij de voorbereiding van een dergelijke
vergunningsaanvraag.
B.2.4. L'exception est rejetée. B.2.4. De exceptie wordt verworpen.
Quant au fond Ten gronde
B.3.1. Le second moyen, en sa première branche, est pris de la B.3.1. Het eerste onderdeel van het tweede middel is afgeleid uit de
violation, par la disposition attaquée, de l'article 23, alinéa 3, 4°, schending, door de bestreden bepaling, van artikel 23, derde lid, 4°,
de la Constitution, en ce que la disposition attaquée, en supprimant van de Grondwet, doordat de bestreden bepaling, door de opheffing van
l'obligation de demander un « permis d'environnement pour le de verplichting een « omgevingsvergunning voor het verkavelen van
lotissement de terrains » lorsque seul un lot non bâti est divisé afin gronden » aan te vragen wanneer slechts één onbebouwde kavel wordt
de procéder à la vente d'au moins un de ces lots ou à sa location pour afgesplitst om ten minste één van die kavels te verkopen of te
une durée supérieure à neuf ans, d'y établir une emphytéose ou un verhuren voor méér dan negen jaar, om er een recht van erfpacht of
droit de superficie ou de proposer l'une de ces formes de cession, opstal op te vestigen, of om één van die overdrachtsvormen aan te
abaisse considérablement le degré de protection de l'environnement bieden, het beschermingsniveau van het gezond leefmilieu aanzienlijk
sain, sans que des motifs tenant à l'intérêt général le justifient. vermindert, zonder dat daarvoor redenen zijn die verband houden met
het algemeen belang.
B.3.2. L'article 23, alinéa 1er, alinéa 2 et alinéa 3, 4°, de la B.3.2. Artikel 23, eerste lid, tweede lid en derde lid, 4°, van de
Constitution dispose : Grondwet bepaalt :
« Chacun a le droit de mener une vie conforme à la dignité humaine. « Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden.
A cette fin, la loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 Daartoe waarborgen de wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde
garantissent, en tenant compte des obligations correspondantes, les regel, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de
droits économiques, sociaux et culturels, et déterminent les economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden
conditions de leur exercice. voor de uitoefening bepalen.
Ces droits comprennent notamment : Die rechten omvatten inzonderheid :
[...] [...]
4° le droit à la protection d'un environnement sain ». 4° het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu ».
Cette disposition contient une obligation de standstill qui interdit Die bepaling bevat een standstill-verplichting die de bevoegde
au législateur compétent de réduire significativement le degré de wetgever verbiedt het door de toepasselijke wetgeving geboden
protection offert par la législation applicable, sans qu'existent pour beschermingsniveau aanzienlijk te verminderen zonder dat daartoe
ce faire des motifs d'intérêt général. redenen van algemeen belang bestaan.
B.3.3. Toute mesure en matière d'urbanisme et d'aménagement du B.3.3. Niet elke maatregel inzake stedenbouw en ruimtelijke ordening
territoire n'a pas ipso facto une incidence sur le droit à la heeft ipso facto een weerslag op het recht op een gezond leefmilieu in
protection d'un environnement sain, au sens de l'article 23, alinéa 3, de zin van artikel 23, derde lid, 4°, van de Grondwet. Te dezen kan
4°, de la Constitution. En l'espèce, il peut toutefois être admis que evenwel worden aangenomen dat de in het geding zijnde bepaling, die
la disposition en cause, qui porte sur la réalisation de lotissements betrekking heeft op de realisatie van verkavelingen die belangrijke
qui pourraient avoir des implications importantes pour les riverains implicaties zouden kunnen hebben voor de omwonenden en voor de
et pour l'espace public, a une portée qui entre au moins partiellement openbare ruimte, een draagwijdte heeft die toch minstens ten dele
dans le champ d'application de l'article 23, alinéa 3, 4°, de la binnen het toepassingsgebied van artikel 23, derde lid, 4°, van de
Constitution. Grondwet valt.
B.3.4. En matière du droit de l'environnement, l'intérêt d'un permis B.3.4. Inzake omgevingsrecht is een voorafgaande vergunning doorgaans
préalable est, de façon générale, essentiel, afin que la personne van essentieel belang, opdat de vergunningsplichtige en het betrokken
tenue de détenir une autorisation et le public concerné bénéficient du publiek de dienst kan genieten die een gespecialiseerde overheid kan
service qu'une administration spécialisée peut offrir en appréciant bieden door hun situatie in concreto te beoordelen en opdat door de
concrètement leur situation et afin que le juge puisse examiner si rechter kan worden onderzocht of de administratie geen kennelijke
l'administration n'a pas commis d'erreur manifeste d'appréciation en
estimant que la demande de permis est ou non conforme aux objectifs beoordelingsfout heeft gemaakt door van mening te zijn dat de
poursuivis par le Code flamand de l'aménagement du territoire et par vergunningsaanvraag al dan niet in overeenstemming is met de
le décret du 5 avril 1995 contenant des dispositions générales concernant la politique de l'environnement. B.3.5. Une enquête publique, au cours de laquelle le public concerné a la possibilité de faire connaître ses points de vue, observations ou objections, est en outre toujours requise dans le cadre de la procédure d'autorisation ordinaire (article 23 du décret du 25 avril 2014 relatif au permis d'environnement). L'enquête publique donne au public concerné une possibilité de participation qui offre une garantie pour la sauvegarde du droit à la protection d'un environnement sain et à un bon aménagement du territoire (article 23, alinéa 3, 4°, de la Constitution). Par ailleurs, le demandeur du permis et les membres du public concernés peuvent introduire un recours administratif et ils ont, en tant qu'auteurs d'un recours, le droit d'être entendus. B.3.6. Le « permis d'environnement pour le lotissement de terrains » en particulier n'est en outre pas seulement créateur de droits et d'obligations pour les acquéreurs des biens lotis : il revêt aussi un caractère réglementaire. Il a de ce point de vue une valeur équivalente à celle d'un plan d'exécution spatial en ce qu'il a pour fonction non seulement de protéger les acquéreurs et les communes, mais aussi de sauvegarder l'intérêt général par un bon aménagement du territoire. B.3.7. La disposition attaquée a pour conséquence qu'il n'est plus obligatoire d'obtenir un « permis d'environnement pour le lotissement de terrains » pour diviser une parcelle en un lot bâti et un lot non bâti. Il est ainsi possible de contourner, sans limitation quant à la superficie des parcelles ou à leur nombre, l'obligation d'autorisation et toutes les garanties qui en découlent pour l'environnement et le bon aménagement du territoire, en divisant artificiellement, en plusieurs phases, ce qui constitue en réalité un grand lotissement. B.3.8. Par conséquent, les riverains de telles parcelles sont confrontés à un recul significatif du degré de protection offert par l'ancienne législation, qui ne peut être justifié par l'objectif de simplification administrative qui fonde la disposition attaquée, tel qu'il est mentionné en B.1.2. Le second moyen, en sa première branche, est fondé. B.3.9. Les autres griefs ne pouvant conduire à une annulation plus ample, il n'y a pas lieu de les examiner. Par ces motifs, la Cour annule l'article 52, 4°, du décret de la Région flamande du 8 décembre 2017 « modifiant diverses dispositions en matière d'aménagement du territoire, d'écologie, d'environnement et d'aménagement du territoire ». Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 23 mai 2019. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président, doelstellingen van de VCRO en het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid. B.3.5. Een openbaar onderzoek, waarbij het betrokken publiek de kans heeft zijn standpunten, opmerkingen en bezwaren kenbaar te maken, is bovendien steeds vereist in het kader van de gewone vergunningsprocedure (artikel 23 van het decreet van 25 april 2014 betreffende de omgevingsvergunning). Het openbaar onderzoek biedt aan het betrokken publiek een mogelijkheid tot inspraak, die een waarborg biedt voor de vrijwaring van het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu en een goede ruimtelijke ordening (artikel 23, derde lid, 4°, van de Grondwet). Daarnaast kunnen de aanvrager van de vergunning en de leden van het betrokken publiek administratief beroep instellen en hebben zij als beroepsindieners het recht om gehoord te worden. B.3.6. De « omgevingsvergunning voor het verkavelen van gronden » in het bijzonder roept bovendien niet alleen rechten en verplichtingen in het leven voor de kopers van verkavelde goederen : zij heeft ook een verordenend karakter. Zij heeft in dat opzicht een waarde die vergelijkbaar is met die van een ruimtelijk uitvoeringsplan doordat haar functie niet alleen erin bestaat de kopers en de gemeenten te beschermen, maar ook het algemeen belang te vrijwaren door een goede ruimtelijke ordening. B.3.7. De bestreden bepaling heeft tot gevolg dat een « omgevingsvergunning voor het verkavelen van gronden » niet langer verplicht is voor de opsplitsing van een perceel in één bebouwde en één onbebouwde kavel. Hierdoor wordt het mogelijk om, zonder beperking qua omvang van de percelen of het aantal ervan, de vergunningsplicht en al de daaruit volgende waarborgen voor het leefmilieu en de goede ruimtelijke ordening, te vermijden door wat in werkelijkheid een grote verkaveling is, op kunstmatige wijze te faseren. B.3.8. Bijgevolg worden de omwonenden van dergelijke percelen geconfronteerd met een aanzienlijke achteruitgang van het door de vroegere wetgeving geboden beschermingsniveau, die niet kan worden verantwoord door de aan de bestreden bepaling ten grondslag liggende doelstelling van administratieve vereenvoudiging, zoals vermeld in B.1.2. Het tweede middel, in zijn eerste onderdeel, is gegrond. B.3.9. Daar de overige grieven niet tot een ruimere vernietiging kunnen leiden, dienen ze niet te worden onderzocht. Om die redenen, het Hof vernietigt artikel 52, 4°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 8 december 2017 houdende wijziging van diverse bepalingen inzake ruimtelijke ordening, milieu en omgeving. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 23 mei 2019. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter,
A. Alen A. Alen
^