← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 162/2018 du 22 novembre 2018 Numéros du rôle : 6860, 6861, 6863 et 6951 En
cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 78, alinéa 5, 92, § 1 er ,
alinéa 1 er , et 101, § 2, ali La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût,
et des juges L. Lavrysen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 162/2018 du 22 novembre 2018 Numéros du rôle : 6860, 6861, 6863 et 6951 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 78, alinéa 5, 92, § 1 er , alinéa 1 er , et 101, § 2, ali La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...) | Uittreksel uit arrest nr. 162/2018 van 22 november 2018 Rolnummers 6860, 6861, 6863 en 6951 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 78, vijfde lid, 92, § 1, eerste lid, en 101, § 2, derde lid, van het Gerechtelijk Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 162/2018 du 22 novembre 2018 | Uittreksel uit arrest nr. 162/2018 van 22 november 2018 |
Numéros du rôle : 6860, 6861, 6863 et 6951 | Rolnummers 6860, 6861, 6863 en 6951 |
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 78, | In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 78, vijfde |
alinéa 5, 92, § 1er, alinéa 1er, et 101, § 2, alinéa 3, du Code | lid, 92, § 1, eerste lid, en 101, § 2, derde lid, van het Gerechtelijk |
judiciaire, posées par la Cour de cassation. | Wetboek, gesteld door het Hof van Cassatie. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen, | samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. |
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et P. Nihoul, assistée du | Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en P. Nihoul, |
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
a. Par arrêts du 20 février 2018 respectivement en cause de Daniel | a. Bij arresten van 20 februari 2018 respectievelijk in zake Daniel |
Ceausu et la société de droit roumain « Beautrans VBR », en cause de | Ceausu en de vennootschap naar Roemeens recht « Beautrans VBR », in |
Lodewijk Peters et la SA « Aertssen Transport » et en cause de Chantal | zake Lodewijk Peters en de nv « Aertssen Transport » en in zake |
Maes, Jules Van Roosbroeck et la SPRL « J. Van Roosbroeck-Maes », dont | Chantal Maes, Jules Van Roosbroeck en de bvba « J. Van Roosbroeck-Maes |
les expéditions sont parvenues au greffe de la Cour le 27 février | », waarvan de expedities ter griffie van het Hof zijn ingekomen op 27 |
2018, la Cour de cassation a posé la question préjudicielle suivante : | februari 2018, heeft het Hof van Cassatie de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« Les articles 78, alinéa 5, 92, § 1er, alinéa 1er, et 101, § 2, | « Schenden de artikelen 78, vijfde lid, 92, § 1, eerste lid, en 101, § |
2, derde lid Gerechtelijk Wetboek, aldus uitgelegd dat een kamer met | |
alinéa 3, du Code judiciaire, violent-ils les articles 10 et 11 de la | drie rechters van de rechtbank van eerste aanleg die in hoger beroep |
Constitution, interprétés en ce sens qu'une chambre à trois juges du | tegen een vonnis van de politierechtbank kennis neemt van een |
tribunal de première instance qui connaît, en degré d'appel contre un | overtreding van de wetten en verordeningen over een van de |
jugement rendu par le tribunal de police, d'une infraction aux lois et | aangelegenheden die behoren tot de bevoegdheid van de |
arbeidsgerechten, en, in geval van samenloop of samenhang, van | |
règlements portant sur l'une des matières relevant de la compétence | genoemde overtredingen samen met een of meer overtredingen die niet |
des juridictions du travail et, en cas de concours ou de connexité, | behoren tot de bevoegdheid van de arbeidsgerechten, geen |
connaît des infractions précitées avec une ou plusieurs infractions ne | gespecialiseerde vorming moeten ontvangen zoals bedoeld in artikel 78, |
relevant pas de la compétence des juridictions du travail, n'est pas | vijfde lid, Gerechtelijk Wetboek, of niet samengesteld is uit onder |
composée de juges devant recevoir la formation spécialisée visée par | meer één rechter in de arbeidsrechtbank, terwijl de alleensprekende |
l'article 78, alinéa 5, du Code judiciaire ou n'est pas composée entre | rechter die overeenkomstig artikel 76, § 2, tweede lid, van dit |
autres d'un juge du tribunal du travail, alors que le juge unique qui, | wetboek in een gespecialiseerde kamer van diezelfde rechtbank zetelt |
conformément à l'article 76, § 2, alinéa 2, de ce Code, siège dans une | om kennis te nemen van dezelfde overtredingen, deze vorming wel dient |
chambre spécialisée du même tribunal doit, pour connaître des mêmes | te ontvangen en de correctionele kamer van het hof van beroep die |
infractions, avoir reçu cette formation et que la chambre | kennis neemt van dezelfde aangelegenheden, is samengesteld onder meer |
correctionnelle de la cour d'appel qui connaît des mêmes matières est | uit één raadsheer in het arbeidshof, de artikelen 10 en 11 van de |
composée notamment d'un conseiller à la cour du travail ? ». | Grondwet ? ». |
b. Par arrêt du 12 juin 2018 en cause de David Torreele, Pierre Noël, | b. Bij arrest van 12 juni 2018 in zake David Torreele, Pierre Noël, |
Ahmed Hichou Haj et la SA « Vanheede Environmental Logistics », dont | Ahmed Hichou Haj en de nv « Vanheede Environmental Logistics », |
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 18 juin 2018, la | waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 18 juni |
Cour de cassation a posé la même question préjudicielle. | 2018, heeft het Hof van Cassatie dezelfde prejudiciële vraag gesteld. |
Ces affaires, inscrites sous les numéros 6860, 6861, 6863 et 6951 du | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6860, 6861, 6863 en 6951 van |
rôle de la Cour, ont été jointes. | de rol van het Hof, werden samengevoegd. |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Le tribunal de première instance comprend plusieurs chambres, qui | B.1. De rechtbank van eerste aanleg bestaat uit verschillende kamers, |
composent une des quatre sections suivantes : le tribunal civil, le | die tot één van de volgende vier secties behoren : de burgerlijke |
tribunal correctionnel, le tribunal de la famille et de la jeunesse et | rechtbank, de correctionele rechtbank, de familie- en jeugdrechtbank |
le tribunal de l'application des peines (article 76, § 1er, du Code | en de strafuitvoeringsrechtbank (artikel 76, § 1, van het Gerechtelijk |
judiciaire). | Wetboek). |
Une chambre correctionnelle au moins connaît en particulier des | Ten minste één correctionele kamer neemt in het bijzonder kennis van |
infractions aux lois et règlements relatifs à une des matières qui | de overtredingen van de wetten en verordeningen over een van de |
relèvent de la compétence des juridictions du travail et, en cas de | aangelegenheden die behoren tot de bevoegdheid van de |
concours ou de connexité, des infractions citées avec une ou plusieurs | arbeidsgerechten, en, in geval van samenloop of samenhang, van |
infractions qui ne sont pas de la compétence des juridictions du | genoemde overtredingen samen met een of meer overtredingen die niet |
travail (article 76, § 2, alinéa 2, du même Code). B.2. Les chambres du tribunal de première instance sont composées d'un ou de trois juges (article 78, alinéa 1er, du même Code). En vertu de l'article 78, alinéa 6, du Code judiciaire - qui, au moment où le pourvoi en cassation a été formé devant le juge a quo, constituait encore l'alinéa 5 -, le juge unique de la chambre correctionnelle visée en B.1 reçoit une formation spécialisée organisée par l'Institut de formation judiciaire. Cet alinéa 6 dispose : | behoren tot de bevoegdheid van de arbeidsgerechten (artikel 76, § 2, tweede lid, van hetzelfde Wetboek). B.2. De kamers van de rechtbank van eerste aanleg bestaan uit één of drie rechters (artikel 78, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek). Krachtens artikel 78, zesde lid, van het Gerechtelijk Wetboek - dat ten tijde van het cassatieberoep voor de verwijzende rechter nog het vijfde lid was - ontvangt de alleenrechtsprekende rechter van de in B.1 bedoelde correctionele kamer een gespecialiseerde vorming georganiseerd door het Instituut voor gerechtelijke opleiding. Dat zesde lid bepaalt : « Elke kamer voor minnelijke schikking bestaat uit een |
« Chaque chambre de règlement à l'amiable est composée d'un juge | alleenrechtsprekende rechter die de door het Instituut voor |
unique ayant suivi la formation spécialisée dispensée par l'Institut | gerechtelijke opleiding verstrekte gespecialiseerde opleiding heeft |
de formation judiciaire ». | gevolgd ». |
B.3. Le juge a quo compare la situation précitée, et en particulier la | B.3. De verwijzende rechter vergelijkt de voormelde situatie, meer |
condition selon laquelle le juge unique doit avoir suivi une formation | bepaald de vereiste dat de alleenrechtsprekende rechter een bijzondere |
spécialisée, à la situation dans laquelle la chambre est composée de | opleiding heeft gevolgd, met de situatie waarin de kamer uit drie |
trois juges. En matière civile et répressive, les demandes sont | rechters bestaat. In burgerlijke en strafzaken worden de vorderingen |
attribuées à des chambres ne comprenant qu'un juge, hormis les cas | toegewezen aan kamers met één rechter, behalve in de gevallen van |
prévus à l'article 92 (article 91, alinéa 1er, du Code judiciaire). | artikel 92 (artikel 91, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek). |
L'article 92, § 1er, alinéa 1er, du Code judiciaire dispose : | Artikel 92, § 1, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt : |
« Les affaires en matière répressive relatives aux crimes punissables | « De strafzaken betreffende misdaden waarop een straf staat van meer |
d'une peine de réclusion de plus de vingt ans et les appels des | dan twintig jaar opsluiting en het hoger beroep tegen vonnissen |
jugements rendus en matière pénale par le tribunal de police, sont | gewezen in strafzaken door de politierechtbank, worden toegewezen aan |
attribués à une chambre composée de trois juges ». | een kamer met drie rechters ». |
Lorsque la chambre correctionnelle visée en B.1 est composée de trois | Wanneer de in B.1 bedoelde correctionele kamer uit drie rechters |
juges, il n'est pas expressément requis qu'un des juges ait suivi une | bestaat, is niet uitdrukkelijk vereist dat één van de rechters een |
formation spécialisée, ni qu'un d'entre eux soit juge au tribunal du | bijzondere opleiding heeft gevolgd noch dat één van hen rechter is in |
travail. | de arbeidsrechtbank. |
B.4. Il y a à la cour d'appel des chambres civiles, des chambres | B.4. In de hoven van beroep zijn er kamers voor burgerlijke zaken, |
correctionnelles, des chambres de la jeunesse et des chambres de la | kamers voor correctionele zaken, jeugdkamers en familiekamers. Ten |
famille. Une chambre correctionnelle au moins connaît des appels | minste één correctionele kamer neemt kennis van het hoger beroep |
formés contre les jugements rendus par la chambre correctionnelle | ingesteld tegen de vonnissen van de in B.1 bedoelde correctionele |
visée en B.1 (article 101, § 1er, alinéas 1er et 2, du Code | kamer (artikel 101, § 1, eerste en tweede lid, van het Gerechtelijk |
judiciaire). | Wetboek). |
L'article 101, § 2, alinéa 3, du Code judiciaire dispose : | Artikel 101, § 2, derde lid, van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt : |
« La chambre correctionnelle spécialisée, visée au § 1er, alinéa 2, | « De in § 1, tweede lid, bedoelde gespecialiseerde correctionele kamer |
est composée de deux conseillers à la cour d'appel, y compris le | is samengesteld uit twee raadsheren in het hof van beroep, de |
président, et d'un conseiller à la cour du travail ». | voorzitter daaronder begrepen, en uit één raadsheer in het arbeidshof |
B.5. Le juge a quo demande à la Cour si les articles 78, alinéa 6, 92, | ». B.5. De verwijzende rechter wenst van het Hof te vernemen of de |
§ 1er, alinéa 1er, et 101, § 2, alinéa 3, du Code judiciaire font | artikelen 78, zesde lid, 92, § 1, eerste lid, en 101, § 2, derde lid, |
naître une différence de traitement injustifiée entre les prévenus, | van het Gerechtelijk Wetboek een niet te verantwoorden verschil in |
selon qu'ils comparaissent devant un juge pénal unique (situation | behandeling tussen beklaagden doen ontstaan naargelang zij voor een |
mentionnée en B.2) ou devant une chambre correctionnelle composée de | alleenrechtsprekende strafrechter (situatie vermeld in B.2) of voor |
trois conseillers de la cour d'appel (situation mentionnée en B.4), ou | een correctionele kamer van drie raadsheren van het hof van beroep |
encore devant une chambre composée de trois juges du tribunal | (situatie vermeld in B.4) verschijnen, dan wel voor een kamer van drie |
correctionnel (situation mentionnée en B.3). | rechters van de correctionele rechtbank (situatie vermeld in B.3). |
Dans les deux premiers cas, le juge a suivi une formation spécialisée | In de eerste twee gevallen heeft de rechter een bijzondere opleiding |
(situation mentionnée en B.2) ou un conseiller à la cour du travail | gevolgd (situatie vermeld in B.2) of maakt een raadsheer uit het |
fait partie de la chambre concernée (situation mentionnée en B.4). | arbeidshof deel uit van de betrokken kamer (situatie vermeld in B.4). |
Dans le dernier cas, le prévenu n'a pas la garantie qu'un des juges de | In het laatste geval heeft de beklaagde niet de waarborg dat één van |
la chambre concernée a suivi une formation spécialisée dans les | de rechters van de betrokken kamer een bijzondere opleiding heeft |
matières qui relèvent de la compétence des juridictions du travail ou | gevolgd in de aangelegenheden die tot de bevoegdheid van de |
est au moins juge au tribunal du travail. | arbeidsgerechten behoren of minstens rechter is in de |
arbeidsrechtbank. | |
B.6. Avant la modification de l'article 78 du Code judiciaire par la | B.6. Vóór de wijziging van artikel 78 van het Gerechtelijk Wetboek bij |
loi du 19 octobre 2015 modifiant le droit de la procédure civile et | de wet van 19 oktober 2015 « houdende wijziging van het burgerlijk |
portant des dispositions diverses en matière de justice, l'alinéa 5 de | procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie » bepaalde |
cette disposition était libellé comme suit : | het vijfde lid ervan : |
« Lorsque la chambre correctionnelle spécialisée visée à l'article 76, | « Wanneer de in artikel 76, § 2, tweede lid, bedoelde gespecialiseerde |
§ 2, alinéa 2, se compose de trois juges, elle est composée de deux | correctionele kamer bestaat uit drie rechters, is zij samengesteld uit |
juges du tribunal de première instance et d'un juge du tribunal du | twee rechters van de rechtbank van eerste aanleg en een rechter in de |
travail ». | arbeidsrechtbank ». |
L'article 56, 3°, de la loi du 19 octobre 2015 a abrogé l'alinéa | Artikel 56, 3°, van de wet van 19 oktober 2015 heeft het voormelde lid |
précité. Dans son mémoire, le Conseil des ministres dit que cette | opgeheven. In zijn memorie stelt de Ministerraad dat die opheffing |
abrogation repose toutefois sur une erreur. Le législateur est parti | evenwel op een vergissing berust. De wetgever ging ervan uit dat de |
du principe que la chambre correctionnelle spécialisée de trois juges | gespecialiseerde correctionele kamer van drie rechters geen |
n'avait plus de raison d'être du fait de l'instauration du principe du | bestaansreden meer had door de invoering van het principe van de |
juge unique. A cet égard, il a perdu de vue que cette chambre devait | alleenrechtsprekende rechter. Hij verloor daarbij uit het oog dat die |
toujours statuer sur les recours formés contre les jugements rendus | kamer nog steeds moet oordelen over de beroepen ingesteld tegen |
par le tribunal de police dans des matières qui relèvent de la | vonnissen van de politierechtbank in aangelegenheden die tot de |
compétence du tribunal du travail. | bevoegdheid van de arbeidsrechtbank behoren. |
Comme c'est le cas dans les affaires portées devant le juge a quo, le | |
tribunal de police connaît, entre autres, des infractions à la | De politierechtbank neemt met name kennis, zoals in de bodemgeschillen |
réglementation relative aux temps de conduite et de repos et à | het geval is, van inbreuken op de regelgeving inzake rij- en |
l'utilisation du tachygraphe (voy. l'article 2, § 1er, dernier alinéa, | rusttijden en het gebruik van de tachograaf (zie artikel 2, § 1, |
de la loi du 18 février 1969 relative aux mesures d'exécution des | laatste lid, van de wet van 18 februari 1969 betreffende de |
traités et actes internationaux en matière de transport par mer, par | maatregelen ter uitvoering van de internationale verdragen en akten |
route, par chemin de fer ou par voie navigable et l'article 46 de | inzake vervoer over zee, over de weg, de spoorweg of de waterweg en |
l'arrêté royal du 17 octobre 2016 relatif au tachygraphe et aux temps | artikel 46 van het koninklijk besluit van 17 oktober 2016 inzake de |
tachograaf en de rij- en rusttijden). Die regelgeving betreft een | |
de conduite et de repos). Cette réglementation porte sur une matière | aangelegenheid die tot de bevoegdheid van de arbeidsrechtbanken |
qui relève de la compétence des tribunaux du travail (Cass., 18 | behoort (Cass., 18 december 2007, P.07.0958.N). |
décembre 2007, P.07.0958.N). | |
B.7. Il ressort de ce qui précède que la différence de traitement en | B.7. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat er geen redelijke verantwoording |
cause n'est pas raisonnablement justifiée. Dans la mesure où l'article | bestaat voor het in het geding zijnde verschil in behandeling. In |
78 du Code judiciaire ne prévoit pas que lorsque la chambre | zoverre artikel 78 van het Gerechtelijk Wetboek niet erin voorziet dat |
correctionnelle visée en B.1 est composée de trois juges, un des juges | wanneer de in B.1 bedoelde correctionele kamer uit drie rechters |
doit avoir suivi une formation spécialisée dans les matières relevant | bestaat, één van de rechters een bijzondere opleiding heeft gevolgd in |
de la compétence des juridictions du travail ou qu'un d'entre eux doit | de aangelegenheden die tot de bevoegdheid van de arbeidsgerechten |
être juge au tribunal du travail, cette disposition n'est pas | behoren of dat één van hen rechter is in de arbeidsrechtbank, is die |
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. | bepaling niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
B.8. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. | B.8. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. |
B.9. En vertu de l'article 28, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 | B.9. Krachtens artikel 28, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 |
janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, si elle l'estime | januari 1989 op het Grondwettelijk Hof wijst het Hof, zo het dit nodig |
nécessaire, la Cour indique, par voie de disposition générale, ceux | oordeelt, bij wege van algemene beschikking, die gevolgen van de |
des effets des dispositions ayant fait l'objet d'un constat | ongrondwettig bevonden bepalingen aan welke als gehandhaafd moeten |
d'inconstitutionnalité qui doivent être considérés comme définitifs ou | worden beschouwd of voorlopig gehandhaafd worden voor de termijn die |
maintenus provisoirement pour le délai qu'elle détermine. | het vaststelt. |
Afin d'éviter toute insécurité juridique, il y a lieu de maintenir les | Teneinde rechtsonzekerheid te vermijden, dienen de gevolgen van |
effets de l'article 78 du Code judiciaire, comme indiqué dans le | artikel 78 van het Gerechtelijk Wetboek te worden gehandhaafd zoals |
dispositif. | aangegeven in het dictum. |
B.10. Dès lors que le constat de la lacune mentionnée en B.7 est | B.10. Aangezien de vaststelling van de in B.7 vermelde lacune is |
exprimé en des termes suffisamment précis et complets qui permettent | uitgedrukt in voldoende nauwkeurige en volledige bewoordingen die |
toelaten de in het geding zijnde bepalingen toe te passen met | |
l'application des dispositions en cause dans le respect du principe | inachtneming van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, |
d'égalité et de non-discrimination, il appartient au président de | staat het aan de voorzitter van elke rechtbank, in afwachting van een |
chaque tribunal, dans l'attente d'une intervention du législateur, de | optreden van de wetgever, een gespecialiseerde correctionele kamer in |
créer une chambre correctionnelle spécialisée qui statuera sur les | te richten die zal oordelen over de beroepen ingesteld tegen vonnissen |
recours introduits contre les jugements du tribunal de police dans des | van de politierechtbank in aangelegenheden die tot de bevoegdheid van |
matières qui relèvent de la compétence du tribunal du travail. | de arbeidsrechtbank behoren. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- L'article 78 du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de la | - Artikel 78 van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen 10 en |
Constitution en ce qu'il ne prévoit pas que, lorsque la chambre | 11 van de Grondwet, in zoverre het niet erin voorziet dat, wanneer de |
correctionnelle visée à l'article 76, § 2, alinéa 2, du même Code est | in artikel 76, § 2, tweede lid, van hetzelfde Wetboek bedoelde |
composée de trois juges, un des juges doit avoir suivi une formation | correctionele kamer uit drie rechters bestaat, één van de rechters een |
spécialisée ou qu'un d'entre eux doit être juge au tribunal du | bijzondere opleiding heeft gevolgd of dat één van hen rechter is in de |
travail. | arbeidsrechtbank. |
- Les effets de cette disposition sont maintenus pour tous les | - De gevolgen van die bepaling worden gehandhaafd ten aanzien van alle |
jugements prononcés avant la publication du présent arrêt au Moniteur | vonnissen die vóór de bekendmaking van dit arrest in het Belgisch |
belge, dans les circonstances mentionnées dans les questions | Staatsblad zijn gewezen in omstandigheden als vermeld in de |
préjudicielles. | prejudiciële vragen. |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 22 novembre 2018. | op 22 november 2018. |
Le greffier, Le président, | De griffier, De voorzitter, |
P.-Y. Dutilleux A. Alen | P.-Y. Dutilleux A. Alen |