Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 157/2018 du 22 novembre 2018 Numéros du rôle : 6689, 6692, 6694 et 6695 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles II.285, alinéa 2, et I.3, 69°, du Code flamand de l'enseignement supérieur, coordonné La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 157/2018 du 22 novembre 2018 Numéros du rôle : 6689, 6692, 6694 et 6695 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles II.285, alinéa 2, et I.3, 69°, du Code flamand de l'enseignement supérieur, coordonné La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...) Uittreksel uit arrest nr. 157/2018 van 22 november 2018 Rolnummers 6689, 6692, 6694 en 6695 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen II.285, tweede lid, en I.3, 69°, van de Vlaamse Codex Hoger Onderwijs, gecoördineerd bij besluit va Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 157/2018 du 22 novembre 2018 Uittreksel uit arrest nr. 157/2018 van 22 november 2018
Numéros du rôle : 6689, 6692, 6694 et 6695 Rolnummers 6689, 6692, 6694 en 6695
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles II.285, In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen II.285, tweede lid,
alinéa 2, et I.3, 69°, du Code flamand de l'enseignement supérieur, en I.3, 69°, van de Vlaamse Codex Hoger Onderwijs, gecoördineerd bij
coordonné par arrêté du Gouvernement flamand du 11 octobre 2013 besluit van de Vlaamse Regering van 11 oktober 2013 tot codificatie
portant codification des dispositions décrétales relatives à van de decretale bepalingen betreffende het hoger onderwijs, gesteld
l'enseignement supérieur, posées par le Conseil d'Etat. door de Raad van State.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et R. Leysen, assistée du Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en R. Leysen,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par arrêt n° 238.537 du 15 juin 2017 en cause de la « Vrije a. Bij arrest nr. 238.537 van 15 juni 2017 in zake de « Vrije
Universiteit Brussel » contre S.M., dont l'expédition est parvenue au Universiteit Brussel » tegen S.M., waarvan de expeditie ter griffie
greffe de la Cour le 27 juin 2017, le Conseil d'Etat a posé la van het Hof is ingekomen op 27 juni 2017, heeft de Raad van State de
question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« Les articles II.285, alinéa 2, et I.3, 69°, du Code de « Schenden de artikelen II.285, tweede lid, en I.3, 69°, van de Codex
l'enseignement supérieur violent-ils les articles 10, 11 et 13 de la Hoger Onderwijs de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, in
Constitution, combinés avec les articles 6, paragraphe 1, et 13 de la samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, en 13 EVRM, doordat de
CEDH, en ce que la décision d'évaluation par laquelle un étudiant est beoordelingsbeslissing waarbij een student niet geschikt wordt
jugé inapte et ne peut donc obtenir une ' attestation universitaire ' bevonden en zo geen ' universitair attest ' (in de zin van artikel 1,
(au sens de l'article 1er, 1°, de l'arrêté royal du 12 juin 2008 ' relatif à la planification de l'offre médicale '), laquelle est nécessaire pour pouvoir entamer une formation master après master en médecine spécialisée, ne constitue pas une décision sur la progression des études qui peut être attaquée devant le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la progression des études, alors que d'autres étudiants qui veulent contester des décisions sur la progression des études qui constituent tout autant une appréciation des compétences et des résultats obtenus dans le cadre de leur formation dans l'enseignement supérieur peuvent quant à eux agir en justice devant le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la progression des études ? ». 1°, van het koninklijk besluit van 12 juni 2008 ' betreffende de planning van het medisch aanbod ') kan verkrijgen, hetgeen nodig is om een master-na-masteropleiding specialistische geneeskunde aan te vatten, geen voor de Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen aanvechtbare studievoortgangsbeslissing is, terwijl andere studenten [die] studievoortgangsbeslissingen die evenzeer een beoordeling van competenties en bereikte resultaten in het kader van hun opleiding in het hoger onderwijs [vormen] willen betwisten, wel voor de Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen kunnen opkomen in rechte ? ».
b. Par arrêt n° 238.532 du 15 juin 2017 en cause de la « Katholieke b. Bij arrest nr. 238.532 van 15 juni 2017 in zake de « Katholieke
Universiteit Leuven » contre A.-S. N., dont l'expédition est parvenue Universiteit Leuven » tegen A.-S. N., waarvan de expeditie ter griffie
au greffe de la Cour le 28 juin 2017, le Conseil d'Etat a posé la van het Hof is ingekomen op 28 juni 2017, heeft de Raad van State de
question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« Les articles II.285, alinéa 2, et I.3, 69°, du Code de « Schenden de artikelen II.285, tweede lid en I.3, 69° Codex Hoger
l'enseignement supérieur violent-ils les articles 10, 11 et 13 de la Onderwijs de art. 10, 11 en 13 van de Grondwet, in samenhang gelezen
Constitution, combinés avec l'article 6, paragraphe 1, de la CEDH, en met artikel 6.1 EVRM doordat de beslissing van een universiteit, om
ce que la décision d'une université de ne pas délivrer d'attestation aan een student geen aanvaardingsattest af te leveren, dat die student
d'admission à un étudiant, dont celui-ci a besoin, selon cette même volgens diezelfde universiteit nodig heeft om de master-na-master
université, pour entamer la formation master après master en médecine opleiding specialistische geneeskunde aan te vatten, geen voor de Raad
spécialisée, ne constituerait pas une décision sur la progression des voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen aanvechtbare
études qui peut être attaquée devant le Conseil pour les contestations studievoortgangsbeslissing zou zijn, terwijl deze master-na-master in
relatives aux décisions sur la progression des études, alors que ce
master après master constitue en l'espèce la simple poursuite de la casu de loutere voortzetting van de basisopleiding ' master in de
formation de base ' master en médecine ' et que la décision affecte geneeskunde ' betreft en de beslissing de student aldus evenzeer in
dès lors la progression des études de l'étudiant au même titre que toute autre décision en matière d'examen ? ». zijn studievoortgang raakt als iedere andere examenbeslissing ? ».
c. Par arrêt n° 238.531 du 15 juin 2017 en cause de A.-S. N. contre la c. Bij arrest nr. 238.531 van 15 juni 2017 in zake A.-S. N. tegen de «
« Katholieke Universiteit Leuven », dont l'expédition est parvenue au Katholieke Universiteit Leuven », waarvan de expeditie ter griffie van
greffe de la Cour le 28 juin 2017, le Conseil d'Etat a posé les het Hof is ingekomen op 28 juni 2017, heeft de Raad van State de
questions préjudicielles suivantes : volgende prejudiciële vragen gesteld :
« (1) Les articles II.285, alinéa 2, et I.3, 69°, du Code flamand de « (1) Schenden de artikelen II.285, tweede lid, en I.3, 69°, van de
l'enseignement supérieur violent-ils les articles 10, 11 et 13 de la Vlaamse Codex Hoger Onderwijs, de artikelen 10, 11 en 13 van de
Constitution, pris isolément et/ou combinés avec les articles 6,
paragraphe 1, et 13 de la CEDH, dans l'interprétation selon laquelle Grondwet, op zich genomen en/of in samenlezing met artikel 6.1 en 13
la décision d'une université de ne pas délivrer une attestation d'admission à un étudiant en médecine, par suite d'une évaluation faite au cours d'une sélection comparative organisée pendant la dernière année du cycle de master et aboutissant à la délivrance ou au refus d'une attestation d'admission, attestation qui permettrait à cet étudiant d'entamer la formation continue, à savoir le master après master en médecine spécialisée dans le cadre de la formation en médecine, ne serait pas une décision sur la progression des études qui peut être attaquée devant le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la progression des études, alors que d'autres étudiants qui veulent contester des décisions sur la progression des études dans le cadre de la progression (normale) de leurs études peuvent quant à eux agir devant le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la progression des études en tant que juge EVRM, in de lezing dat de beslissing van een universiteit, om aan een student geneeskunde ingevolge een evaluatie tijdens een vergelijkende selectie georganiseerd tijdens het laatste jaar van de mastercyclus en culminerende in de al dan niet aflevering van een aanvaardingsattest, geen aanvaardingsattest toe te kennen dienstig om deze student toe te laten de vervolgopleiding te weten de manama in de specialistische geneeskunde aan te vatten binnen de geneeskunde-opleiding, geen voor de Raad voor Betwistingen inzake Studievoortgangsbeslissingen aanvechtbare studievoortgangsbeslissing zou zijn, terwijl andere studenten die studievoortgangsbeslissingen in het kader van hun (normale) studievoortgang willen betwisten wel voor de Raad voor Betwistingen inzake studievoortgangsbeslissing als extern
administratif externe ? administratief rechter kunnen opkomen in rechte ?
(2) L'article I.3, 69°, g), du Code de l'enseignement supérieur (2) Schendt artikel I.3, 69° g Codex Hoger Onderwijs de artikelen 10
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, pris isolément en 11 van de grondwet op zich genomen en/of in samenlezing met artikel
et/ou combinés avec les articles 6 et 13 de la CEDH, en ce que l'accès à la procédure, jugée nécessaire par le législateur décrétal, devant le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la progression des études, portant sur un refus d'inscription (et/ou sur la décision préalable au refus), pour des subdivisions de formation, est réservé au seul étudiant qui suit un parcours individualisé sur la base d'un contrat de diplôme, à l'exclusion des étudiants qui visent un contrat de diplôme via un parcours modèle, soit, comme en l'espèce, un étudiant qui veut suivre une formation, en l'occurrence le master après master en médecine spécialisée pour laquelle l'étudiant ne s'était pas encore inscrit et qui dispose d'ailleurs d'un crédit 6 en 13 EVRM, doordat toegang tot de door de decreetgever noodzakelijk geachte procedure voor de Raad voor betwistingen inzake Studievoortgangsbetwistingen die betrekking heeft op een weigering tot inschrijving (en/of de voorbeslissing daartoe), voor opleidingsonderdelen voorbehouden wordt enkel tot de student die een geïndividualiseerd traject volgt middels een diplomacontract en niet voor studenten die een diplomacontract via een modeltraject beogen hetzij zoals ten deze een student die een opleiding in casu de manama specialistische geneeskunde beoogt waarvoor de student zich niet eerder heeft ingeschreven en die trouwens een positief leerkrediet
d'apprentissage positif et a par ailleurs été jugé apte ? heeft en bovendien bekwaam werd bevonden ?
(3) L'article I.3, 69°, c), du Code de l'enseignement supérieur (3) Schendt artikel I.3, 69° c Codex Hoger Onderwijs de artikelen 10
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, pris isolément en 11 van de grondwet op zich genomen en/of in samenlezing met artikel
et/ou combinés avec les articles 6 et 13 de la CEDH, en ce que les 6 en 13 EVRM, doordat de beslissingen omtrent de bekwaamheidstoetsing
décisions relatives à l'examen d'aptitude qui peuvent être soumises
via la procédure, jugée nécessaire par le législateur décrétal, devant die kunnen voorgelegd worden via de door de decreetgever noodzakelijk
le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la geachte procedure voor de Raad voor betwistingen inzake
progression des études ne peuvent être contestées que par le seul Studievoortgangsbetwistingen voorbehouden worden enkel tot de student
étudiant qui fait l'objet d'un tel examen d'aptitude dans la mesure où voorwerp van dergelijke bekwaamheidstoetsing inzoverre de formele
les conditions formelles de l'examen d'aptitude, contenues dans le voorwaarden van het bekwaamheidsonderzoek zoals vervat in de Codex
Code de l'enseignement supérieur (articles II.232 à II.237) sont Hoger Onderwijs (artikelen II 232 tot II 237) worden toegepast door de
appliquées par l'établissement, alors qu'un accès similaire au Conseil instelling terwijl een gelijkaardige toegang tot de raad niet zou
n'existerait pas pour des décisions similaires par suite de l'examen openstaan voor gelijkaardige beslissingen ingevolge de toetsing naar
d'aptitude effectué selon une procédure instaurée par l'établissement, bekwaamheden volgens een door de instelling ingevoerde procedure zoals
telle qu'elle est prévue dans le ' Leidraad Heelkunde ' (Directives en uiteengezet in Leidraad Heelkunde doch die niet correleert met de
matière de chirurgie) mais qui ne correspond pas aux dispositions voornoemde formele bepalingen van de CHO en alzo wordt toegepast
formelles précitées du Code de l'enseignement supérieur et qui est
appliquée ainsi au sein de la faculté de médecine ? ». binnen de faculteit geneeskunde ? ».
d. Par arrêt n° 238.538 du 15 juin 2017 en cause de la « Vrije d. Bij arrest nr. 238.538 van 15 juni 2017 in zake de « Vrije
Universiteit Brussel » contre S.M., dont l'expédition est parvenue au Universiteit Brussel » tegen S.M., waarvan de expeditie ter griffie
greffe de la Cour le 28 juin 2017, le Conseil d'Etat a posé la van het Hof is ingekomen op 28 juni 2017, heeft de Raad van State de
question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« Les articles II.285, alinéa 2, et I.3, 69°, du Code de « Schenden de artikelen II.285, tweede lid, en I.3, 69°, van de Codex
l'enseignement supérieur violent-ils les articles 10, 11 et 13 de la Hoger Onderwijs de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet in samenhang
Constitution, combinés avec les articles 6, paragraphe 1, et 13 de la gelezen met artikel 6, lid 1, en 13 EVRM, doordat de
CEDH, en ce que la décision d'évaluation par laquelle un étudiant est beoordelingsbeslissing, waarbij een student niet geschikt wordt
jugé inapte et ne peut donc obtenir une ' attestation universitaire ' bevonden en zo geen ' universitair attest ' (in de zin van artikel 1,
(au sens de l'article 1er, 1°, de l'arrêté royal du 12 juin 2008 ' relatif à la planification de l'offre médicale '), laquelle est nécessaire pour pouvoir entamer une formation master après master en médecine spécialisée, ne constitue pas une décision sur la progression des études qui peut être attaquée devant le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la progression des études, alors que d'autres étudiants qui veulent contester des décisions sur la progression des études qui constituent tout autant une appréciation des compétences et des résultats obtenus dans le cadre de leur formation dans l'enseignement supérieur peuvent quant à eux agir en justice devant le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la progression des études ? ». 1°, van het koninklijk besluit van 12 juni 2008 ' betreffende de planning van het medisch aanbod ') kan verkrijgen, hetgeen nodig is om een master-na-masteropleiding specialistische geneeskunde aan te vatten, geen voor de Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen aanvechtbare studievoortgangsbeslissing is, terwijl andere studenten [die] studievoortgangsbeslissingen die evenzeer een beoordeling van competenties en bereikte resultaten in het kader van hun opleiding in het hoger onderwijs [vormen] willen betwisten, wel voor de Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen kunnen opkomen in rechte ? ».
Ces affaires, inscrites sous les numéros 6689, 6692, 6694 et 6695 du Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6689, 6692, 6694 en 6695 van
rôle de la Cour, ont été jointes. de rol van het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur la B.1. De Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen
progression des études statue, après épuisement de la procédure
interne de recours, « en tant que collège juridictionnel doet, na uitputting van de interne beroepsprocedure, « als
administratif, sur les recours qui sont formés par des étudiants ou administratief rechtscollege uitspraak over de beroepen die door
des personnes auxquelles la décision se rapporte, contre des décisions studenten of personen op wie de beslissing betrekking heeft, worden
sur la progression des études » (article II.285 du Code flamand de ingesteld tegen studievoortgangsbeslissingen » (artikel II.285 van de
l'enseignement supérieur, coordonné par l'arrêté du Gouvernement Vlaamse Codex Hoger Onderwijs, gecoördineerd bij besluit van de
flamand du 11 octobre 2013 portant codification des dispositions Vlaamse Regering van 11 oktober 2013 tot codificatie van de decretale
décrétales relatives à l'enseignement supérieur). bepalingen betreffende het hoger onderwijs).
B.2. L'article I.3, 69°, du même Code, tel qu'il était applicable B.2. Artikel I.3, 69°, van dezelfde Codex, zoals van toepassing voor
devant le juge a quo, précise de manière limitative ce qu'il y a lieu de verwijzende rechter, bepaalt op limitatieve wijze wat onder een
d'entendre par une décision sur la progression des études : studievoortgangsbeslissing wordt verstaan :
« a) une décision d'examen, étant toute décision qui, sur la base « a) een examenbeslissing, zijnde elke beslissing die, al dan niet op
d'une délibération ou non, comporte un jugement final sur la réussite grond van een deliberatie, een eindoordeel inhoudt over het voldoen
d'une subdivision de formation, de plusieurs subdivisions d'une voor een opleidingsonderdeel, meer opleidingsonderdelen van een
formation ou d'une formation dans son ensemble; opleiding, of een opleiding als geheel;
b) une décision disciplinaire en matière d'examen, à savoir une b) een examentuchtbeslissing, zijnde een sanctie opgelegd naar
sanction imposée suite à des faits d'examen; aanleiding van examenfeiten;
c) l'attribution d'un certificat d'aptitude qui indique que l'étudiant c) de toekenning van een bewijs van bekwaamheid, dat aangeeft dat een
a acquis certaines compétences sur la base de compétences ou de student op grond van eerder verworven competenties of eerder verworven
qualifications acquises antérieurement; kwalificaties bepaalde competenties heeft verworven;
d) l'attribution d'une dispense, à savoir la suppression de d) de toekenning van een vrijstelling, zijnde de opheffing van de
l'obligation de subir des examens sur une subdivision de formation ou verplichting om over een opleidingsonderdeel, of een deel ervan,
une partie de celle-ci; examen af te leggen;
e) une décision imposant la participation à un programme de transition e) een beslissing waarbij het volgen van een schakel- en/of
et/ou préparatoire et fixant le volume des études d'un tel programme; voorbereidingsprogramma wordt opgelegd en waarbij de studieomvang van
dergelijk programma wordt vastgesteld;
f) l'imposition d'une mesure visant à assurer le suivi des études, f) het opleggen van een maatregel van studievoortgangsbewaking,
visée à l'article II.245 [lire : 246]; bedoeld in artikel II.245 [lees : II.246];
g) le refus d'intégrer une subdivision de formation déterminée dans le g) het weigeren van het opnemen van een bepaald opleidingsonderdeel in
contrat de diplôme à laquelle un étudiant qui suit un parcours het diplomacontract waarvoor de student die een geïndividualiseerd
individualisé ne s'est jamais inscrit auparavant; traject volgt, zich nog niet eerder heeft ingeschreven;
h) une décision relative à l'équivalence d'un diplôme étranger de h) een beslissing inzake gelijkwaardigheid van een buitenlands diploma
l'enseignement supérieur à un diplôme flamand de l'enseignement van hoger onderwijs met een Vlaams diploma van hoger onderwijs genomen
supérieur prise en vertu de l'article II.256; ». krachtens artikel II.256 ».
B.3. L'arrêté royal du 12 juin 2008 relatif à la planification de B.3. Het koninklijk besluit van 12 juni 2008 betreffende de planning
l'offre médicale détermine le nombre d'étudiants qui peuvent recevoir van het medisch aanbod bepaalt hoeveel studenten een universitair
une attestation universitaire pour entamer une formation de médecin attest kunnen ontvangen om een opleiding aan te vangen tot
spécialiste. L'article 1er, 2°, de l'arrêté royal définit le « geneesheer-specialist. Artikel 1, 2°, van het koninklijk besluit
candidat attesté » comme étant « le candidat à une formation menant à definieert de « geattesteerde kandidaat » als « de kandidaat voor een
l'un des titres professionnels précités, qui s'est vu octroyer une opleiding leidend tot een van de voornoemde beroepstitels, aan wie een
Attestation universitaire ». Universitair Attest wordt toegekend ».
L'article 1er, 1°, de l'arrêté royal définit l'attestation Artikel 1, 1°, van het koninklijk besluit omschrijft het universitair
universitaire comme étant : attest als :
« l'attestation nominative octroyée par la personne en charge de la « het nominatief attest uitgereikt door de persoon die belast is met
direction d'une faculté de médecine d'une université belge ou une het bestuur van een faculteit geneeskunde van een Belgische
personne que celle-ci mandate à cet effet, à un candidat à une universiteit, of een persoon daartoe door deze aangewezen, aan een
formation menant à l'un des titres professionnels réservés aux kandidaat voor een opleiding leidend tot een van de beroepstitels,
titulaires d'un diplôme légal de docteur en médecine, chirurgie et voorbehouden aan de houders van een wettelijk diploma van doctor in de
accouchements ou du grade académique de médecin, visés à l'article 1er genees-, heel- en verloskunde of van de academische graad van arts,
de l'arrêté royal du 25 novembre 1991 établissant la liste des titres bedoeld in artikel 1 van het koninklijk besluit van 25 november 1991
professionnels particuliers réservés aux praticiens de l'art médical, houdende de lijst van bijzondere beroepstitels voorbehouden aan de
en ce compris l'art dentaire, disposant d'un diplôme de médecin avec beoefenaars van de geneeskunde, met inbegrip van de tandheelkunde, die
formation de base délivré par une université belge; over een diploma van arts met een basisopleiding beschikt afgegeven
door een Belgische universiteit;
prouvant qu'au cours d'une année donnée, le candidat en question peut dat het bewijs levert dat in de loop van een bepaald jaar de betrokken
débuter, au sein de la Faculté de médecine de cette université, un kandidaat bij de Faculteit geneeskunde van die universiteit een
cursus complet menant à l'un des titres professionnels précités, et volledige cursus kan beginnen leidend tot een van de voornoemde
indiquant dans quelle mesure, le cas échéant, le candidat en question beroepstitels, en dat aantoont in hoever, indien dit het geval is, de betrokken
bénéficie d'une exemption du contingentement ». kandidaat over een vrijstelling van contingentering beschikt ».
Une telle « attestation d'admission » universitaire n'est pas une Een dergelijk universitair « aanvaardingsattest » is geen
décision sur la progression des études au sens de l'article I.3, 69°, studievoortgangsbeslissing in de zin van voormeld artikel I.3, 69°, en
précité, et ne relève pas de la compétence du Conseil pour les valt niet onder de bevoegdheid van de Raad voor betwistingen inzake
studievoortgangsbeslissingen.
contestations relatives aux décisions sur la progression des études. B.4. De prejudiciële vragen in de vier verwijzingsarresten komen in
B.4. Les questions préjudicielles posées dans les quatre arrêts de wezen neer op de vraag of de in het geding zijnde bepalingen, doordat
zij de studenten die de beslissing tot weigering van een
renvoi reviennent en réalité à demander si les dispositions en cause aanvaardingsattest wensen aan te vechten het recht op toegang tot de
Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen ontzeggen,
sont contraires aux articles 10, 11 et 13 de la Constitution, lus en strijdig zijn met de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, in
combinaison avec les articles 6, paragraphe 1, et 13 de la Convention samenhang gelezen met de artikelen 6, lid 1, en 13 van het Europees
européenne des droits de l'homme, en ce qu'elles privent les étudiants
qui souhaitent attaquer la décision refusant de délivrer une Verdrag voor de rechten van de mens.
attestation d'admission du droit d'accès au Conseil pour les
contestations relatives aux décisions sur la progression des études.
B.5. Les articles 10 et 11 de la Constitution garantissent le principe B.5. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet waarborgen het beginsel van
d'égalité et de non-discrimination. L'article 13 de la Constitution gelijkheid en niet-discriminatie. Artikel 13 van de Grondwet houdt een
implique un droit d'accès au juge compétent. Ce droit est également recht in op toegang tot de bevoegde rechter. Dat recht wordt eveneens
garanti par l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des gewaarborgd bij artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de
droits de l'homme. L'article 13 de la même Convention garantit le rechten van de mens. Artikel 13 van hetzelfde Verdrag waarborgt voor
droit à un recours effectif devant une instance nationale à toute personen van wie de rechten en vrijheden vermeld in dat Verdrag zijn
personne dont les droits et libertés mentionnés dans cette Convention geschonden, een recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel voor een
ont été violés. nationale instantie.
B.6. L'article 13 de la Constitution garantit non seulement le droit B.6. Artikel 13 van de Grondwet waarborgt niet alleen het recht op
d'accès au juge compétent. Il garantit également à toutes les toegang tot de bevoegde rechter. Het waarborgt eveneens aan alle
personnes qui se trouvent dans la même situation le droit d'être personen die zich in dezelfde toestand bevinden het recht om volgens
jugées selon les mêmes règles en ce qui concerne la compétence et la procédure. dezelfde regels inzake bevoegdheid en rechtspleging te worden berecht.
B.7. La création du Conseil pour les contestations relatives aux B.7. De oprichting van de Raad voor betwistingen inzake
décisions sur la progression des études procède du souci du législateur décrétal de prévoir, dans le cadre de l'enseignement supérieur flexibilisé, une protection juridique uniforme, indépendante de la nature de l'établissement d'enseignement, contre des décisions unilatérales et contraignantes affectant défavorablement la progression (ultérieure) d'un (candidat) étudiant dans l'enseignement supérieur. En effet, le législateur décrétal a estimé que le rapport juridique entre, d'une part, un étudiant et, d'autre part, une instance examinatrice ou tout organe agissant sous la responsabilité de la direction, relève toujours du droit public en raison du caractère unilatéral et contraignant des décisions qui affectent la studievoortgangsbeslissingen komt voort uit de bezorgdheid van de decreetgever om voor het geflexibiliseerde hoger onderwijs te voorzien in een uniforme rechtsbescherming, los van de aard van de onderwijsinstelling, tegen eenzijdige en bindende onderwijsbeslissingen waarbij de (verdere) voortgang van een (kandidaat-)student in het hoger onderwijs ongunstig wordt geraakt. De decreetgever heeft immers geoordeeld dat de juridische verhouding tussen, enerzijds, een student en, anderzijds, een beoordelingsinstantie of elk onder de verantwoordelijkheid van het bestuur handelend orgaan steeds van publiekrechtelijke aard is wegens het eenzijdige en bindende karakter van de beslissingen die aan de
progression des études (Doc. parl., Parlement flamand, 2003-2004, n° studievoortgang raken (Parl. St., Vlaams Parlement, 2003-2004, nr.
1960/1, p. 4). 1960/1, p. 4).
Le législateur décrétal entendait organiser à cet égard une protection De decreetgever streefde daarbij naar een coherente, snelle en
juridique cohérente, rapide et transparente dans le cadre du transparante rechtsbescherming met betrekking tot
contentieux portant sur la progression des études auprès d'une studievoortgangsbetwistingen bij een gespecialiseerd administratief
juridiction administrative spécialisée, permettant au requérant de rechtscollege, waardoor de verzoeker op een nuttig tijdstip te weten
savoir en temps utile si son droit à l'enseignement est entravé de kan komen of zijn recht op onderwijs onrechtmatig wordt belemmerd.
manière illégitime. Il est ainsi mis fin aux discussions juridiques Aldus wordt een einde gemaakt aan de juridische discussies over de
sur la nature de la relation entre un étudiant et une instance aard van de relatie tussen een student en een beoordelingsinstantie en
examinatrice et sur la compétence consécutive du juge administratif. de daarmee samenhangende bevoegdheid van de administratieve rechter.
Cette protection juridique doit également garantir le droit à Die rechtsbescherming dient ook het recht op onderwijs voor de
l'enseignement pour l'étudiant ou le candidat étudiant en attribuant (kandidaat-)student te vrijwaren door aan de Raad de bevoegdheid te
au Conseil la compétence d'ordonner certaines mesures (voy. Doc. verlenen om bepaalde maatregelen te bevelen (zie Parl. St., Vlaams
parl., Parlement flamand, 2003-2004, n° 1960/1, pp. 5 à 17). Parlement, 2003-2004, nr. 1960/1, pp. 5 tot 17).
B.8. Par son arrêt n° 26/2017 du 16 février 2017, la Cour a jugé que B.8. Bij zijn arrest nr. 26/2017 van 16 februari 2017 heeft het Hof
l'article I.3, 69°, g), du Code flamand de l'enseignement supérieur, geoordeeld dat artikel I.3, 69°, g), van de Vlaamse Codex Hoger
lu en combinaison avec l'article II.285 de ce Code, viole les articles Onderwijs, in samenhang gelezen met artikel II.285 van die Codex, de
10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison ou non avec l'article artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, al dan niet in samenhang
6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il ne gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
prévoit pas une possibilité de recours auprès du Conseil pour les mens, in zoverre het niet voorziet in een beroepsmogelijkheid bij de
contestations relatives aux décisions sur la progression des études en Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen ten behoeve
faveur des (candidats) étudiants inscrits sur la base d'un contrat de van (kandidaat-)studenten die zijn ingeschreven met een credit- of
crédit ou d'examen, alors qu'il prévoit cette possibilité de recours examencontract, terwijl het wel in die beroepsmogelijkheid voorziet
pour les étudiants inscrits sur la base d'un contrat de diplôme. ten behoeve van studenten die zijn ingeschreven met een diplomacontract.
La Cour a estimé que ni la différence de financement ni le type de Het Hof was van oordeel dat noch het verschil in de financiering, noch
contrat souscrit par l'étudiant ne peuvent raisonnablement justifier het contracttype van de student redelijkerwijs het bekritiseerde
la différence de traitement dénoncée. Il s'agit en effet, dans l'un et verschil in behandeling kan verantwoorden. Het gaat in het ene en het
l'autre cas, de décisions qui « sont étroitement apparentées de par andere geval om beslissingen die « qua aard en juridische natuur nauw
leur nature juridique » et qui sont de nature à entraver le parcours aansluiten » en die van dien aard zijn dat zij het door de
d'études flexible voulu par l'étudiant ou le candidat étudiant et la (kandidaat-)student beoogde flexibele studietraject en de daarmee
durée des études qui y est associée (B.9.1). gepaard gaande studieduur kunnen belemmeren (B.9.1).
B.9. Les dispositions en cause ne présentent toutefois pas la même B.9. De thans in het geding zijnde beslissingen vertonen evenwel niet
finalité que les décisions qui sont comparées dans l'arrêt précité. dezelfde finaliteit als de beslissingen die in het voormelde arrest
worden vergeleken.
Il s'agit en l'occurrence plus précisément de la décision de ne pas In het geding is meer bepaald de beslissing om geen aanvaardingsattest
délivrer une attestation d'admission, qui est requise pour pouvoir af te geven, dat vereist is om de opleiding tot geneesheer-specialist
entamer la formation de médecin spécialiste. Cette décision est te mogen aanvatten. Die beslissing wordt inzonderheid vergeleken met
comparée en particulier aux décisions visées à l'article I.3, 69°, a), c) et g), du Code flamand de l'enseignement supérieur, à savoir la décision d'examen, la décision d'octroi d'un certificat d'aptitude et la décision de refus d'intégrer, dans le contrat de diplôme, une subdivision de formation à laquelle l'étudiant qui suit un parcours individualisé ne s'est pas encore inscrit antérieurement. La décision en cause est déterminante pour accéder à une formation professionnelle, à la suite d'une sélection comparative, compte tenu du nombre limité de places disponibles. Les autres dispositions sont liées à la progression dans une formation généralement déjà entamée, sans qu'il soit question d'une quelconque forme de compétition avec d'autres étudiants. B.10. La décision en cause a également un autre fondement que les décisions auxquelles elle est comparée. L'octroi ou le refus d'une attestation d'admission concerne la compétence fédérale en matière de beslissingen bedoeld in artikel I.3, 69°, a), c) en g), van de Vlaamse Codex Hoger Onderwijs, namelijk de examenbeslissing, de beslissing tot toekenning van een bewijs van bekwaamheid en de beslissing tot weigering van het opnemen van een bepaald opleidingsonderdeel in het diplomacontract waarvoor de student die een geïndividualiseerd traject volgt zich nog niet eerder heeft ingeschreven. De in het geding zijnde beslissing is bepalend voor de toegang tot een beroepsopleiding, na een vergelijkende selectie, rekening houdend met het beperkte aantal beschikbare plaatsen. De andere beslissingen houden verband met de voortgang van een doorgaans reeds aangevatte opleiding, zonder dat er sprake is van enige vorm van concurrentie met andere studenten. B.10. De in het geding zijnde beslissing heeft ook een andere grondslag dan de beslissingen waarmee zij wordt vergeleken. De toekenning of weigering van een aanvaardingsattest betreft de federale
d'accès aux professions des soins de santé, réglé par l'arrêté royal bevoegdheid inzake de toegang tot de gezondheidszorgberoepen, zoals
précité du 12 juin 2008 relatif à la planification de l'offre geregeld in het reeds vermelde koninklijk besluit van 12 juni 2008
médicale, en exécution de l'article 35novies, § 1er, de l'arrêté royal betreffende de planning van het medisch aanbod, ter uitvoering van
n° 78 relatif à l'exercice des professions des soins de santé artikel 35novies, § 1, van het koninklijk besluit nr. 78 betreffende
(actuellement l'article 92, § 1er, de la loi relative à l'exercice des de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen (thans artikel 92, § 1,
professions des soins de santé, coordonnée le 10 mai 2015) et ne van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 betreffende de uitoefening
concerne donc pas simplement l'exercice d'une compétence en matière d'enseignement, comme les décisions auxquelles elle est comparée. B.11. Les étudiants qui font l'objet d'une décision de ne pas délivrer d'attestation d'admission ne se trouvent dès lors pas dans la même situation, visée en B.6, que les étudiants auxquels ils sont comparés. B.12.1. La Cour doit encore examiner si le droit d'accès au juge n'est pas limité de manière disproportionnée. B.12.2. Par son arrêt n° 26/2017 précité, la Cour a observé qu'un (candidat) étudiant qui est affecté défavorablement par une décision unilatérale et contraignante qui entrave la progression de ses études van de gezondheidszorgberoepen), en betreft dus niet louter de uitoefening van een bevoegdheid inzake onderwijs, zoals de beslissingen waarmee zij wordt vergeleken. B.11. De studenten die het voorwerp zijn van een beslissing om geen aanvaardingsattest af te geven, bevinden zich bijgevolg niet in dezelfde toestand, bedoeld in B.6, als de studenten met wie zij worden vergeleken. B.12.1. Het Hof dient nog na te gaan of het recht op toegang tot de rechter niet op onevenredige wijze wordt beperkt. B.12.2. Bij zijn voormelde arrest nr. 26/2017 merkte het Hof op dat een (kandidaat-)student die ongunstig wordt geraakt door een eenzijdige en bindende beslissing die raakt aan zijn studievoortgang
et qui n'est pas mentionnée dans l'article I.3, 69°, du Code flamand en die niet is vermeld in artikel I.3, 69°, van de Vlaamse Codex Hoger
de l'enseignement supérieur pourrait s'adresser aux cours et tribunaux Onderwijs, zich weliswaar zou kunnen wenden tot de hoven en
pour exercer un contrôle de légalité sur les décisions prises par des rechtbanken om een wettigheidscontrole uit te oefenen op beslissingen
établissements d'enseignement, mais que, contrairement à la procédure genomen door onderwijsinstellingen, maar dat die vorderingen niet
devant le Conseil pour les contestations relatives aux décisions sur kosteloos zijn, in tegenstelling tot de procedure bij de Raad voor
la progression des études, ces actions ne sont pas gratuites et betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen, en dat zij
qu'elles peuvent donner lieu à une indemnité de procédure. En outre, aanleiding kunnen geven tot een rechtsplegingsvergoeding. Bovendien
elles aboutissent seulement à des décisions qui, à la différence de leiden zij enkel tot beslissingen die, anders dan de beslissingen van
celles du Conseil, n'ont qu'une autorité relative de la chose jugée et de vermelde Raad, slechts een relatief gezag van gewijsde hebben en
qui ne font pas disparaître de l'ordre juridique la décision de die de beslissing van de onderwijsinstelling niet uit het
l'établissement d'enseignement. rechtsverkeer wegnemen.
Ces différences aboutissent à constater une discrimination lorsque les Die verschillen leiden tot de vaststelling van een discriminatie
étudiants concernés se trouvent dans la même situation. Ainsi qu'il a wanneer de betrokken studenten zich in dezelfde toestand bevinden.
été constaté en B.11, les étudiants qui font l'objet d'une décision de Zoals in B.11 is vastgesteld, bevinden de studenten die het voorwerp
ne pas délivrer une attestation d'admission ne se trouvent toutefois zijn van een beslissing om geen aanvaardingsattest af te geven, zich
pas dans la même situation que les étudiants auxquels ils sont evenwel niet in dezelfde toestand als de studenten met wie zij worden
comparés. vergeleken.
B.12.3. Par un arrêt portant la même date que les arrêts de renvoi, le B.12.3. Bij een arrest van dezelfde datum als de verwijzingsarresten
Conseil d'Etat s'est déclaré compétent pour connaître d'un recours en heeft de Raad van State zich bevoegd verklaard om kennis te nemen van
annulation d'une décision de ne pas délivrer une attestation een beroep tot nietigverklaring van een beslissing om geen
d'admission : aanvaardingsattest af te geven :
« En conclusion, en prenant la décision de délivrer l'attestation « Conclusie is, dat een decaan van een Vlaamse geneeskundefaculteit
universitaire ou de la refuser, en vertu de l'arrêté royal du 12 juin die het universitair attest toekent, dan wel het weigert, bij het
2008 ' relatif à la planification de l'offre médicale ', le doyen nemen van die beslissing daartoe gemachtigd door het koninklijk
d'une faculté de médecine flamande participe à l'exercice de la besluit van 12 juni 2008 ' betreffende de planning van het medisch
puissance publique lorsqu'il accomplit les tâches qui lui ont été aanbod ', deelt in de uitoefening van het openbaar gezag wanneer hij
confiées par l'autorité fédérale et il agit en tant qu'autorité
administrative, de sorte que cette décision constitue un acte zich van de hem aldus door de federale overheid opgedragen taken kwijt
susceptible d'être attaqué devant le Conseil d'Etat » (traduction en optreedt zoals een administratieve overheid zodat die beslissing
libre) (CE, 15 juin 2017, n° 238.530, point 20). een voor de Raad van State aanvechtbare rechtshandeling is » (RvSt, 15
juni 2017, nr. 238.530, punt 20).
Le Conseil d'Etat exerce un contrôle de légalité qui ne peut en aucun De Raad van State voert een wettigheidscontrole uit die in geen enkel
cas être considéré comme étant d'une valeur moindre que le contrôle de opzicht als minderwaardig ten opzichte van de wettigheidscontrole door
légalité exercé par le Conseil pour les contestations relatives aux de Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbeslissingen kan
décisions sur la progression des études. La procédure devant le worden beschouwd. De procedure voor de Raad van State is weliswaar
Conseil d'Etat n'est certes pas entièrement gratuite, mais un seuil niet volstrekt kosteloos, maar een beperkte financiële drempel doet
financier limité ne porte pas une atteinte disproportionnée au droit niet op onevenredige wijze afbreuk aan het recht op toegang tot de
d'accès au juge (voy. notamment l'arrêt n° 17/2015 du 12 février 2015, rechter (zie o.a. arrest nr. 17/2015 van 12 februari 2015, arrest nr.
l'arrêt n° 48/2015 du 30 avril 2015 et l'arrêt n° 103/2015 du 16 juillet 2015). 48/2015 van 30 april 2015 en arrest nr. 103/2015 van 16 juli 2015).
B.12.4. La conclusion n'est pas différente pour ce qui est du contrôle B.12.4. Hetzelfde besluit geldt voor de toetsing door de hoven en
exercé par les cours et tribunaux, en ce qu'ils sont compétents pour rechtbanken, in zoverre zij bevoegd zijn voor de geschillen inzake de
les litiges relatifs au rapport juridique contractuel entre contractuele rechtsverhouding tussen de onderwijsinstelling en de
l'établissement d'enseignement et l'étudiant. Le simple constat que student. De loutere vaststelling dat de betrokken student de
l'étudiant concerné est privé de la possibilité d'obtenir l'annulation mogelijkheid wordt ontzegd om de vernietiging erga omnes te verkrijgen
erga omnes de l'acte qui lui cause préjudice ne saurait suffire pour van de handeling die hem nadeel berokkent, kan niet volstaan om tot
conclure à une limitation disproportionnée du droit d'accès au juge. een onevenredige beperking van het recht op toegang tot de rechter te besluiten.
B.12.5. Il n'appartient pas à la Cour de dire si le Conseil d'Etat ou B.12.5. Het staat niet aan het Hof te bepalen of de Raad van State dan
le juge ordinaire est compétent en l'espèce. Dans aucune des deux wel de gewone rechter te dezen bevoegd is. In geen van beide gevallen
hypothèses, le droit d'accès au juge n'est limité de manière wordt het recht op toegang tot de rechter op onevenredige wijze
disproportionnée. beperkt.
B.13. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative. B.13. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Les articles II.285, alinéa 2, et I.3, 69°, du Code flamand de De artikelen II.285, tweede lid, en I.3, 69°, van de Vlaamse Codex
l'enseignement supérieur, coordonné par arrêté du Gouvernement flamand Hoger Onderwijs, gecoördineerd bij besluit van de Vlaamse Regering van
du 11 octobre 2013 portant codification des dispositions décrétales 11 oktober 2013 tot codificatie van de decretale bepalingen
relatives à l'enseignement supérieur, ne violent pas les articles 10, betreffende het hoger onderwijs, schenden niet de artikelen 10, 11 en
11 et 13 de la Constitution, lus en combinaison avec les articles 6, 13 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 6, lid 1, en
paragraphe 1, et 13 de la Convention européenne des droits de l'homme. 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 22 novembre 2018. op 22 november 2018.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
A. Alen A. Alen
^