← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 154/2018 du 8 novembre 2018 Numéro du rôle : 6792 En cause :
la question préjudicielle relative aux articles 1 er , 2 et 46 de la loi du 10 avril 1971
sur les accidents du travail, posée par le Tribunal de premi La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et
des juges L. Lavrysen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 154/2018 du 8 novembre 2018 Numéro du rôle : 6792 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 1 er , 2 et 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posée par le Tribunal de premi La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...) | Uittreksel uit arrest nr. 154/2018 van 8 november 2018 Rolnummer 6792 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 1, 2 en 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaander Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 154/2018 du 8 novembre 2018 | Uittreksel uit arrest nr. 154/2018 van 8 november 2018 |
Numéro du rôle : 6792 | Rolnummer 6792 |
En cause : la question préjudicielle relative aux articles 1er, 2 et | In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 1, 2 en 46 |
46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posée par | van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de |
le Tribunal de première instance de Flandre orientale, division Termonde. | Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen, afdeling Dendermonde. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen, | samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. |
J.-P. Moerman, P. Nihoul, T. Giet et J. Moerman, assistée du greffier | Lavrysen, J.-P. Moerman, P. Nihoul, T. Giet en J. Moerman, bijgestaan |
P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, | door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. - Objet de la question préjudicielle et procédure | I. - Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 1er décembre 2017 en cause de A.D. et E.D. contre A.V. | Bij vonnis van 1 december 2017 in zake A.D. en E.D. tegen A.V. en de |
et la SPRL « VDA & Co », dont l'expédition est parvenue au greffe de | bvba « VDA & Co », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is |
la Cour le 11 décembre 2017, le Tribunal de première instance de | ingekomen op 11 december 2017, heeft de Rechtbank van eerste aanleg |
Flandre orientale, division Termonde, a posé la question préjudicielle | Oost-Vlaanderen, afdeling Dendermonde, de volgende prejudiciële vraag |
suivante : | gesteld : |
« Les articles 1er, 2 et 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les | « Schenden de artikelen 1, 2 en 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 |
accidents du travail violent-ils les articles 10 et 11 de la | april 1971 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre zij aan |
Constitution en ce qu'ils refusent au mandataire et au préposé de | de lasthebber en de aangestelde van [de] werkgever van een persoon die |
l'employeur d'une personne qui suit une formation professionnelle | een individuele beroepsopleiding volgt, zoals bedoeld in de artikelen |
individuelle telle que visée aux articles 90 et suivants de l'arrêté | 90 en volgende van het besluit van de Vlaamse Regering van 5 juni 2009 |
du Gouvernement flamand du 5 juin 2009 portant organisation de | houdende de organisatie van de arbeidsbemiddeling en de |
l'emploi et de la formation professionnelle l'avantage de l'immunité | beroepsopleiding, het voordeel van de immuniteit weigeren die de |
dont bénéficient le mandataire et le préposé de l'employeur visés à | lasthebber en de aangestelde van de werkgever genieten die zijn |
l'article 46, § 1er, de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du | bedoeld in artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april |
travail ? ». | 1971 ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. La question préjudicielle porte sur les articles 1er, 2 et 46 de | B.1. De prejudiciële vraag betreft de artikelen 1, 2 en 46 van de |
la loi du 10 avril 1971 sur les accidents de travail (ci-après : loi | arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, die bepalen : |
sur les accidents du travail), qui disposent : | |
« Art. 1er.La présente loi est applicable à toutes les personnes qui, |
« Art. 1.Deze wet vindt toepassing op alle personen die als |
en qualité d'employeur, de travailleur ou de personne assimilée, sont | werkgever, werknemer of daarmee gelijkgestelde, geheel of gedeeltelijk |
assujetties pour tout ou en partie, à : | vallen onder : |
1° la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 | 1° de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 |
concernant la sécurité sociale des travailleurs; | december 1944, betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders; |
2° [...]; | 2° [...]; |
3° l'arrêté-loi du 7 février 1945 concernant la sécurité sociale des | 3° de besluitwet van 7 februari 1945, betreffende de maatschappelijke |
marins de la marine marchande. | veiligheid van de zeelieden ter koopvaardij. |
Art. 2.La présente loi est également applicable aux armateurs qui |
Art. 2.Deze wet vindt eveneens toepassing op de reders die hun eigen |
exploitent leur propre bâtiment; ils sont réputés être à la fois | schip exploiteren; zij worden geacht zowel werkgever als werknemer te |
employeur et travailleur ». | zijn ». |
« Art. 46.§ 1er. Indépendamment des droits découlant de la présente |
« Art. 46.§ 1. Ongeacht de uit deze wet voortvloeiende rechten blijft |
loi, une action en justice peut être intentée, conformément aux règles | de rechtsvordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid mogelijk voor |
de la responsabilité civile, par la victime ou ses ayants droit : | de getroffene of zijn rechthebbenden : |
1° contre l'employeur qui a causé intentionnellement l'accident du | 1° tegen de werkgever die het arbeidsongeval opzettelijk heeft |
travail ou causé intentionnellement un accident ayant entraîné un | veroorzaakt of die opzettelijk een ongeval heeft veroorzaakt dat een |
accident du travail; | arbeidsongeval tot gevolg heeft; |
2° contre l'employeur, dans la mesure où l'accident du travail a causé | 2° tegen de werkgever wanneer het arbeidsongeval schade aan goederen |
des dommages aux biens du travailleur; | van de werknemer heeft veroorzaakt; |
3° contre le mandataire ou le préposé de l'employeur qui a causé | 3° tegen de lasthebber of aangestelde van de werkgever die het |
intentionnellement l'accident du travail; | arbeidsongeval opzettelijk heeft veroorzaakt; |
4° contre les personnes autres que l'employeur, ses mandataires ou | 4° tegen de personen, andere dan de werkgever, zijn lasthebbers of |
préposés, qui sont responsables de l'accident; | aangestelden, die voor het ongeval aansprakelijk zijn; |
5° contre l'employeur, ses mandataires ou préposés, lorsque l'accident | 5° tegen de werkgever, zijn lasthebbers of aangestelden, wanneer het |
est survenu sur le chemin du travail. | ongeval zich voordoet op de weg naar en van het werk; |
6° contre l'employeur, ses mandataires ou préposés lorsque l'accident | 6° tegen de werkgever, zijn lasthebbers of aangestelden, wanneer het |
est un accident de roulage. Par accident de roulage, on entend tout | ongeval een verkeersongeval betreft. Onder verkeersongeval wordt |
accident de la circulation routière impliquant un ou plusieurs | verstaan ieder ongeval in het wegverkeer waarbij één of meer al dan |
véhicules, automoteurs ou non, et lié à la circulation sur la voie | niet gemotoriseerde voertuigen zijn betrokken en dat verband houdt met |
publique. | het verkeer op de openbare weg; |
7° contre l'employeur qui, ayant méconnu gravement les obligations que | 7° tegen de werkgever die de wettelijke en reglementaire bepalingen |
lui imposent les dispositions légales et réglementaires relatives au | betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun |
bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail, a | werk zwaarwichtig heeft overtreden en die daardoor de werknemers aan |
exposé les travailleurs au risque d'accident du travail, alors que les | het risico van arbeidsongevallen heeft blootgesteld, terwijl de |
fonctionnaires désignés pour surveiller l'application desdites | ambtenaren die zijn aangewezen om toezicht te houden op de naleving |
dispositions en application des articles 43 à 49 du Code pénal social | van die bepalingen, in toepassing van artikelen 43 tot 49 van het |
lui ont par écrit : | Sociaal Strafwetboek hem schriftelijk : |
a) signalé le danger auquel il expose ces travailleurs; | a) hebben gewezen op het gevaar waaraan hij deze werknemers |
b) communiqué les infractions qui ont été constatées; | blootstelt; b) hebben medegedeeld welke overtredingen werden vastgesteld; |
c) prescrit des mesures adéquates; | c) passende maatregelen hebben voorgeschreven; |
d) [...]. | d) [...]. |
L'action en responsabilité civile ne peut pas être intentée contre | De burgerlijke aansprakelijkheidsvordering wordt niet toegelaten tegen |
l'employeur qui prouve que l'accident est également dû au non-respect, | de werkgever die bewijst dat het ongeval mede is toe te schrijven aan |
par le travailleur victime de l'accident, des instructions de sécurité | de niet naleving door de getroffen werknemer van de hem |
que l'employeur lui a préalablement notifiées par écrit, alors que les | voorafgaandelijk door de werkgever schriftelijk ter kennis gebrachte |
moyens de sécurité nécessaires ont été mis à sa disposition. | veiligheidsinstructies terwijl de nodige veiligheidsmiddelen hem ter |
beschikking werden gesteld. | |
§ 2. Indépendamment des dispositions du § 1er, l'entreprise | § 2. Onverminderd de bepalingen van § 1, is de verzekeringsonderneming |
d'assurances reste tenue du paiement des indemnités résultant de la | verplicht de vergoedingen, die voortvloeien uit deze wet te betalen |
présente loi, dans les délais fixés aux articles 41 et 42. | binnen de bij de artikelen 41 en 42 gestelde termijn. |
La réparation en droit commun qui ne peut se rapporter à | De volgens het gemeen recht toegekende vergoeding, die geen betrekking |
l'indemnisation des dommages corporels, telle qu'elle est couverte par | kan hebben op de vergoeding van de lichamelijke schade zoals zij |
la présente loi, peut se cumuler avec les indemnités résultant de la | gedekt is door deze wet, mag samengevoegd worden met de krachtens deze |
présente loi ». | wet toegekende vergoedingen ». |
B.2. Il est demandé à la Cour si ces dispositions sont compatibles | B.2. Het Hof wordt gevraagd of die bepalingen bestaanbaar zijn met de |
avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que le mandataire | artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat de lasthebber en de |
et le préposé de l'employeur ne peuvent invoquer le régime de | aangestelde van de werkgever zich niet kunnen beroepen op de uit |
l'immunité civile prévu à l'article 46 de la loi sur les accidents du | artikel 46 van de arbeidsongevallenwet voortvloeiende |
travail lorsque la victime de l'accident du travail est une personne | burgerrechtelijke immuniteit wanneer het slachtoffer van een |
qui suit chez l'employeur une formation professionnelle individuelle, | arbeidsongeval een persoon is die een individuele beroepsopleiding bij |
au sens des articles 90 et suivants de l'arrêté du Gouvernement | de werkgever volgt, zoals bedoeld in de artikelen 90 en volgende van |
flamand du 5 juin 2009 portant organisation de l'emploi et de la | het besluit van de Vlaamse Regering van 5 juni 2009 houdende de |
formation professionnelle. | organisatie van de arbeidsbemiddeling en de beroepsopleiding. |
B.3.1. En vertu de l'article 46 de la loi sur les accidents du | B.3.1. Krachtens artikel 46 van de arbeidsongevallenwet kunnen |
travail, les victimes d'accidents du travail ou leurs ayants droit ne | slachtoffers van arbeidsongevallen of hun rechthebbenden tegen de |
peuvent introduire une action en responsabilité civile contre | werkgever, zijn lasthebbers en aangestelden, enkel een rechtsvordering |
l'employeur, ses mandataires et préposés que dans les cas énumérés | inzake burgerrechtelijke aansprakelijkheid instellen in de erin |
dans cet article. Cette disposition a pour effet que l'employeur, ses | opgesomde gevallen. Die bepaling heeft tot gevolg dat de werkgever, |
mandataires et préposés disposent en principe d'une immunité civile en | zijn lasthebbers en aangestelden bij arbeidsongevallen in beginsel |
cas d'accident du travail. | beschikken over een burgerrechtelijke immuniteit. |
B.3.2. Les notions de « mandataire » et de « préposé » employées à | B.3.2. De in artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet gebruikte |
l'article 46, § 1er, de la loi sur les accidents du travail doivent | begrippen « lasthebber » en « aangestelde » dienen in hun |
être comprises au sens du droit commun. | gemeenrechtelijke betekenis te worden begrepen. |
Aux termes de l'article 1984 du Code civil, le mandat est un acte par | Krachtens artikel 1984 van het Burgerlijk Wetboek is lastgeving « een |
lequel une personne donne à une autre le pouvoir de faire quelque | handeling, waarbij een persoon aan een ander de macht geeft om iets |
chose pour le mandant et en son nom, le contrat ne se formant que par | voor de lastgever en in zijn naam te doen », waarbij het contract |
l'acceptation du mandataire. Il ressort de la jurisprudence de la Cour | slechts tot stand komt door de aanneming van de lasthebber. Uit de |
rechtspraak van het Hof van Cassatie blijkt dat lastgeving | |
de cassation que le mandat suppose que le mandataire est chargé | veronderstelt dat de lasthebber wordt belast met het stellen van |
d'accomplir des actes juridiques (Cass., 27 mars 1968, Pas., 1968, I, | rechtshandelingen (Cass., 27 maart 1968, Arr. Cass., 1968, p. 977; 7 |
p. 916; 7 octobre 1974, Pas., 1975, I., p. 155). Le mandataire de | oktober 1974, Arr. Cass., 1975, p. 169). De lasthebber van de |
l'employeur doit donc être considéré comme la personne chargée | werkgever dient aldus te worden beschouwd als de persoon die krachtens |
contractuellement d'accomplir des actes juridiques au nom et pour le | een overeenkomst gelast is met het verrichten van rechtshandelingen |
compte de l'employeur. Lorsque l'employeur est une société, le gérant | namens en voor rekening van de werkgever. Wanneer de werkgever een |
et les administrateurs de la société doivent en principe être | vennootschap is, dienen de zaakvoerder en de bestuurders van de |
considérés comme des mandataires de la société. | vennootschap in beginsel te worden beschouwd als lasthebbers van de |
La notion de « préposé » contenue dans l'article 46, § 1er, de la loi | vennootschap. Het begrip « aangestelde », vervat in artikel 46, § 1, van de |
sur les accidents du travail a la même signification que celle qui est | arbeidsongevallenwet, heeft dezelfde betekenis als in artikel 1384, |
contenue dans l'article 1384, alinéa 3, du Code civil (Cass., 5 | derde lid, van het Burgerlijk Wetboek (Cass., 5 januari 1970, Arr. |
janvier 1970, Pas., 1970, I, p. 364; 3 mars 1971, Pas., 1971, p. 603), | Cass., 1970, p. 390; 3 maart 1971, Arr. Cass., 1971, p. 636), naar |
en vertu duquel ceux qui emploient d'autres personnes sont | luid waarvan zij die anderen aanstellen, aansprakelijk zijn voor de |
responsables du dommage causé par leurs préposés dans les fonctions | schade door hun aangestelden veroorzaakt in de bediening waartoe zij |
auxquelles ils les ont employés. Le préposé de l'employeur est donc | hen gebezigd hebben. De aangestelde van de werkgever betreft dus |
toute personne placée sous l'autorité du même employeur que la victime | iedere persoon die onder het gezag staat van dezelfde werkgever als |
de l'accident du travail. | het slachtoffer van het arbeidsongeval. |
B.3.3. L'immunité civile de l'employeur, de ses mandataires et de ses | B.3.3. De in artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet geregelde |
préposés, régie par l'article 46, § 1er, de la loi sur les accidents | burgerrechtelijke immuniteit voor de werkgever, zijn lasthebbers en |
du travail est une des grandes lignes de la loi sur les accidents du | zijn aangestelden maakt deel uit van de krachtlijnen waarop de |
travail. | arbeidsongevallenwet is gebaseerd. |
La loi sur les accidents du travail remonte à la loi du 24 décembre | De arbeidsongevallenwet gaat terug op de wet van 24 december 1903 |
1903 sur la réparation des dommages résultant des accidents du | betreffende de vergoeding van schade voortspruitende uit ongevallen, |
travail, qui prévoyait la réparation forfaitaire du dommage résultant | die voorzag in een forfaitaire vergoeding voor schade ten gevolge van |
d'un accident du travail, le caractère forfaitaire de l'indemnité | een arbeidsongeval, waarbij de forfaitaire aard van de vergoeding meer |
s'expliquant notamment par une réglementation de la responsabilité | bepaald was ingegeven door een van het gemeen recht afwijkende |
dérogeant au droit commun, basée non pas sur la notion de « faute », | aansprakelijkheidsregeling die niet uitgaat van het begrip « fout », |
mais sur celle de « risque professionnel » et sur une répartition de | maar van het begrip « professioneel risico », en van het verdelen van |
ce risque entre l'employeur et la victime de l'accident du travail. D'une part, même sans avoir personnellement commis la moindre faute, l'employeur était toujours rendu responsable du dommage résultant de l'accident du travail subi par la victime. Ainsi, non seulement la victime était dispensée de fournir la preuve, souvent très difficile à apporter, de la faute de l'employeur ou de son préposé et du lien de causalité entre cette faute et le dommage subi. En outre, son éventuelle faute (non intentionnelle) ne faisait pas obstacle à la réparation et n'entraînait pas sa responsabilité si cette faute avait causé un accident du travail à un tiers. D'autre part, la victime de | dat risico over de werkgever en het slachtoffer van het arbeidsongeval. Enerzijds, werd de werkgever, zelfs zonder dat hem enige schuld trof, steeds aansprakelijk gesteld voor de schade ten gevolge van het arbeidsongeval opgelopen door het slachtoffer. Niet alleen werd het slachtoffer op die manier vrijgesteld van het vaak zeer moeilijk te leveren bewijs van de schuld van de werkgever of zijn aangestelde en van het oorzakelijk verband tussen die schuld en de geleden schade. Bovendien zou zijn eventuele eigen (onopzettelijke) fout de vergoeding niet in de weg staan, noch tot zijn aansprakelijkheid leiden, indien door die fout een derde een arbeidsongeval zou overkomen. Anderzijds, |
l'accident du travail recevait une indemnité forfaitaire, de sorte | ontving het slachtoffer van het arbeidsongeval een forfaitaire |
qu'elle n'était que partiellement indemnisée pour le dommage subi. A | schadevergoeding, waardoor het slechts gedeeltelijk werd vergoed voor |
la suite de plusieurs modifications législatives, le taux | de geleden schade. Door verschillende wetswijzigingen werd het |
d'indemnisation initial de 50 % de la « rémunération de base » a été | vergoedingsniveau van oorspronkelijk 50 % van het « basisloon » |
porté à 66 % et à 100 % . | uitgebreid naar 66 % en 100 % . |
Lors de l'élaboration de la loi sur les accidents du travail, le | Bij de totstandkoming van de arbeidsongevallenwet werd het systeem |
système a été modifié par l'instauration de l'assurance obligatoire, | gewijzigd door het invoeren van de verplichte verzekering, krachtens |
en vertu de laquelle le travailleur ne s'adresse plus à l'employeur | welke de werknemer zich niet meer richt tot de werkgever maar tot de « |
mais à « l'assureur-loi ». C'est dès lors le préjudice subi par le | wetsverzekeraar ». De schade opgelopen door de werknemer en niet |
travailleur qui est assuré et non plus la responsabilité de | langer de aansprakelijkheid van de werkgever werd vanaf dan verzekerd, |
l'employeur, de sorte que le système présente une similitude avec un | waardoor het systeem gelijkenis vertoont met een mechanisme van |
mécanisme d'assurance sociale. B.3.4. L'objectif du système d'indemnisation forfaitaire consiste non seulement à protéger le revenu du travailleur contre un risque professionnel mais aussi à préserver la paix sociale dans les entreprises en excluant la multiplication des procès en responsabilité. Dans certains cas, la réparation forfaitaire sera supérieure à l'indemnité que la victime aurait pu obtenir en intentant une action de droit commun contre l'auteur de la faute qui est à l'origine de l'accident et, dans d'autres, elle sera inférieure à cette même indemnité. Le financement du système d'indemnisation forfaitaire est garanti par les employeurs, qui, depuis 1971, sont obligés de souscrire une | sociale verzekering. B.3.4. Het doel van het systeem van de vaste vergoeding bestaat niet alleen erin het inkomen van de werknemer te beschermen tegen een mogelijk professioneel risico, maar ook de sociale vrede binnen de bedrijven te handhaven door een toename van het aantal processen inzake aansprakelijkheid uit te sluiten. De vaste vergoeding zal in bepaalde gevallen groter zijn dan wat het slachtoffer had kunnen verkrijgen door een gemeenrechtelijke vordering in te stellen tegen de dader van de fout die het ongeval heeft veroorzaakt en, in andere gevallen, minder groot. De financiering van het systeem van de vaste vergoeding wordt gewaarborgd door de werkgevers, die sinds 1971 verplicht zijn een |
assurance en matière d'accidents du travail et de supporter le coût | verzekering inzake arbeidsongevallen te sluiten en de kosten van de |
des primes. Le souci de ne pas alourdir la charge économique qui en | premies te dragen. De bekommernis om de financiële last die hiervan |
het gevolg is niet te verzwaren door een eventuele gemeenrechtelijke | |
résulte par une éventuelle obligation de réparation relevant du droit | vergoedingsverplichting, heeft de wetgever ertoe gebracht de gevallen |
commun a conduit le législateur à restreindre le champ des hypothèses | te beperken waarin de werkgever burgerlijk aansprakelijk kan worden |
susceptibles d'engager la responsabilité civile de l'employeur. Ce | gesteld. Die bekommernis en de nagestreefde doelstelling betreffende |
souci et l'objectif poursuivi de préserver la paix sociale dans les | het handhaven van de sociale vrede binnen de bedrijven, hebben de |
entreprises ont également amené le législateur à limiter les cas dans | wetgever eveneens ertoe gebracht de gevallen te beperken waarin de |
lesquels la responsabilité civile des mandataires et des préposés de | lasthebbers en de aangestelden van de werkgever burgerlijk |
l'employeur peut être engagée. | aansprakelijk kunnen worden gesteld. |
B.4. Le régime de la loi sur les accidents du travail déroge donc aux | B.4. Het stelsel van de arbeidsongevallenwet wijkt aldus af van het |
règles du droit commun en matière de responsabilité. | gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsstelsel. |
Ainsi que la Cour l'a déjà jugé à plusieurs reprises (cf. les arrêts nos | Zoals het Hof reeds meermaals heeft geoordeeld (zie de arresten nrs. |
115/2002, 102/2004, 124/2004, 64/2008 et 51/2016), ce régime | 115/2002, 102/2004, 124/2004, 64/2008 en 51/2016), is dat afwijkende |
dérogatoire se justifie dans son principe et, pour cette raison, il | stelsel in beginsel verantwoord, en kan om die reden worden aanvaard |
est admissible que sa comparaison trait pour trait avec celui du droit | dat bij een nadere vergelijking met het gemeenrechtelijke stelsel |
commun fasse apparaître des différences de traitement tantôt dans un | verschillen in behandeling aan het licht komen, nu eens in de ene zin, |
sens, tantôt dans l'autre, sous la réserve que chacune des règles en | dan weer in de andere, onder voorbehoud dat elk van de in het geding |
cause doit être conforme à la logique du système auquel elle | zijnde regels dient overeen te stemmen met de logica van het stelsel |
appartient. | waarvan die regel deel uitmaakt. |
B.5.1. Les articles 1er et 2 de la loi sur les accidents du travail | B.5.1. De artikelen 1 en 2 van de arbeidsongevallenwet hebben |
concernent le champ d'application de cette loi. | betrekking op het toepassingsgebied van die wet. |
En vertu de l'article 1er de la loi sur les accidents du travail, | Krachtens artikel 1 is de arbeidsongevallenwet van toepassing op alle |
celle-ci est applicable à toutes les personnes qui, en qualité | |
d'employeur, de travailleur ou de personne assimilée, sont assujetties | personen die als werkgever, werknemer of daarmee gelijkgestelde geheel |
pour tout ou en partie, à (1) la loi du 27 juin 1969 révisant | of gedeeltelijk vallen onder (1) de wet van 27 juni 1969 tot |
l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des | herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de |
travailleurs et (2) l'arrêté-loi du 7 février 1945 concernant la | maatschappelijke zekerheid der arbeiders en (2) de besluitwet van 7 |
sécurité sociale des marins de la marine marchande. | februari 1945 betreffende de maatschappelijke veiligheid van de |
zeelieden ter koopvaardij. | |
En vertu de l'article 2, la loi est également applicable aux armateurs | Krachtens artikel 2 is de wet eveneens van toepassing op de reders die |
qui exploitent leur propre navire; ils sont réputés être à la fois | hun eigen schip exploiteren; zij worden geacht zowel werkgever als |
employeur et travailleur. | werknemer te zijn. |
B.5.2. Les faits de la cause pendante devant le juge a quo font | B.5.2. De feiten van de zaak die hangende is voor de verwijzende |
apparaître qu'en l'espèce, seul l'article 1er, 1°, de la loi sur les | rechter doen ervan blijken dat te dezen uitsluitend artikel 1, 1°, van |
accidents du travail - qui renvoie à la loi du 27 juin 1969 révisant | de arbeidsongevallenwet - waarin wordt verwezen naar de wet van 27 |
l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des | juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 |
travailleurs - est pertinent. Les parties à la présente affaire ne | betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders - van belang |
sont en effet ni des marins de la marine marchande, ni des armateurs | is. De partijen in die zaak betreffen immers geen zeelieden ter |
exploitant leur propre navire. | koopvaardij, noch reders die hun eigen schip exploiteren. |
B.5.3. En vertu de l'article 1er, § 1er, alinéa 1er, de la loi | B.5.3. Krachtens artikel 1, § 1, eerste lid, van de voormelde wet van |
précitée du 27 juin 1969, celle-ci est applicable aux travailleurs et | 27 juni 1969, is die wet van toepassing op de werknemers en de |
aux employeurs liés par un contrat de louage de travail. | werkgevers die door een arbeidsovereenkomst zijn verbonden. |
Sont par ailleurs assimilés aux travailleurs, pour l'application de | Daarnaast worden, voor de toepassing van die wet, met werknemers |
cette loi : les apprentis et les personnes auxquelles le Roi étend | gelijkgesteld : de leerjongens en de personen tot wie de Koning die |
cette application en exécution de l'article 2, § 1er, 1°. Sont | toepassing ter uitvoering van artikel 2, § 1, 1°, uitbreidt. Met |
assimilées aux employeurs : les personnes qui occupent au travail des | werkgevers worden gelijkgesteld : de personen die leerjongens |
apprentis et les personnes désignées par le Roi en application de | tewerkstellen en de personen die door de Koning zijn aangewezen bij |
toepassing van artikel 2, § 1, 1° (artikel 1, § 1, tweede lid, van de | |
l'article 2, § 1er, 1° (article 1er, § 1er, alinéa 2, de la loi du 27 | wet van 27 juni 1969, in de redactie van toepassing op het geschil |
juin 1969, dans sa version applicable au litige soumis au juge a quo). | voor de verwijzende rechter). |
Il ressort de l'article 2, § 1er, 1°, de la loi du 27 juin 1969 que le | Uit artikel 2, § 1, 1°, van de wet van 27 juni 1969 blijkt dat de |
Roi ne peut assimiler des personnes à des employeurs que pour autant | Koning personen slechts kan gelijkstellen met werkgevers, voor zover |
que des prestations de travail soient effectuées sous leur autorité | arbeidsprestaties tegen loon onder hun gezag worden verricht (Cass., |
moyennant le paiement d'une rémunération (Cass., 12 septembre 1994, | 12 september 1994, D.94.0008.N). |
D.94.0008.N). B.6.1. En Communauté flamande, la formation professionnelle | B.6.1. De individuele beroepsopleiding wordt in de Vlaamse Gemeenschap |
geregeld in het - ter uitvoering van het decreet van 7 mei 2004 tot | |
oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern | |
verzelfstandigd agentschap « Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en | |
individuelle est régie par l'arrêté du Gouvernement flamand du 5 juin | Beroepsopleiding » genomen - besluit van de Vlaamse Regering van 5 |
2009 portant organisation de l'emploi et de la formation | juni 2009 houdende de organisatie van de arbeidsbemiddeling en de |
professionnelle, pris en exécution du décret du 7 mai 2004 relatif à | |
la création de l'agence autonomisée externe de droit public « Vlaamse | |
Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding » (Office flamand | |
de l'Emploi et de la Formation professionnelle). | beroepsopleiding. |
B.6.2. En vertu de l'article 90 de cet arrêté, on entend par formation | B.6.2. Krachtens artikel 90 van dat besluit wordt onder individuele |
professionnelle individuelle : « la formation professionnelle, visée à | beroepsopleiding verstaan : « de beroepsopleiding, vermeld in artikel |
l'article 61, 1°, si elle est dispensée dans une entreprise, par une | 61, 1°, als ze wordt verstrekt in een onderneming, een vereniging |
association sans but lucratif ou une autorité administrative ». | zonder winstoogmerk of bij een administratieve overheid ». |
En vertu des articles 91 et 92, l'Office flamand de l'Emploi et de la | Krachtens de artikelen 91 en 92 beslist de Vlaamse Dienst voor |
Formation professionnelle (ci-après : le VDAB) décide si un demandeur | Arbeidsbemiddeling (hierna : VDAB) of een werkzoekende een individuele |
d'emploi peut suivre une formation professionnelle individuelle; il | beroepsopleiding kan volgen, bepaalt hij, binnen de in artikel 92 |
fixe, dans les limites définies à l'article 92, la durée de cette | bepaalde grenzen, de duur van die opleiding en beslist hij over de |
formation et il décide de la prolongation ou de la cessation | verlenging of voortijdige beëindiging ervan. |
prématurée de la formation professionnelle individuelle. | Krachtens artikel 93 ontvangt de cursist een « productiviteitspremie |
En vertu de l'article 93, l'apprenant qui suit une formation | », waarvan het bedrag in beginsel wordt uitgedrukt als een percentage |
professionnelle individuelle bénéficie d'une « prime de productivité | van het verschil tussen het normale loon van het beroep en het inkomen |
», dont le montant s'exprime en principe par un pourcentage de l'écart | waarop de cursist recht heeft op grond van werkloosheid, leefloon of |
entre le salaire normal de la profession et le revenu auquel | financiële maatschappelijke dienstverlening. De productiviteitspremie |
l'apprenant peut prétendre pour cause de chômage, de revenu | wordt door de VDAB betaald aan de cursist, maar de onderneming waar de |
d'intégration ou d'aide sociale financière. La prime de productivité | cursist de opleiding volgt, is aan de VDAB maandelijks een bedrag |
est payée à l'apprenant par le VDAB, mais l'entreprise dans laquelle | verschuldigd dat overeenstemt met de percentages van het verschil |
l'apprenant suit la formation est tenue de verser mensuellement au | tussen het normale loon van het beroep en de gemiddelde |
VDAB un montant qui correspond à l'écart entre le salaire normal de la profession et l'allocation moyenne de chômage. En vertu de l'article 94, l'employeur s'engage à occuper l'apprenant consécutivement à sa formation professionnelle individuelle dans son entreprise dans les liens d'un contrat de travail à durée en principe indéterminée. B.6.3. Il en ressort que l'apprenant qui suit une formation professionnelle individuelle dans une entreprise ne peut travailler pour cette entreprise moyennant le paiement d'une rémunération et n'est pas lié à l'entreprise par un contrat de travail. L'apprenant ne saurait dès lors être considéré comme un travailleur au sens de la loi sur les accidents du travail. Bien que le Roi puisse, en vertu de | werkloosheidsuitkering, die door de VDAB wordt bepaald. Krachtens artikel 94 verbindt de werkgever zich ertoe met de cursist die in zijn onderneming een individuele beroepsopleiding heeft gevolgd, onmiddellijk na het einde van de opleiding een arbeidsovereenkomst te sluiten die in beginsel voor onbepaalde duur dient te gelden. B.6.3. Daaruit blijkt dat de cursist die een individuele beroepsopleiding volgt in een onderneming, geen arbeid voor die onderneming verricht tegen een loon en niet met die onderneming is verbonden door een arbeidsovereenkomst. De cursist kan aldus niet worden beschouwd als een werknemer in de zin van de |
l'article 3 de la loi sur les accidents du travail, étendre le champ | arbeidsongevallenwet. Ofschoon de Koning, krachtens artikel 3 van de |
d'application de cette loi à d'autres catégories de personnes, il ne | arbeidsongevallenwet, het toepassingsgebied van die wet kan uitbreiden |
l'a pas fait en ce qui concerne les apprenants qui suivent une | tot andere categorieën van personen, heeft Hij dat, wat de cursisten |
formation professionnelle individuelle. | in individuele beroepsopleiding betreft, niet gedaan. |
B.7. C'est précisément parce que les personnes qui suivent une | B.7. Precies vanwege het feit dat de personen die een individuele |
formation professionnelle individuelle dans une entreprise ne relèvent pas du champ d'application de la loi sur les accidents du travail que le Gouvernement flamand a prévu, à l'article 95 de l'arrêté, précité, du 5 juin 2009, que l'employeur doit assurer l'apprenant contre les accidents survenant au cours de la formation et contre les accidents sur le chemin du lieu de formation. Cette assurance doit offrir les mêmes garanties que la loi sur les accidents du travail et ses arrêtés d'exécution. En cas d'accident, l'indemnité est calculée sur la base du traitement auquel a droit un employé majeur travaillant comme salarié dans la profession à apprendre. B.8.1. Il découle également du fait que la relation entre l'employeur et l'apprenant n'est pas régie par un contrat de travail et de l'absence de dispositions étendant le champ d'application de la loi sur les accidents du travail à l'apprenant et à l'employeur chez qui la formation individuelle est suivie que l'employeur, ses mandataires et ses préposés ne peuvent se prévaloir du régime d'immunité civile | beroepsopleiding volgen in een onderneming, niet onder het toepassingsgebied van de arbeidsongevallenwet vallen, heeft de Vlaamse Regering, in artikel 95 van het voormelde besluit van 5 juni 2009, erin voorzien dat de werkgever de cursist dient te verzekeren tegen ongevallen tijdens de opleiding en op de weg van en naar de opleidingsplaats. Die verzekering dient dezelfde waarborgen te verlenen als de waarborgen vermeld in de arbeidsongevallenwet en de uitvoeringsbesluiten ervan. Bij een ongeval wordt de vergoeding berekend op basis van het loon waarop een meerderjarige werknemer in loondienst die tewerkgesteld is in het aan te leren beroep, recht heeft. B.8.1. Uit het feit dat de verhouding tussen de werkgever en de cursist niet wordt beheerst door een arbeidsovereenkomst en uit het ontbreken van bepalingen die het toepassingsgebied van de arbeidsongevallenwet uitbreiden tot de cursist en de werkgever bij wie de individuele opleiding wordt gevolgd, volgt eveneens dat de werkgever, zijn lasthebbers en zijn aangestelden zich niet kunnen |
prévu à l'article 46 de la loi sur les accidents du travail, lorsque la victime d'un accident du travail est un apprenant qui suit une formation professionnelle individuelle. B.8.2. Les dispositions en cause font donc naître une différence de traitement entre, d'une part, l'employeur d'un travailleur ou d'un apprenti qui est victime d'un accident du travail et les mandataires et les préposés de cet employeur et, d'autre part, l'employeur chez qui un apprenant suit une formation professionnelle individuelle et est victime d'un tel accident, et les mandataires et les préposés de cet employeur. | beroepen op de uit artikel 46 van de arbeidsongevallenwet voortvloeiende burgerrechtelijke immuniteit, wanneer het slachtoffer van een arbeidsongeval een cursist in individuele beroepsopleiding is. B.8.2. De in het geding zijnde bepalingen roepen aldus een verschil in behandeling in het leven tussen, enerzijds, de werkgever van een werknemer of een leerjongen die het slachtoffer is van een arbeidsongeval en de lasthebbers en de aangestelden van die werkgever en, anderzijds, de werkgever bij wie een cursist een individuele beroepsopleiding volgt, die het slachtoffer is van zulk een ongeval, en de lasthebbers en de aangestelden van die werkgever. |
Par son arrêt n° 51/2016 du 24 mars 2016, la Cour a jugé que la | Bij zijn arrest nr. 51/2016 van 24 maart 2016 heeft het Hof geoordeeld |
différence de traitement précitée, en ce qu'elle concerne l'employeur, | dat het voormelde verschil in behandeling, in zoverre het de werkgever |
n'est pas sans justification raisonnable et est donc compatible avec | betreft, niet zonder redelijke verantwoording is en aldus bestaanbaar |
les articles 10 et 11 de la Constitution. | is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
B.9. Etant donné ce qui est dit au B.4, il est conforme à la logique | B.9. Het is, gelet op hetgeen is vermeld in B.4, in overeenstemming |
du régime de la loi sur les accidents du travail que le champ | met de logica van het stelsel van de arbeidsongevallenwet dat het |
d'application de cette dernière soit, en ce qui concerne les employeurs, limité en principe à ceux qui occupent des personnes bénéficiant de la protection de cette loi. Cette loi contient en effet un ensemble équilibré de règles qui, prises isolément, sont tantôt en faveur tantôt au détriment des employeurs ou des travailleurs. De manière plus générale, il est conforme à la logique du régime fédéral de la sécurité sociale des travailleurs que le champ d'application de ce dernier soit déterminé entre autres par le critère de l'assujettissement ou non aux cotisations de sécurité sociale. Cette obligation de payer des cotisations de sécurité sociale - | toepassingsgebied ervan, wat de werkgevers betreft, in beginsel is beperkt tot diegenen die personen tewerkstellen die onder de bescherming van die wet vallen. Die wet bevat immers een evenwichtig geheel van regels, die, geïsoleerd van dat geheel, nu eens in het voordeel, dan weer in het nadeel zijn van de werkgevers of van de werknemers. Meer in het algemeen is het in overeenstemming met de logica van het federale stelsel van de sociale zekerheid van de werknemers dat het toepassingsgebied ervan mede wordt bepaald door het criterium van het al dan niet onderworpen zijn aan de verplichting tot het betalen van socialezekerheidsbijdragen. Die verplichting tot het betalen van socialezekerheidsbijdragen - die onder meer worden aangewend ter |
affectées, entre autres, au financement du Fonds des accidents du | financiering van het Fonds voor Arbeidsongevallen - wordt geregeld in |
travail - est régie par la loi du 27 juin 1969 précitée, dont le champ | de voormelde wet van 27 juni 1969, waarvan het principiële |
d'application est en principe défini par l'existence d'un contrat de | toepassingsgebied wordt bepaald door het bestaan van een |
travail entre un employeur et un travailleur. | arbeidsovereenkomst tussen een werkgever en een werknemer. |
Dans le même esprit, il est conforme à la logique du régime de la loi | In dezelfde lijn is het in overeenstemming met de logica van het |
sur les accidents du travail et à la logique du régime fédéral de la | stelsel van de arbeidsongevallenwet en met de logica van het federale |
sécurité sociale des travailleurs que les dispositions contenues dans | stelsel van de sociale zekerheid van de werknemers dat de bepalingen |
l'article 46, § 1er, de la loi sur les accidents du travail | vervat in artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet in beginsel |
s'appliquent en principe uniquement aux mandataires et aux préposés de | enkel van toepassing zijn op de lasthebbers en de aangestelden van de |
l'employeur, lorsque la victime de l'accident du travail bénéficie de | werkgever wanneer het slachtoffer van het arbeidsongeval onder de |
la protection de cette loi. | bescherming van die wet valt. |
B.10. La formation professionnelle individuelle concerne une mesure | B.10. De individuele beroepsopleiding betreft een maatregel van de |
prise par la Communauté flamande dans le cadre de ses compétences en | Vlaamse Gemeenschap, genomen in het kader van haar bevoegdheden inzake |
matière de reconversion et de recyclage professionnels, au sens de | de beroepsomscholing en -bijscholing, zoals bedoeld in artikel 4, 16°, |
l'article 4, 16°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes | van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der |
institutionnelles. Etant donné que la mesure visée porte sur la | instellingen. Vermits de betrokken maatregel betrekking heeft op de |
formation professionnelle de demandeurs d'emploi et non sur | beroepsopleiding van werkzoekenden, en niet op de tewerkstelling |
l'occupation de ces personnes, il est en principe conforme à la | ervan, is het in beginsel in overeenstemming met de logica van dat |
logique de ce régime que les personnes concernées ne soient pas liées | stelsel, dat de betrokken personen niet door een arbeidsovereenkomst |
par un contrat de travail à l'employeur chez qui elles suivent cette | zijn verbonden met de werkgever bij wie zij die opleiding volgen. |
formation. B.11. Le non-assujettissement de l'employeur à la sécurité sociale des | B.11. Het niet onderworpen zijn van de werkgever, wat de cursist in |
travailleurs en ce qui concerne l'apprenant qui suit une formation | individuele opleiding betreft, aan de sociale zekerheid van de |
individuelle a notamment pour effet que l'employeur ne doit payer | werknemers, brengt onder meer met zich mee dat de werkgever voor die |
aucune cotisation de sécurité sociale pour cet apprenant et qu'il ne | cursist geen bijdragen dient te betalen in de sociale zekerheid, en |
contribue donc pas au financement, entre autres, du Fonds des | aldus niet bijdraagt tot de financiering van, onder meer, het Fonds |
accidents du travail. L'employeur se trouve dès lors, vis-à-vis d'un | voor Arbeidsongevallen. De werkgever bevindt zich ten aanzien van een |
apprenant qui suit une formation individuelle, dans une situation qui | cursist in individuele opleiding bijgevolg in een situatie die |
diffère de celle dans laquelle il se trouve vis-à-vis d'un travailleur | verschilt van de situatie waarin een werkgever zich bevindt ten |
aanzien van een werknemer of een leerjongen. Het niet onderworpen zijn | |
ou d'un apprenti. Le non-assujettissement de l'employeur à la sécurité | van de werkgever, wat de cursist in individuele opleiding betreft, aan |
sociale des travailleurs en ce qui concerne l'apprenant qui suit une | de sociale zekerheid van de werknemers, brengt eveneens met zich mee |
formation individuelle implique également que les mandataires et les | dat de lasthebbers en de aangestelden van de werkgever zich ten |
préposés de l'employeur se trouvent vis-à-vis de l'apprenant qui suit | aanzien van de cursist in individuele opleiding in een situatie |
une formation individuelle dans une situation qui diffère de celle | bevinden die verschilt van de situatie waarin de lasthebbers en de |
dans laquelle ils se trouvent vis-à-vis d'un travailleur ou d'un | aangestelden van een werkgever zich bevinden ten aanzien van een |
apprenti. | werknemer of een leerjongen. |
B.12. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.12. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Les articles 1er, 2 et 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents | De artikelen 1, 2 en 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 |
du travail ne violent pas les articles 10 et 11 de la Constitution en | schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, in zoverre de |
ce que les mandataires et les préposés de l'employeur ne peuvent | lasthebbers en de aangestelden van de werkgever zich niet kunnen |
invoquer le régime d'immunité civile prévu à l'article 46 lorsque la | beroepen op de uit artikel 46 voortvloeiende burgerrechtelijke |
victime d'un accident du travail est une personne qui suit une | immuniteit wanneer het slachtoffer van een arbeidsongeval een persoon |
formation professionnelle individuelle au sens des articles 90 et | is die een individuele beroepsopleiding volgt, zoals bedoeld in de |
suivants de l'arrêté du Gouvernement flamand du 5 juin 2009 portant | artikelen 90 en volgende van het besluit van de Vlaamse Regering van 5 |
organisation de l'emploi et de la formation professionnelle. | juni 2009 houdende de organisatie van de arbeidsbemiddeling en de |
beroepsopleiding. | |
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 8 novembre 2018. | op 8 november 2018. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | De voorzitter, |
A. Alen | A. Alen |