← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 131/2017 du 23 novembre 2017 Numéro du rôle : 6545 En cause
: la question préjudicielle relative à l'article 345 du Code civil, posée par le Tribunal de première
instance francophone de Bruxelles. La Cour constitution composée des présidents
J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-V(...)"
Extrait de l'arrêt n° 131/2017 du 23 novembre 2017 Numéro du rôle : 6545 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 345 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. La Cour constitution composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-V(...) | Uittreksel uit arrest nr. 131/2017 van 23 november 2017 Rolnummer 6545 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. Het Grondwetteli samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, T(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 131/2017 du 23 novembre 2017 | Uittreksel uit arrest nr. 131/2017 van 23 november 2017 |
Numéro du rôle : 6545 | Rolnummer 6545 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 345 du Code | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 345 van het |
civil, posée par le Tribunal de première instance francophone de | Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste |
Bruxelles. | aanleg te Brussel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de |
Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-Van Goey, F. Daoût et T. Giet, assistée | rechters L. Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-Van Goey, F. Daoût en T. |
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, | Giet, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 14 novembre 2016 en cause de N.L., dont l'expédition | Bij vonnis van 14 november 2016 in zake N.L., waarvan de expeditie ter |
est parvenue au greffe de la Cour le 23 novembre 2016, le Tribunal de | griffie van het Hof is ingekomen op 23 november 2016, heeft de |
première instance francophone de Bruxelles a posé la question | Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende |
préjudicielle suivante : | prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 345 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la | « Schendt artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en 11 |
Constitution lus isolément ou combinés avec les articles 8 et 14 de la | van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 8 |
Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des | en 14 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de |
libertés fondamentales en ce qu'il prévoit comme condition à | mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre het als voorwaarde voor |
l'adoption de l'enfant du conjoint ou du cohabitant même décédé de | de adoptie van het kind van de - zelfs overleden - echtgenoot of |
l'adoptant une différence d'âge de dix ans et une différence d'âge de | samenwonende van de adoptant een leeftijdsverschil van tien jaar |
15 ans dans les autres cas et qu'il empêche dès lors de donner un | bepaalt, en een leeftijdsverschil van vijftien jaar in de andere |
effet juridique à une relation affective durable identique à celle qui | gevallen, en in zoverre het derhalve belet dat een rechtsgevolg wordt |
gegeven aan een duurzame affectieve relatie die identiek is aan die | |
existerait entre un adoptant et l'enfant de son conjoint ou | welke zou bestaan tussen een adoptant en het kind van zijn echtgenoot |
cohabitant, au seul motif qu'il n'y a pas quinze ans de différence | of samenwonende, om de enige reden dat er tussen hen geen |
d'âge entre eux ? ». | leeftijdsverschil van vijftien jaar is ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. Avant sa modification par l'article 4 de la loi du 20 février | B.1.1. Vóór de wijziging ervan bij artikel 4 van de wet van 20 |
2017 modifiant le Code civil, en ce qui concerne l'adoption, l'article | februari 2017 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek, betreffende de |
345 du Code civil disposait : | adoptie, bepaalde artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek : |
« L'adoptant ou les adoptants doivent avoir atteint l'âge de | « De adoptant of de adoptanten moeten de leeftijd van vijfentwintig |
vingt-cinq ans et avoir au moins quinze ans de plus que l'adopté. | jaar hebben bereikt en ten minste vijftien jaar ouder zijn dan de |
Toutefois, si l'adopté est un descendant au premier degré ou un adopté | geadopteerde. Het volstaat evenwel de leeftijd van achttien jaar te hebben bereikt |
du conjoint ou du cohabitant, même décédé, de l'adoptant, il suffit | en ten minste tien jaar ouder te zijn dan de geadopteerde wanneer het |
gaat om een afstammeling in de eerste graad of om een geadopteerde van | |
que ce dernier ait atteint l'âge de dix-huit ans et ait dix ans de | de echtgenoot of van de samenwonende, zelfs overleden, van de |
plus que l'adopté. | adoptant. |
Ces conditions doivent être remplies au moment du dépôt de la requête | Deze voorwaarden moeten vervuld zijn op het tijdstip van indiening van |
en adoption ». | het verzoekschrift tot adoptie ». |
B.1.2. L'article 4 de la loi du 20 février 2017 précitée remplace à | B.1.2. Artikel 4 van de voormelde wet van 20 februari 2017 vervangt in |
l'alinéa 2 de l'article 345 du Code civil les mots « ou du cohabitant | het tweede lid van artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek de woorden « |
» par les mots « , du cohabitant ou de l'ancien partenaire ». | of van de samenwonende » door de woorden « , van de samenwonende of |
van de voormalige partner ». | |
B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de cette | B.2. De verwijzende rechter vraagt het Hof of die bepaling bestaanbaar |
disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution lus | is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang |
isolément ou combinés avec les articles 8 et 14 de la Convention | gelezen met de artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de |
européenne des droits de l'homme, en ce qu'elle prévoit comme | rechten van de mens, in zoverre zij als voorwaarde voor de adoptie van |
condition à l'adoption de l'enfant du conjoint ou du cohabitant même | het kind van de - zelfs overleden - echtgenoot of samenwonende van de |
adoptant een leeftijdsverschil van tien jaar bepaalt, en een | |
décédé de l'adoptant une différence d'âge de dix ans et, dans les | leeftijdsverschil van vijftien jaar in de andere gevallen, en in |
autres cas, une différence d'âge de quinze ans et qu'elle empêche dès | zoverre zij derhalve belet dat een rechtsgevolg wordt gegeven aan een |
lors de donner un effet juridique à une relation affective durable | duurzame affectieve relatie die identiek is aan die welke zou bestaan |
identique à celle qui existerait entre un adoptant et l'enfant de son | tussen een adoptant en het kind van zijn echtgenoot of samenwonende, |
conjoint ou cohabitant, au seul motif qu'il n'y a pas quinze ans de | om de enige reden dat er tussen hen geen leeftijdsverschil van |
différence d'âge entre eux. | vijftien jaar is. |
B.3. Il ressort du libellé de la question préjudicielle et des motifs | B.3. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag en de motieven van |
de la décision de renvoi qu'il y a une relation affective durable | de verwijzingsbeslissing blijkt dat er een duurzame affectieve relatie |
entre la candidate adoptante et la candidate adoptée et que l'écart | bestaat tussen de kandidaat-adoptant en de kandidaat-geadopteerde en |
d'âge entre ces candidates à l'adoption est de treize ans et demi. | dat het leeftijdsverschil tussen die kandidaten voor de adoptie |
dertien en een half jaar is. | |
B.4. En imposant dans son alinéa 1er une condition d'écart d'âge entre | B.4. Door in het eerste lid ervan te voorzien in de voorwaarde van een |
l'adoptant et l'adopté de quinze ans au moins, alors que dans son | leeftijdsverschil tussen de adoptant en de geadopteerde van minstens |
alinéa 2, la disposition en cause permet à l'adopté qui est un | vijftien jaar, terwijl, in het tweede ervan, de in het geding zijnde |
descendant au premier degré ou un adopté du conjoint, du cohabitant ou | bepaling de geadopteerde die een afstammeling in de eerste graad is of |
de l'ancien partenaire, même décédé, de l'adoptant, d'être adopté s'il | de geadopteerde van de echtgenoot, van de samenwonende of van de |
a dix ans de moins que l'adoptant, la disposition en cause crée une | voormalige partner, zelfs overleden, van de adoptant is, toelaat te |
différence de traitement entre les adoptants et les adoptés qui sont des catégories comparables. B.5. La différence de traitement en cause est fondée sur un critère objectif, à savoir le fait d'être un descendant au premier degré ou un adopté du conjoint ou du cohabitant ou, encore, depuis la modification apportée par l'article 4 de la loi du 20 février 2017 citée en B.1.2, de l'ancien partenaire, même décédé, de l'adoptant. La Cour doit encore vérifier si ce critère est raisonnablement justifié. | worden geadopteerd wanneer hij tien jaar jonger is dan de adoptant, voert de in het geding zijnde bepaling een verschil in behandeling in tussen de adoptanten en geadopteerden die vergelijkbare categorieën zijn. B.5. Het in het geding zijnde verschil in behandeling steunt op een objectief criterium, namelijk een afstammeling in de eerste graad of een geadopteerde van de echtgenoot of van de samenwonende, of nog, sinds de wijziging bij artikel 4 van de in B.1.2 aangehaalde wet van 20 februari 2017, van de voormalige partner, zelfs overleden, van de adoptant zijn. Het Hof moet voorts nagaan of dat criterium redelijk verantwoord is. |
B.6. La différence de traitement en cause trouve son origine dans la | B.6. Het in het geding zijnde verschil in behandeling vindt zijn |
loi du 10 février 1958 modifiant certaines dispositions du Code civil | oorsprong in de wet van 10 februari 1958 tot wijziging van sommige |
(livre I, titres VII et VIII) relatives à la paternité, à la filiation | bepalingen van het Burgerlijk Wetboek (boek I, titels VII en VIII), |
betreffende het vaderschap, de afstamming en de aanneming van | |
et à l'adoption. Avant l'entrée en vigueur de cette loi, l'article 344 | kinderen. Vóór de inwerkingtreding van die wet stond artikel 344 van |
du Code civil n'autorisait l'adoption que pour autant que l'adoptant | het Burgerlijk Wetboek de adoptie alleen toe indien de adoptant |
ait au moins quinze ans de plus que la personne qu'il se propose | minstens vijftien jaar ouder was dan de persoon die hij wilde |
d'adopter. | adopteren. |
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a | In de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever, |
assoupli, à l'article 344 du Code civil, la condition liée à la | in artikel 344 van het Burgerlijk Wetboek, de voorwaarde in het |
verband met het leeftijdsverschil tussen de adoptant en de | |
différence d'âge entre l'adoptant et l'adopté pour permettre la | geadopteerde heeft versoepeld teneinde een oplossing te bieden voor |
solution de nombreux cas d'adoption d'un enfant d'un des époux par son | talrijke gevallen van adoptie van een kind van een van de echtgenoten |
conjoint qui restaient en suspens parce que les conditions d'âge | door de andere echtgenoot, gevallen die hangende bleven omdat niet was |
prévues par la loi n'étaient pas réunies (Doc. parl., Sénat, | voldaan aan de bij de wet vastgestelde leeftijdsvoorwaarden (Parl. |
1956-1957, n° 300 (rapport), p. 10). Selon ce rapport, « c'est là | St., Senaat, 1956-1957, nr. 300 (verslag), p. 10). Volgens dat verslag |
l'essentiel de la réforme. Celle-ci va permettre de faire rentrer au | « [is] dit [...] de kern van de hervorming. Deze zal de opneming in |
plus tôt dans la famille légale des enfants au statut irrégulier, qui | het wettige gezin bespoedigen van kinderen met een onregelmatige |
ne peuvent profiter des dispositions nouvelles en faveur de certains | staat, die niet vallen onder de nieuwe bepalingen ten gunste van |
enfants adultérins » (Ibid.). | sommige overspelige kinderen » (ibid.). |
L'article 2 de la loi du 21 mars 1969 modifiant l'article 45 du Code | Artikel 2 van de wet van 21 maart 1969 tot wijziging van artikel 45 |
civil, les titres VIII et X du livre Ier du même Code, ainsi que les | van het Burgerlijk Wetboek, van de titels VIII en X van boek I van |
lois sur l'acquisition, la perte et le recouvrement de la nationalité, | hetzelfde Wetboek, alsmede van de wetten op de verwerving, het verlies |
coordonnées le 14 décembre 1932 a remplacé, notamment, cette | en de herkrijging van de nationaliteit, gecoördineerd op 14 december |
disposition par l'article 345 du Code civil qui, dans son § 2.2, | 1932, heeft met name die bepaling vervangen door artikel 345 van het |
autorise une adoption si l'adopté est l'enfant naturel de l'adoptant | Burgerlijk Wetboek, dat in § 2, 2, ervan de adoptie toestaat indien de |
ou s'il est l'enfant légitime, naturel ou adoptif de son conjoint, | geadopteerde een natuurlijk kind van de adoptant is of een wettig, |
natuurlijk of adoptief kind van diens echtgenoot, zelfs overleden, is, | |
même décédé, pour autant que l'adoptant ait dix ans de plus que l'adopté. | op voorwaarde dat de adoptant tien jaar ouder is dan de geadopteerde. |
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que, suite à des | Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat, naar |
controverses dans la jurisprudence, le législateur a voulu que les | aanleiding van controverses in de rechtspraak, de wetgever heeft |
conditions plus favorables prévues en cas d'adoption de l'enfant d'un | gewild dat de gunstigere voorwaarden die gelden voor de adoptie van |
des époux par son conjoint restent applicables en cas de décès ou de | het kind van een van de echtgenoten door de andere echtgenoot, van |
toepassing blijven na het overlijden of de verklaring van afwezigheid | |
déclaration d'absence de cet époux (Doc. parl., Chambre, 1963-1965, n° | van de eerstgenoemde echtgenoot (Parl. St., Kamer, 1963-1964, nr. |
436/2, pp. 13 et 14). | 436/2, pp. 13 en 14). |
L'article 345 du Code civil a encore été remplacé puis adapté par | Artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek is vervolgens vervangen en |
l'article 2 de la loi du 24 avril 2003 réformant l'adoption et par | daarna aangepast bij artikel 2 van de wet van 24 april 2003 tot |
l'article 4 de la loi du 20 février 2017 précitée pour assimiler au | hervorming van de adoptie en bij artikel 4 van de voormelde wet van 20 |
conjoint le cohabitant ou l'ancien partenaire du parent de l'adopté. | februari 2017 om de samenwonende of de voormalige partner van de ouder |
van de geadopteerde gelijk te stellen met de echtgenoot. | |
B.7. En instaurant la condition d'un écart d'âge entre adoptant et | B.7. Door de voorwaarde van een leeftijdsverschil tussen de adoptant |
adopté, le législateur veut garantir la place de chaque génération au | en de geadopteerde in te voeren, wil de wetgever de plaats van elke |
sein de la famille, de manière à établir un parallélisme entre la | generatie binnen de familie waarborgen, teneinde een parallelisme in |
filiation biologique et la filiation adoptive. Une différence d'âge de | te stellen tussen de biologische afstamming en de adoptieve |
quinze ans entre adoptant et adopté est en principe pertinente au | afstamming. Een leeftijdsverschil van vijftien jaar tussen de adoptant |
regard de cet objectif. Il est également pertinent au regard de cet | en de geadopteerde is in beginsel relevant ten aanzien van dat doel. |
objectif que le législateur ait jugé suffisante une différence d'âge | Het is eveneens relevant ten aanzien van dat doel dat de wetgever een |
de dix ans lorsque l'adoptant est le conjoint, le cohabitant ou le | leeftijdsverschil van tien jaar voldoende heeft geacht wanneer de |
partenaire du parent de l'adopté, dès lors que le lien ainsi établi | adoptant de echtgenoot, de samenwonende of de partner van de ouder van |
avec le parent de l'enfant garantit la place de chaque génération au | de geadopteerde is, aangezien de aldus vastgestelde band met de ouder |
sein de la famille. | van het kind de plaats van elke generatie binnen de familie waarborgt. |
B.8. Il y a encore lieu de vérifier si la conséquence juridique de la | B.8. Voorts dient te worden nagegaan of het juridische gevolg van de |
condition liée à l'écart d'âge de quinze ans plutôt que dix ans entre | voorwaarde verbonden aan het leeftijdsverschil van vijftien jaar in |
les candidats à l'adoption, à savoir l'impossibilité absolue d'une | plaats van tien jaar tussen de kandidaten voor de adoptie, namelijk de |
adoption, n'a pas d'effets disproportionnés par rapport à l'objectif | absolute onmogelijkheid van een adoptie, geen onevenredige gevolgen |
poursuivi par le législateur, compte tenu de l'obligation de prendre | heeft ten opzichte van het door de wetgever nagestreefde doel, gelet |
en considération la vie privée et familiale des candidats à | op de verplichting om rekening te houden met het privé- en gezinsleven |
l'adoption. | van de kandidaten voor de adoptie. |
B.9. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme | B.9. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
dispose : | bepaalt : |
« 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, | « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn |
de son domicile et de sa correspondance. | gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. |
2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans | 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking |
l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue | tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien |
par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société | en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's |
démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté | lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn |
publique, au bien- être économique du pays, à la défense de l'ordre et | van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van |
à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé | strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, |
ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». | of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». |
L'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose : | Artikel 14 van hetzelde Verdrag bepaalt : |
« La jouissance des droits et libertés reconnus dans la présente | « Het genot van de rechten en vrijheden, welke in dit Verdrag zijn |
Convention doit être assurée, sans distinction aucune, fondée | vermeld, is verzekerd zonder enig onderscheid op welke grond ook, |
notamment sur le sexe, la race, la couleur, la langue, la religion, | zoals geslacht, ras, kleur, taal, godsdienst, politieke of andere |
les opinions politiques ou toutes autres opinions, l'origine nationale | overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, het behoren tot |
ou sociale, l'appartenance à une minorité nationale, la fortune, la naissance ou toute autre situation ». | een nationale minderheid, vermogen, geboorte of andere status ». |
B.10.1. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme | B.10.1. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
ne garantit pas plus le droit de fonder une famille ou d'adopter | waarborgt noch het recht om een gezin te stichten of om te adopteren |
(CEDH, grande chambre, 22 janvier 2008, E.B. c. France, § 41; 15 mars | (EHRM, grote kamer, 22 januari 2008, E.B. t. Frankrijk, § 41; 15 maart |
2012, Gas et Dubois c. France, § 37; 16 décembre 2014, Chbihi Loudoudi | 2012, Gas en Dubois t. Frankrijk, § 37; 16 december 2014, Chbihi |
et autres c. Belgique, § 89) que le droit d'être adopté. | Loudoudi en anderen t. België, § 89), noch het recht om te worden |
Les relations entre un adopté et un adoptant n'en sont pas moins en | geadopteerd. Toch zijn de relaties tussen een geadopteerde en een adoptant in |
principe de même nature que les relations familiales protégées par | beginsel van dezelfde aard als de familiale relaties die door artikel |
l'article 8 de la Convention (CEDH, 22 juin 2004, Pini et autres c. | 8 van het Verdrag worden beschermd (EHRM, 22 juni 2004, Pini en |
Roumanie, § 140; 28 juin 2007, Wagner et J.M.W.L. c. Luxembourg, § | anderen t. Roemenië, § 140; 28 juni 2007, Wagner en J.M.W.L. t. |
121). | Luxemburg, § 121). |
Le droit au respect d'une « vie familiale » au sens de cette | Het recht op eerbiediging van een « gezinsleven » in de zin van die |
disposition présuppose l'existence d'une famille (CEDH, Marckx c. | |
Belgique, 13 juin 1979, § 31), voire, dans des circonstances | bepaling veronderstelt het bestaan van een gezin (EHRM, 13 juni 1979, |
Marckx t. België, § 31) en zelfs, in uitzonderlijke omstandigheden, | |
exceptionnelles, d'une « vie familiale projetée », c'est-à-dire d'une | van een « gepland gezinsleven », met andere woorden een mogelijke |
relation potentielle qui aurait pu se développer (CEDH, 22 juin 2004, | relatie die zich had kunnen ontwikkelen (EHRM, 22 juni 2004, Pini en |
Pini et autres c. Roumanie, § 143; grande chambre, 22 janvier 2008, | anderen t. Roemenië, § 143; grote kamer, 22 januari 2008, E.B. t. |
E.B. c. France, § 41; 5 juin 2014, I.S. c. Allemagne, § 69; décision, | Frankrijk, § 41; 5 juni 2014, I.S. t. Duitsland, § 69; beslissing, 8 |
8 juillet 2014, D. et autres c. Belgique, § 49), notamment lorsque le | juli 2014, D. en anderen t. België, § 49), met name wanneer het feit |
fait que la vie familiale n'est pas encore totalement établie n'est | dat het gezinsleven nog niet volledig tot stand is gekomen, niet toe |
pas imputable à la personne dont le respect de la vie familiale est en | te rekenen is aan de persoon wiens inachtneming van het gezinsleven in |
cause (CEDH, 22 mars 2012, Kautzor c. Allemagne, § 61; 22 mars 2012, | het geding is (EHRM, 22 maart 2012, Kautzor t. Duitsland, § 61; 22 |
Ahrens c. Allemagne, § 58; 12 février 2013, Krisztiàn Barnabàs Tóth c. | maart 2012, Ahrens t. Duitsland, § 58; 12 februari 2013, Krisztiàn |
Hongrie, § 27) ou lorsqu'il existe, comme dans la vie familiale (CEDH, | Barnabàs Tóth t. Hongarije, § 27) of wanneer er, zoals in het |
décision, 31 août 2010, Gas et Dubois c. France, A.2), des liens | gezinsleven (EHRM, beslissing, 31 augustus 2010, Gas en Dubois t. |
personnels étroits entre cette personne et celle avec laquelle elle | Frankrijk, A.2), nauwe persoonlijke banden bestaan tussen die persoon |
pourrait développer une relation (CEDH, 21 décembre 2010, Anayo c. | en die met wie hij een relatie zou kunnen ontwikkelen (EHRM, 21 |
Allemagne, §§ 57 et 61; 15 septembre 2011, Schneider c. Allemagne, §§ | december 2010, Anayo t. Duitsland, §§ 57 en 61; 15 september 2011, |
81 et 88). | Schneider t. Duitsland, §§ 81 en 88). |
B.10.2. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme | B.10.2. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
tend pour l'essentiel à prémunir l'individu contre des ingérences | strekt in essentie ertoe het individu te beschermen tegen willekeurige |
inmengingen van de overheid. Die bepaling kan ook positieve | |
arbitraires des pouvoirs publics. Cette disposition peut aussi | verplichtingen met zich meebrengen die inherent zijn aan een |
engendrer des obligations positives inhérentes à un « respect » | daadwerkelijke « eerbiediging » van het gezinsleven (EHRM, grote |
effectif de la vie familiale (CEDH, grande chambre, 3 octobre 2014, | kamer, 3 oktober 2014, Jeunesse t. Nederland, § 106). |
Jeunesse c. Pays-Bas, § 106). | |
La frontière entre les obligations positives et les obligations | De grens tussen de positieve verplichtingen en de negatieve |
négatives qui découlent de cet article 8 ne se prête toutefois pas à | verplichtingen die uit dat artikel 8 voortvloeien, leent zich echter |
une définition précise. Les principes applicables aux unes et aux | niet voor een precieze definitie. De beginselen die op beide van |
autres sont comparables. Dans les deux cas, il faut avoir égard au | toepassing zijn, zijn vergelijkbaar. In beide gevallen moet rekening |
juste équilibre à ménager entre les intérêts concurrents de l'individu | worden gehouden met een billijk evenwicht tussen de tegenstrijdige |
concerné et ceux de la société (CEDH, grande chambre, 16 juillet 2014, | belangen van het betrokken individu en die van de samenleving (EHRM, |
Hämäläinen c. Finlande, § 65; grande chambre, 3 octobre 2014, Jeunesse | grote kamer, 16 juli 2014, Hämäläinen t. Finland, § 65; grote kamer, 3 |
c. Pays-Bas, § 106; 16 décembre 2014, Chbihi Loudoudi et autres c. | oktober 2014, Jeunesse t. Nederland, § 106; 16 december 2014, Chbihi |
Belgique, § 92). | Loudoudi en anderen t. België, § 92). |
Dans certaines circonstances, l'article 8 de la Convention européenne | In bepaalde omstandigheden legt artikel 8 van het Europees Verdrag |
des droits de l'homme fait aux Etats contractants l'obligation | voor de rechten van de mens de verdragsluitende Staten de positieve |
positive de permettre la formation et le développement de liens | verplichting op om de vorming en de ontwikkeling van familiale banden |
familiaux (CEDH, 4 octobre 2012, Harroudj c. France, § 41; 16 décembre | mogelijk te maken (EHRM, 4 oktober 2012, Harroudj t. Frankrijk, § 41; |
2014, Chbihi Loudoudi et autres c. Belgique, § 89). Lorsqu'un lien | 16 december 2014, Chbihi Loudoudi en anderen t. België, § 89). Wanneer |
familial avec un enfant est établi, les Etats doivent agir de manière | een familiale band met een kind vaststaat, dienen de Staten zodanig op |
à permettre à ce lien de se développer et accorder une protection | te treden dat die band zich kan ontwikkelen en een juridische |
juridique rendant possible l'intégration de l'enfant dans sa famille | bescherming te verlenen die de integratie van het kind in zijn gezin |
(CEDH, 28 juin 2007, Wagner et J.M.W.L. c. Luxembourg, § 119; 4 | mogelijk maakt (EHRM, 28 juni 2007, Wagner en J.M.W.L. t. Luxemburg, § |
octobre 2012, Harroudj c. France, § 41; 16 décembre 2014, Chbihi | 119; 4 oktober 2012, Harroudj t. Frankrijk, § 41; 16 december 2014, |
Loudoudi et autres c. Belgique, § 89). Ces obligations positives | Chbihi Loudoudi en anderen t. België, § 89). Die positieve |
doivent s'interpréter à la lumière de la Convention relative aux | verplichtingen dienen in het licht van het Verdrag inzake de rechten |
droits de l'enfant (CEDH, 4 octobre 2012, Harroudj c. France, § 42). | van het kind te worden geïnterpreteerd (EHRM, 4 oktober 2012, Harroudj |
t. Frankrijk, § 42). | |
B.10.3. Pour être compatible avec l'article 8 de la Convention | B.10.3. Om bestaanbaar te zijn met artikel 8 van het Europees Verdrag |
européenne des droits de l'homme, l'ingérence d'une autorité publique | voor de rechten van de mens, dient in de inmenging van een overheid in |
dans l'exercice du droit au respect de la vie familiale doit être | de uitoefening van het recht op eerbiediging van het gezinsleven te |
prévue par une disposition législative suffisamment précise, | worden voorzien bij een wetsbepaling die voldoende precies is, dient |
poursuivre l'un des buts légitimes énoncés au paragraphe 2 de cette | die inmenging een van de in lid 2 van die bepaling vervatte legitieme |
disposition, et être « nécessaire dans une société démocratique » à la | doelstellingen na te streven en « in een democratische samenleving |
réalisation de ce but. | nodig » te zijn om dat doel te verwezenlijken. |
Une ingérence est, dans ce contexte, considérée comme « nécessaire | In die context wordt een inmenging beschouwd als « in een |
dans une société démocratique » si elle répond à un « besoin social | democratische samenleving nodig » indien zij beantwoordt aan een « |
impérieux » et, en particulier, si elle est proportionnée au but | dwingende maatschappelijke behoefte » en, in het bijzonder, indien zij |
légitime poursuivi et si les motifs invoqués pour la justifier | evenredig is met het nagestreefde legitieme doel en indien de redenen |
die zijn aangevoerd om haar te verantwoorden, « relevant en toereikend | |
apparaissent « pertinents et suffisants » (CEDH, grande chambre, 12 | » blijken te zijn (EHRM, grote kamer, 12 juni 2014, Fernàndez Martínez |
juin 2014, Fernàndez Martínez c. Espagne). | t. Spanje). |
Pour être proportionnée au but poursuivi, une ingérence doit non | Om evenredig te zijn met het nagestreefde doel, dient bij een |
seulement ménager un équilibre entre les intérêts concurrents de | inmenging niet alleen een afweging te worden gemaakt tussen de |
l'individu et de la société dans son ensemble mais aussi entre les | belangen van het individu tegenover die van de samenleving in haar |
intérêts contradictoires des personnes concernées (CEDH, 6 juillet | geheel, maar ook tussen de tegenstrijdige belangen van de betrokken |
2010, Backlund c. Finlande, § 46; 15 janvier 2013, Laakso c. Finlande, | personen (EHRM, 6 juli 2010, Backlund t. Finland, § 46; 15 januari |
§ 46; 29 janvier 2013, Röman c. Finlande, § 51). B.11. Compte tenu des liens personnels étroits qui doivent être protégés et garantis lorsqu'ils révèlent l'existence d'une vie familiale effective, il n'est pas raisonnablement justifié que la condition d'un écart d'âge de quinze ans prévue par la disposition en cause empêche de manière absolue l'adoption d'un enfant lorsqu'il y a une relation affective durable entre les candidats à l'adoption et un écart d'âge correspondant à celui prévu par l'article 345, alinéa 2, du Code civil, sans qu'existe, pour le juge, la possibilité de tenir compte de la vie familiale existant entre ces candidats. | 2013, Laakso t. Finland, § 46; 29 januari 2013, Röman t. Finland, § 51). B.11. Gelet op de nauwe persoonlijke banden die moeten worden beschermd en gewaarborgd wanneer daaruit het bestaan van een effectief gezinsleven blijkt, is het niet redelijk verantwoord dat de voorwaarde van een leeftijdsverschil van vijftien jaar waarin de in het geding zijnde bepaling voorziet, de adoptie van een kind wanneer een duurzame affectieve relatie bestaat tussen de kandidaten voor een adoptie en er een leeftijdsverschil is dat overeenstemt met datgene dat is bepaald in artikel 345, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, op absolute wijze belet zonder dat voor de rechter de mogelijkheid bestaat om rekening te houden met het gezinsleven dat tussen die kandidaten bestaat. |
L'article 345, alinéa 1er, du Code civil n'est donc pas compatible | Artikel 345, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek is dus niet |
avec les articles 10 et 11 de la Constitution combinés avec l'article | bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang |
22 de la Constitution et avec les articles 8 et 14 de la Convention | gelezen met artikel 22 van de Grondwet en met de artikelen 8 en 14 van |
européenne des droits de l'homme. | het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. |
B.12. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. | B.12. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Artikel 345, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek schendt de | |
L'article 345, alinéa 1er, du Code civil viole les articles 10 et 11 | artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel |
de la Constitution, combinés avec l'article 22 de la Constitution et | 22 van de Grondwet en met de artikelen 8 en 14 van het Europees |
avec les articles 8 et 14 de la Convention européenne des droits de | Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het de adoptie van een |
l'homme, en ce qu'il n'autorise pas l'adoption d'un enfant par un | kind door een adoptant met wie er een leeftijdsverschil is dat |
adoptant qui a avec celui-ci un écart d'âge correspondant à celui | overeenstemt met datgene dat is bepaald in artikel 345, tweede lid, |
prévu par l'article 345, alinéa 2, du Code civil et qui a noué avec ce | van het Burgerlijk Wetboek en die met de geadopteerde een duurzame |
dernier une relation affective durable. | affectieve relatie heeft opgebouwd, niet toestaat. |
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 23 novembre 2017. | op 23 november 2017. |
Le greffier, | De griffier, |
De voorzitter, | |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | |
J. Spreutels | J. Spreutels |