Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 173/2018 du 6 décembre 2018 Numéro du rôle : 6688 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges T. Merckx-V(...)"
Extrait de l'arrêt n° 173/2018 du 6 décembre 2018 Numéro du rôle : 6688 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges T. Merckx-V(...) Uittreksel uit arrest nr. 173/2018 van 6 december 2018 Rolnummer 6688 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtui Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters T. M(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 173/2018 du 6 décembre 2018 Uittreksel uit arrest nr. 173/2018 van 6 december 2018
Numéro du rôle : 6688 Rolnummer 6688
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 19bis-11, In zake : de prejudiciële vragen over artikel 19bis-11, § 2, van de
§ 2, de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte
de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs, et l'article aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen en artikel 25 van
25 de la loi du 31 mai 2017 insérant un article 33bis dans la loi du de wet van 31 mei 2017, dat een artikel 33bis invoegt in de voormelde
21 novembre 1989 précitée, posées par le Tribunal de police de Liège, wet van 21 november 1989, gesteld door de Politierechtbank Luik,
division Liège. afdeling Luik.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges T. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters T.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen et J. Moerman, assistée Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen en J. Moerman,
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 23 juin 2017 en cause de José Pascal contre la SA « Bij vonnis van 23 juni 2017 in zake José Pascal tegen de nv « AXA
AXA Belgium », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le Belgium », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen
27 juin 2017, le Tribunal de police de Liège, division Liège, a posé op 27 juni 2017, heeft de Politierechtbank Luik, afdeling Luik, de
les questions préjudicielles suivantes : volgende prejudiciële vragen gesteld :
1. « L'article 19bis-11 § 2 de la loi du 21 novembre 1989 relative à 1. « Schendt artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989
l'assurance obligatoire de la responsabilité civile en matière de betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake
véhicules automoteurs viole-t-il les articles 10 et 11 de la motorrijtuigen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in
Constitution, lus isolément ou en combinaison avec l'article 6.1 de la samenhang gelezen met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de
Convention européenne des droits de l'homme en ce qu'il permet, au rechten van de mens, in zoverre het, ten behoeve van een bestuurder
profit d'un conducteur d'un véhicule automoteur, le recours à un van een motorrijtuig, toelaat gebruik te maken van een regeling inzake
régime d'indemnisation automatique tant pour les dommages matériels automatische vergoeding voor zowel de materiële schade als de
que corporels interprété en ce sens : lichamelijke letsels, in die zin geïnterpreteerd dat het :
a) qu'il permet au conducteur d'un véhicule automoteur impliqué dans a) de bestuurder van een bij een verkeersongeval betrokken voertuig,
un accident de la circulation, dont la responsabilité, soit n'est pas die ofwel niet ongetwijfeld aansprakelijk is, ofwel aansprakelijk zou
indubitablement engagée, soit pourrait être engagée sans que la preuve kunnen worden gesteld zonder dat het bewijs ervan geldig kan worden
puisse en être valablement rapportée, dans lequel deux (ou plusieurs) geleverd, ongeval waarbij twee (of meer) voertuigen betrokken zijn en
véhicules sont en cause et dont il n'est pas possible de déterminer waarbij het niet mogelijk is te bepalen welk voertuig het ongeval
lequel de ceux-ci a causé l'accident, d'obtenir l'indemnisation de son heeft veroorzaakt, toelaat de vergoeding van zijn schade in gelijke
préjudice par quotités égales d'une part par l'assureur de(s) l' (des) delen te verkrijgen van, enerzijds, de verzekeraar van het andere
autre(s) véhicules impliqué(s) et d'autre part par son propre assureur betrokken voertuig of van de andere betrokken voertuigen en,
R.C. alors que l'article 3, § 1, 1°, de la même loi et l'article 8, 1° anderzijds, van zijn eigen BA-verzekeraar, terwijl artikel 3, § 1, 1°,
du contrat-type d'assurance automobile annexé à l'Arrêté Royal du van dezelfde wet en artikel 8, 1°, van de modelovereenkomst voor de
verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen,
14/12/1992 permet à l'assureur de la responsabilité civile automobile gevoegd bij het koninklijk besluit van 14 december 1992, het de
d'exclure de son intervention les dommages aux véhicules assurés par verzekeraar van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid inzake
motorrijtuigen mogelijk maakt de schade aan de door hem verzekerde
ses soins ? voertuigen van zijn optreden uit te sluiten ?
b) qu'il permettrait de faire bénéficier les conducteurs susvisés, b) de voormelde bestuurders, die dus niet ongetwijfeld onschuldig zijn
donc non indubitablement innocents et, partant même peut-être fautifs, en derhalve misschien zelfs schuldig zijn, zou toelaten een regeling
d'un régime dérogatoire au droit commun de la preuve, prévu notamment te genieten die afwijkt van het gemeen recht inzake bewijsvoering,
par les articles 1315, § 1 du Code civil et 870 du Code judiciaire, waarin met name de artikelen 1315, § 1, van het Burgerlijk Wetboek en
par opposition à l'ensemble des demandeurs en justice sur le plan 870 van het Gerechtelijk Wetboek voorzien, in tegenstelling tot alle
civil qui seraient toujours tenus de prouver la faute dans le chef de eisers in rechte op burgerlijk vlak die steeds ertoe gehouden zouden
la partie adverse et le lien causal de celle-ci dans la réalisation du zijn de schuld van de tegenpartij en het oorzakelijk verband tussen
dommage ? »; die schuld en de totstandkoming van de schade aan te tonen ? »;
2. « L'article 25 de la loi du 31 mai 2017 insérant un article 33bis à 2. « Schendt artikel 25 van de wet van 31 mei 2017, dat een artikel
la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la 33bis in de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte
responsabilité civile en matière de véhicules automoteurs viole-t-il aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen invoegt, de
les articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou en artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen
combinaison avec l'article 6.1 de la Convention européenne des droits met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens,
de l'homme en ce qu'il permet, une différence de traitement entre les in zoverre het een verschil in behandeling toelaat tussen de
victimes ou les personnes impliquées dans un accident de la slachtoffers van of de personen betrokken bij een verkeersongeval dat
circulation qui a eu lieu avant ou après la date d'entrée en vigueur vóór of na de datum van inwerkingtreding van die bepaling plaatsheeft
de cette disposition ? ». ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.1.1. La première question préjudicielle porte sur l'article B.1.1. De eerste prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel
19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989 betreffende de
obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen (hierna
(ci-après : la loi du 21 novembre 1989). Avant son abrogation par : de wet van 21 november 1989). Het voormelde artikel 19bis-11
l'article 15 de la loi du 31 mai 2017 modifiant la loi du 21 novembre bepaalde, vóór de opheffing ervan bij artikel 15 van de wet van 31 mei
1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en 2017 tot wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de
matière de véhicules automoteurs (ci-après : la loi du 31 mai 2017), l'article 19bis-11 précité disposait : verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen (hierna : de wet van 31 mei 2017) :
« § 1er. Toute personne lésée peut obtenir du Fonds la réparation des « § 1. Elke benadeelde kan van het Fonds de vergoeding bekomen van de
dommages causés par un véhicule automoteur : schade die door een motorrijtuig is veroorzaakt :
[...] [...]
7°) si le véhicule automoteur qui a causé l'accident ne peut pas être 7°) indien het motorrijtuig dat het ongeval heeft veroorzaakt, niet
identifié; dans ce cas, le Fonds est substitué à la personne kan worden geïdentificeerd; in dat geval wordt het Fonds in de plaats
responsable; gesteld van de aansprakelijke persoon;
[...]. [...].
§ 2. Par dérogation au 7°) du paragraphe précédent, si plusieurs § 2. In afwijking van 7°) van de voorgaande paragraaf, indien
véhicules sont impliqués dans l'accident et s'il n'est pas possible de verscheidene voertuigen bij het ongeval zijn betrokken en indien het
niet mogelijk is vast te stellen welk voertuig het ongeval heeft
déterminer lequel de ceux-ci a causé l'accident, l'indemnisation de la veroorzaakt, wordt de schadevergoeding van de benadeelde persoon in
personne lésée est répartie, par parts égales, entre les assureurs gelijke delen verdeeld onder de verzekeraars die de burgerrechtelijke
couvrant la responsabilité civile des conducteurs de ces véhicules, à aansprakelijkheid van de bestuurders van deze voertuigen dekken, met
l'exception de ceux dont la responsabilité n'est indubitablement pas uitzondering van degenen wier aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in
engagée ». het geding komt ».
B.1.2. Le paragraphe 2 de cette disposition a été abrogé par l'article B.1.2. Paragraaf 2 van die bepaling is opgeheven bij artikel 15 van de
15 de la loi du 31 mai 2017. En vertu de l'article 33bis de la loi du wet van 31 mei 2017. Krachtens artikel 33bis van de wet van 21
21 novembre 1989, inséré par l'article 25 de la loi du 31 mai 2017, november 1989, ingevoegd bij artikel 25 van de wet van 31 mei 2017,
les modifications apportées à la loi du 21 novembre 1989 sont zijn de wijzigingen aangebracht in de wet van 21 november 1989 van
applicables aux accidents de la circulation survenus à partir de leur toepassing op de verkeersongevallen die hebben plaatsgevonden vanaf de
entrée en vigueur. L'abrogation de la disposition en cause n'a donc inwerkingtreding ervan. De opheffing van de in het geding zijnde
pas d'incidence sur l'objet de la question préjudicielle, qui est bepaling heeft derhalve geen gevolgen voor het onderwerp van de
posée à l'occasion d'un litige concernant un accident survenu à une prejudiciële vraag, die is gesteld naar aanleiding van een geschil met
date antérieure à cette abrogation. betrekking tot een ongeval dat zich vóór die opheffing heeft
B.2.1. La Cour est invitée à examiner la compatibilité de la voorgedaan. B.2.1. Het Hof wordt verzocht zich uit te spreken over de
disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la Constitution, bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan
lus isolément ou en combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme, dans l'interprétation selon laquelle le propriétaire d'un véhicule endommagé à l'occasion d'un accident de la circulation impliquant au moins deux véhicules et pour lequel les responsabilités n'ont pu être déterminées peut réclamer à son propre assureur de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs une indemnisation pour le dommage causé à son véhicule dans la mesure que prévoit cette disposition. B.2.2. La juridiction a quo compare la situation du propriétaire du véhicule à qui s'applique la disposition en cause, d'une part, à celle du propriétaire du véhicule endommagé dont la responsabilité est engagée et qui ne peut réclamer à son propre assureur de la responsabilité l'indemnisation de son dommage, en vertu de l'article niet in samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, van de in het geding zijnde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat zij de eigenaar van een voertuig, dat is beschadigd naar aanleiding van een verkeersongeval waarbij minstens twee voertuigen betrokken zijn en waarvoor de aansprakelijkheden niet konden worden vastgesteld, toelaat van zijn eigen verzekeraar van de aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen een vergoeding voor de schade aan zijn voertuig in de daarin bepaalde mate te vorderen. B.2.2. Het verwijzende rechtscollege vergelijkt de situatie van de eigenaar van het voertuig op wie de in het geding zijnde bepaling van toepassing is, enerzijds, met die van de eigenaar van het beschadigde voertuig wiens aansprakelijkheid is vastgesteld en die van zijn eigen aansprakelijkheidsverzekeraar niet de vergoeding van zijn schade kan vorderen, op grond van artikel 3, § 1, vierde lid, 1°, van dezelfde
3, § 1er, alinéa 4, 1°, de la même loi et de l'article 8, 1°, du wet en artikel 8, 1°, van de modelovereenkomst voor de verplichte
contrat-type d'assurance obligatoire de la responsabilité en matière aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, gevoegd bij het
de véhicules automoteurs, annexé à l'arrêté royal du 14 décembre 1992 koninklijk besluit van 14 december 1992 (eerste onderdeel van de
(première partie de la question) et, d'autre part, à celle de
l'ensemble des demandeurs au contentieux de la responsabilité civile vraag) en, anderzijds, met die van alle eisers in het contentieux van
qui sont toujours tenus de prouver la faute dans le chef du défendeur de burgerrechtelijke aansprakelijkheid die steeds ertoe gehouden zijn
et le lien de causalité entre cette faute et la réalisation de leur de fout van de verweerder en het oorzakelijk verband tussen die fout
dommage (seconde partie de la question). en hun schade aan te tonen (tweede onderdeel van de vraag).
En ce qui concerne la première partie de la question Wat het eerste onderdeel van de vraag betreft
B.3.1. Avant sa modification par l'article 4 de la loi précitée du 31
mai 2017, l'article 3, § 1er, de la loi du 21 novembre 1989 disposait B.3.1. Artikel 3, § 1, van de wet van 21 november 1989 bepaalde, vóór
de wijziging ervan bij artikel 4 van de voormelde wet van 31 mei 2017
: :
« L'assurance doit garantir l'indemnisation des personnes lésées « De verzekering moet waarborgen dat benadeelden schadeloos worden
chaque fois qu'est engagée la responsabilité civile du propriétaire, gesteld in geval van burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de
eigenaar, van iedere houder en van iedere bestuurder van het
de tout détenteur et de tout conducteur du véhicule assuré, de toute verzekerde motorrijtuig, alsmede van degenen die daarin worden
personne transportée, de l'employeur des personnes précitées, lorsque vervoerd, van de werkgever van bovengenoemde personen, wanneer dezen
celles-ci sont exonérées de toute responsabilité en vertu de l'article van alle aansprakelijkheid zijn ontheven krachtens artikel 18 van de
18 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, et de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten en van de
l'organisation qui les emploie comme volontaires lorsque celles-ci organisatie die bovengenoemde personen inzet als vrijwilligers,
sont exonérées de toute responsabilité en vertu de l'article 5 de la wanneer dezen van alle aansprakelijkheid zijn ontheven krachtens
loi du 3 juillet 2005 relative aux droits des volontaires, à artikel 5 van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van
l'exclusion de la responsabilité civile de ceux qui se seraient rendus vrijwilligers zulks met uitzondering van de burgerrechtelijke
aansprakelijkheid van hen die zich door diefstal, geweldpleging of
maîtres du véhicule par vol ou violence ou par suite de recel. heling de macht over het motorrijtuig hebben verschaft.
[...] [...]
Toutefois, peuvent être exclus de l'assurance, les dommages : Van de verzekering kan niettemin worden uitgesloten, de schade aan :
1° au véhicule assuré; 1° het verzekerd voertuig;
[...] ». [...] ».
B.3.2. En vertu de cette disposition, le contrat-type d'assurance B.3.2. Op grond van die bepaling sluit de modelovereenkomst voor de
obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen de
exclut de l'assurance les dommages causés au véhicule assuré, de sorte schade veroorzaakt aan het verzekerde voertuig van de verzekering uit,
que, lorsque la responsabilité du conducteur du véhicule assuré est zodat, wanneer de aansprakelijkheid van de bestuurder van het
engagée, le dommage subi par ce véhicule n'est pas indemnisé par verzekerde voertuig is vastgesteld, de schade aan dat voertuig niet
l'assureur de la responsabilité du propriétaire de ce véhicule. wordt vergoed door de aansprakelijkheidsverzekeraar van de eigenaar
van dat voertuig.
B.4.1. L'article 3 de la loi du 21 novembre 1989 s'inscrit dans le B.4.1. Artikel 3 van de wet van 21 november 1989 past in het kader van
cadre d'un régime fondé sur la responsabilité et sur les assurances de een regeling die steunt op de aansprakelijkheid en op de
la responsabilité. Il concerne les hypothèses dans lesquelles « est aansprakelijkheidsverzekeringen. Het heeft betrekking op de gevallen
engagée la responsabilité civile » du propriétaire, du détenteur ou du van « burgerrechtelijke aansprakelijkheid » van de eigenaar, van de
conducteur du véhicule assuré. La règle contenue dans l'article houder of van de bestuurder van het verzekerde voertuig. De in artikel
19bis-11, § 2, de la même loi est, quant à elle, un régime 19bis-11, § 2, van dezelfde wet vervatte regel is daarentegen een
d'indemnisation automatique que la loi impose aux assureurs de la regeling van automatische vergoeding die de wet oplegt aan de
responsabilité civile de l'ensemble des conducteurs de véhicules verzekeraars van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van alle
automoteurs, à l'exception des assureurs des conducteurs dont la bestuurders van motorrijtuigen, met uitzondering van de verzekeraars
responsabilité civile n'est indubitablement pas engagée. van de bestuurders wier burgerrechtelijke aansprakelijkheid
ongetwijfeld niet in het geding komt.
B.4.2. Dans un régime d'indemnisation automatique du dommage qui B.4.2. In een regeling van automatische vergoeding van de schade die
suppose, par hypothèse, qu'aucune faute de l'assuré ne peut être per hypothese veronderstelt dat geen enkele fout van de verzekerde kan
démontrée, la relation contractuelle existant entre l'assureur et la worden aangetoond, zou de contractuele relatie tussen de verzekeraar
personne lésée ne pourrait justifier l'exclusion de l'intervention de en de benadeelde persoon de uitsluiting van de tegemoetkoming van die
verzekeraar niet kunnen verantwoorden. Daarentegen, in een regeling
cet assureur. En revanche, dans un régime d'assurance de la van burgerrechtelijke aansprakelijkheidsverzekering maakt de
responsabilité civile, la relation contractuelle permet d'exclure de contractuele relatie het mogelijk de vergoeding van de materiële
l'indemnisation le dommage matériel causé au véhicule de l'assuré schade aan het voertuig van de verzekerde uit te sluiten omdat die
parce que ce dommage est causé par la faute de l'assuré lui-même. schade is veroorzaakt door de fout van de verzekerde zelf.
B.4.3. La différence de traitement entre le propriétaire du véhicule B.4.3. Het verschil in behandeling tussen de eigenaar van het
endommagé dont la faute ne peut être démontrée et qui peut, sur la beschadigde voertuig wiens fout niet kan worden aangetoond en die, op
base de l'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989, grond van artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989, de
obtenir réparation de son dommage à charge de son propre assureur dans vergoeding van zijn schade ten laste van zijn eigen verzekeraar kan
les limites prévues par cet article et le propriétaire du véhicule verkrijgen binnen de in dat artikel bepaalde perken, en de eigenaar
endommagé dont la responsabilité est engagée et qui ne peut, en vertu van het beschadigde voertuig wiens aansprakelijkheid is vastgesteld en
de l'article 3, § 1er, alinéa 4, 1°, de la même loi, obtenir die op grond van artikel 3, § 1, vierde lid, 1°, van dezelfde wet niet
réparation de son dommage à charge de son propre assureur est de vergoeding van zijn schade kan verkrijgen ten laste van zijn eigen
raisonnablement justifiée par la nature distincte des régimes verzekeraar, is redelijk verantwoord door de onderscheiden aard van de
juridiques dans lesquels s'inscrivent ces dispositions. juridische regelingen waarvan die bepalingen deel uitmaken.
En ce qui concerne la seconde partie de la question Wat het tweede onderdeel van de vraag betreft
B.5.1. Par la disposition en cause, le législateur a prévu un régime B.5.1. Met de in het geding zijnde bepaling heeft de wetgever voorzien
d'indemnisation automatique bénéficiant aux personnes lésées par les in een regeling van automatische vergoeding voor de personen die
conséquences d'un accident de la circulation impliquant plusieurs worden benadeeld door de gevolgen van een verkeersongeval waarbij
véhicules lorsqu'il est impossible de déterminer le ou les conducteurs meerdere voertuigen betrokken zijn wanneer het onmogelijk is te
responsables de l'accident et qu'en conséquence, les personnes lésées bepalen welke bestuurder of bestuurders aansprakelijk is of zijn voor
ne peuvent être indemnisées selon les règles de droit commun en het ongeval en wanneer de benadeelde personen bijgevolg niet kunnen
matière de responsabilité. L'indemnisation automatique en cause relève d'un domaine dans lequel existe une obligation d'assurance de la responsabilité civile des conducteurs de véhicules automoteurs. Elle est mise à charge des assureurs des véhicules impliqués, à l'exception de ceux dont la responsabilité n'est indubitablement pas engagée. B.5.2. Les justiciables qui ont subi un dommage par la faute d'un tiers dans un autre contexte doivent, pour obtenir réparation, faire application des règles du droit commun de la responsabilité. worden vergoed volgens de gemeenrechtelijke regels inzake aansprakelijkheid. De automatische vergoeding die in het geding is, behoort tot een domein waarin een verplichte verzekering van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de bestuurders van motorrijtuigen bestaat. Zij valt ten laste van de verzekeraars van de betrokken voertuigen, met uitzondering van die waarvan de aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het geding komt. B.5.2. De rechtzoekenden die schade hebben geleden door de fout van een derde in een andere context, moeten, om de vergoeding te verkrijgen, de gemeenrechtelijke regels inzake aansprakelijkheid toepassen.
B.5.3. La différence de traitement entre le propriétaire du véhicule B.5.3. Het verschil in behandeling tussen de eigenaar van het
endommagé qui peut, sur la base de l'article 19bis-11, § 2, de la loi beschadigde voertuig die, op grond van artikel 19bis-11, § 2, van de
du 21 novembre 1989, obtenir réparation de son dommage à charge des wet van 21 november 1989, de vergoeding van zijn schade kan verkrijgen
assureurs de la responsabilité civile des véhicules impliqués et les ten laste van de verzekeraars van de burgerrechtelijke
demandeurs en justice au contentieux de la responsabilité civile qui aansprakelijkheid van de betrokken voertuigen en de eisers in rechte
ne peuvent obtenir réparation automatique de leur dommage à charge in het contentieux van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid die de
d'un assureur est raisonnablement justifiée par l'objectif poursuivi automatische vergoeding van hun schade niet kunnen verkrijgen ten
par le législateur en matière d'indemnisation des victimes d'accidents laste van een verzekeraar, is redelijk verantwoord door het doel dat
de la circulation. de wetgever nastreeft inzake de vergoeding van verkeersslachtoffers.
B.5.4. Pour le surplus, l'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 B.5.4. Bovendien wijkt artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21
novembre 1989 ne déroge pas aux règles de droit commun relatives à la november 1989 niet af van de gemeenrechtelijke regels inzake het
preuve établies par l'article 1315, alinéa 1er, du Code civil et par bewijs vervat in artikel 1315, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek
l'article 870 du Code judiciaire, dès lors que le justiciable qui en artikel 870 van het Gerechtelijk Wetboek, aangezien de
entend bénéficier du régime d'indemnisation prévu par cette rechtzoekende die gebruik wil maken van de vergoedingsregeling waarin
disposition doit prouver que les conditions de son application sont die bepaling voorziet, moet aantonen dat is voldaan aan de voorwaarden
réunies. voor de toepassing ervan.
B.6. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. B.6. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag
B.7.1. La seconde question préjudicielle porte sur l'article 25 de la B.7.1. De tweede prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 25 van
loi du 31 mai 2017, qui insère dans la loi du 21 novembre 1989, un de wet van 31 mei 2017, dat in de wet van 21 november 1989 een artikel
article 33bis, lequel dispose : 33bis invoegt, dat bepaalt :
« Les modifications à la présente loi sont applicables aux accidents « De wijzigingen aan deze wet zijn van toepassing op de
de la circulation qui sont survenus à partir de l'entrée en vigueur de verkeersongevallen die hebben plaatsgevonden vanaf de inwerkingtreding
ces modifications ». van deze wijzigingen ».
B.7.2. L'exposé des motifs relatif à cette disposition précise : B.7.2. In de memorie van toelichting met betrekking tot die bepaling
wordt gepreciseerd :
« Il s'agit d'une disposition qui règle de manière uniforme « Het betreft een bepaling die op een éénvormige manier de toepassing
l'application dans le temps des modifications apportées à la loi du 21 in de tijd regelt van de wijzigingen van de wet van 21 november 1989
novembre 1989, par la présente loi, mais également l'application de door deze wet, alsook de toepassing van toekomstige wijzigingen.
modifications futures.
Toutes ces modifications ne pourront être appliquées qu'aux accidents Al deze wijzigingen kunnen slechts toegepast worden op
de la circulation survenus après l'entrée en vigueur respective de verkeersongevallen die hebben plaatsgevonden na de respectievelijke
chacune de ces modifications » (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC inwerkingtreding van elk van deze wijzigingen » (Parl. St., Kamer,
54-2414/001, p. 19). 2016-2017, DOC 54-2414/001, p. 19).
B.8. La Cour est invitée à examiner la compatibilité de cette B.8. Het Hof wordt verzocht de bestaanbaarheid na te gaan van die
disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in
isolément ou en combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor
Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'elle établit une de rechten van de mens, in zoverre zij een verschil in behandeling
différence de traitement entre les victimes ou les personnes impliquées dans un accident de la circulation, selon que cet accident a eu lieu avant ou après la date d'entrée en vigueur de cette disposition. B.9.1. La différence de traitement soumise à la Cour découle de la circonstance que deux régimes légaux se succèdent dans le temps et, par suite de la disposition en cause, coexistent pendant une certaine période, jusqu'à ce que tous les litiges nés d'accidents de la circulation survenus avant la date d'entrée en vigueur des nouvelles dispositions soient définitivement tranchés. B.9.2. Il appartient en principe au législateur, lorsqu'il décide d'introduire une nouvelle réglementation, d'estimer s'il est nécessaire ou opportun d'assortir celle-ci de dispositions transitoires. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'est violé que si le régime transitoire ou son absence entraîne une différence de traitement dénuée de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte excessive au principe de la confiance légitime. B.9.3. En l'espèce, le critère de la date à laquelle l'accident de la circulation est survenu, qui permet de déterminer sans difficulté la réglementation applicable à l'indemnisation des victimes, n'est pas dépourvu de justification raisonnable. B.10. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour doet ontstaan onder de slachtoffers of personen die zijn betrokken bij een verkeersongeval, naargelang dat ongeval heeft plaatsgehad vóór of na de datum van inwerkingtreding van die bepaling. B.9.1. Het aan het Hof voorgelegde verschil in behandeling vloeit voort uit het gegeven dat twee wettelijke regelingen elkaar opvolgen in de tijd, waarbij zij, als gevolg van de in het geding zijnde bepaling, gedurende een bepaalde periode samen bestaan totdat alle geschillen die zijn ontstaan uit verkeersongevallen die zich hebben voorgedaan vóór de datum van inwerkingtreding van de nieuwe bepalingen, definitief zijn beslecht. B.9.2. Het staat in beginsel aan de wetgever om, wanneer hij beslist nieuwe regelgeving in te voeren, te beoordelen of het noodzakelijk of opportuun is die beleidswijziging vergezeld te doen gaan van overgangsmaatregelen. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie wordt slechts geschonden indien de overgangsregeling of de ontstentenis daarvan tot een verschil in behandeling leidt waarvoor geen redelijke verantwoording bestaat of indien aan het vertrouwensbeginsel op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan. B.9.3. Te dezen is het criterium van de datum waarop het verkeersongeval zich heeft voorgedaan, datum die toelaat om zonder enige moeilijkheid te bepalen welke regeling van toepassing is op de vergoeding van de slachtoffers, niet zonder redelijke verantwoording. B.10. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- L'article 19bis-11, § 2, de la loi du 21 novembre 1989 relative à - Artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989 betreffende
l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen,
automoteurs, avant son abrogation par l'article 15 de la loi du 31 mai vóór de opheffing ervan bij artikel 15 van de wet van 31 mei 2017, zo
2017, interprété comme permettant au propriétaire d'un véhicule geïnterpreteerd dat het de eigenaar van een beschadigd voertuig
endommagé de réclamer à son propre assureur de la responsabilité en toelaat van zijn eigen verzekeraar van de aansprakelijkheid inzake
matière de véhicules automoteurs l'indemnisation du dommage causé à motorrijtuigen de vergoeding te vorderen van de schade aan zijn
son véhicule dans la mesure prévue à cet article, ne viole pas les voertuig in de in dat artikel bepaalde mate, schendt niet de artikelen
articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou en combinaison 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel
avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
de l'homme. - Artikel 25 van de wet van 31 mei 2017 tot wijziging van de wet van
- L'article 25 de la loi du 31 mai 2017 modifiant la loi du 21 21 november 1989 betreffende de verplichte
novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen schendt niet de
en matière de véhicules automoteurs ne viole pas les articles 10 et 11 artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen
de la Constitution, lus isolément ou en combinaison avec l'article 6,
paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme. met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, mens. Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 6 décembre 2018. op 6 december 2018.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le Président, De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^