Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 1382017 du 30 novembre 2017 Numéro du rôle : 6423 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 251 du Code des impôts sur les revenus 1964 (...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 1382017 du 30 novembre 2017 Numéro du rôle : 6423 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 251 du Code des impôts sur les revenus 1964 (...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...) Uittreksel uit arrest nr. 1382017 van 30 november 2017 Rolnummer 6423 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 251 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1964 Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 1382017 du 30 novembre 2017 Uittreksel uit arrest nr. 1382017 van 30 november 2017
Numéro du rôle : 6423 Rolnummer 6423
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 251 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 251 van het
des impôts sur les revenus 1964 (actuellement l'article 346 du Code Wetboek van de inkomstenbelastingen 1964 (thans artikel 346 van het
des impôts sur les revenus 1992), posée par la Cour d'appel de Liège. Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992), gesteld door het Hof van
Beroep te Luik.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt du 20 avril 2016 en cause de l'Etat belge contre la SA « Bij arrest van 20 april 2016 in zake de Belgische Staat tegen de nv «
Etablissements Jean Wust », en présence de la SA « CBC Banque », et en Etablissements Jean Wust », in aanwezigheid van de nv « CBC Banque »,
cause de la SA « Etablissements Jean Wust » contre la SA « CBC Banque en in zake de nv « Etablissements Jean Wust » tegen de nv « CBC Banque
», en présence de l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au », in aanwezigheid van de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter
greffe de la Cour le 4 mai 2016, la Cour d'appel de Liège a posé la griffie van het Hof is ingekomen op 4 mei 2016, heeft het Hof van
question préjudicielle suivante : Beroep te Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 251 du Code des impôts sur les revenus 1964 (actuellement « Schendt artikel 251 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1964
l'article 346 du Code des impôts sur les revenus 1992), tel qu'il est (thans artikel 346 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992),
applicable à la cause, viole-t-il l'article 170 de la Constitution zoals van toepassing op het geding, artikel 170 van de Grondwet in de
dans l'interprétation selon laquelle il autoriserait l'administration interpretatie volgens welke het de administratie zou toestaan om ten
à établir, à charge d'un contribuable qui a effectivement répondu dans laste van een belastingplichtige die wel antwoordde binnen de termijn
le délai d'un mois suivant l'envoi de l'avis de rectification de la van een maand na de verzending van het bericht van wijziging van
déclaration et qui n'a pas marqué son accord sur la rectification de aangifte en die niet met de wijziging van zijn aangifte heeft
sa déclaration, alors que les droits du Trésor ne sont pas en péril ingestemd, terwijl de rechten van de Schatkist niet in gevaar verkeren
pour une cause autre que l'expiration des délais d'imposition, une wegens een andere oorzaak dan het verstrijken van de aanslagtermijn,
cotisation après le délai d'un mois suivant l'envoi, mais avant een aanslag te vestigen na de termijn van een maand na de verzending,
l'expiration du délai d'un mois à compter du troisième jour ouvrable maar vóór het verstrijken van de termijn van een maand vanaf de derde
qui suit la date d'envoi de l'avis de rectification de la déclaration, werkdag volgend op de datum van verzending van het bericht van
alors qu'une telle cotisation ne pourrait pas valablement être établie wijziging van aangifte, terwijl een dergelijke aanslag niet geldig zou
à l'égard du contribuable qui a répondu après le délai d'un mois kunnen worden gevestigd ten aanzien van de belastingplichtige die
suivant l'envoi de l'avis de rectification de la déclaration, mais antwoordde na de termijn van een maand na de verzending van het
dans le délai d'un mois à compter du troisième jour ouvrable qui suit bericht van wijziging van aangifte, maar binnen de termijn van een
celui de l'envoi de l'avis de rectification de la déclaration, en maand vanaf de derde werkdag volgend op de dag van verzending van het
tenant compte du fait que, d'une part, conformément à la jurisprudence bericht van wijziging van aangifte, rekening houdend met het feit dat,
de la Cour de cassation, le non-respect du délai de réponse, qui est enerzijds, overeenkomstig de rechtspraak van het Hof van Cassatie, de
niet-naleving van de antwoordtermijn, die een substantiële
une formalité substantielle, doit en principe être sanctionné par la vormvereiste is, in beginsel met de nietigheid van de aanslag moet
nullité de la cotisation, et ce que le contribuable ait ou non subi un worden bestraft, en zulks ongeacht of de belastingplichtige ingevolge
grief concret à la suite d'un tel non-respect du délai de réponse et een dergelijke niet-naleving van de antwoordtermijn al dan niet een
que, d'autre part, l'article 251, alinéa 3 du Code des impôts sur les concrete grief heeft geleden, en, anderzijds, artikel 251, derde lid,
revenus 1964 ne permet d'écourter le délai de réponse que dans deux van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1964 het maar in twee
situations, à savoir lorsque le contribuable a marqué son accord sur situaties mogelijk maakt de antwoordtermijn te verkorten, namelijk
la rectification de sa déclaration ou lorsque les droits du Trésor wanneer de belastingplichtige met de wijziging van zijn aangifte heeft
sont en péril ? ». ingestemd of wanneer de rechten van de Schatkist in gevaar verkeren ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité avec B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid, met
l'article 170 de la Constitution, de l'article 251 du Code des impôts artikel 170 van de Grondwet, van artikel 251 van het Wetboek van de
sur les revenus 1964 (ci-après : CIR 1964), devenu l'article 346 du inkomstenbelastingen 1964 (hierna : WIB 1964), dat artikel 346 van het
Code des impôts sur les revenus 1992 (ci-après : CIR 1992) tel qu'il Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (hierna : WIB 1992) is
était applicable à l'exercice d'imposition 1990. geworden, zoals het op het aanslagjaar 1990 van toepassing was.
Cet article disposait : Dat artikel bepaalde :
« Lorsque l'administration estime devoir rectifier les revenus et les « Indien ze meent de inkomsten en andere gegevens te moeten wijzigen
autres éléments que le contribuable a soit mentionnés dans une
déclaration répondant aux conditions de forme et de délais prévues aux welke de belastingplichtige heeft vermeld in een aangifte die voldoet
articles 214 à 218 ou aux dispositions prises en exécution de aan de vorm- en termijnvereisten van de artikelen 214 tot 218 of van
l'article 220, soit admis par écrit, elle fait connaître à celui-ci, ter uitvoering van artikel 220 genomen bepalingen, dan wel
par lettre recommandée à la poste, les revenus et les autres éléments qu'elle se propose de substituer à ceux qui ont été déclarés ou admis par écrit en indiquant les motifs qui lui paraissent justifier la rectification. Lorsque l'administration fait usage du moyen de preuve prévu à l'article 248, § 1er, alinéa 1er, elle communique de la même manière le montant des bénéfices ou profits de trois contribuables similaires ainsi que les éléments nécessaires pour établir proportionnellement le montant des bénéfices ou profits du contribuable concerné. Un délai d'un mois à compter de l'envoi de cet avis, ce délai pouvant être prolongé pour de justes motifs, est laissé au contribuable pour faire valoir ses observations par écrit; la cotisation ne peut être établie avant l'expiration de ce délai, éventuellement prolongé, sauf si le contribuable a marqué son accord par écrit sur la rectification de sa déclaration ou si les droits du Trésor sont en péril pour une schriftelijk heeft erkend, stelt de administratie hem bij een ter post aangetekende brief in kennis van de inkomsten en andere gegevens die zij voornemens is in de plaats te stellen van die welke zijn aangegeven of schriftelijk erkend, en vermeldt zij de redenen die naar haar oordeel de wijziging rechtvaardigen. Wanneer de administratie gebruik maakt van het bewijsmiddel bedoeld in artikel 248, § 1, eerste lid, deelt zij op dezelfde wijze het bedrag mede van de winsten of baten van drie soortgelijke belastingplichtigen, alsmede de gegevens die nodig zijn voor het verhoudingsgewijs bepalen van de winsten of baten van de betrokken belastingplichtige. Binnen de termijn van een maand na de verzending van dat bericht, welke termijn wegens wettige redenen kan worden verlengd, kan de belastingplichtige schriftelijk zijn opmerkingen inbrengen; de aanslag mag niet worden gevestigd voor die, eventueel verlengde, termijn verstreken is, behoudens indien de belastingplichtige met de wijziging van zijn aangifte schriftelijk instemt of indien de rechten van de Schatkist in gevaar verkeren wegens een andere oorzaak dan het
cause autre que l'expiration des délais d'imposition ». verstrijken van de aanslagtermijn ».
B.2.1. L'article 170, § 1er, de la Constitution dispose : B.2.1. Artikel 170, § 1, van de Grondwet bepaalt :
« Aucun impôt au profit de l'Etat ne peut être établi que par une loi « Geen belasting ten behoeve van de Staat kan worden ingevoerd dan
». door een wet ».
B.2.2. Die bepaling drukt het wettigheidsbeginsel in fiscale zaken
B.2.2. Cette disposition exprime le principe de la légalité de l'impôt uit, dat vereist dat de wezenlijke bestanddelen van de belasting in
beginsel bij de wet worden bepaald, opdat geen enkele belasting kan
qui exige que les éléments essentiels de l'impôt soient, en principe, worden geheven zonder de instemming van de belastingplichtigen,
déterminés par la loi, afin qu'aucun impôt ne puisse être levé sans le uitgedrukt door hun vertegenwoordigers. Tot de wezenlijke bestanddelen
consentement des contribuables, exprimé par leurs représentants. Font van de belasting behoren de aanwijzing van de belastingplichtigen, de
partie des éléments essentiels de l'impôt : la désignation des belastbare materie, de belastbare grondslag, de aanslagvoet en de
contribuables, la matière imposable, la base imposable, le taux eventuele belastingvrijstellingen en -verminderingen.
d'imposition et les éventuelles exonérations et diminutions d'impôt. B.3.1. De verwijzende rechter interpreteert het in het geding zijnde
B.3.1. Le juge a quo interprète l'article 251 en cause comme artikel 251 in die zin dat het de administratie toestaat om ten laste
autorisant l'administration à établir à charge du contribuable qui a van de belastingplichtige die wel antwoordde en niet met het bericht
effectivement répondu et n'a pas marqué son accord sur l'avis de van wijziging van zijn aangifte heeft ingestemd binnen de termijn van
rectification de sa déclaration dans le délai d'un mois suivant een maand na de verzending van dat bericht, een aanslag te vestigen na
l'envoi de cet avis, une cotisation après le délai d'un mois suivant de termijn van een maand na de verzending, maar vóór het verstrijken
l'envoi, mais avant l'expiration du délai d'un mois à compter du van de termijn van een maand vanaf de derde werkdag volgend op de
troisième jour ouvrable qui suit la date d'envoi de l'avis, alors que datum van verzending van het bericht, terwijl de rechten van de
les droits du trésor ne sont pas en péril pour une cause autre que Schatkist niet in gevaar verkeren wegens een andere oorzaak dan het
l'expiration des délais d'imposition. verstrijken van de aanslagtermijn.
La Cour limite son examen à l'hypothèse soulevée par le juge où les Het Hof beperkt zijn onderzoek tot de door de rechter opgeworpen
droits du Trésor ne sont pas en péril. hypothese waarin de rechten van de Schatkist niet in gevaar verkeren.
B.3.2. Le juge a quo relève qu'une telle cotisation ne pourrait B.3.2. De verwijzende rechter merkt op dat een dergelijke aanslag niet
valablement être établie à l'égard du contribuable qui a répondu après geldig zou kunnen worden gevestigd ten aanzien van de
le délai d'un mois suivant l'envoi de l'avis de rectification de la belastingplichtige die antwoordde na de termijn van een maand na de
déclaration, mais dans le délai d'un mois à compter du troisième jour verzending van het bericht van wijziging van aangifte, maar binnen de
ouvrable qui suit celui de l'envoi de l'avis. termijn van een maand vanaf de derde werkdag volgend op de dag van
verzending van het bericht.
B.3.3. Il renvoie à la jurisprudence de la Cour de cassation selon B.3.3. Hij verwijst naar de rechtspraak van het Hof van Cassatie
laquelle le non-respect du délai de réponse, qui constitue une volgens welke de niet-naleving van de antwoordtermijn, die een
formalité substantielle, doit en principe être sanctionné par la substantiële vormvereiste uitmaakt, in beginsel met de nietigheid van
nullité de la cotisation, que le contribuable ait, ou non, subi un de aanslag moet worden bestraft, ongeacht of de belastingplichtige
grief concret à la suite du non-respect de ce délai de réponse. ingevolge de niet-naleving van die antwoordtermijn al dan niet een
concreet nadeel heeft geleden.
Par un arrêt du 12 septembre 2014, la Cour de cassation a jugé : Bij een arrest van 12 september 2014 heeft het Hof van Cassatie
« 4. Sans être critiqués à cet égard, les juges d'appel considèrent geoordeeld : « 4. De appelrechters oordelen, zonder dienaangaande te worden
qu'il résulte de la doctrine des arrêts de la Cour constitutionnelle bekritiseerd, dat uit de leer van de arresten van het Grondwettelijk
du 2 juin 2010 et du 28 juin 2012 que la cotisation pour l'exercice Hof van 2 juni 2010 en 28 juni 2012 volgt dat de aanslag voor het
d'imposition 1991 pouvait être établie après l'expiration du délai aanslagjaar 1991 kon worden gevestigd na het verstrijken van de
d'attente prévu pour l'administration, qui est d'un mois à partir du wachttermijn voor de administratie van een maand vanaf de dag na die
lendemain de l'envoi de l'avis de rectification. van de verzending van het bericht van wijziging.
Ils constatent : Zij stellen vast dat :
- que l'avis de rectification de cotisation et la demande à la poste - het bericht van wijziging van aangifte en de door de administratie
établie par l'administration sont tous deux datés du 25 novembre 1993; opgestelde postvordering beiden zijn gedagtekend op 25 november 1993;
- qu'il n'est pas contesté que le 25 novembre 1993, à 15h30, les - het niet ter betwisting staat dat de postdiensten van het
services postaux du centre de tri postal de Bruxelles X sont allés postsorteercentrum Brussel X op 25 november 1993 om 15u30 de
chercher dans les bureaux de l'administration la lettre recommandée aangetekende brief, bevattende het bericht van wijzing van aangifte,
contenant l'avis de rectification de cotisation pour envoi à la op het kantoor van de administratie hebben opgehaald voor verzending
défenderesse; aan de verweerster;
- que le vendredi 26 novembre 1993, une grève imprévisible a éclaté au - op vrijdag 26 november 1993 in het postsorteercentrum Brussel X een
centre de tri postal de Bruxelles X, laquelle a engendré des retards, niet te voorziene staking uitbrak waardoor vertraging werd opgelopen
de sorte que le cachet de la poste n'a été apposé sur la lettre en de aangetekende brief en het afgiftebewijs van aangetekende zending
recommandée et son récépissé que le 30 novembre 1993, et que l'envoi slechts op 30 november 1993 werden afgestempeld en op die datum aan de
n'a été expédié à la défenderesse qu'à cette date. verweerster werden verzonden.
5. Sur la base de ces constatations, les juges d'appel pouvaient 5. De appelrechters mochten op grond van die vaststellingen oordelen
considérer que l'envoi a été effectué le 30 novembre 1993, si bien que dat de verzending plaatsgreep op 30 november 1993, zodat de op 31
la cotisation établie le 31 décembre 1993 l'a été sans respecter le december 1993 gevestigde aanslag werd gevestigd zonder de wachttermijn
délai d'attente d'un mois, et est donc frappée de nullité. van één maand te eerbiedigen en bijgevolg nietig is.
Le moyen ne peut être admis » (RABG, 2015/10, p. 749). Het middel kan niet worden aangenomen » (RABG, 2015/10, p. 749).
B.4.1. Par son arrêt n° 66/2010, du 2 juin 2010, la Cour a jugé B.4.1. Bij zijn arrest nr. 66/2010 van 2 juni 2010 heeft het Hof
l'article 346 du CIR 1992 contraire aux articles 10 et 11 de la artikel 346 van het WIB 1992 onbestaanbaar met de artikelen 10 en 11
Constitution en ce qu'il prévoyait que le délai d'un mois dont dispose van de Grondwet geacht doordat het bepaalde dat de termijn van één
le contribuable pour répondre à un avis de rectification s'ouvre lors maand waarover de belastingplichtige beschikt om te antwoorden op een
de l'envoi de cet avis. bericht van wijziging, loopt vanaf het ogenblik van de verzending van dat bericht.
La Cour a motivé sa décision comme suit : Het Hof heeft zijn beslissing als volgt gemotiveerd :
« B.6.1. La Cour a déjà estimé à plusieurs reprises qu'une disposition « B.6.1. Het Hof heeft reeds herhaalde malen geoordeeld dat een
en vertu de laquelle le délai dont dispose une personne pour bepaling luidens welke de termijn waarover een persoon beschikt om een
introduire un recours juridictionnel (arrêt n° 170/2003 du 17 décembre jurisdictioneel (arrest nr. 170/2003 van 17 december 2003; arrest nr.
2003; arrêt n° 166/2005 du 16 novembre 2005; arrêt n° 34/2006 du 1er 166/2005 van 16 november 2005; arrest nr. 34/2006 van 1 maart 2006;
mars 2006; arrêt n° 43/2006 du 15 mars 2006; arrêt n° 48/2006 du 29 arrest nr. 43/2006 van 15 maart 2006; arrest nr. 48/2006 van 29 maart
mars 2006) ou administratif (arrêt n° 85/2007 du 7 juin 2007; arrêt n° 2006) of een administratief beroep (arrest nr. 85/2007 van 7 juni
123/2007 du 26 septembre 2007; arrêt n° 162/2007 du 19 décembre 2007; 2007; arrest nr. 123/2007 van 26 september 2007; arrest nr. 162/2007
arrêt n° 178/2009 du 12 novembre 2009) contre une décision prend cours van 19 december 2007; arrest nr. 178/2009 van 12 november 2009) in te
au moment de l'envoi de cette décision, est incompatible avec les stellen tegen een beslissing aanvangt op het ogenblik van de
articles 10 et 11 de la Constitution en ce que le droit de défense du verzending van die beslissing, niet bestaanbaar is met de artikelen 10
destinataire est limité de manière disproportionnée. en 11 van de Grondwet in zoverre het recht van verdediging van de
geadresseerde op onevenredige wijze wordt beperkt.
B.6.2. La disposition en cause doit toutefois être distinguée des B.6.2. De in het geding zijnde bepaling dient evenwel te worden
dispositions au sujet desquelles la Cour s'est prononcée dans les onderscheiden van de bepalingen waarover het Hof zich in voormelde
arresten heeft uitgesproken. Het bericht van wijziging houdt immers
arrêts précités. En effet, l'avis de rectification n'implique pas de geen beslissing van de administratie in, maar vormt het uitgangspunt
décision de l'administration, mais constitue le point de départ de van tussen de administratie en de belastingplichtige ingezette
négociations entre l'administration et le contribuable en vue de la onderhandelingen met het oog op de latere vaststelling van het
détermination ultérieure du revenu imposable. Lorsqu'il ne fait pas belastbaar inkomen. Wanneer de belastingplichtige niet binnen de in de
valoir ses observations contre l'avis de rectification dans le délai in het geding zijnde bepaling vastgestelde termijn zijn opmerkingen
fixé par la disposition en cause, le contribuable ne perd aucune inbrengt tegen een bericht van wijziging, verliest hij geen enkele
possibilité de recours. beroepsmogelijkheid.
B.7. En outre, contrairement au délai de réclamation prévu à l'article B.7. Bovendien is, in tegenstelling tot de bezwaartermijn van het
371 précité du CIR 1992, le délai d'un mois après l'envoi de l'avis de voormelde artikel 371 van het WIB 1992, de termijn van één maand na de
verzending van het bericht van wijziging binnen welke de
rectification dans lequel le contribuable peut faire valoir ses belastingplichtige zijn opmerkingen schriftelijk kan inbrengen, niet '
observations par écrit n'est pas prescrit ' à peine de déchéance '. Il op straffe van verval ' vastgelegd. Hij kan door de administratie
peut être prorogé par l'administration pour de ' justes motifs '. wegens ' wettige redenen ' worden verlengd. Ten slotte dient de in het
Enfin, la disposition en cause doit être interprétée en ce sens que la geding zijnde bepaling aldus te worden geïnterpreteerd dat het verzoek
demande du contribuable visant à obtenir une prorogation du délai dans van de belastingplichtige om een verlenging van de termijn waarbinnen
lequel il peut introduire des observations écrites implique également hij schriftelijke opmerkingen kan inbrengen tevens inhoudt dat hij
qu'il marque son désaccord sur l'avis de rectification, de sorte qu'il niet akkoord gaat met het bericht van wijziging, zodat geen aanslag
ne peut être procédé à la taxation d'office, même si les motifs qu'il van ambtswege kan worden gevestigd, ook al zouden de door hem
invoque n'étaient pas admis. aangevoerde redenen niet worden aangenomen.
B.8. Il découle de ce qui précède que le contribuable qui introduit B.8. Uit het voorgaande volgt dat de belastingplichtige die een
une réclamation contre un avertissement-extrait de rôle et celui qui bezwaarschrift indient tegen een aanslagbiljet en diegene die
répond à un avis de rectification ne se trouvent pas dans la même antwoordt op een bericht van wijziging, zich niet in dezelfde situatie
situation : le premier doit se soumettre à un délai sous peine de se bevinden : de eerstgenoemde moet zich aan een termijn onderwerpen om
voir atteint dans son droit de défense puisqu'il se trouverait privé, zijn recht van verdediging te vrijwaren, omdat hem anders een
s'il ne respectait pas ledit délai, d'un recours juridictionnel; le jurisdictioneel beroep wordt ontnomen; de laatstgenoemde moet
second doit répondre à un avis de rectification qui n'implique pas de antwoorden op een bericht van wijziging dat geen definitieve
décision définitive de l'administration, mais constitue le point de beslissing van de administratie inhoudt, maar enkel het uitgangspunt
départ de négociations avec le contribuable en vue de la détermination vormt van onderhandelingen met de belastingplichtige met het oog op
du revenu imposable. Cette différence est de nature à justifier, en het vaststellen van het belastbaar inkomen. Dat verschil kan in de
règle, que la solution adoptée par la Cour dans l'arrêt n° 162/2007 ne regel verantwoorden dat de door het Hof in het arrest nr. 162/2007
soit pas transposée aux délais applicables en matière administrative. aangenomen oplossing niet wordt omgezet naar termijnen die toepasbaar
zijn in bestuurszaken.
B.9. Toutefois, l'article 346, alinéa 1er, du CIR 1992 dispose que B.9. Niettemin bepaalt artikel 346, eerste lid, van het WIB 1992 dat
l'avis de rectification est envoyé ' par lettre recommandée à la poste het bericht van wijziging ' bij een ter post aangetekende brief '
' et l'article 351 du même Code attache des effets propres au défaut wordt verzonden, en artikel 351 van hetzelfde Wetboek legt specifieke
de réponse par le contribuable dans le délai d'un mois. gevolgen vast wanneer de belastingplichtige niet binnen de termijn van
één maand heeft geantwoord.
B.10. L'article 351 du CIR 1992 dispose : B.10. Artikel 351 van het WIB 1992 bepaalt :
' L'administration peut procéder à la taxation d'office en raison du ' De administratie kan de aanslag ambtshalve vestigen op het bedrag
montant des revenus imposables qu'elle peut présumer eu égard aux van de belastbare inkomsten die zij kan vermoeden op grond van de
éléments dont elle dispose, dans les cas où le contribuable s'est gegevens waarover zij beschikt, in de gevallen waarin de
abstenu : belastingplichtige nagelaten heeft :
- soit de remettre une déclaration dans les délais prévus par les - ofwel een aangifte te doen binnen de termijnen bedoeld in de
articles 307 à 311 ou par les dispositions prises en exécution de artikelen 307 tot 311 of in de bepalingen genomen ter uitvoering van
l'article 312; artikel 312;
- soit d'éliminer, dans le délai consenti à cette fin, le ou les vices - ofwel aan de vormgebreken waarmede de aangifte is aangetast binnen
de forme dont serait entachée sa déclaration; de daarvoor toegestane termijn, te verhelpen;
- soit de communiquer les livres, documents ou registres visés à
l'article 315 ou les dossiers, supports ou données visés à l'article - ofwel de in artikel 315 vermelde boeken, bescheiden en registers of
de in artikel 315bis bedoelde dossiers, dragers of gegevens over te
315bis; leggen;
- soit de fournir dans le délai les renseignements qui lui ont été - ofwel de op grond van artikel 316 gevraagde inlichtingen binnen de
demandés en vertu de l'article 316; termijn te verstrekken;
- soit de répondre dans le délai fixé à l'article 346 à l'avis dont il est question. Avant de procéder à la taxation d'office, l'administration notifie au contribuable, par lettre recommandée à la poste, les motifs du recours à cette procédure, le montant des revenus et les autres éléments sur lesquels la taxation sera basée, ainsi que le mode de détermination de ces revenus et éléments. Sauf dans la dernière éventualité visée à l'alinéa 1er ou si les droits du Trésor sont en péril pour une cause autre que l'expiration des délais d'imposition ou s'il s'agit de précomptes mobilier ou - ofwel binnen de in artikel 346 gestelde termijn te antwoorden op het erin bedoelde bericht. Voor de aanslag ambtshalve wordt gevestigd, geeft de administratie bij ter post aangetekende brief aan de belastingplichtige kennis van de redenen waarom zij van die procedure gebruik maakt, van het bedrag van de inkomsten en andere gegevens waarop de aanslag zal steunen, alsmede van de wijze waarop die inkomsten en gegevens zijn vastgesteld. Behalve in de laatste eventualiteit bedoeld in het eerste lid of indien de rechten van de Schatkist in gevaar verkeren ingevolge een andere oorzaak dan het verstrijken van de aanslagtermijnen of nog indien het gaat om roerende voorheffing of bedrijfsvoorheffing, wordt
professionnel, un délai d'un mois à compter de l'envoi de cette aan de belastingplichtige een termijn van een maand vanaf de
notification est laissé au contribuable pour faire valoir ses verzending van die kennisgeving toegestaan om zijn opmerkingen
observations par écrit et la cotisation ne peut être établie avant schriftelijk in te brengen en mag de aanslag niet vóór het verstrijken
l'expiration de ce délai '. van die termijn worden gevestigd '.
B.11. En vertu de cette disposition, dans toutes les hypothèses où B.11. Krachtens die bepaling beschikt de belastingplichtige, in alle
l'administration peut procéder à la taxation d'office, le contribuable gevallen waarin de administratie de aanslag ambtshalve kan vestigen,
dispose d'un délai d'un mois à compter de l'envoi de la notification over een termijn van één maand vanaf de verzending van de kennisgeving
des motifs du recours à cette taxation pour faire valoir ses van de redenen waarom zij van die aanslag gebruik maakt, om zijn
observations par écrit, sauf dans l'hypothèse où il n'a pas répondu opmerkingen schriftelijk in te brengen, behalve in het geval dat hij
dans le délai fixé à l'article 346. Il s'ensuit que le contribuable niet heeft geantwoord binnen de in artikel 346 vastgestelde termijn.
qui, ayant mal calculé le délai d'un mois prévu par l'article 346, Daaruit volgt dat de belastingplichtige die, doordat hij de termijn
alinéa 3, et qui fait valoir ses observations avec, fût-ce un jour de van één maand waarin artikel 346, derde lid, voorziet, verkeerd heeft
retard - c'est l'hypothèse des litiges soumis aux deux juridictions berekend, zijn opmerkingen inbrengt met ook maar één dag vertraging -
wat het geval is in de geschillen die zijn voorgelegd aan de twee
qui interrogent la Cour - pourra être taxé d'office, ce qui, en vertu verwijzende rechtscolleges - ambtshalve kan worden belast waardoor,
de l'article 352 du même Code, a pour effet de renverser la charge de krachtens artikel 352 van hetzelfde Wetboek, de bewijslast wordt
la preuve, le contribuable n'échappant à cette sanction que s'il a été omgekeerd, waarbij de belastingplichtige slechts aan die sanctie
empêché pour ' de justes motifs ' de répondre dans le délai d'un mois. ontsnapt indien ' wettige redenen ' hem hebben belet binnen de termijn
van één maand te antwoorden.
B.12. En exigeant de l'administration qu'elle notifie au contribuable, B.12. Door van de administratie te eisen dat zij de belastingplichtige
' par lettre recommandée à la poste, les revenus et les autres in kennis stelt ' bij een ter post aangetekende brief [...] van de
éléments qu'elle se propose de substituer à ceux qui ont été déclarés inkomsten en andere gegevens die zij voornemens is in de plaats te
stellen van die welke zijn aangegeven ', wat een substantieel
', ce qui constitue une règle substantielle de la procédure de vormvoorschrift is van de procedure van wijziging, heeft de wetgever
rectification, le législateur a pris une mesure qui permet à een maatregel genomen die de administratie in staat stelt om met
l'administration de calculer avec certitude le point de départ du zekerheid het aanvangspunt te berekenen van de termijn van één maand
délai d'un mois visé à l'article 346, alinéa 3, du CIR 1992. Mais il vermeld in artikel 346, derde lid, van het WIB 1992. Hij maakt het
permet que prenne cours, à un moment où le contribuable ne peut avoir echter mogelijk dat, op een ogenblik dat de belastingplichtige geen
connaissance de l'avis de rectification, un délai qui peut affecter kennis kan hebben van het bericht van wijziging, een termijn begint te
ses droits de défense dans un éventuel recours ultérieur puisque la lopen die diens rechten van verdediging kan aantasten bij een
charge de la preuve sera inversée. eventueel later beroep, omdat de bewijslast zal worden omgekeerd.
B.13. Les droits du Trésor seraient tout autant respectés, ceux du B.13. De rechten van de Schatkist zouden evenzeer zijn gevrijwaard,
contribuable seraient mieux garantis et la sécurité juridique die van de belastingplichtige zouden beter zijn gewaarborgd en de
pleinement assurée si le délai d'un mois commençait à courir le rechtszekerheid zou ten volle zijn verzekerd indien de termijn van één
troisième jour qui suit celui auquel l'avis de rectification a été maand zou ingaan op de derde dag volgend op die waarop het bericht van
remis aux services de la poste, sauf preuve contraire du destinataire. wijziging aan de postdiensten werd overhandigd, tenzij de geadresseerde het tegendeel bewijst.
B.14. Il s'ensuit que, dans l'hypothèse visée à l'article 346 du CIR B.14. Daaruit volgt dat, in het geval dat in artikel 346 van het WIB
1992, en raison des effets spécifiques qui s'attachent à l'écoulement 1992 wordt beoogd, wegens de specifieke gevolgen die verbonden zijn
du délai prévu par l'alinéa 3 de cet article, cette disposition a des aan het verstrijken van de termijn die is bepaald door het derde lid
effets disproportionnés ». van dat artikel, die bepaling onevenredige gevolgen heeft ».
B.4.2. La Cour a également eu l'occasion de se prononcer sur la B.4.2. Het Hof heeft eveneens de gelegenheid gehad zich uit te spreken
compatibilité de l'article 251 du CIR 1964 avec les articles 10 et 11 over de bestaanbaarheid van artikel 251 van het WIB 1964 met de
de la Constitution par son arrêt n° 85/2012, du 28 juin 2012. artikelen 10 en 11 van de Grondwet bij zijn arrest nr. 85/2012 van 28
La Cour était interrogée sur la différence de traitement qui existe juni 2012. Aan het Hof was een vraag gesteld over het verschil in behandeling dat
entre deux catégories de contribuables qui reçoivent un avis de bestaat tussen twee categorieën van belastingplichtigen die een
rectification : d'une part, les contribuables qui répondent dans le bericht van wijziging ontvangen : enerzijds, de belastingplichtigen
délai d'un mois à compter de l'envoi de l'avis de rectification de la die antwoorden binnen de termijn van één maand na de verzending van
déclaration et, d'autre part, les contribuables qui ne répondent pas het bericht van wijziging van aangifte en, anderzijds, de
dans ce délai. Alors qu'une cotisation pourrait être établie à l'égard belastingplichtigen die niet antwoorden binnen die termijn. Terwijl
de la première catégorie de contribuables après l'expiration de ce ten aanzien van de eerste categorie van belastingplichtigen een
délai, mais avant l'expiration d'un délai d'un mois à compter du aanslag zou mogen worden gevestigd na het verstrijken van die termijn,
troisième jour ouvrable qui suit l'envoi de cet avis, une cotisation maar vóór het verstrijken van een termijn van één maand vanaf de derde
ne pourrait être établie à l'égard de la deuxième catégorie de werkdag volgend op de verzending van dat bericht, zou, in de
contribuables, dans l'interprétation de la juridiction a quo, qu'après interpretatie van het verwijzende rechtscollege, ten aanzien van de
l'expiration d'un délai d'un mois à compter du troisième jour ouvrable tweede categorie van belastingplichtigen een aanslag pas mogen worden
qui suit l'envoi de l'avis de rectification. gevestigd na het verstrijken van een termijn van één maand vanaf de
derde werkdag volgend op de verzending van het bericht van wijziging.
La Cour a conclu à la non-violation des dispositions Het Hof heeft om de volgende redenen besloten tot de niet-schending
constitutionnelles pour les motifs qui suivent : van de grondwetsbepalingen :
« B.5. Lorsqu'un contribuable répond dans le délai d'un mois à compter « B.5. Wanneer een belastingplichtige antwoordt binnen de termijn van
de l'envoi de l'avis de rectification, les effets spécifiques fixés één maand na de verzending van het bericht van wijziging, kunnen de
specifieke gevolgen die artikel 256 van het WIB 1964 (thans artikel
par l'article 256 du CIR 1964 (actuel article 351 du CIR 1992) lorsque 351 van het WIB 1992) vastlegde wanneer de belastingplichtige niet
le contribuable n'a pas répondu dans ce délai ne peuvent se produire. binnen die termijn heeft geantwoord, zich niet voordoen. De
L'administration fiscale ne peut pas procéder à la taxation d'office belastingadministratie kan niet de aanslag ambtshalve vestigen op het
sur le montant des revenus imposables qu'elle peut présumer eu égard bedrag van de belastbare inkomsten die zij kan vermoeden op grond van
aux éléments dont elle dispose. Par conséquent, l'article 257, alinéa de gegevens waarover zij beschikt. Bijgevolg is ook artikel 257,
1er, du CIR 1964 (actuel article 352 du CIR 1992), qui prévoyait que lorsque le contribuable est taxé d'office, la preuve du chiffre exact de ses revenus imposables et des autres éléments à envisager dans son chef lui incombe, n'est pas non plus d'application. Il en résulte que les droits de la défense du contribuable ne sont pas affectés. B.6. En revanche, les droits du Trésor pourraient être mis en péril si, à l'égard du contribuable qui répond dans le délai d'un mois à compter de l'envoi de l'avis de rectification, une cotisation ne pouvait être établie qu'après l'expiration d'un délai d'un mois à eerste lid, van het WIB 1964 (thans artikel 352 van het WIB 1992), dat bepaalde dat indien hij ambtshalve is aangeslagen het aan de belastingplichtige behoort het bewijs te leveren van het juiste bedrag van de belastbare inkomsten en van de andere te zijnen name in aanmerking komende gegevens, niet van toepassing. Hieruit vloeit voort dat de rechten van de verdediging van de belastingplichtige niet worden aangetast. B.6. Daar staat tegenover dat de rechten van de Schatkist in het gedrang kunnen komen wanneer, ten aanzien van de belastingplichtige die antwoordt binnen de termijn van één maand na de verzending van het bericht van wijziging, een aanslag pas zou kunnen worden gevestigd na
compter du troisième jour ouvrable qui suit l'envoi de l'avis de het verstrijken van een termijn van één maand vanaf de derde werkdag
rectification. Indépendamment du fait qu'une cotisation établie volgend op de verzending van het bericht van wijziging. Los van het
prématurément peut être déclarée nulle, il se pourrait que les délais feit dat een te vroeg gevestigde aanslag nietig kan worden verklaard,
d'imposition fixés aux articles 258 à 263 du CIR 1964 aient expiré, de kunnen de aanslagtermijnen bepaald in de artikelen 258 tot 263 van het
sorte qu'il ne serait plus possible de procéder à la moindre taxation WIB 1964 verstreken zijn, waardoor het niet langer mogelijk zou zijn
». enige aanslag te vestigen ».
B.5.1. L'article 251 du CIR 1964 laisse un délai d'un mois au B.5.1. Bij artikel 251 van het WIB 1964 wordt aan de
belastingplichtige een termijn van een maand gelaten om zijn
contribuable pour faire valoir ses observations par écrit sur un avis opmerkingen schriftelijk in te brengen tegen een bericht van wijziging
de rectification de sa déclaration qui lui est adressé par van zijn aangifte dat hem door de belastingadministratie wordt
l'administration fiscale. Ce délai constitue également un délai toegestuurd. Die termijn vormt eveneens een wachttermijn voor de
d'attente pour l'administration, la cotisation ne pouvant être établie administratie, waarbij de aanslag niet kan worden gevestigd vóór het
avant l'expiration de ce délai. verstrijken van die termijn.
B.5.2. La disposition en cause prévoit toutefois deux cas dans B.5.2. De in het geding zijnde bepaling voorziet evenwel in twee
lesquels la cotisation peut être établie avant l'expiration de ce gevallen waarin de aanslag kan worden gevestigd vóór het verstrijken
délai : lorsque le contribuable a marqué son accord par écrit sur la van die termijn : enerzijds, wanneer de belastingplichtige
rectification de sa déclaration, d'une part, et lorsque les droits du schriftelijk instemt met de wijziging van zijn aangifte en,
Trésor sont en péril pour une cause autre que l'expiration des délais anderzijds, wanneer de rechten van de Schatkist in gevaar verkeren
d'imposition, d'autre part. wegens een andere oorzaak dan het verstrijken van de aanslagtermijn.
B.6.1. Par son arrêt n° 66/2010, la Cour a conclu que, sauf à violer B.6.1. Bij zijn arrest nr. 66/2010 heeft het Hof geoordeeld dat,
les articles 10 et 11 de la Constitution, le délai prescrit par tenzij de artikelen 10 en 11 van de Grondwet worden geschonden, de bij
l'article 251 précité ne pouvait s'ouvrir lors de l'envoi de l'avis de het voormelde artikel 251 voorgeschreven termijn niet kon lopen vanaf
rectification, les droits du contribuable étant mieux garantis si ce het ogenblik van de verzending van het bericht van wijziging, waarbij
de rechten van de belastingplichtige beter zijn gewaarborgd indien die
délai commence à courir le troisième jour qui suit celui auquel cet termijn ingaat op de derde dag volgend op die waarop dat bericht aan
avis a été remis aux services de la poste, sauf preuve contraire du de postdiensten werd overhandigd, tenzij de geadresseerde het
destinataire. tegendeel bewijst.
B.6.2. Par son arrêt n° 85/2012, la Cour s'est prononcée sur la B.6.2. Bij zijn arrest nr. 85/2012 heeft het Hof zich uitgesproken
compatibilité, avec les articles 10 et 11 de la Constitution, de over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
l'article 251 du CIR 1964, dans l'interprétation qui en était donnée van artikel 251 van het WIB 1964, in de interpretatie die eraan werd
par le juge a quo, selon laquelle ledit article 251 autoriserait gegeven door de verwijzende rechter, volgens welke dat artikel 251 de
l'administration à établir une cotisation après l'expiration du délai administratie zou toestaan om een aanslag te vestigen na het
d'un mois suivant l'envoi de l'avis de rectification mais avant verstrijken van de termijn van een maand na de verzending van het
l'expiration du délai d'un mois à compter du troisième jour ouvrable qui suit la date d'envoi de l'avis, lorsque le contribuable a effectivement répondu dans le délai d'un mois à compter de l'envoi de l'avis. La Cour a jugé que les droits du Trésor pourraient être mis en péril si, à l'égard du contribuable visé par cette interprétation, une cotisation ne pouvait être établie qu'après l'expiration d'un délai d'un mois à compter du troisième jour ouvrable qui suit l'envoi de l'avis de rectification. B.6.3. D'après la partie intimée et la partie intervenante devant le juge a quo, il résulterait de l'interprétation du juge a quo dans bericht van wijziging maar vóór het verstrijken van de termijn van een maand vanaf de derde werkdag volgend op de datum van verzending van het bericht, wanneer de belastingplichtige wel antwoordde binnen de termijn van een maand vanaf de verzending van het bericht. Het Hof heeft geoordeeld dat de rechten van de Schatkist in het gedrang zouden kunnen komen wanneer, ten aanzien van de in die interpretatie bedoelde belastingplichtige, een aanslag pas zou kunnen worden gevestigd na het verstrijken van een termijn van één maand vanaf de derde werkdag volgend op de verzending van het bericht van wijziging. B.6.3. Volgens de geïntimeerde partij en de tussenkomende partij voor de verwijzende rechter zou uit de interpretatie van de verwijzende
l'affaire qui a donné lieu à l'arrêt n° 85/2012 ainsi que de la rechter in de zaak die aanleiding heeft gegeven tot het arrest nr.
réponse apportée par la Cour dans cet arrêt, qu'à côté des deux 85/2012, alsook uit het antwoord dat het Hof in dat arrest heeft
hypothèses prévues par l'article 251 du CIR 1964 dans lesquelles la gegeven, voortvloeien dat naast de twee in artikel 251 van het WIB
cotisation peut être établie avant l'expiration du délai d'un mois 1964 bedoelde gevallen waarin de aanslag kan worden gevestigd vóór het
prévu par cette disposition, une troisième hypothèse de raccourcissement de délai pour la perception de la cotisation serait créée, à savoir celle dans laquelle le contribuable a répondu dans le délai d'un mois à compter de l'envoi de l'avis de rectification et n'a pas marqué son accord sur cet avis. B.7.1. Comme il est dit en B.2.2, le principe de la légalité de l'impôt exige que les éléments essentiels de l'impôt soient, en principe, déterminés par la loi. La disposition en cause fait partie des règles d'établissement et de recouvrement de l'impôt. Les contribuables, la matière imposable, la base imposable, le taux d'imposition et les exonérations et diminutions d'impôt sont verstrijken van de in die bepaling bedoelde termijn van een maand, een derde geval in het leven wordt geroepen waarbij de termijn voor de heffing van de aanslag wordt ingekort, namelijk dat waarin de belastingplichtige binnen de termijn van een maand vanaf de verzending van het bericht van wijziging heeft geantwoord en niet met dat bericht heeft ingestemd. B.7.1. Zoals in B.2.2 wordt vermeld, vereist het wettigheidsbeginsel in fiscale zaken dat de wezenlijke bestanddelen van de belasting in beginsel bij de wet worden bepaald. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van de regels inzake de vestiging en invordering van de belasting. De belastingplichtigen, de belastbare materie, de belastbare grondslag, de aanslagvoet en de belastingvrijstellingen en -verminderingen worden in andere bepalingen van het Wetboek van de
déterminés par d'autres dispositions du CIR 1964. inkomstenbelastingen 1964 vastgelegd.
B.7.2. Le simple constat que la notification par l'administration au B.7.2. De loutere vaststelling dat de kennisgeving, door de
contribuable de l'avis de rectification dans les délais prescrits par administratie, van het bericht van wijziging aan de belastingplichtige
l'article 251 du CIR 1964 constitue une formalité substantielle de la binnen de bij artikel 251 van het WIB 1964 voorgeschreven termijnen
procédure de rectification dont le non-respect peut entraîner la een substantiële vormvereiste uitmaakt van de procedure van wijziging
nullité de la cotisation n'a pas pour effet que cette notification waarvan de niet-naleving de nietigheid van de aanslag met zich mee kan
brengen, heeft niet tot gevolg dat die kennisgeving een wezenlijk
constitue un élément essentiel de l'impôt. bestanddeel van de belasting vormt.
B.8. Il ressort par ailleurs de l'article 251 du CIR 1964, compte tenu B.8. Overigens blijkt uit artikel 251 van het WIB 1964, rekening
houdend met het voormelde arrest nr. 85/2012, op voldoende duidelijke
de l'arrêt n° 85/2012 précité, que l'administration est autorisée à wijze dat het de administratie is toegestaan een aanslag te vestigen
établir une cotisation après l'expiration du délai d'un mois suivant na het verstrijken van de termijn van een maand na de verzending van
l'envoi de l'avis de rectification mais avant l'expiration du délai het bericht van wijziging maar vóór het verstrijken van de termijn van
d'un mois à compter du troisième jour ouvrable qui suit la date een maand vanaf de derde werkdag volgend op de datum van verzending
d'envoi de l'avis, lorsque le contribuable a effectivement répondu van het bericht, wanneer de belastingplichtige wel antwoordde binnen
dans le délai d'un mois à partir de l'envoi de l'avis. de termijn van een maand vanaf de verzending van het bericht.
B.9. L'article 251 du CIR 1964 n'est pas incompatible avec l'article B.9. Artikel 251 van het WIB 1964 is niet onbestaanbaar met artikel
170 de la Constitution. 170, § 1, van de Grondwet.
B.10. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.10. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 251 du Code des impôts sur les revenus 1964 (actuellement Artikel 251 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1964 (thans
l'article 346 du Code des impôts sur les revenus 1992), dans artikel 346 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992), in de
l'interprétation selon laquelle il autoriserait l'administration à interpretatie volgens welke het de administratie zou toestaan om ten
établir, à charge du contribuable qui a effectivement répondu dans le laste van de belastingplichtige die wel antwoordde binnen de termijn
délai d'un mois suivant l'envoi de l'avis de rectification de la van een maand na de verzending van het bericht van wijziging van
déclaration et qui n'a pas marqué son accord sur la rectification de aangifte en die niet met de wijziging van zijn aangifte heeft
sa déclaration, alors que les droits du Trésor ne sont pas en péril ingestemd, terwijl de rechten van de Schatkist niet in gevaar verkeren
pour une cause autre que l'expiration des délais d'imposition, une wegens een andere oorzaak dan het verstrijken van de aanslagtermijn,
cotisation après le délai d'un mois suivant l'envoi, mais avant een aanslag te vestigen na de termijn van een maand na de verzending,
l'expiration du délai d'un mois à compter du troisième jour ouvrable maar vóór het verstrijken van de termijn van een maand vanaf de derde
qui suit la date de l'envoi de l'avis de rectification de la werkdag volgend op de datum van de verzending van het bericht van
déclaration, ne viole pas l'article 170 de la Constitution. wijziging van aangifte, schendt artikel 170 van de Grondwet niet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 30 novembre 2017. op 30 november 2017.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^