Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 5/2018 du 18 janvier 2018 Numéro du rôle : 6602 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 41bis du Code pénal, posées par le Tribunal de première instance néerlandophone de Bruxelles. La Cour const composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerm(...)"
Extrait de l'arrêt n° 5/2018 du 18 janvier 2018 Numéro du rôle : 6602 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 41bis du Code pénal, posées par le Tribunal de première instance néerlandophone de Bruxelles. La Cour const composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerm(...) Uittreksel uit arrest nr. 5/2018 van 18 januari 2018 Rolnummer 6602 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 41bis van het Strafwetboek, gesteld door de Nederlandstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. Het Grondwettelij samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, J(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 5/2018 du 18 janvier 2018 Uittreksel uit arrest nr. 5/2018 van 18 januari 2018
Numéro du rôle : 6602 Rolnummer 6602
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 41bis du In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 41bis van het
Code pénal, posées par le Tribunal de première instance néerlandophone Strafwetboek, gesteld door de Nederlandstalige Rechtbank van eerste
de Bruxelles. aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke et F. Daoût, assistée du rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. Daoût,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président E. De Groot, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 13 janvier 2017 en cause de l'auditeur du travail de Bij vonnis van 13 januari 2017 in zake de arbeidsauditeur te Brussel
Bruxelles contre Shakeel Gohar et la SPRL « Brada Moda », dont tegen Shakeel Gohar en de bvba « Brada Moda », waarvan de expeditie
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 24 janvier 2017, le ter griffie van het Hof is ingekomen op 24 januari 2017, heeft de
Tribunal de première instance néerlandophone de Bruxelles a posé les Nederlandstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende
questions préjudicielles suivantes : prejudiciële vragen gesteld :
« L'article 41bis du Code pénal viole-t-il les articles 10 et 11 de la « Schendt artikel 41bis van het Strafwetboek de artikelen 10 en 11 van
Constitution en ce qu'il a pour effet que - lorsque la disposition de Grondwet doordat het ertoe leidt dat - wanneer de geschonden
pénale violée permet d'infliger une amende et/ou une peine
d'emprisonnement -, pour les personnes morales, à l'inverse de ce qui strafbepaling toelaat een geldboete en/of een gevangenisstraf op te
est le cas pour les personnes physiques, il ne peut être fait leggen - voor rechtspersonen, anders dan voor natuurlijke personen,
pleinement application des possibilités d'infliger une peine geen volwaardige toepassing kan worden gemaakt van de door de
alternative offertes par la disposition pénale, dès lors que le strafbepaling geboden alternatieve bestraffingsmogelijkheden, nu de
montant de l'amende à infliger dépend notamment de la peine omvang van de op te leggen geldboete mede afhangt van de in de
d'emprisonnement prévue dans la disposition pénale ? strafbepaling opgenomen gevangenisstraf ?
Et, en cas de réponse négative à cette question, En, zo die vraag ontkennend wordt beantwoord,
L'article 41bis du Code pénal - en combinaison avec une disposition Schendt artikel 41bis van het Strafwetboek - in samenhang met een
pénale qui prescrit la multiplication de l'amende par le nombre de strafbepaling die noopt tot het vermenigvuldigen van de geldboete met
personnes qui ont fait l'objet de l'infraction - viole-t-il les het aantal personen die het voorwerp van het misdrijf vormden - de
articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il a pour effet que, artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat het ertoe leidt dat voor
pour les personnes morales, à l'inverse de ce qui est le cas pour les rechtspersonen, anders dan voor natuurlijke personen, een
personnes physiques, une peine d'emprisonnement convertie doit être
multipliée par ce nombre, et pas l'amende que la disposition pénale geconverteerde gevangenisstraf met dat aantal moet worden
concernée prévoit pour l'infraction, indépendamment de la peine vermenigvuldigd en niet de geldboete die de betrokken strafbepaling,
d'emprisonnement ? ». onafhankelijk van de gevangenisstraf, op het misdrijf stelt ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
En ce qui concerne la disposition en cause Wat de in het geding zijnde bepaling betreft
B.1.1. L'article 5 du Code pénal dispose : B.1.1. Artikel 5 van het Strafwetboek bepaalt :
« Toute personne morale est pénalement responsable des infractions qui « Een rechtspersoon is strafrechtelijk verantwoordelijk voor
sont intrinsèquement liées à la réalisation de son objet ou à la misdrijven die hetzij een intrinsiek verband hebben met de
défense de ses intérêts, ou de celles dont les faits concrets verwezenlijking van zijn doel of de waarneming van zijn belangen, of
démontrent qu'elles ont été commises pour son compte. die, naar blijkt uit de concrete omstandigheden, voor zijn rekening
Lorsque la responsabilité de la personne morale est engagée zijn gepleegd. Wanneer de rechtspersoon verantwoordelijk gesteld wordt uitsluitend
exclusivement en raison de l'intervention d'une personne physique wegens het optreden van een geïdentificeerde natuurlijke persoon, kan
identifiée, seule la personne qui a commis la faute la plus grave peut enkel degene die de zwaarste fout heeft begaan worden veroordeeld.
être condamnée. Si la personne physique identifiée a commis la faute Indien de geïdentificeerde natuurlijke persoon de fout wetens en
sciemment et volontairement, elle peut être condamnée en même temps willens heeft gepleegd kan hij samen met de verantwoordelijke
que la personne morale responsable. rechtspersoon worden veroordeeld.
Sont assimilées à des personnes morales : Met rechtspersonen worden gelijkgesteld :
1° les associations momentanées et les associations en participation; 2° les sociétés visées à l'article 2, alinéa 3, des lois coordonnées sur les sociétés commerciales, ainsi que les sociétés commerciales en formation; 3° les sociétés civiles qui n'ont pas pris la forme d'une société commerciale. Ne peuvent pas être considérées comme des personnes morales responsables pénalement pour l'application du présent article : l'Etat fédéral, les régions, les communautés, les provinces, les zones de secours, les prézones, l'agglomération bruxelloise, les communes, les zones pluricommunales, les organes territoriaux intra-communaux, la Commission communautaire française, la Commission communautaire flamande, la Commission communautaire commune et les centres publics 1° tijdelijke verenigingen en verenigingen bij wijze van deelneming; 2° vennootschappen bedoeld in artikel 2, derde lid van de gecoördineerde wetten op de handelsvennootschappen, alsook handelsvennootschappen in oprichting; 3° burgerlijke vennootschappen die niet de vorm van een handelsvennootschap hebben aangenomen. Voor de toepassing van dit artikel kunnen niet als strafrechtelijk verantwoordelijke rechtspersoon worden beschouwd : de federale staat, de gewesten, de gemeenschappen, de provincies, de hulpverleningszones, de prezones, de Brusselse agglomeratie, de gemeenten, de meergemeentezones, de binnengemeentelijke territoriale organen, de Franse Gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de openbare centra voor
d'aide sociale ». maatschappelijk welzijn ».
B.1.2. Les travaux préparatoires de l'article 5 du Code pénal révèlent B.1.2. De parlementaire voorbereiding van artikel 5 van het
que le législateur entendait lutter contre la « criminalité organisée Strafwetboek geeft aan dat de wetgever de « georganiseerde
criminaliteit » wilde bestrijden, waarbij wordt onderstreept dat het
», soulignant qu'il est souvent impossible de s'y attaquer à fond « en vaak niet mogelijk is ze grondig aan te pakken « wegens de
raison de l'impossibilité d'engager des poursuites pénales contre des onmogelijkheid strafrechtelijke vervolgingen in te stellen tegen
personnes morales », ce qui « assure souvent l'impunité de certains rechtspersonen », wat « ertoe [leidt] dat bepaalde vormen van
crimineel gedrag dikwijls onbestraft blijven, niettegenstaande de vaak
comportements criminels, malgré les troubles sociaux et économiques zeer ernstige verstoring van de maatschappelijke en economische orde
souvent très graves qu'ils provoquent » (Doc. parl., Chambre, waarmee deze criminaliteitsvormen gepaard gaan » (Parl. St., Kamer,
1998-1999, n° 2093/5, p. 2). Le législateur voulait également donner 1998-1999, nr. 2093/5, p. 2). Hij beoogde eveneens gevolg te geven aan
suite à des recommandations formulées par le Comité des ministres du aanbevelingen van het Comité van ministers van de Raad van Europa «
Conseil de l'Europe « au sujet de la criminalité des affaires et de la over de criminaliteit in de zakenwereld en de verantwoordelijkheid van
responsabilité des entreprises personnes morales pour les infractions ondernemingen-rechtspersonen voor strafbare feiten die ze in de
commises à l'occasion de l'exercice de leurs activités » (ibid.). Son uitoefening van hun activiteiten plegen » (ibid.). Zijn initiatief
initiative s'inscrivait en outre « dans le droit fil de certaines lois sloot « tevens aan bij een aantal recente wetgevende innovaties, met
récentes, à savoir la loi du 10 janvier 1999 relative aux name de wet van 10 januari 1999 op de criminele organisaties en de wet
organisations criminelles et la loi du 10 février 1999 relative à la van 10 februari 1999 betreffende de bestraffing van corruptie »
répression de la corruption » (ibid.). Le législateur a dès lors (ibid.). De wetgever heeft bijgevolg geoordeeld dat rechtspersonen op
estimé devoir assimiler les personnes morales aux personnes physiques strafrechtelijk gebied met natuurlijke personen moeten worden
en matière pénale. gelijkgesteld.
B.2.1. L'article 41bis du Code pénal - qui constitue la disposition en B.2.1. Artikel 41bis van het Strafwetboek - dat de in het geding
cause - règle la conversion des peines prévues pour les personnes zijnde bepaling is - regelt de omzetting van de straffen waarin is
physiques en peines applicables aux personnes morales : voorzien voor natuurlijke personen, naar straffen die kunnen worden toegepast op rechtspersonen :
« § 1er. Les amendes applicables aux infractions commises par les « § 1. De geldboeten toepasselijk op misdrijven gepleegd door
personnes morales sont : rechtspersonen, zijn :
En matière criminelle et correctionnelle : In criminele en correctionele zaken :
- lorsque la loi prévoit pour le fait une peine privative de liberté à - wanneer de wet op het feit levenslange vrijheidsstraf stelt :
perpétuité : une amende de deux cent quarante mille euros à sept cent geldboete van tweehonderdveertig duizend euro tot
vingt mille euros; zevenhonderdtwintigduizend euro;
- lorsque la loi prévoit pour le fait une peine privative de liberté - wanneer de wet op het feit vrijheidsstraf en geldboete stelt, of een
et une amende, ou l'une de ces peines seulement : une amende minimale van de straffen alleen : geldboete van minimum vijfhonderd euro
de cinq cents euros multipliés par le nombre de mois correspondant au vermenigvuldigd met het getal van de maanden van de
minimum de la peine privative de liberté, et sans pouvoir être minimumvrijheidsstraf, doch niet lager dan de minimumgeldboete op het
inférieure au minimum de l'amende prévue pour le fait; le maximum feit gesteld; met als maximum tweeduizend euro vermenigvuldigd met het
s'élève à deux mille euros multipliés par le nombre de mois
correspondant au maximum de la peine privative de liberté, et sans getal van de maanden van de maximumvrijheidsstraf, doch niet lager dan
pouvoir être inférieure au double du maximum de l'amende prévue pour le fait; het dubbele van de maximumgeldboete op het feit gesteld;
- lorsque la loi ne prévoit pour le fait qu'une amende : le minimum et - wanneer de wet op het feit enkel geldboete stelt : geldboete met
le maximum sont ceux prévus par la loi pour le fait. minimum en maximum als door de wet op het feit gesteld.
En matière de police : In politiezaken :
- une amende de vingt-cinq euros à deux cent cinquante euros. - geldboete van vijfentwintig euro tot tweehonderdvijftig euro.
§ 2. Pour la détermination de la peine prévue au § 1er, les § 2. Voor het bepalen van de straf bedoeld in § 1 zijn de bepalingen
dispositions du livre Ier sont applicables ». van boek I van toepassing ».
B.2.2. Dans les travaux préparatoires, le mécanisme de conversion est B.2.2. In de parlementaire voorbereiding wordt het conversiemechanisme
justifié comme suit : als volgt toegelicht :
« La constatation de base qui s'impose en ce qui concerne la « De basisvaststelling die zich opdringt wat de bepaling van de straf
détermination de la sanction est que la première peine principale applicable aux personnes physiques, qui est la peine privative de liberté, n'est ni applicable ni transposable comme telle aux personnes morales. On a donc opté pour l'amende comme peine principale commune à toutes les infractions commises par les personnes morales. Dans ce contexte, le point de départ pour la détermination de l'échelle légale des peines d'amende applicables aux personnes morales a été de maintenir le parallélisme le plus étroit possible avec les peines qui peuvent être appliquées à des personnes physiques pour les mêmes faits. Un tel parallélisme implique l'existence d'un mécanisme de conversion entre les peines privatives de liberté prévues à l'encontre des personnes physiques et les peines d'amende applicables aux personnes morales. Un tel mécanisme ne peut toutefois être purement automatique, mais doit tenir compte de la multiplicité des choix faits par le législateur en matière de sanction. Il doit prendre en considération en particulier le fait que certaines infractions sont sanctionnées uniquement par une peine privative de liberté, d'autres par une peine privative de liberté et une amende, d'autres enfin uniquement par une amende. Il doit tenir compte également du fait que le niveau des amendes prévues varie fortement d'un domaine du droit pénal à l'autre. aangaat, is dat de eerste hoofdstraf die van toepassing is op natuurlijke personen, met name de vrijheidsstraf, noch toepasbaar, noch als zodanig transponeerbaar is in hoofde van rechtspersonen. Er werd dus gekozen voor de geldboete als hoofdstraf, die gemeenschappelijk is voor alle misdrijven gepleegd door rechtspersonen. In deze context is het uitgangspunt voor de bepaling van de wettelijke schaal van geldboetes toepasselijk op de rechtspersoon, de handhaving van een zo groot mogelijk parallellisme met de straffen die opgelegd kunnen worden aan natuurlijke personen voor dezelfde feiten. Een dergelijk parallellisme impliceert het bestaan van een conversiemechanisme van de vrijheidsstraffen die voorzien zijn voor natuurlijke personen naar de geldboetes die toepasselijk zijn op de rechtspersonen. Een dergelijk mechanisme kan echter niet puur automatisch werken, maar moet rekening houden met de veelheid van keuzes gemaakt door de wetgever op het gebied van de straffen. Het moet meer bepaald rekening houden met het feit dat bepaalde misdrijven slechts door een vrijheidsstraf gesanctioneerd worden, andere door een vrijheidsstraf en een geldboete, en andere tot slot slechts door een geldboete. Het moet eveneens rekening houden met het feit dat de hoogte van de geldboetes sterk verschilt van het ene gebied van strafrecht tot het andere.
Le principe général qui a été suivi dans la détermination de ce Het algemene principe dat gevolgd werd voor de vaststelling van dit
mécanisme de conversion est que des personnes physiques ne peuvent en conversiemechanisme is dat natuurlijke personen in geen enkel geval
aucun cas être punies plus sévèrement que des personnes morales » strenger gestraft kunnen worden dan rechtspersonen » (Parl. St.,
(Doc. parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1217/1, pp. 7-8). Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/1, pp. 7-8).
Quant au fond Ten gronde
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.3. La Cour est interrogée sur la compatibilité de l'article 41bis du B.3. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid van artikel
Code pénal avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'en 41bis van het Strafwetboek met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
matière criminelle et correctionnelle, lorsque la loi prévoit pour le in zoverre de in het geding zijnde bepaling, in criminele en
fait une peine privative de liberté et une amende, ou l'une de ces correctionele zaken, wanneer de wet op het feit een vrijheidsstraf en
peines seulement, la disposition en cause base toujours le montant de een geldboete stelt, of een van die straffen alleen, de omvang van de
l'amende minimale infligée aux personnes morales sur la peine minimumgeldboete voor rechtspersonen steeds baseert op de
privative de liberté, même lorsqu'il est possible de ne pas infliger vrijheidsstraf, ook wanneer voor natuurlijke personen de mogelijkheid
de peine privative de liberté aux personnes physiques et de leur infliger seulement une amende. B.4.1. Ainsi qu'il ressort des travaux préparatoires cités en B.2.2, le législateur voulait éviter que des personnes physiques soient sanctionnées plus sévèrement que des personnes morales. Il ressort également de ces travaux préparatoires que le législateur, en adoptant la disposition en cause, a recherché le parallélisme le plus étroit possible entre les peines prévues pour les personnes physiques et les peines prévues pour les personnes morales, compte tenu de l'impossibilité d'infliger une peine privative de liberté à ces dernières. Ce dernier objectif ressort également du fait que, lorsqu'une infraction peut uniquement être sanctionnée par une amende, l'amende minimale et l'amende maximale sont identiques pour les personnes physiques et pour les personnes morales. Compte tenu de ce qui précède, en particulier de l'impossibilité d'infliger une peine privative de liberté aux personnes morales, ainsi bestaat om niet de vrijheidsstraf, maar enkel een geldboete op te leggen. B.4.1. Zoals blijkt uit de in B.2.2 vermelde parlementaire voorbereiding, wilde de wetgever vermijden dat natuurlijke personen strenger gestraft zouden kunnen worden dan rechtspersonen. Uit dezelfde parlementaire voorbereiding blijkt eveneens dat de wetgever met de in het geding zijnde bepaling een zo groot mogelijk parallellisme nastreefde tussen de straffen voor natuurlijke personen en die voor rechtspersonen, rekening houdend met de onmogelijkheid om aan die laatsten een vrijheidsstraf op te leggen. Deze laatste doelstelling blijkt eveneens uit het feit dat wanneer een wanbedrijf enkel met een geldboete kan worden bestraft, het minimum en het maximum van de geldboete identiek zijn voor natuurlijke personen en rechtspersonen. Rekening houdend met hetgeen voorafgaat, inzonderheid de onmogelijkheid om aan rechtspersonen een vrijheidsstraf op te leggen,
que de la grande liberté de choix du juge pénal entre les peines alsook met de ruime keuzevrijheid van de strafrechter tussen de door
minimales et maximales fixées par le législateur - liberté de choix de wetgever bepaalde minimum- en maximumstraffen - een keuzevrijheid
que le juge pénal doit toutefois mettre en oeuvre dans le respect du die de strafrechter evenwel met toepassing van het
principe de proportionnalité -, la disposition en cause n'est pas evenredigheidsbeginsel dient uit te oefenen -, is de in het geding
dénuée de justification raisonnable. zijnde bepaling niet zonder redelijke verantwoording.
B.4.2. La première question préjudicielle appelle une réponse B.4.2. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden
négative. beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag
B.5.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 41bis du Code B.5.1. De verwijzende rechter wenst van het Hof te vernemen of artikel
pénal, combiné avec une disposition pénale obligeant à multiplier 41bis van het Strafwetboek, in samenhang gelezen met een strafbepaling
l'amende par le nombre de travailleurs concernés, est compatible avec die noopt tot het vermenigvuldigen van de geldboete met het aantal
personen die het voorwerp van het misdrijf vormen, bestaanbaar is met
les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que, pour les de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat voor rechtspersonen een
personnes morales, une peine privative de liberté convertie doit être geconverteerde vrijheidsstraf met dat aantal personen moet worden
multipliée par ce nombre de personnes, alors qu'en ce qui concerne les vermenigvuldigd, terwijl voor natuurlijke personen enkel de geldboete
personnes physiques, seule l'amende prévue par la disposition pénale die de betrokken strafbepaling op het misdrijf stelt, moet worden
concernée doit être multipliée, indépendamment de la peine privative vermenigvuldigd, onafhankelijk van de vrijheidsstraf.
de liberté. B.5.2. Il ressort de la motivation de la décision de renvoi que le B.5.2. Uit de motivering van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het
litige au fond concerne la situation dans laquelle l'application de geschil ten gronde betrekking heeft op een situatie waarin de
l'article 181, § 1er, du Code pénal social aboutit à la multiplication toepassing van artikel 181, § 1, van het Sociaal Strafwetboek leidt
de l'amende par le nombre de travailleurs concernés par l'infraction. tot de vermenigvuldiging van de geldboete met het aantal personen die
het voorwerp van het misdrijf vormen.
B.5.3. L'article 181, § 1er, du Code pénal social dispose : B.5.3. Artikel 181, § 1, van het Sociaal Strafwetboek bepaalt :
« Est puni d'une sanction de niveau 4, l'employeur, son préposé ou son « Met een sanctie van niveau 4 wordt bestraft, de werkgever, zijn
aangestelde of zijn lasthebber die, in strijd met het koninklijk
mandataire qui, en contravention à l'arrêté royal du 5 novembre 2002 besluit van 5 november 2002 tot invoering van een onmiddellijke
instaurant une déclaration immédiate de l'emploi, en application de aangifte van tewerkstelling, met toepassing van artikel 38 van de wet
l'article 38 de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la van 26 juli 1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot
sécurité sociale et assurant la viabilité des régimes légaux des pensions : vrijwaring van de leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels :
1° n'a pas communiqué les données imposées par l'arrêté royal précité 1° de gegevens die opgelegd zijn door voormeld koninklijk besluit van
du 5 novembre 2002 par voie électronique à l'institution chargée de la 5 november 2002 niet elektronisch heeft meegedeeld aan de instelling
perception des cotisations de sécurité sociale dans les formes et belast met de inning van de sociale zekerheidsbijdragen in de
suivant les modalités prescrites, au plus tard au moment où le voorgeschreven vorm en op de voorgeschreven wijze, uiterlijk op het
travailleur entame ses prestations et au plus tard le premier jour tijdstip waarop de werknemer zijn prestaties aanvat, en uiterlijk op
ouvrable qui suit la fin de l'emploi déclaré; de eerste werkdag die volgt op de beëindiging van de aangegeven
2° n'a pas communiqué la modification des données relatives au temps tewerkstelling; 2° de wijziging van de gegevens inzake arbeidstijd bedoeld in de
de travail visées aux articles 5bis, § 2, 2°, et 6, 6°, 2°, de artikelen 5bis, § 2, 2°, en 6, 6°, 2°, van voormeld koninklijk besluit
l'arrêté royal précité du 5 novembre 2002, à savoir de l'heure de fin van 5 november 2002, namelijk van het tijdstip van het einde van de
de la prestation, à l'institution chargée de la perception des cotisations de sécurité sociale, au plus tard à la fin du jour civil auquel elles se rapportent lorsque le travailleur finit ses prestations plus tôt que prévu; 3° a annulé une déclaration immédiate de l'emploi après la fin du jour civil auquel elle se rapporte ou, si la déclaration portait sur une période couvrant deux jours calendrier ou plus, l'a annulée après la fin du premier jour civil de la prestation qui était prévue. En ce qui concerne les infractions visées à l'alinéa 1er, l'amende est multipliée par le nombre de travailleurs concernés. Lorsque l'infraction a été commise sciemment et volontairement, le juge peut en outre prononcer les peines prévues aux articles 106 et 107 ». B.5.4. Une sanction de niveau 4, telle que visée à l'article 181, § 1er, prestatie, niet heeft meegedeeld aan de instelling die belast is met de inning van de sociale zekerheidsbijdragen, uiterlijk op het einde van de kalenderdag waarop ze betrekking hebben, wanneer de werknemer zijn prestaties vroeger beëindigt dan voorzien; 3° een onmiddellijke aangifte van tewerkstelling geannuleerd heeft na het einde van de kalenderdag waarop deze betrekking heeft of, als de aangifte sloeg op een periode die twee kalenderdagen of meer bestrijkt, deze geannuleerd heeft na de eerste kalenderdag van de prestatie die was voorzien. Voor de in het eerste lid bedoelde inbreuken, wordt de geldboete vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers. Wanneer de inbreuk wetens en willens is gepleegd, kan de rechter bovendien de straffen bepaald in de artikelen 106 en 107 uitspreken ». B.5.4. Een sanctie van niveau 4, waarnaar wordt verwezen in artikel 181, § 1, van het Sociaal Strafwetboek, bestaat in hetzij een
du Code pénal social, consiste soit en un emprisonnement de six mois à vrijheidsstraf van zes maanden tot drie jaar en een strafrechtelijke
trois ans et une amende pénale de 600 à 6 000 euros ou en une de ces geldboete van 600 tot 6 000 euro of in een van die straffen alleen,
peines seulement, soit en une amende administrative de 300 à 3 000 hetzij een administratieve geldboete van 300 tot 3 000 euro (artikel
euros (article 101, alinéa 5, du Code pénal social). 101, vijfde lid, van het Sociaal Strafwetboek).
B.5.5. L'article 103 du Code pénal social fixe le montant maximal de B.5.5. Artikel 103 van het Sociaal Strafwetboek bepaalt het
l'amende lorsque celle-ci est multipliée par le nombre de travailleurs maximumbedrag van de geldboete wanneer die vermenigvuldigd wordt met
concernés : het aantal betrokken werknemers :
« Lorsque l'amende est multipliée par le nombre de travailleurs, de « Wanneer de geldboete wordt vermenigvuldigd met het aantal betrokken
candidats travailleurs, d'enfants, de stagiaires ou d'indépendants werknemers, kandidaat-werknemers, kinderen, stagiairs of
concernés, la règle vise tant l'amende pénale que l'amende zelfstandigen, geldt de regel zowel voor de strafrechtelijke als voor
administrative. de administratieve geldboete.
L'amende multipliée ne peut excéder le maximum de l'amende multipliée De vermenigvuldigde geldboete mag niet meer dan het honderdvoud van de
par cent ». maximumgeldboete bedragen ».
B.6.1. Il ressort des travaux préparatoires de l'article 103 du Code B.6.1. Uit de parlementaire voorbereiding van artikel 103 van het
pénal social que la multiplication de l'amende par le nombre de Sociaal Strafwetboek blijkt dat de vermenigvuldiging van de geldboete
travailleurs concernés vise à adapter la peine à la gravité des faits met het aantal betrokken werknemers erop is gericht de straf aan te
et de leurs conséquences (Doc. parl., Chambre, 2008-2009, DOC passen aan de ernst van de feiten en de gevolgen ervan (Parl. St.,
52-1666/001, pp. 60 et 66). Le nombre de travailleurs concernés peut Kamer, 2008-2009, DOC 52-1666/001, pp. 60 en 66). Het aantal betrokken
werknemers kan bovendien worden beschouwd als een indicatie van de
en outre être considéré comme une indication de la capacité financière financiële draagkracht van de rechtspersoon. Tot slot werd bepaald dat
de la personne morale. Enfin, il a été prévu que l'amende multipliée de vermenigvuldigde geldboete niet meer dan het honderdvoud van de
ne peut excéder le centuple de l'amende maximale, afin d'éviter que maximumgeldboete mag bedragen, om te vermijden dat de geldboete
l'amende atteigne des sommes astronomiques (ibid., p. 66). astronomische hoogtes zou bereiken (ibid., p. 66).
B.6.2. Eu égard à ce qui précède et compte tenu de la réponse à la B.6.2. In het licht van hetgeen voorafgaat, en rekening houdend met
première question préjudicielle, il n'est pas sans justification het antwoord op de eerste prejudiciële vraag, is het niet zonder
raisonnable que, pour les personnes morales, une peine privative de redelijke verantwoording dat voor rechtspersonen een geconverteerde
liberté convertie doive être multipliée par le nombre de travailleurs vrijheidsstraf met het aantal betrokken werknemers moet worden
concernés, alors que, pour les personnes physiques, seule l'amende que vermenigvuldigd, terwijl voor natuurlijke personen enkel de geldboete
prévoit la disposition pénale visée pour sanctionner l'infraction doit die de betrokken strafbepaling op het misdrijf stelt, moet worden
être multipliée par le nombre de travailleurs concernés, vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers, onafhankelijk van
indépendamment de la peine privative de liberté. de vrijheidsstraf.
B.6.3. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. B.6.3. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
1. L'article 41bis du Code pénal ne viole pas les articles 10 et 11 de 1. Artikel 41bis van het Strafwetboek schendt niet de artikelen 10 en
la Constitution, en ce qu'en matière criminelle et correctionnelle, 11 van de Grondwet in zoverre, in criminele en correctionele zaken,
lorsque la loi prévoit pour le fait une peine privative de liberté et wanneer de wet op het feit een vrijheidsstraf en een geldboete stelt,
une amende, ou l'une de ces deux peines seulement, le montant de of een van die straffen alleen, het de omvang van de geldboete voor
l'amende prévue à l'égard des personnes morales est toujours basé sur
la peine privative de liberté, même lorsqu'il est possible de ne pas rechtspersonen steeds baseert op de vrijheidsstraf, ook wanneer voor
infliger la peine privative de liberté aux personnes physiques et de natuurlijke personen de mogelijkheid bestaat om niet de
leur infliger seulement une amende. vrijheidsstraf, doch enkel een geldboete op te leggen.
2. L'article 41bis du Code pénal, combiné avec l'article 181, § 1er, 2. Artikel 41bis van het Strafwetboek, juncto artikel 181, § 1, van
du Code pénal social, ne viole pas les articles 10 et 11 de la het Sociaal Strafwetboek, schendt niet de artikelen 10 en 11 van de
Constitution, en ce qu'à l'égard des personnes morales, une peine Grondwet, in zoverre voor rechtspersonen een geconverteerde
privative de liberté convertie doit être multipliée par le nombre de vrijheidsstraf moet worden vermenigvuldigd met het aantal betrokken
travailleurs concernés, alors qu'à l'égard des personnes physiques, werknemers, terwijl voor natuurlijke personen enkel de geldboete die
seule l'amende que prévoit la disposition pénale concernée pour de betrokken strafbepaling op het misdrijf stelt, moet worden
sanctionner l'infraction doit être multipliée par le nombre de vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers, onafhankelijk van
travailleurs concernés, indépendamment de la peine privative de de vrijheidsstraf.
liberté. Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 18 janvier 2018. op 18 januari 2018.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
E. De Groot E. De Groot
^