← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 135/2018 du 11 octobre 2018 Numéro du rôle : 6744 En cause :
la question préjudicielle relative à l'article 851 du Code judiciaire, posée par le Tribunal de commerce
de Liège, division Liège. La Cour constitutionnelle composée des présidents F. Daoût
et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman,(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 135/2018 du 11 octobre 2018 Numéro du rôle : 6744 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 851 du Code judiciaire, posée par le Tribunal de commerce de Liège, division Liège. La Cour constitutionnelle composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman,(...) | Uittreksel uit arrest nr. 135/2018 van 11 oktober 2018 Rolnummer 6744 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 851 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van Koophandel te Luik, afdeling Luik. Het Grondwettelijk samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 135/2018 du 11 octobre 2018 | Uittreksel uit arrest nr. 135/2018 van 11 oktober 2018 |
| Numéro du rôle : 6744 | Rolnummer 6744 |
| En cause : la question préjudicielle relative à l'article 851 du Code | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 851 van het |
| judiciaire, posée par le Tribunal de commerce de Liège, division | Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van Koophandel te |
| Liège. | Luik, afdeling Luik. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, | samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. |
| J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. | Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, |
| Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée du greffier F. Meersschaut, | P. Nihoul, T. Giet en R. Leysen, bijgestaan door de griffier F. |
| présidée par le président F. Daoût, | Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par jugement du 6 octobre 2017 en cause de G.J. et M.B. contre la SNC | Bij vonnis van 6 oktober 2017 in zake G.J. en M.B. tegen de vof « |
| « Groupinvest-Liège » en liquidation et autres, dont l'expédition est | Groupinvest-Liège » in vereffening en anderen, waarvan de expeditie |
| parvenue au greffe de la Cour le 16 octobre 2017, le Tribunal de | ter griffie van het Hof is ingekomen op 16 oktober 2017, heeft de |
| commerce de Liège, division Liège, a posé la question préjudicielle | Rechtbank van Koophandel te Luik, afdeling Luik, de volgende |
| suivante : | prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 851 du Code judiciaire viole-t-il les principes | « Schendt artikel 851 van het Gerechtelijk Wetboek de grondwettelijke |
| constitutionnels d'égalité et de non-discrimination en ce qu'il a pour | beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie in zoverre het tot |
| conséquence de traiter différemment un défendeur belge opposé à un | gevolg heeft dat het een Belgische verweerder die tegenover een |
| demandeur étranger et un défendeur belge opposé à un demandeur belge, | buitenlandse eiser staat en een Belgische verweerder die tegenover een |
| établi à l'étranger, qui ne dispose en Belgique d'aucun bien ni | in het buitenland gevestigde Belgische eiser staat die in België niet |
| patrimoine, de sorte que le défendeur belge ne dispose d'aucune | over enig goed noch vermogen beschikt, zodat de Belgische verweerder |
| garantie que ce demandeur pourra faire face à une condamnation | geen enkele waarborg heeft dat die eiser het hoofd zal kunnen bieden |
| prononcée contre lui ? ». | aan een tegen hem uitgesproken veroordeling, verschillend behandelt ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| Quant à la disposition en cause et à son contexte | Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan |
| B.1. L'article 851 du Code judiciaire dispose : | B.1. Artikel 851 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt : |
| « Sauf le cas de conventions par lesquelles des Etats auraient stipulé | « Behalve wanneer Staten bij verdrag hebben bedongen dat hun |
| pour leurs ressortissants la dispense de la caution judicatum solvi, | onderdanen ontslagen zijn van borgstelling ter voldoening aan het |
| tous étrangers, demandeurs principaux ou intervenants, sont tenus, si | vonnis, zijn alle vreemdelingen als hoofdeiser of tussenkomende partij |
| le défendeur belge le requiert avant toute exception, de fournir | gehouden, indien de Belgische verweerder het vóór enige exceptie |
| caution, de payer les frais et dommages-intérêts résultant du procès, | vordert, borg te stellen voor de betaling van de uit het geding |
| auxquels ils peuvent être condamnés. Le défendeur peut requérir que | voortvloeiende kosten en schadevergoedingen waarin zij kunnen worden |
| caution soit fournie, même pour la première fois, en cause d'appel, | verwezen. De verweerder kan borgstelling vorderen, zelfs voor het |
| s'il est intimé ». | eerst in hoger beroep, indien hij aldaar gedaagd wordt ». |
| Cette disposition doit être lue conjointement avec l'article 852 du | Die bepaling dient in samenhang te worden gelezen met artikel 852 van |
| Code judiciaire qui dispose : | het Gerechtelijk Wetboek, dat bepaalt : |
| « Le jugement qui ordonne la caution fixe la somme jusqu'à concurrence | « Het vonnis waarbij borgstelling wordt bevolen, bepaalt tot welk |
| beloop dit zal geschieden. Het kan de borg ook door enige andere | |
| de laquelle elle est fournie. Il peut aussi remplacer la caution par | zekerheid vervangen. De eiser wordt ontslagen van het stellen van de |
| toute autre sûreté. Le demandeur est dispensé de fournir la sûreté | gevorderde zekerheid, indien hij de bepaalde som in consignatie geeft, |
| demandée s'il consigne la somme fixée, s'il justifie que ses immeubles | indien hij aantoont dat zijn onroerende goederen in België voldoende |
| situés en Belgique sont suffisants pour en répondre ou s'il fournit un | zijn om die som daaraan te verhalen of indien hij een pand geeft |
| gage conformément à l'article 2041 du Code civil. Au cours de | overeenkomstig artikel 2041 van het Burgerlijk Wetboek. In de loop van |
| l'instance, à la demande d'une partie, le tribunal peut modifier | het geding kan de rechtbank, op verzoek van een partij, het bedrag van |
| l'importance de la somme ou la nature de la sûreté fournie ». | de som of de aard van de verstrekte zekerheid wijzigen ». |
| Ces dispositions font partie de la section première « Exception de la | Die bepalingen maken deel uit van de eerste afdeling « Exceptie van |
| caution de l'étranger demandeur » du chapitre VII du Code judiciaire « | borgstelling van de eisende vreemdeling » van hoofdstuk VII van het |
| Les exceptions ». | Gerechtelijk Wetboek « Excepties ». |
| B.2.1. Les travaux préparatoires du Code judiciaire mentionnent : | B.2.1. De parlementaire voorbereiding van het Gerechtelijk Wetboek vermeldt : |
| « De exceptie van de zekerheidstelling van de eisende vreemdeling | |
| « L'exception de la caution de l'étranger demandeur (art. 851 et 852) | (art. 851 en 852) werd behouden, ten minste ten opzichte van de landen |
| a été maintenue, tout au moins à l'égard des pays avec lesquels nous | waarmee we geen verdrag hebben. Deze zekerheidstelling is overigens |
| n'avons pas conclu de traité. Cette caution est d'ailleurs exigée par | vereist in de meeste van onze onmiddellijke buurlanden en zelfs landen |
| la plupart de nos voisins immédiats et même des pays tels que le | |
| Canada l'ont maintenue. | als Canada hebben ze instandgehouden. |
| De voorgestelde tekst maakt een soepele toepassing mogelijk : artikel | |
| Le texte proposé permet une application très souple : l'article 852 | 852 stelt dat de eiser er kan van vrijgesteld worden een zekerheid te |
| prévoit que le demandeur peut être dispensé de fournir une sûreté | stellen wanneer hij laat blijken dat zijn onroerende goederen die hij |
| lorsqu'il justifie que ses immeubles, situés en Belgique, sont | in België bezit voldoende zijn om de kosten van het geding te dekken. |
| suffisants pour répondre des frais du procès. La caution a pour but de | De zekerheidstelling heeft tot doel de betaling te verzekeren van de |
| garantir le paiement des frais de justice que le défendeur devra | gerechtskosten die de verweerder zal moeten maken om zijn verdediging |
| exposer pour assurer sa défense. Elle ne peut pas être ordonnée | te verzekeren. Zij kan niet worden gelast wanneer de rechtspleging |
| lorsque la procédure ne comporte pas de frais » (Exposé des motifs du | geen kosten met zich brengt » (Memorie van toelichting bij het ontwerp |
| projet de loi contenant le Code judiciaire, Doc. parl., Sénat, | van wet houdende het Gerechtelijk Wetboek, Parl. St., Senaat, |
| 1963-1964, n° 60, p. 206, (rapport Van Reepinghen)). | 1963-1964, nr. 60, p. 206 (verslag Van Reepinghen)). |
| B.2.2. En réponse à une question parlementaire, le ministre de la | B.2.2. In antwoord op een parlementaire vraag heeft de minister van |
| Justice a exposé : | Justitie uiteengezet : |
| « La ratio legis de cette disposition est d'éviter qu'un étranger | « De ratio legis van deze bepaling bestaat in het vermijden dat een |
| condamné à des dommages-intérêts par un juge belge échappe à | door een Belgische rechter tot schadevergoeding veroordeelde |
| vreemdeling aan de uitvoering van het vonnis zou ontsnappen omdat hij | |
| l'exécution du jugement parce qu'il disparaît sans que l'on puisse | verdwijnt zonder dat men zijn spoor kan volgen, omdat hij geen voor |
| suivre sa trace, parce qu'il n'a pas de biens saisissables en Belgique | beslag vatbare goederen in België bezit of omdat de wet van zijn land |
| ou parce que la loi de son pays ne reconnaît pas les jugements rendus | de in België uitgesproken vonnissen niet erkent (zie Rouard, P., « |
| en Belgique (voir Rouard, P., Traité élémentaire de droit judiciaire | Traité élémentaire de droit judiciaire privé », III, Brussel, |
| privé, III, Bruxelles, Bruylant, 1977, n° 513). | Bruylant, 1977, nr. 513). |
| Il ne m'appartient pas de me substituer aux cours et tribunaux pour | Het komt mij niet toe mij in de plaats te stellen van de hoven en |
| apprécier si la disposition précitée est ou non compatible avec la | rechtbanken om te oordelen of voornoemde bepaling al dan niet |
| Convention européenne des droits de l'homme. On peut cependant | verenigbaar is met het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. |
| observer que la doctrine (L. Walleyn, note sub tribunal de Bruxelles, | Het valt evenwel op te merken dat de rechtsleer (zie onder meer L. |
| 25 septembre 1996, « Tijdschrift voor Vreemdelingenrecht », 1996, pp. | Walleyn, [noot] sub rechtbank van Brussel, 25 september 1996, |
| 374-375 et références citées) est d'avis que l'imposition d'une | Tijdschrift voor Vreemdelingenrecht, 1996, blz. 374-375 en aangehaalde |
| caution est contraire aux articles 6 à 14 de la convention précitée. | referenties) van mening is dat het opleggen van een borgsom de artikelen 6 en 14 van voornoemd verdrag schendt. |
| Un certain nombre d'arguments plaident par ailleurs en faveur de | Een aantal argumenten pleiten overigens voor de opheffing van |
| l'abrogation des articles 851 et 852 (qui précise les modalités | artikelen 851 en 852 (dat de toepassingsmodaliteiten van artikel 851 |
| d'application de l'article 851) du Code judiciaire : | nader bepaalt) van het Gerechtelijk Wetboek : |
| 1. L'article 851 précité et les nombreuses conventions internationales | 1. Voornoemd artikel 851 en de talrijke internationale verdragen |
| auxquelles la Belgique est partie génèrent une discrimination entre, | waarbij België partij is roepen een discriminatie in het leven tussen |
| d'une part, les Belges et les étrangers ressortissants d'Etats avec | enerzijds de Belgen en de vreemdelingen, onderdanen van Staten waarmee |
| lesquels la Belgique est liée par de telles conventions et les autres | België door dergelijke verdragen gebonden is, en de andere |
| étrangers, d'autre part. | vreemdelingen anderzijds. |
| Même au regard de la ratio legis de l'article 851 précité, il est | Zelfs ten opzichte van de ratio legis van voornoemd artikel 851 is het |
| difficilement justifiable qu'un étranger résidant depuis longtemps en | moeilijk te verantwoorden dat een vreemdeling die reeds geruime tijd |
| Belgique ait un statut moins favorable qu'un Belge résidant depuis | in België verblijft een minder gunstig statuut heeft dan een Belg die |
| longtemps à l'étranger (voir Rouard, P., op. cit., n° 512). | reeds geruime tijd in het buitenland verblijft (zie Rouard, P., op. |
| cit., nr. 512). | |
| 2. La ratio legis de la disposition a perdu de sa pertinence avec la | 2. De ratio legis van de bepaling heeft voor een deel haar relevantie |
| mondialisation de l'économie ainsi qu'avec le développement des moyens | verloren als gevolg van de mondialisering van de economie alsook van |
| de communication et de la mobilité. | de ontwikkeling van de communicatiesystemen en de mobiliteit. |
| 3. Les articles 851 et 852 du Code judiciaire contiennent, par eux-mêmes, des limites strictes à la possibilité d'invoquer l'exception de cautio iudicatum solvi. Ces limites, combinées avec les nombreuses conventions multilatérales et bilatérales auxquelles la Belgique est partie, ont pour effet de restreindre le champ d'application de ces dispositions dans une mesure telle que le maintien desdites dispositions n'a plus de sens. 4. L'abrogation des articles précités permet également de prévenir une éventuelle action qui serait introduite devant la Cour européenne des droits de l'homme. Si aucune initiative parlementaire n'est prise en la matière, je serais disposé à déposer un projet de loi portant abrogation des | 3. Artikelen 851 en 852 van het Gerechtelijk Wetboek bevatten op zich strenge beperkingen van de mogelijkheid om de exceptie cautio iudicatum solvi in te roepen. Deze beperkingen, in samenhang met de vele multilaterale en bilaterale verdragen waarbij België partij is, hebben de beperking van het toepassingsgebied van deze bepalingen tot gevolg, in dergelijke mate dat het handhaven van voornoemde bepalingen geen zin meer heeft. 4. De opheffing van voornoemde artikelen laat eveneens toe een eventuele vordering die voor het Europees Hof van de rechten van de mens zou ingesteld worden te voorkomen. Indien geen parlementair initiatief terzake wordt genomen, zou ik |
| articles 851 et 852 du Code judiciaire » (Question parlementaire n° | bereid zijn een wetsontwerp tot opheffing van artikelen 851 en 852 van |
| het Gerechtelijk Wetboek in te dienen » (Parlementaire vraag nr. 459 | |
| 459 du 17 février 2000, Bull. questions et réponses, Sénat, 1999-2000, n° 2-12). | van 17 februari 2000, Vr. en Antw., Senaat, 1999-2000, nr. 2-12). |
| B.3. Selon la Cour de cassation, « l'article 851 du Code judiciaire a | B.3. Volgens het Hof van Cassatie beoogt « artikel 851 van het |
| pour objet de prémunir le justiciable belge contre les pertes | Gerechtelijk Wetboek de bescherming van de Belgische rechtzoekende |
| pécuniaires que peut lui faire subir, par un procès sans fondement, un | [...] tegen de geldelijke verliezen ten gevolge van een ongegrond |
| étranger n'offrant pas de garanties en Belgique pour assurer le | proces, dat wordt ingespannen door een vreemdeling die in België geen |
| payement des frais et des dommages et intérêts auxquels il serait | waarborgen biedt voor de betaling van de kosten en de schadevergoeding |
| condamné » (Cass. 10 septembre 1987, Pas. 1988, I, n° 20). | waartoe hij zou worden veroordeeld » (Cass., 10 september 1987, Arr. |
| Cass., 1987-1988, I, nr. 20). | |
| B.4. La Cour de justice de l'Union européenne a jugé : | B.4. Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft geoordeeld : |
| « L'article 6, premier alinéa, du traité CE doit être interprété en ce | « Artikel 6, eerste alinea, EG-Verdrag moet aldus worden uitgelegd, |
| sens qu'il s'oppose à ce qu'un Etat membre exige le versement d'une | dat het eraan in de weg staat, dat een Lid-Staat een zekerheidstelling |
| cautio judicatum solvi d'un ressortissant d'un autre Etat membre qui | voor de proceskosten verlangt van een onderdaan van een andere |
| est également ressortissant d'un pays tiers, dans lequel il a son | Lid-Staat die ook onderdaan is van een derde land, waar hij zijn |
| domicile, quand ce ressortissant, qui n'a ni domicile ni biens dans le | woonplaats heeft, wanneer die onderdaan, die in eerstgenoemde staat |
| premier Etat membre, a introduit, devant l'une de ses juridictions | woonplaats noch vermogen heeft, in zijn hoedanigheid van aandeelhouder |
| civiles, un recours en sa qualité d'actionnaire à l'encontre d'une | bij een van de burgerlijke rechters van eerstgenoemde staat een |
| société y établie, lorsqu'une telle exigence n'est pas imposée à ses | vordering heeft ingesteld tegen een aldaar gevestigde vennootschap, |
| propres ressortissants qui n'y possèdent ni biens ni domicile » (CJCE, | wanneer een dergelijke eis niet wordt gesteld aan onderdanen van deze |
| 2 octobre 1997, C-122/96, Stephen Austin Saldanha et MTS Securities | staat die aldaar vermogen noch woonplaats hebben » (HvJ, 2 oktober |
| 1997, C-122/96, Stephen Austin Saldanha en MTS Securities Corporation | |
| Corporation et Hiross Holding AG, dispositif). | en Hiross Holding AG, dictum). |
| Il s'ensuit que les ressortissants des Etats membres de l'Union | Daaruit volgt dat de onderdanen van de lidstaten van de Europese Unie, |
| européenne doivent être assimilés, sur la base du principe | op basis van het beginsel van gelijkwaardigheid van de nationale |
| d'équivalence des modalités procédurales nationales, aux Belges, aussi | procedureregels, moeten worden gelijkgesteld met de Belgen, als eisers |
| bien en tant que demandeurs que défendeurs en justice. En tant que | en als verweerders in rechte. Als eisers worden zij dus niet |
| demandeurs, ils ne sont donc pas soumis à l'obligation de fournir | onderworpen aan de verplichting tot borgstelling; als verweerders |
| caution; en tant que défendeurs, ils peuvent le requérir de demandeurs | kunnen zij zulks vorderen van eisers die onderdanen zijn van Staten |
| qui sont des ressortissants d'Etats qui ne sont pas membres de l'Union | die geen lid zijn van de Europese Unie. |
| européenne. Quant à la question préjudicielle et à sa recevabilité | Ten aanzien van de prejudiciële vraag en de ontvankelijkheid ervan |
| B.5. La juridiction a quo interroge la Cour sur la compatibilité de | B.5. Het verwijzende rechtscollege stelt het Hof een vraag over de |
| l'article 851 du Code judiciaire avec les articles 10 et 11 de la | bestaanbaarheid van artikel 851 van het Gerechtelijk Wetboek met de |
| Constitution en qu'il a pour conséquence de traiter différemment les | artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre het tot gevolg heeft dat |
| défendeurs belges selon qu'ils sont opposés, d'une part, à un | het de Belgische verweerders naargelang zij, enerzijds, tegenover een |
| demandeur étranger et, d'autre part, à un demandeur belge, établi à | buitenlandse eiser en, anderzijds, tegenover een in het buitenland |
| l'étranger, qui ne dispose en Belgique d'aucun bien ni patrimoine. | gevestigde Belgische eiser staan die in België niet over enig goed |
| noch vermogen beschikt, verschillend behandelt. | |
| B.6. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle | B.6. Volgens de Ministerraad behoeft de prejudiciële vraag geen |
| n'appelle pas de réponse dès lors que l'article 851 du Code judiciaire | antwoord aangezien artikel 851 van het Gerechtelijk Wetboek niet op |
| ne s'applique pas au cas soumis à la juridiction a quo. | het aan het verwijzende rechtscollege voorgelegde geval van toepassing is. |
| C'est en règle à la juridiction qui interroge la Cour qu'il appartient | Het staat in de regel aan het rechtscollege dat een prejudiciële vraag |
| d'apprécier si la réponse à la question préjudicielle est utile à la | aan het Hof stelt, om te oordelen of het antwoord op die vraag nuttig |
| solution du litige qu'elle doit trancher. C'est uniquement lorsque ce | is voor het oplossen van het geschil dat het moet beslechten. Alleen |
| n'est manifestement pas le cas que la Cour peut décider que la | indien dat klaarblijkelijk niet het geval is, kan het Hof beslissen |
| question n'appelle pas de réponse. | dat de vraag geen antwoord behoeft. |
| La juridiction a quo interroge la Cour sur la compatibilité de la | Het verwijzende rechtscollege stelt het Hof een vraag over de |
| bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met de artikelen | |
| disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la Constitution en | 10 en 11 van de Grondwet in zoverre zij een Belgische verweerder de |
| ce qu'elle permet à un défendeur belge de demander de fournir caution, dans les conditions qu'elle prévoit, aux demandeurs principaux ou intervenants s'ils sont étrangers et qu'elle ne prévoit pas la même possibilité si le demandeur principal ou intervenant est un Belge établi à l'étranger qui ne dispose en Belgique d'aucun bien ni patrimoine, offrant ainsi aux défendeurs belges opposés à un demandeur étranger une garantie dont ne disposent pas les défendeurs belges opposés à un demandeur belge établi à l'étranger qui ne dispose en Belgique d'aucun bien ni patrimoine. La différence de traitement dénoncée trouve donc son origine dans la disposition en cause. Dès lors qu'il apparaît que la réponse à la question préjudicielle n'est pas manifestement inutile à la solution du litige pendant devant le juge qui interroge la Cour, cette question préjudicielle appelle une réponse de la Cour. B.7. En prévoyant l'obligation de fournir caution, dans les conditions qu'elle prévoit, pour les demandeurs étrangers, principaux ou intervenants, sauf le cas de conventions par lesquelles des Etats auraient stipulé pour leurs ressortissants la dispense de la caution | mogelijkheid biedt om borgstelling te vorderen, onder de voorwaarden waarin zij voorziet, van de hoofdeisers of tussenkomende partijen indien zij vreemdelingen zijn, en in zoverre zij niet in dezelfde mogelijkheid voorziet indien de hoofdeiser of tussenkomende partij een in het buitenland gevestigde Belg is die in België niet over enig goed noch vermogen beschikt, waardoor aldus aan de Belgische verweerders die tegenover een buitenlandse eiser staan, een waarborg wordt geboden waarover de Belgische verweerders die tegenover een in het buitenland gevestigde Belgische eiser staan die in België niet over enig goed of vermogen beschikt, niet beschikken. Het aangeklaagde verschil in behandeling vindt dus zijn oorsprong in de in het geding zijnde bepaling. Aangezien blijkt dat het antwoord op de prejudiciële vraag niet klaarblijkelijk nutteloos is voor de oplossing van het geschil dat hangende is voor de rechter die aan het Hof een vraag stelt, moet die prejudiciële vraag door het Hof worden beantwoord. B.7. Door voor de buitenlandse hoofdeisers of tussenkomende partijen, behalve wanneer Staten bij verdrag hebben bedongen dat hun onderdanen ontslagen zijn van borgstelling ter voldoening aan het vonnis, in de verplichting tot borgstelling te voorzien, onder de voorwaarden die |
| judicatum solvi, et en ne prévoyant pas la même obligation pour les demandeurs belges, principaux ou intervenants, établis à l'étranger qui ne disposent en Belgique d'aucun bien ni patrimoine, la disposition en cause crée une différence de traitement entre ces demandeurs et, par voie de conséquence, entre les défendeurs belges qui sont opposés à ces deux catégories de demandeurs. B.8. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant | zij bepaalt, en door voor de in het buitenland gevestigde Belgische hoofdeisers of tussenkomende partijen die in België niet over enig goed noch vermogen beschikken, niet in dezelfde verplichting te voorzien, brengt de in het geding zijnde bepaling een verschil in behandeling teweeg tussen die eisers en, bijgevolg, tussen de Belgische verweerders die tegenover die twee categorieën van eisers staan. B.8. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld |
| compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la | rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel |
| nature des principes en cause; le principe d'égalité et de non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.9. La différence de traitement en cause repose sur le critère de la nationalité du demandeur. Un tel critère est objectif. La Cour doit toutefois encore examiner si cette différence de traitement est fondée sur un critère pertinent et si elle n'emporte pas des effets disproportionnés. Il convient à cet égard de tenir particulièrement compte du droit d'accès au juge qui doit être garanti à chacun dans le respect des | en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.9. Het in het geding zijnde verschil in behandeling berust op het criterium van de nationaliteit van de eiser. Een dergelijk criterium is objectief. Het Hof dient evenwel nog te onderzoeken of dat verschil in behandeling gebaseerd is op een relevant criterium en of het geen onevenredige gevolgen met zich meebrengt. In dat verband dient in het bijzonder rekening te worden gehouden met het recht op toegang tot de rechter dat met inachtneming van de |
| articles 10 et 11 de la Constitution et qui est consacré notamment par | artikelen 10 en 11 van de Grondwet aan eenieder moet worden |
| l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme. | gewaarborgd en dat met name in artikel 6 van het Europees Verdrag voor |
| de rechten van de mens is neergelegd. | |
| B.10.1. Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wordt bij | |
| B.10.1. Selon la Cour européenne des droits de l'homme, l'article 6 de | artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens « het ' |
| la Convention européenne des droits de l'homme garantit « le ' droit à | recht op een rechterlijke instantie ', gewaarborgd, waarvan het recht |
| un tribunal ', dont le droit d'accès, à savoir le droit de saisir un | op toegang, namelijk het recht om een zaak aanhangig te maken bij een |
| tribunal en matière civile, constitue un aspect. Ce droit n'est pas | rechterlijke instantie in burgerlijke zaken, een aspect vormt. Dat |
| absolu; il se prête à des limitations implicitement admises car il | recht is niet absoluut; het leent zich tot impliciet aangenomen |
| commande de par sa nature même une réglementation de l'Etat. | beperkingen aangezien het, door de aard zelf ervan, een regeling door |
| Toutefois, alors que les Etats contractants jouissent d'une certaine | de Staat vereist. Terwijl de Verdragsluitende Staten ter zake een |
| marge d'appréciation en la matière, il appartient à la Cour de statuer | zekere beoordelingsmarge genieten, staat het nochtans aan het Hof om |
| en dernier ressort sur le respect des exigences de la Convention | in laatste aanleg uitspraak te doen over de inachtneming van de |
| (Kreuz c. Pologne, 19 juin 2001, § 53, et V.M. c. Bulgarie, 45723/99, | vereisten van het Verdrag (Kreuz t. Polen, 19 juni 2001, § 53, en V.M. |
| § 41, 8 juin 2006) » (CEDH, 15 septembre 2015, Mogielnicki c. Pologne, | t. Bulgarije, 45723/99, § 41, 8 juni 2006) » (EHRM, 15 september 2015, |
| § 47). | Mogielnicki t. Polen, § 47). |
| Ce droit peut faire l'objet de limitations, y compris de nature | Dat recht kan het voorwerp uitmaken van beperkingen, ook van |
| financière, pour autant que ces limitations ne portent pas atteinte à | financiële aard, voor zover die beperkingen geen afbreuk doen aan de |
| son essence même. La Cour européenne des droits de l'homme vérifie | essentie zelf ervan. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens gaat |
| ainsi « si les limitations appliquées n'avaient pas restreint l'accès | aldus na « of de toegepaste beperkingen de toegang die voor de |
| rechtzoekende openstaat, niet op een zodanige wijze of dermate hebben | |
| ouvert au justiciable d'une manière ou à un point tels que le droit | beperkt dat de kern zelf van het recht erdoor wordt aangetast » (EHRM, |
| s'en était trouvé atteint dans sa substance même » (CEDH, 15 septembre | 15 september 2015, Mogielnicki t. Polen, § 49). |
| 2015, Mogielnicki c. Pologne, § 49). | |
| B.10.2. La Cour européenne des droits de l'homme a déjà admis qu'une | B.10.2. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft aanvaard |
| caution judicatum solvi poursuit un but légitime lié à une bonne | dat met een cautio iudicatum solvi een legitiem doel wordt nagestreefd |
| dat verband houdt met een goede rechtsbedeling. Het heeft aldus | |
| administration de la justice. Elle a ainsi estimé que « l'ordonnance | geoordeeld dat « de beschikking waarbij de storting van een cautio |
| prescrivant le versement d'une caution judicatum solvi poursuivait | iudicatum solvi wordt voorgeschreven, duidelijk een legitiem doel |
| clairement un but légitime : éviter que [le défendeur] ne se trouvât | nastreefde : vermijden dat [de verweerder] werd geconfronteerd met de |
| confronté à l'impossibilité de recouvrer ses frais de justice si le | onmogelijkheid om zijn gerechtskosten terug te vorderen indien de |
| verzoeker in hoger beroep in het ongelijk zou worden gesteld. Dat punt | |
| requérant venait à succomber en appel. Ce point n'est pas controversé. | is niet omstreden. Daarenboven, aangezien het hof van beroep eveneens |
| Par ailleurs, la cour d'appel ayant aussi tenu compte de l'absence de | rekening heeft gehouden met de ontstentenis van slaagkansen van het |
| chances de succès de l'appel du requérant, la mesure peut aussi | hoger beroep van de verzoeker, kan de maatregel eveneens, zoals de |
| passer, comme le fait valoir le Gouvernement, pour avoir été imposée | Regering doet gelden, worden geacht te zijn opgelegd in het belang van |
| dans l'intérêt d'une bonne administration de la justice » (CEDH, 13 | een goede rechtsbedeling » (EHRM, 13 juli 1995, Tolstoy Miloslavsky t. |
| juillet 1995, Tolstoy Miloslavsky c. Royaume-Uni, § 61). La Cour | Verenigd Koninkrijk, § 61). Het Europees Hof kan dus niet « de mening |
| européenne ne peut donc pas « partager l'avis du requérant selon | |
| lequel la caution judicatum solvi atteignait dans sa substance même | van de verzoeker delen volgens welke de cautio iudicatum solvi de kern |
| son droit d'accès à un tribunal et était disproportionnée aux fins de | zelf van zijn recht op toegang tot een rechterlijke instantie |
| l'article 6 » (ibid., § 62). | aantastte en onevenredig was met de doeleinden van artikel 6 » (ibid., |
| B.11. Le critère de la nationalité, sur lequel repose la différence de | § 62). B.11. Het criterium van de nationaliteit, waarop het bij de in het |
| traitement établie par la disposition en cause, n'est toutefois pas | geding zijnde bepaling ingevoerde verschil in behandeling berust, is |
| pertinent au regard de l'objectif poursuivi par le législateur, à | evenwel niet relevant ten aanzien van het door de wetgever |
| savoir garantir au défendeur le paiement des frais de justice et des dommages et intérêts auxquels le demandeur pourrait être condamné. Rien ne permet de justifier que cet objectif de protection du défendeur confronté aux pertes pécuniaires que peut lui faire subir, par un procès sans fondement, un demandeur n'offrant pas les garanties en Belgique pour le paiement des frais et des dommages et intérêts auxquels il serait condamné ne soit poursuivi que lorsque le demandeur est étranger. En effet, ce n'est pas la nationalité du demandeur, mais bien la circonstance qu'il réside à l'étranger et ne possède en Belgique aucun bien pouvant servir de garantie qui peut faire craindre au défendeur d'être confronté à l'impossibilité en pratique de recouvrer les sommes exposées. En ce qu'il oblige les seuls demandeurs étrangers, principaux ou intervenants, à fournir une caution judicatum solvi, si le défendeur belge le requiert avant toute exception, | nagestreefde doel, namelijk de betaling van de gerechtskosten en van de schadevergoeding waartoe de eiser zou kunnen worden veroordeeld, waarborgen aan de verweerder. Niets maakt het mogelijk te verantwoorden dat dat doel van bescherming van de verweerder die wordt geconfronteerd met de geldelijke verliezen die een eiser die in België geen waarborgen biedt voor de betaling van de kosten en de schadevergoeding waartoe hij zou worden veroordeeld, hem door een ongegrond proces kan doen lijden, enkel wordt nagestreefd wanneer de eiser een vreemdeling is. Het is immers niet de nationaliteit van de eiser maar wel de omstandigheid dat hij in het buitenland verblijft en in België geen goed bezit dat als waarborg kan dienen, die de verweerder kan doen vrezen dat hij wordt geconfronteerd met de onmogelijkheid in de praktijk om de uitgegeven bedragen terug te vorderen. In zoverre het enkel de buitenlandse hoofdeisers of tussenkomende partijen ertoe verplicht een cautio iudicatum solvi te verlenen, indien de Belgische verweerder zulks vóór enige exceptie |
| l'article 851 du Code judiciaire n'est pas compatible avec les | vordert, is artikel 851 van het Gerechtelijk Wetboek niet bestaanbaar |
| articles 10 et 11 de la Constitution. | met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
| B.12. La question préjudicielle appelle une réponse positive. | B.12. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. |
| B.13. Compte tenu de la nécessité d'éviter les difficultés juridiques | B.13. Rekening houdend met de noodzaak om de juridische moeilijkheden |
| qu'aurait l'effet de ce constat d'inconstitutionnalité pour les | ingevolge die vaststelling van ongrondwettigheid voor de lopende |
| procédures judiciaires en cours, il convient de maintenir | gerechtelijke procedures te voorkomen, dienen de gevolgen van de in |
| définitivement les effets de la disposition en cause jusqu'à l'entrée | het geding zijnde bepaling definitief te worden gehandhaafd tot de |
| en vigueur d'une loi qui met fin à cette discrimination et au plus | inwerkingtreding van een wet die aan die discriminatie een einde maakt |
| tard jusqu'au 31 août 2019. | en uiterlijk tot 31 augustus 2019. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| -L'article 851 du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de la | - Artikel 851 van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen 10 en |
| Constitution. | 11 van de Grondwet. |
| - Les effets de cette disposition législative sont maintenus jusqu'à | - De gevolgen van die wetsbepaling worden gehandhaafd tot de |
| l'entrée en vigueur d'une loi qui met fin à l'inconstitutionnalité | inwerkingtreding van een wet die aan de in B.11 vastgestelde |
| constatée en B.11 et au plus tard jusqu'au 31 août 2019. | ongrondwettigheid een einde maakt en uiterlijk tot 31 augustus 2019. |
| Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
| la Cour constitutionnelle, le 11 octobre 2018. | op 11 oktober 2018. |
| Le greffier, | De griffier, |
| F. Meersschaut | F. Meersschaut |
| Le président, | De voorzitter, |
| F. Daoût | F. Daoût |