Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 9/2019 du 23 janvier 2019 Numéro du rôle : 6761 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 119, § 2, 121, § 1 er et 125, § 2, de la loi du 26 juin 1992 portant des dispositions so La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. Snapp(...)"
Extrait de l'arrêt n° 9/2019 du 23 janvier 2019 Numéro du rôle : 6761 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 119, § 2, 121, § 1 er et 125, § 2, de la loi du 26 juin 1992 portant des dispositions so La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. Snapp(...) Uittreksel uit arrest nr. 9/2019 van 23 januari 2019 Rolnummer 6761 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 119, § 2, 121, § 1, en 125, § 2, van de wet van 26 juni 1992 houdende sociale en diverse bepalingen, g Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters J.-P(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 9/2019 du 23 janvier 2019 Uittreksel uit arrest nr. 9/2019 van 23 januari 2019
Numéro du rôle : 6761 Rolnummer 6761
En cause : la question préjudicielle relative aux articles 119, § 2, In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 119, § 2,
121, § 1er et 125, § 2, de la loi du 26 juin 1992 portant des 121, § 1, en 125, § 2, van de wet van 26 juni 1992 houdende sociale en
dispositions sociales et diverses, posée par le Tribunal de première diverse bepalingen, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste
instance francophone de Bruxelles. aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters
Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen et M. Pâques, assistée J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen en M. Pâques,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 20 octobre 2017 en cause de L.D. contre le Service Bij vonnis van 20 oktober 2017 in zake L.D. tegen de Federale
fédéral des Pensions, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Pensioendienst, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
Cour le 2 novembre 2017, le Tribunal de première instance francophone ingekomen op 2 november 2017, heeft de Franstalige Rechtbank van
de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« Les articles 119, § 2, 121, § 1er, et 125, § 2, de la loi du 26 juin « Schenden de artikelen 119, § 2, 121, § 1, en 125, § 2, van de wet
1992 portant des dispositions sociales et diverses violent-ils les van 26 juni 1992 houdende sociale en diverse bepalingen de artikelen
articles 10 et 11 de la Constitution en ce que le retraité séparé de 10 en 11 van de Grondwet in zoverre de gepensioneerde die van tafel en
bed is gescheiden (toegestaan bij gerechtelijke beslissing), wordt
corps (autorisé par décision judiciaire) est considéré comme un ' beschouwd als een ' gehuwde gepensioneerde ' van wie een deel van de
retraité marié ' qui se voit déduire du supplément minimum garanti une inkomsten van zijn echtgenoot wordt afgetrokken van het supplement
partie des revenus de son conjoint, alors que le retraité séparé de gewaarborgd minimum, terwijl de van tafel en bed gescheiden
corps et de biens est considéré comme un ' retraité isolé ', qui ne se gepensioneerde wordt beschouwd als een ' alleenstaande gepensioneerde
voit donc pas déduire du supplément minimum garanti une partie des ', van wie een deel van de inkomsten van zijn echtgenoot dus niet
revenus de son conjoint ? ». wordt afgetrokken van het supplement gewaarborgd minimum ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur les articles 119, § 2, 121, § B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de artikelen 119, § 2,
1er, et 125, § 2, de la loi du 26 juin 1992 portant des dispositions 121, § 1, en 125, § 2, van de wet van 26 juni 1992 houdende sociale en
sociales et diverses (ci-après : la loi du 26 juin 1992), qui disposent : diverse bepalingen (hierna : de wet van 26 juni 1992), die bepalen :
«

Art. 119.[...]

«

Art. 119.[...]

§ 2. Par ' retraité isolé ', il faut entendre le pensionné masculin ou § 2. Onder ' alleenstaande gepensioneerde ' moet worden verstaan de
féminin qui est célibataire, veuf, divorcé ou séparé de corps et de ongehuwde, de uit de echt gescheiden of de van tafel en bed gescheiden
gepensioneerde van het mannelijk of vrouwelijk geslacht, evenals de
biens. gepensioneerde die weduwnaar of weduwe is.
[...] [...]

Art. 121.§ 1. Pour les personnes mises à la retraite pour cause

Art. 121.§ 1. Voor de personen gepensioneerd wegens lichamelijke

d'inaptitude physique ou mises à la retraite d'office conformément à ongeschiktheid, of ambtshalve gepensioneerd overeenkomstig artikel 83
l'article 83 de la loi du 5 août 1978 précitée, le montant minimum van voormelde wet van 5 augustus 1978, wordt het gewaarborgd
garanti est fixé : minimumbedrag vastgesteld op :
1° pour un retraité isolé, à 50 p.c. du traitement moyen des cinq 1° 50 pct. van de gemiddelde wedde van de laatste vijf jaar van de
dernières années de la carrière à l'exclusion des éléments de la loopbaan met uitsluiting van de elementen van de bezoldiging die niet
rémunération qui ne sont pas pris en compte pour le calcul de la in aanmerking worden genomen voor de berekening van het rustpensioen,
pension de retraite; voor een alleenstaande gepensioneerde;
2° pour un retraité marié, à 62,5 p.c. de ce traitement moyen. 2° 62,5 pct. van deze gemiddelde wedde voor een gehuwde gepensioneerde.
[...] [...]

Art. 125.[...]

Art. 125.[...]

§ 2. S'il s'agit d'un retraité marié, sont en outre déduits du § 2. Wanneer het gaat om een gehuwde gepensioneerde, worden eveneens
supplément : van het supplement afgetrokken :
1° les revenus que procure à son conjoint l'exercice d'une activité 1° de aan zijn echtgenoot door de uitoefening van een
professionnelle; beroepsactiviteit toekomende inkomsten;
2° les avantages énumérés ci-après dont bénéficie son conjoint : 2° de hierna opgesomde voordelen die zijn echtgenoot geniet :
a) les pensions ou rentes de retraite ou de survie ou les avantages en a) rustpensioenen of ouderdomsrenten, respectievelijk
tenant lieu, à charge d'un régime de pension établi en vertu d'une législation belge ou étrangère; b) les indemnités d'incapacité primaire, les indemnités d'invalidité ou les allocations de chômage accordées en vertu de la législation belge ou les avantages de même nature accordés en vertu d'une législation étrangère; c) les rentes, indemnités ou allocations octroyées en vertu d'une législation belge ou étrangère en réparation de dommages résultant d'un accident du travail, d'un accident survenu sur le chemin du travail ou d'une maladie professionnelle; overlevingspensioenen of -renten, of als zodanig geldende voordelen ten laste van een pensioenregeling vastgesteld krachtens een Belgische of buitenlandse wetgeving; b) primaire ongeschiktheidsuitkeringen, invaliditeitsuitkeringen of werkloosheidsvergoedingen toegekend krachtens de Belgische wetgeving of voordelen van dezelfde aard toegekend krachtens een buitenlandse wetgeving; c) renten, vergoedingen of toelagen toegekend krachtens een Belgische of buitenlandse wetgeving tot herstel van de schade voortvloeiend uit een arbeidsongeval, een ongeval op de weg naar of van het werk of een beroepsziekte;
d) les pensions de réparation du temps de paix. d) vergoedingspensioenen van vredestijd.
[...] ». [...] ».
B.2. Le titre V de la loi du 26 juin 1992 prévoit des mesures B.2. Titel V van de wet van 26 juni 1992 voorziet in maatregelen
relatives aux pensions du secteur public. L'article 121 de ladite loi betreffende de pensioenen in de overheidssector. Artikel 121 van de
établit le montant minimum garanti de pension pour les personnes mises voormelde wet stelt het gewaarborgde minimumpensioenbedrag vast voor
à la retraite en raison de leur inaptitude physique ou mises à la de personen die op rust zijn gesteld wegens hun lichamelijke
retraite d'office. Les montants diffèrent selon que le retraité est ongeschiktheid of die ambtshalve op rust zijn gesteld. De bedragen
isolé ou marié. verschillen naargelang de gepensioneerde alleenstaand is of gehuwd.
Comme il ressort de l'article 119, § 2, de la loi du 26 juin 1992, le Zoals blijkt uit artikel 119, § 2, van de wet van 26 juni 1992, is een
« retraité isolé » est le pensionné qui est « célibataire, veuf, « alleenstaande gepensioneerde » de ongehuwde, de uit de echt
divorcé ou séparé de corps et de biens ». La même disposition définit, gescheiden of de van tafel en bed gescheiden gepensioneerde, alsook de
gepensioneerde die weduwnaar of weduwe is. Dezelfde bepaling
en son paragraphe 3, le « supplément » de pension comme le montant qui definieert, in paragraaf 3 ervan, het pensioensupplement als het
est ajouté au taux nominal de la pension pour atteindre le montant bedrag dat bij het nominale pensioenbedrag wordt gevoegd om het
minimum garanti, ce dernier étant le montant minimum de pension auquel gewaarborgde minimumbedrag, zijnde het minimumpensioenbedrag waarop
une personne peut prétendre. iemand aanspraak kan maken, te bereiken.
Les articles 123 à 125 de la loi du 26 juin 1992 règlent le cumul De artikelen 123 tot 125 van de wet van 26 juni 1992 regelen de
entre le supplément de pension découlant de l'application des articles
120 et 121 de la même loi et les revenus professionnels ou de cumulatie tussen het uit de toepassing van de artikelen 120 en 121 van
dezelfde wet voortvloeiende pensioensupplement en de beroeps- of
remplacement. L'article 125, § 2, de la loi du 26 juin 1992 déduit de vervangingsinkomsten. Bij artikel 125, § 2, van de wet van 26 juni
ce supplément une partie des revenus et avantages dont bénéficie le 1992 wordt een deel van de inkomsten en voordelen die de echtgenoot
van een gehuwde gepensioneerde geniet, afgetrokken van dat supplement.
conjoint d'un retraité marié. B.3.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid,
B.3.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité des articles 119, § met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de artikelen 119, § 2,
2, 121, § 1er, et 125, § 2, de la loi du 26 juin 1992 avec les 121, § 1, en 125, § 2, van de wet van 26 juni 1992 « in zoverre de
articles 10 et 11 de la Constitution, « en ce que le retraité séparé gepensioneerde die van tafel en bed is gescheiden (toegestaan bij
de corps (autorisé par décision judiciaire) est considéré comme un ' gerechtelijke beslissing), wordt beschouwd als een ' gehuwde
retraité marié ' qui se voit déduire du supplément minimum garanti une gepensioneerde ' van wie een deel van de inkomsten van zijn echtgenoot
partie des revenus de son conjoint, alors que le retraité séparé de wordt afgetrokken van het supplement gewaarborgd minimum, terwijl de
van tafel en bed gescheiden gepensioneerde wordt beschouwd als een '
corps et de biens est considéré comme un ' retraité isolé ', qui ne se alleenstaande gepensioneerde ', van wie een deel van de inkomsten van
voit donc pas déduire du supplément minimum garanti une partie des zijn echtgenoot dus niet wordt afgetrokken van het supplement
revenus de son conjoint ». gewaarborgd minimum ».
B.3.2. La question préjudicielle invite la Cour à se prononcer sur la B.3.2. Met de prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht zich uit te
différence de traitement, en ce qui concerne la déduction d'une partie spreken over het verschil in behandeling, met betrekking tot de aftrek
des revenus du conjoint du supplément « minimum garanti », entre, van een deel van de inkomsten van de echtgenoot van het gewaarborgde
minimumsupplement, tussen, enerzijds, de gepensioneerden die bij
d'une part, les retraités autorisés par décision judiciaire à résider gerechtelijke beslissing ertoe zijn gemachtigd gescheiden van hun
séparément de leur conjoint, et, d'autre part, les retraités séparés echtgenoot een verblijfplaats te betrekken, en, anderzijds, de van
de corps et de biens : les premiers, qui ne sont pas inclus dans la tafel en bed gescheiden gepensioneerden : de eerstgenoemden, die niet
définition du « retraité isolé », voient une partie des revenus de in de definitie van « alleenstaande gepensioneerde » zijn opgenomen,
leur conjoint déduite de leur supplément « minimum garanti », alors zien een deel van de inkomsten van hun echtgenoot afgetrokken van het
que les personnes séparées de corps et de biens sont considérées comme gewaarborgde minimumsupplement, terwijl de van tafel en bed gescheiden
des « retraités isolés », sans que les revenus de leur conjoint personen als « alleenstaande gepensioneerden » worden beschouwd,
puissent être déduits de leur supplément « minimum garanti ». zonder dat de inkomsten van hun echtgenoot van hun gewaarborgde
minimumsupplement kunnen worden afgetrokken.
B.4. La séparation de corps et de biens est régie par les articles 308 B.4. De scheiding van tafel en bed wordt geregeld bij de artikelen 308
et suivants du Code civil, et par l'article 1305 du Code judiciaire. en volgende van het Burgerlijk Wetboek, en bij artikel 1305 van het
Gerechtelijk Wetboek.
En vertu de l'article 311 du Code civil, la séparation de corps Krachtens artikel 311 van het Burgerlijk Wetboek heeft de scheiding
emportera toujours la séparation de biens. van tafel en bed altijd de scheiding van goederen tot gevolg.
Par l'effet de la séparation de corps, le devoir de cohabitation entre Ingevolge de scheiding van tafel en bed wordt de verplichting tot
époux cesse de manière indéfinie. samenwoning tussen echtgenoten voor onbepaalde tijd beëindigd.
B.5. Il ressort des faits de la cause et de la motivation de la B.5. Uit de feiten van de zaak en uit de motivering van de
décision de renvoi que la question préjudicielle concerne une personne verwijzingsbeslissing blijkt dat de prejudiciële vraag betrekking
heeft op een persoon die wegens lichamelijke ongeschiktheid op rust is
qui a été mise à la retraite pour cause d'inaptitude physique. Le 27 gesteld. Die gepensioneerde en zijn echtgenote werden op 27 september
septembre 2012, le juge de paix statuant par voie de mesures urgentes 2012 door de vrederechter die uitspraak deed bij wege van dringende
et provisoires, valables jusqu'au 30 avril 2013, a autorisé ce voorlopige maatregelen, geldig tot 30 april 2013, ertoe gemachtigd een
retraité et son épouse à résider séparément. afzonderlijke verblijfplaats te betrekken.
La Cour limite son examen à cette situation. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die situatie.
B.6.1. La décision de renvoi fait ainsi apparaître que l'autorisation B.6.1. Uit de verwijzingsbeslissing blijkt aldus dat de vrederechter
de résider séparément a été décidée par le juge de paix sur la base de tot de machtiging om een afzonderlijke verblijfplaats te betrekken
l'article 223 du Code civil, tel qu'il était applicable avant son heeft besloten op grond van artikel 223 van het Burgerlijk Wetboek,
remplacement par l'article 28 de la loi du 30 juillet 2013 portant création d'un tribunal de la famille et de la jeunesse. Cette disposition confiait au juge de paix la compétence de décider, à la demande d'un des époux, de « mesures urgentes et provisoires relatives à la personne et aux biens des époux et des enfants », si l'un des époux manque gravement à ses devoirs ou si l'entente entre les époux est sérieusement perturbée. B.6.2. Une autorisation de résider séparément, décidée au titre de zoals het van toepassing was vóór de vervanging ervan bij artikel 28 van de wet van 30 juli 2013 betreffende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank. Bij die bepaling werd aan de vrederechter de bevoegdheid toevertrouwd om, op verzoek van een van de echtgenoten, te beslissen tot « dringende voorlopige maatregelen betreffende de persoon en de goederen van de echtgenoten en de kinderen » indien een van de echtgenoten zijn plicht grovelijk verzuimt of indien de verstandhouding tussen de echtgenoten ernstig verstoord is. B.6.2. Een machtiging om een afzonderlijke verblijfplaats te betrekken, waartoe als dringende voorlopige maatregel is besloten op
mesure urgente et provisoire sur la base de l'ancien article 223 du grond van het vroegere artikel 223 van het Burgerlijk Wetboek, schorst
Code civil, suspend temporairement le devoir de cohabitation qui de plicht tot samenwoning van de echtgenoten tijdelijk, maar wijzigt
incombe aux époux, mais ne modifie, pour le surplus, ni le statut des voor het overige noch het statuut van de echtgenoten, noch hun
époux, ni leur régime patrimonial. Cette séparation autorisée par le huwelijksvermogensstelsel. Die door de vrederechter toegestane
juge de paix ne met pas fin aux obligations légales du mariage, scheiding maakt geen einde aan de wettelijke verplichtingen van het
notamment aux devoirs de secours et d'assistance consacrés par huwelijk, met name de verplichtingen inzake hulp en bijstand bepaald
l'article 213 du Code civil. in artikel 213 van het Burgerlijk Wetboek.
Une telle mesure est décidée pendant le mariage, dans un contentieux Tot een dergelijke maatregel wordt besloten tijdens het huwelijk in
familial provisoire, et est indépendante d'une procédure de divorce ou tijdelijke familiale geschillen en hij staat los van een
de séparation de corps. echtscheidingsprocedure of procedure inzake scheiding van tafel en
Cette autorisation de résidence séparée, prise sur la base de l'ancien bed. Die machtiging om een afzonderlijke verblijfplaats te betrekken, die
article 223 du Code civil, présente par ailleurs un caractère op grond van het vroegere artikel 223 van het Burgerlijk Wetboek is
provisoire dès lors que les mesures urgentes et provisoires prévues genomen, vertoont daarenboven een voorlopig karakter aangezien de in
par l'article 223 du Code civil, que le juge de paix peut ordonner à artikel 223 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde dringende voorlopige
la demande d'un des époux si l'entente entre eux est gravement maatregelen die de vrederechter kan bevelen op verzoek van een van de
echtgenoten indien de verstandhouding tussen hen ernstig verstoord is,
perturbée « ne peuvent conduire à organiser une séparation de fait « niet ertoe mogen leiden een feitelijke scheiding van de echtgenoten
permanente des époux » (Cass., 28 novembre 1986, Pas., 1987, n° 195; op bestendige wijze te organiseren » (Cass., 28 november 1986, Arr.
voy. aussi Cass., 30 novembre 1995, C.93.0090.N; Cass., 7 juin 2001, Cass., 1986-1987, nr. 195; zie eveneens Cass., 30 november 1995,
C.99.0260.F). C.93.0090.N; Cass., 7 juni 2001, C.99.0260.F).
B.6.3. Des époux autorisés à résider séparément en application de B.6.3. Echtgenoten die ertoe zijn gemachtigd een afzonderlijke
verblijfplaats te betrekken met toepassing van het vroegere artikel
l'ancien article 223 du Code civil le sont néanmoins de manière 223 van het Burgerlijk Wetboek, worden evenwel voorlopig daartoe
gemachtigd, zelfs indien die scheiding wordt toegestaan bij een
provisoire, même si cette séparation est autorisée par une décision gerechtelijke beslissing die het daadwerkelijke karakter van die
judiciaire qui atteste du caractère effectif de cette séparation, de scheiding bewijst zodat het risico van heimelijke verstandhouding
sorte que le risque de collusion entre époux est inexistant. tussen de echtgenoten onbestaande is.
Le caractère provisoire de cette séparation, fût-elle autorisée par un Het voorlopige karakter van die scheiding, zelfs indien zij is
toegestaan door een rechter zoals te dezen, houdt in dat die
juge comme c'est le cas en l'espèce, empêche ces époux, qui restent echtgenoten, die gehouden blijven tot de verplichtingen inzake hulp en
tenus aux devoirs de secours et d'assistance, d'être assimilés à des bijstand, niet kunnen worden gelijkgesteld met van tafel en bed
époux séparés de corps et de biens, dont la séparation de corps a été gescheiden echtgenoten, tot wier scheiding van tafel en bed werd
décidée selon la procédure prévue à l'article 1305 du Code judiciaire beslist volgens de in artikel 1305 van het Gerechtelijk Wetboek
et dont le statut, emportant une séparation de biens, est régi par les bedoelde procedure en wier statuut, dat een scheiding van goederen met
articles 308 et suivants du Code civil. zich meebrengt, bij de artikelen 308 en volgende van het Burgerlijk
Wetboek wordt geregeld.
Echtgenoten die ertoe zijn gemachtigd tijdelijk en voorlopig een
Des époux autorisés à résider séparément, de manière temporaire et afzonderlijke verblijfplaats te betrekken, met toepassing van het
provisoire, en application de l'ancien article 223 du Code civil ne se vroegere artikel 223 van het Burgerlijk Wetboek, bevinden zich
trouvent dès lors pas dans une situation fondamentalement différente bijgevolg niet in een situatie die fundamenteel verschilt van die van
de celle d'époux séparés de fait. feitelijk gescheiden echtgenoten.
B.7. Par son arrêt n° 98/2018 du 19 juillet 2018, la Cour s'est B.7. Bij zijn arrest nr. 98/2018 van 19 juli 2018 heeft het Hof zich
prononcée sur la différence de traitement entre, d'une part, la uitgesproken over het verschil in behandeling tussen, enerzijds, de
personne séparée de fait qui, n'étant pas incluse dans la définition feitelijk gescheiden persoon die, aangezien hij niet is opgenomen in
du « retraité isolé », ne peut bénéficier du supplément « minimum de definitie van « alleenstaande gepensioneerde », het gewaarborgde
garanti » de pension au taux isolé en raison de son assimilation à une minimumpensioensupplement tegen het tarief voor alleenstaanden niet
personne mariée et, d'autre part, le conjoint séparé de corps et de kan genieten wegens zijn gelijkstelling met een gehuwde, en,
biens qui, relevant de la définition du « retraité isolé », peut anderzijds, de van tafel en bed gescheiden echtgenoot die, aangezien
bénéficier du supplément « minimum garanti » de pension au taux isolé. hij onder de definitie van « alleenstaande gepensioneerde » valt, het
gewaarborgde minimumpensioensupplement tegen het tarief voor
alleenstaanden wel kan genieten.
La Cour a jugé : Het Hof heeft geoordeeld :
« B.6.1. Selon l'exposé des motifs de l'avant-projet de loi, devenu la « B.6.1. Volgens de memorie van toelichting bij het voorontwerp van
loi du 26 juin 1992 : wet dat de wet van 26 juni 1992 is geworden,
' Dans le régime proposé, plus aucune distinction n'est effectuée ' [wordt] in het voorgestelde stelsel [...] geen onderscheid meer
selon que la personne pensionnée est ou non reconnue comme étant gemaakt naargelang de gepensioneerde al dan niet erkend werd als
zijnde aangetast door een blijvende globale invaliditeit van ten
atteinte d'une invalidité permanente globale de 66 p.c. au moins. En minste 66 pct. Bijgevolg wordt het bedrag van het gewaarborgd minimum
conséquence, le niveau minimum garanti n'est plus influencé par le niet meer beïnvloed door de invaliditeitsgraad. Bovendien is het niet
degré d'invalidité. En outre, il n'y a plus lieu de faire de distinction entre les pensions attribuées à titre temporaire et celles attribuées à titre définitif. Par contre, pour la détermination du montant minimum garanti, il continue à être tenu compte de la situation familiale du pensionné. En effet, étant donné que la charge du supplément qui est ajouté au taux nominal de la pension pour atteindre le montant minimum garanti est supportée par la collectivité sans aucune contrepartie du bénéficiaire du minimum, il s'impose de tenir compte, d'une façon ou d'une autre, des revenus du conjoint. meer nodig een onderscheid te maken tussen de tijdelijk toegekende pensioenen en diegene die definitief werden verleend. Anderzijds wordt voor de vaststelling van het gewaarborgd minimumbedrag verder rekening gehouden met de gezinstoestand van de gepensioneerde. Aangezien de last van het supplement dat aan het nominale pensioenbedrag toegevoegd wordt om het gewaarborgd minimumbedrag te bereiken, inderdaad door de gemeenschap gedragen wordt zonder enige tegenprestatie vanwege de begunstigde van het minimum, is het aangewezen op de een of de andere manier rekening te houden met de inkomsten van de echtgenoot. Voortaan zullen er nog slechts twee categorieën van begunstigden van
Dorénavant, il n'existera plus que deux catégories de bénéficiaires de de gewaarborgde minimumbedragen bestaan : de alleenstaande
montants minimums garantis : le retraité isolé et le retraité marié, gepensioneerde en de gehuwde gepensioneerde. Het aan een alleenstaande
le minimum accordé à un retraité isolé étant égal à 80 p.c. de celui gepensioneerde toegekende minimum is gelijk aan 80 pct. van dat van
d'un retraité marié. Par ailleurs, il a été veillé à maintenir un een gehuwde gepensioneerde. Verder werd ervoor gezorgd dat een zeker
certain parallélisme entre les montants minimums des pensions de parallellisme behouden werd tussen de minimumbedragen van de
retraite pour raison d'âge ou d'ancienneté et ceux pour cause rustpensioenen wegens leeftijd of anciënniteit en die wegens
d'inaptitude physique. lichamelijke ongeschiktheid.
[...] [...]
Les revenus du conjoint sont déduits du supplément moyennant De inkomsten van de echtgenoot worden afgetrokken van het supplement
l'exonération d'une certaine tranche de ces revenus et sans que la mits inachtneming van de vrijstelling van een bepaalde schijf van die
déduction ne puisse avoir pour effet de ramener le montant minimum inkomsten en zonder dat deze aftrek tot gevolg mag hebben dat het
garanti en dessous d'un montant forfaitaire déterminé ' (Doc. parl. gewaarborgd minimumbedrag onder een bepaald forfaitair bedrag zou
Sénat, S.E. 1991-1992, n° 315/1, pp. 42-43). gebracht worden ' (Parl. St., Senaat, B.Z., 1991-1992, nr. 315/1, pp.
L'article 121 de l'avant-projet de loi, devenu l'article 125 de la loi 42-43). Artikel 121 van het voorontwerp van wet, dat artikel 125 van de wet
du 26 juin 1992, a été commenté comme suit : van 26 juni 1992 is geworden, werd als volgt toegelicht :
' Etant donné que les différents minimums prévus par le présent ' Aangezien de verschillende door dit hoofdstuk voorziene minima tot
doel hebben aan een gepensioneerde of aan zijn gezin een
chapitre sont appelés à assurer un revenu minimum à un pensionné ou à minimuminkomen te verzekeren, is het dan ook aangewezen rekening te
son ménage, il s'indique dès lors de tenir compte des autres revenus houden met de andere beroepsinkomsten van de gepensioneerde of van
professionnels du pensionné et de son conjoint. Sont par conséquent zijn echtgenoot. Bijgevolg worden van dit supplement de verschillende
déduites de ce supplément, les différentes pensions ou rentes pensioenen of renten afgetrokken waarop de gepensioneerde of zijn
auxquelles le pensionné ou son conjoint peut prétendre dans n'importe echtgenoot in om het even welk pensioenstelsel aanspraak kan maken '
quel régime de pension ' (ibid., p. 46). (ibid., p. 46).
B.6.2. En réponse à une question parlementaire sur l'existence d'une B.6.2. In antwoord op een parlementaire vraag over het bestaan van een
discrimination éventuelle entre le retraité séparé de fait et le mogelijke discriminatie tussen een feitelijk gescheiden gepensioneerde
retraité séparé de corps et de biens, dans la mesure où, dans le en een van tafel en bed gescheiden gepensioneerde in zoverre de
premier cas seulement, les ressources du conjoint seront prises en inkomsten van de echtgenoot enkel in het eerste geval in aanmerking
considération, le ministre compétent a répondu que : zullen worden genomen, antwoordde de bevoegde minister dat
' dans le régime de pension des agents des services publics, la ' in het pensioenstelsel van de ambtenaren er niet enkel betreffende
distinction entre un retraité isolé et un retraité marié n'existe pas rechthebbenden op een gewaarborgd minimum wegens lichamelijke
uniquement pour les bénéficiaires d'un minimum garanti pour cause ongeschiktheid een onderscheid gemaakt wordt tussen een alleenstaande
d'inaptitude physique mais également pour les bénéficiaires d'un gepensioneerde en een gehuwde, maar dat ditzelfde onderscheid ook
minimum garanti pour raison d'âge ou d'ancienneté. gemaakt wordt betreffende rechthebbenden op een gewaarborgd minimum
En ce qui concerne le premier point soulevé par l'honorable membre, wegens leeftijd of anciënniteit.
j'estime qu'en matière de minimum garanti pour cause d'inaptitude Wat het eerste door het geachte lid aangehaalde punt betreft, meen ik
physique, la loi du 26 juin 1992 ne crée pas de discrimination entre, d'une part, la situation d'un séparé de corps et de biens et, d'autre part, celle d'un séparé de fait. En effet, il ressort d'une jurisprudence bien établie, reconnue par la Cour d'arbitrage, que la règle constitutionnelle de l'égalité des Belges devant la loi implique que tous ceux qui se trouvent dans la même situation soient traités de la même manière mais n'exclut pas qu'une distinction soit faite pour certaines catégories de personnes à la condition que cette distinction ne soit pas arbitraire, c'est-à-dire qu'elle soit susceptible de justification. Or, si une personne séparée de fait a un domicile distinct de son conjoint soit dans le cadre d'une pure situation de fait, soit après autorisation d'un juge de paix ou d'un juge des référés dans le cadre de mesures urgentes et provisoires, une personne séparée de corps et de biens n'acquiert cette qualité qu'à la suite d'un jugement du tribunal de première instance. Il s'agit donc de deux situations bien distinctes. Du reste, dans d'autres matières également, les conséquences dat de wet van 26 juni 1992 wat het gewaarborgd minimum wegens lichamelijke ongeschiktheid betreft, geen discriminatie creëert tussen enerzijds de toestand van iemand die van tafel en bed gescheiden is en anderzijds de toestand van iemand die feitelijk gescheiden is. Volgens een vaste, door het Arbitragehof erkende jurisprudentie betekent de grondwettelijke bepaling dat alle Belgen gelijk zijn voor de wet immers dat al wie zich in eenzelfde situatie bevindt op dezelfde manier moet worden behandeld, maar sluit die bepaling niet uit dat er een onderscheid wordt gemaakt voor bepaalde categorieën personen op voorwaarde dat dat onderscheid niet arbitrair is, maar verantwoord kan worden. Iemand die feitelijk gescheiden is, heeft een ander domicilie dan zijn echtgenoot, ofwel in het kader van een feitelijke toestand, ofwel na machtiging van de vrederechter of de rechter in kortgeding in het kader van dringende en voorlopige maatregelen. Iemand kan echter enkel gescheiden zijn van tafel en bed door een vonnis van de rechtbank van eerste aanleg. Het gaat derhalve om twee duidelijk verschillende situaties.
juridiques de la séparation de fait et de la séparation de corps et de biens sont totalement différentes. Ainsi en va-t-il, par exemple, en ce qui concerne les droits successoraux. Enfin, il est encore à signaler que le conjoint séparé de fait dont le conjoint a des revenus venant en déduction du supplément minimum garanti, bénéficie d'un supplément minimum garanti plus élevé puisqu'il est toujours considéré comme marié. De plus, il a toujours la possibilité de changer de catégorie s'il obtient un jugement de séparation de corps et de biens ou un jugement de divorce. En ce qui concerne le deuxième point soulevé par l'honorable membre relatif aux conséquences juridiques différentes qui existent dans le régime de pensions du secteur public entre un ménage de fait et un couple uni par les liens d'un mariage, force est de reconnaître que dans le cadre du minimum garanti, le ménage de fait pourrait, le cas échéant, se retrouver dans une situation préférentielle étant donné que les revenus du concubin ne viendront pas en déduction du Overigens zijn ook in andere materies de juridische gevolgen van de feitelijke scheiding en de scheiding van tafel en bed volledig verschillend. Dat is met name het geval wat de successierechten betreft. Ook dient tenslotte opgemerkt dat de feitelijk gescheiden echtgenoot van wie de echtgenoot inkomsten heeft die van het supplement gewaarborgd minimum worden afgetrokken, een hoger supplement gewaarborgd minimum geniet omdat hij nog steeds als gehuwd wordt beschouwd. Bovendien kan hij van categorie veranderen als hij een vonnis van scheiding van tafel en bed of een vonnis van echtscheiding verkrijgt. Wat het tweede door het geachte lid aangehaalde punt betreft, betreffende de verschillende juridische gevolgen die in het pensioenstelsel van de openbare sector verbonden zijn aan samenwonen dan wel aan getrouwd zijn, kan men er niet omheen dat in het kader van het gewaarborgd minimum samenwonenden eventueel in een gunstiger toestand verkeren, aangezien de inkomsten van de samenwonende partner niet worden afgetrokken van het supplement gewaarborgd minimum.
supplément minimum garanti. Néanmoins, en contrepartie, le montant du Daarentegen is het bedrag van het gewaarborgd minimum wegens
minimum garanti pour cause d'inaptitude physique n'est pas pour un lichamelijke ongeschiktheid voor iemand die samenwoont vastgesteld op
ménage de fait de 62,5 % mais de 50 % du traitement moyen, ce qui est 50 % van de gemiddelde wedde in plaats van op 62,5 %, wat nadelig is
désavantageux lorsque le concubin n'a pas de revenus. als de partner geen inkomsten heeft.
Ces différenciations de traitement relevées dans les deux points De uiteenlopende behandeling die in de twee aangehaalde punten naar
examinés ci-dessus, résultent de ce que la séparation de fait et le voren komt, vloeit voort uit het feit dat de feitelijke scheiding en
ménage de fait sont des notions qui n'ont pas de réalité juridique het ongehuwd samenwonen begrippen zijn die geen juridische weerslag
dans la législation des pensions publiques. Dans le cadre de la hebben in de wetgeving van de overheidspensioenen. Binnen het kader
législation actuelle, c'est aux personnes et à elles seules de van de huidige wetgeving moeten de mensen zelf beslissen, naar gelang
décider, selon les avantages ou les inconvénients qu'elles peuvent en
retirer globalement, de privilégier une situation de fait par rapport van de voor- en nadelen die ze er globaal kunnen uithalen, of ze de
à une situation de droit ou l'inverse. Quoi qu'il en soit, aucune des voorkeur geven aan een feitelijke toestand boven een rechtstoestand of
situations tant celles de fait que celles de droit ne comportent que omgekeerd. Hoe dan ook heeft geen enkele rechts- of feitelijke
des avantages. Ainsi, par exemple, en cas de mariage, le conjoint toestand alleen voordelen. Zo zal bijvoorbeeld de langstlevende
survivant d'un agent du secteur public pourra bénéficier d'une pension echtgenoot van een ambtenaar aanspraak kunnen maken op een
de survie alors que le concubin survivant d'un agent du secteur public overlevingspensioen, terwijl de samenwonende partner van een ambtenaar
n'aura pas droit à un tel avantage ' (Q.R., Chambre, 1998-1999, n° geen recht heeft op dergelijk voordeel ' (Vr. en Antw., Kamer,
151, 16 novembre 1998, pp. 20.575-20.576). 1998-1999, nr. 151, 16 november 1998, pp. 20575-20576).
B.6.3. Dans son rapport annuel de 2001, le service de médiation pour B.6.3. In zijn jaarverslag van 2001 heeft de ombudsdienst voor
les pensions a adressé cinq recommandations générales aux pouvoirs pensioenen vijf algemene aanbevelingen gedaan aan de wetgevende en de
législatif et exécutif. La deuxième recommandation concernait le uitvoerende macht. De tweede aanbeveling betrof het gewaarborgde
montant minimum garanti dans le secteur public et suggérait de nuancer minimumbedrag in de overheidssector en suggereerde dat de wetgeving
la législation de sorte qu'en cas de séparation de fait, il soit tenu zou worden genuanceerd zodat in het geval van feitelijke scheiding
compte au mieux de la situation familiale réelle du pensionné. En zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de werkelijke
réponse à une question parlementaire, le ministre compétent a répondu gezinssituatie van de gepensioneerde. In antwoord op een parlementaire
ce qui suit : vraag antwoordde de bevoegde minister het volgende :
' La loi du 26 juin 1992 portant des dispositions sociales et ' De wet van 26 juni 1992 houdende sociale en diverse bepalingen, die
diverses, qui contient la législation relative aux montants minimums de reglementering bevat betreffende de gewaarborgde
garantis de pensions dans le secteur public, ne connaît que deux minimum-pensioenbedragen in de openbare sector, kent slechts twee
catégories de pensionnés : le retraité marié et le retraité isolé. categorieën van gepensioneerden : de gehuwde gepensioneerde en de
alleenstaande gepensioneerde.
L'article 119, § 2, de cette loi définit le " retraité isolé " comme Artikel 119, § 2, van deze wet definieert de " alleenstaande
étant le pensionné masculin ou féminin qui est célibataire, veuf, gepensioneerde " als een mannelijke of vrouwelijke gepensioneerde die
ongehuwd is, weduwnaar is, gescheiden is of van tafel en bed
divorcé ou séparé de corps et de bien. Le conjoint séparé de fait gescheiden is. Aangezien de feitelijk gescheiden echtgenoot nog steeds
étant toujours uni par le lien du mariage, il doit être traité comme gehuwd is, moet hij ten aanzien van deze wetgeving behandeld worden
un " retraité marié " au regard de cette législation. als een " gehuwde gepensioneerde ".
Le supplément minimum garanti étant accordé à titre gratuit à charge Aangezien het supplement gewaarborgd minimum gratis toegekend wordt
ten laste van de gemeenschap, was de wetgever van oordeel dat het
de la collectivité, le législateur a estimé nécessaire de tenir compte noodzakelijk was om rekening te houden met de andere inkomsten van de
des autres revenus du titulaire du minimum garanti et, dans une titularis van het gewaarborgd minimum en, in zekere mate, met de
certaine mesure, des revenus de son conjoint. inkomsten van de echtgenoot.
Le problème des séparés de fait n'est pas un problème nouveau et Het probleem van de feitelijk gescheidenen is geen nieuw probleem en
résulte principalement de la difficulté de connaître les revenus du vloeit hoofdzakelijk voort uit de moeilijkheid om de inkomsten van de
conjoint dans une telle situation. echtgenoot te kennen in een dergelijke situatie.
A défaut de renseignements sur les revenus du conjoint, Bij gebrek aan inlichtingen over de inkomsten van de echtgenoot,
l'administration était jusqu'à présent contrainte de présumer que l'importance de ces revenus pouvait entraîner la suspension du minimum garanti. Ce problème sera bientôt partiellement résolu par le projet de loi apportant diverses modifications à la législation relative aux pensions du secteur public. Jusqu'à présent, lorsque les deux conjoints ont droit au montant minimum garanti de pension, cet avantage n'est accordé qu'à celui des deux conjoints qui peut prétendre au montant minimum garanti le plus élevé. Le projet de loi précité prévoit d'accorder à l'avenir le " minimum de base " (40 % de la rétribution garantie) à chacun des deux conjoints. veronderstelde de administratie tot op heden dat de omvang van deze inkomsten de schorsing van het gewaarborgd minimum tot gevolg kon hebben. Dit probleem zal weldra gedeeltelijk geregeld worden door het wetsontwerp houdende diverse wijzigingen aan de wetgeving betreffende de pensioenen van de openbare sector. Wanneer de twee echtgenoten recht hebben op het gewaarborgd minimumpensioenbedrag, wordt dit voordeel, tot op heden, slechts toegekend aan diegene van de twee echtgenoten die aanspraak kan maken op het hoogste gewaarborgd minimumbedrag. Voormeld wetsontwerp voorziet erin om in de toekomst het " bestaansminimum " (40 % van de gewaarborgde bezoldiging) toe te kennen aan elk van de twee echtgenoten. Dit zal toelaten om het pensioen van
Ceci permettra de porter au minimum de base la pension du séparé de de feitelijk gescheiden echtgenoot, voor wie de inkomsten van de
fait dont les revenus du conjoint ne sont pas connus ' (Q.R., Sénat, echtgenoot niet gekend zijn, tot het basisminimum op te trekken ' (Vr.
2001-2002, 2 juillet 2002, n° 2-56, p. 3070). en Antw., Senaat, 2001-2002, 2 juli 2002, nr. 2-56, p. 3070).
B.7. D'après le Conseil des ministres, compte tenu de ce que le ' B.7. Volgens de Ministerraad vermocht de wetgever, rekening houdend
supplément minimum garanti ' est accordé à titre gratuit à charge de met het feit dat het ' gewaarborgde minimumsupplement ' kosteloos
la collectivité, le législateur a pu tenir compte d'un impératif de wordt toegekend ten laste van de gemeenschap, rekening te houden met
sécurité dans l'octroi des pensions du secteur public et de la een vereiste van veiligheid bij de toekenning van de
difficulté de prouver des situations de fait. Une assimilation des overheidspensioenen en met de moeilijkheid om feitelijke situaties aan
te tonen. Een gelijkstelling van feitelijk gescheiden echtgenoten met
conjoints séparés de fait à des retraités isolés pourrait également alleenstaande gepensioneerden zou eveneens een risico van heimelijke
entraîner un risque de collusion entre les époux, qui aurait pour verstandhouding tussen de echtgenoten kunnen inhouden dat een situatie
effet de faire peser sur la collectivité une situation que ces époux die zij op kunstmatige wijze zouden hebben gecreëerd, op de
auraient artificiellement créée. gemeenschap zou laten doorwegen.
B.8.1. Il ressort des considérants B.6.1 à B.6.3 que l'objectif du législateur était de tenir compte du fait que le supplément minimum garanti est octroyé à charge de la collectivité. La mesure qui consiste à diminuer - voire supprimer - le supplément minimum garanti et d'alléger ainsi la charge qui pèse sur la collectivité, lorsqu'il apparaît que les revenus du ménage formé par un retraité et son conjoint permettent d'atteindre un niveau de pension suffisant, est pertinente par rapport à l'objectif poursuivi. Le législateur a pu légitimement considérer à cet égard qu'il convenait de traiter les retraités mariés mais séparés de fait comme des retraités mariés dès lors que la séparation de fait constitue une pure situation de fait non institutionnalisée et pouvant être difficile à établir dans la pratique. Le législateur a en outre pu considérer que le risque de collusion entre les époux pouvait être B.8.1. Uit B.6.1 tot B.6.3 blijkt dat het doel van de wetgever erin bestond rekening te houden met het feit dat het gewaarborgde minimumsupplement wordt toegekend ten laste van de gemeenschap. De maatregel die erin bestaat het gewaarborgde minimumsupplement te verminderen en zelfs in te trekken en aldus de last die op de gemeenschap weegt te verlichten wanneer blijkt dat de inkomsten van het gezin dat wordt gevormd door een gepensioneerde en diens echtgenoot een voldoende hoog pensioenniveau bereiken, is pertinent ten opzicht van het nagestreefde doel. De wetgever vermocht in dat verband rechtmatig ervan uit te gaan dat de gehuwde maar feitelijk gescheiden gepensioneerden moesten worden behandeld zoals gehuwde gepensioneerden vermits een feitelijke scheiding louter een feitelijke situatie is die niet geïnstitutionaliseerd is en die in de praktijk moeilijk aantoonbaar kan zijn. De wetgever vermocht bovendien ervan uit te gaan dat, aangezien die feitelijke situatie niet juridisch is vastgesteld, het
plus grand dans une telle situation, dès lors que cette situation de risico van heimelijke verstandhouding tussen de echtgenoten in een
fait n'est pas juridiquement établie. dergelijke situatie groter kon zijn.
B.8.2. Il n'est pas porté une atteinte disproportionnée aux droits des retraités concernés, dès lors que, comme il ressort des articles 120 et 121 de la loi en cause, les retraités mariés perçoivent un montant minimum garanti plus élevé que les retraités isolés. Les conjoints retraités séparés de fait disposent également de la possibilité de faire acter leur séparation par un jugement de séparation de corps ou de divorce de manière à être reconnus dans la catégorie des retraités isolés et à percevoir, le cas échéant, un supplément ' minimum garanti ' si le montant minimum garanti de pension n'est pas atteint. B.9. En ce qu'ils excluent de la définition de ' retraité isolé ' le bénéficiaire isolé marié mais séparé de fait, les articles 119, 120 et B.8.2. De rechten van de betrokken gepensioneerden worden niet op onevenredige wijze aangetast aangezien, zoals blijkt uit de artikelen 120 en 121 van de in het geding zijnde wet, gehuwde gepensioneerden een hoger gewaarborgd minimumbedrag ontvangen dan alleenstaande gepensioneerden. Gehuwde maar feitelijk gescheiden gepensioneerden beschikken eveneens over de mogelijkheid om hun scheiding te laten acteren bij een vonnis tot scheiding van tafel en bed of bij een echtscheidingsvonnis zodat zij worden erkend als alleenstaande gepensioneerden en, in voorkomend geval, een gewaarborgd minimumsupplement genieten wanneer het gewaarborgde minimumpensioenbedrag niet wordt bereikt. B.9. In zoverre zij de gehuwde maar feitelijk gescheiden alleenstaande gerechtigde uitsluiten van de definitie van ' alleenstaande
121 de la loi du 26 juin 1992 ne sont pas incompatibles avec les gepensioneerde ', zijn de artikelen 119, 120 en 121 van de wet van 26
articles 10 et 11 de la Constitution ». juni 1992 niet onbestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet ».
B.8. Pour les mêmes motifs, la question préjudicielle appelle une B.8. Om dezelfde redenen dient de prejudiciële vraag ontkennend te
réponse négative. worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Les articles 119, § 2, 121, § 1er, et 125, § 2, de la loi du 26 juin De artikelen 119, § 2, 121, § 1, en 125, § 2, van de wet van 26 juni
1992 portant des dispositions sociales et diverses ne violent pas les 1992 houdende sociale en diverse bepalingen schenden de artikelen 10
articles 10 et 11 de la Constitution. en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 23 janvier 2019. op 23 januari 2019.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^