Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 131/2017 du 23 novembre 2017 Numéro du rôle : 6545 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 345 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. La Cour constitution composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-V(...)"
Extrait de l'arrêt n° 131/2017 du 23 novembre 2017 Numéro du rôle : 6545 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 345 du Code civil, posée par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. La Cour constitution composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-V(...) Uittreksel uit arrest nr. 131/2017 van 23 november 2017 Rolnummer 6545 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. Het Grondwetteli samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de rechters L. Lavrysen, A. Alen, T(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 131/2017 du 23 novembre 2017 Uittreksel uit arrest nr. 131/2017 van 23 november 2017
Numéro du rôle : 6545 Rolnummer 6545
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 345 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 345 van het
civil, posée par le Tribunal de première instance francophone de Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste
Bruxelles. aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de
Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-Van Goey, F. Daoût et T. Giet, assistée rechters L. Lavrysen, A. Alen, T. Merckx-Van Goey, F. Daoût en T.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, Giet, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 14 novembre 2016 en cause de N.L., dont l'expédition Bij vonnis van 14 november 2016 in zake N.L., waarvan de expeditie ter
est parvenue au greffe de la Cour le 23 novembre 2016, le Tribunal de griffie van het Hof is ingekomen op 23 november 2016, heeft de
première instance francophone de Bruxelles a posé la question Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 345 du Code civil viole-t-il les articles 10 et 11 de la « Schendt artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10 en 11
Constitution lus isolément ou combinés avec les articles 8 et 14 de la van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 8
Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des en 14 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de
libertés fondamentales en ce qu'il prévoit comme condition à mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre het als voorwaarde voor
l'adoption de l'enfant du conjoint ou du cohabitant même décédé de de adoptie van het kind van de - zelfs overleden - echtgenoot of
l'adoptant une différence d'âge de dix ans et une différence d'âge de samenwonende van de adoptant een leeftijdsverschil van tien jaar
15 ans dans les autres cas et qu'il empêche dès lors de donner un bepaalt, en een leeftijdsverschil van vijftien jaar in de andere
effet juridique à une relation affective durable identique à celle qui gevallen, en in zoverre het derhalve belet dat een rechtsgevolg wordt
gegeven aan een duurzame affectieve relatie die identiek is aan die
existerait entre un adoptant et l'enfant de son conjoint ou welke zou bestaan tussen een adoptant en het kind van zijn echtgenoot
cohabitant, au seul motif qu'il n'y a pas quinze ans de différence of samenwonende, om de enige reden dat er tussen hen geen
d'âge entre eux ? ». leeftijdsverschil van vijftien jaar is ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. Avant sa modification par l'article 4 de la loi du 20 février B.1.1. Vóór de wijziging ervan bij artikel 4 van de wet van 20
2017 modifiant le Code civil, en ce qui concerne l'adoption, l'article februari 2017 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek, betreffende de
345 du Code civil disposait : adoptie, bepaalde artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek :
« L'adoptant ou les adoptants doivent avoir atteint l'âge de « De adoptant of de adoptanten moeten de leeftijd van vijfentwintig
vingt-cinq ans et avoir au moins quinze ans de plus que l'adopté. jaar hebben bereikt en ten minste vijftien jaar ouder zijn dan de
Toutefois, si l'adopté est un descendant au premier degré ou un adopté geadopteerde. Het volstaat evenwel de leeftijd van achttien jaar te hebben bereikt
du conjoint ou du cohabitant, même décédé, de l'adoptant, il suffit en ten minste tien jaar ouder te zijn dan de geadopteerde wanneer het
gaat om een afstammeling in de eerste graad of om een geadopteerde van
que ce dernier ait atteint l'âge de dix-huit ans et ait dix ans de de echtgenoot of van de samenwonende, zelfs overleden, van de
plus que l'adopté. adoptant.
Ces conditions doivent être remplies au moment du dépôt de la requête Deze voorwaarden moeten vervuld zijn op het tijdstip van indiening van
en adoption ». het verzoekschrift tot adoptie ».
B.1.2. L'article 4 de la loi du 20 février 2017 précitée remplace à B.1.2. Artikel 4 van de voormelde wet van 20 februari 2017 vervangt in
l'alinéa 2 de l'article 345 du Code civil les mots « ou du cohabitant het tweede lid van artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek de woorden «
» par les mots « , du cohabitant ou de l'ancien partenaire ». of van de samenwonende » door de woorden « , van de samenwonende of
van de voormalige partner ».
B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de cette B.2. De verwijzende rechter vraagt het Hof of die bepaling bestaanbaar
disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution lus is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang
isolément ou combinés avec les articles 8 et 14 de la Convention gelezen met de artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de
européenne des droits de l'homme, en ce qu'elle prévoit comme rechten van de mens, in zoverre zij als voorwaarde voor de adoptie van
condition à l'adoption de l'enfant du conjoint ou du cohabitant même het kind van de - zelfs overleden - echtgenoot of samenwonende van de
adoptant een leeftijdsverschil van tien jaar bepaalt, en een
décédé de l'adoptant une différence d'âge de dix ans et, dans les leeftijdsverschil van vijftien jaar in de andere gevallen, en in
autres cas, une différence d'âge de quinze ans et qu'elle empêche dès zoverre zij derhalve belet dat een rechtsgevolg wordt gegeven aan een
lors de donner un effet juridique à une relation affective durable duurzame affectieve relatie die identiek is aan die welke zou bestaan
identique à celle qui existerait entre un adoptant et l'enfant de son tussen een adoptant en het kind van zijn echtgenoot of samenwonende,
conjoint ou cohabitant, au seul motif qu'il n'y a pas quinze ans de om de enige reden dat er tussen hen geen leeftijdsverschil van
différence d'âge entre eux. vijftien jaar is.
B.3. Il ressort du libellé de la question préjudicielle et des motifs B.3. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag en de motieven van
de la décision de renvoi qu'il y a une relation affective durable de verwijzingsbeslissing blijkt dat er een duurzame affectieve relatie
entre la candidate adoptante et la candidate adoptée et que l'écart bestaat tussen de kandidaat-adoptant en de kandidaat-geadopteerde en
d'âge entre ces candidates à l'adoption est de treize ans et demi. dat het leeftijdsverschil tussen die kandidaten voor de adoptie
dertien en een half jaar is.
B.4. En imposant dans son alinéa 1er une condition d'écart d'âge entre B.4. Door in het eerste lid ervan te voorzien in de voorwaarde van een
l'adoptant et l'adopté de quinze ans au moins, alors que dans son leeftijdsverschil tussen de adoptant en de geadopteerde van minstens
alinéa 2, la disposition en cause permet à l'adopté qui est un vijftien jaar, terwijl, in het tweede ervan, de in het geding zijnde
descendant au premier degré ou un adopté du conjoint, du cohabitant ou bepaling de geadopteerde die een afstammeling in de eerste graad is of
de l'ancien partenaire, même décédé, de l'adoptant, d'être adopté s'il de geadopteerde van de echtgenoot, van de samenwonende of van de
a dix ans de moins que l'adoptant, la disposition en cause crée une voormalige partner, zelfs overleden, van de adoptant is, toelaat te
différence de traitement entre les adoptants et les adoptés qui sont des catégories comparables. B.5. La différence de traitement en cause est fondée sur un critère objectif, à savoir le fait d'être un descendant au premier degré ou un adopté du conjoint ou du cohabitant ou, encore, depuis la modification apportée par l'article 4 de la loi du 20 février 2017 citée en B.1.2, de l'ancien partenaire, même décédé, de l'adoptant. La Cour doit encore vérifier si ce critère est raisonnablement justifié. worden geadopteerd wanneer hij tien jaar jonger is dan de adoptant, voert de in het geding zijnde bepaling een verschil in behandeling in tussen de adoptanten en geadopteerden die vergelijkbare categorieën zijn. B.5. Het in het geding zijnde verschil in behandeling steunt op een objectief criterium, namelijk een afstammeling in de eerste graad of een geadopteerde van de echtgenoot of van de samenwonende, of nog, sinds de wijziging bij artikel 4 van de in B.1.2 aangehaalde wet van 20 februari 2017, van de voormalige partner, zelfs overleden, van de adoptant zijn. Het Hof moet voorts nagaan of dat criterium redelijk verantwoord is.
B.6. La différence de traitement en cause trouve son origine dans la B.6. Het in het geding zijnde verschil in behandeling vindt zijn
loi du 10 février 1958 modifiant certaines dispositions du Code civil oorsprong in de wet van 10 februari 1958 tot wijziging van sommige
(livre I, titres VII et VIII) relatives à la paternité, à la filiation bepalingen van het Burgerlijk Wetboek (boek I, titels VII en VIII),
betreffende het vaderschap, de afstamming en de aanneming van
et à l'adoption. Avant l'entrée en vigueur de cette loi, l'article 344 kinderen. Vóór de inwerkingtreding van die wet stond artikel 344 van
du Code civil n'autorisait l'adoption que pour autant que l'adoptant het Burgerlijk Wetboek de adoptie alleen toe indien de adoptant
ait au moins quinze ans de plus que la personne qu'il se propose minstens vijftien jaar ouder was dan de persoon die hij wilde
d'adopter. adopteren.
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a In de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever,
assoupli, à l'article 344 du Code civil, la condition liée à la in artikel 344 van het Burgerlijk Wetboek, de voorwaarde in het
verband met het leeftijdsverschil tussen de adoptant en de
différence d'âge entre l'adoptant et l'adopté pour permettre la geadopteerde heeft versoepeld teneinde een oplossing te bieden voor
solution de nombreux cas d'adoption d'un enfant d'un des époux par son talrijke gevallen van adoptie van een kind van een van de echtgenoten
conjoint qui restaient en suspens parce que les conditions d'âge door de andere echtgenoot, gevallen die hangende bleven omdat niet was
prévues par la loi n'étaient pas réunies (Doc. parl., Sénat, voldaan aan de bij de wet vastgestelde leeftijdsvoorwaarden (Parl.
1956-1957, n° 300 (rapport), p. 10). Selon ce rapport, « c'est là St., Senaat, 1956-1957, nr. 300 (verslag), p. 10). Volgens dat verslag
l'essentiel de la réforme. Celle-ci va permettre de faire rentrer au « [is] dit [...] de kern van de hervorming. Deze zal de opneming in
plus tôt dans la famille légale des enfants au statut irrégulier, qui het wettige gezin bespoedigen van kinderen met een onregelmatige
ne peuvent profiter des dispositions nouvelles en faveur de certains staat, die niet vallen onder de nieuwe bepalingen ten gunste van
enfants adultérins » (Ibid.). sommige overspelige kinderen » (ibid.).
L'article 2 de la loi du 21 mars 1969 modifiant l'article 45 du Code Artikel 2 van de wet van 21 maart 1969 tot wijziging van artikel 45
civil, les titres VIII et X du livre Ier du même Code, ainsi que les van het Burgerlijk Wetboek, van de titels VIII en X van boek I van
lois sur l'acquisition, la perte et le recouvrement de la nationalité, hetzelfde Wetboek, alsmede van de wetten op de verwerving, het verlies
coordonnées le 14 décembre 1932 a remplacé, notamment, cette en de herkrijging van de nationaliteit, gecoördineerd op 14 december
disposition par l'article 345 du Code civil qui, dans son § 2.2, 1932, heeft met name die bepaling vervangen door artikel 345 van het
autorise une adoption si l'adopté est l'enfant naturel de l'adoptant Burgerlijk Wetboek, dat in § 2, 2, ervan de adoptie toestaat indien de
ou s'il est l'enfant légitime, naturel ou adoptif de son conjoint, geadopteerde een natuurlijk kind van de adoptant is of een wettig,
natuurlijk of adoptief kind van diens echtgenoot, zelfs overleden, is,
même décédé, pour autant que l'adoptant ait dix ans de plus que l'adopté. op voorwaarde dat de adoptant tien jaar ouder is dan de geadopteerde.
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que, suite à des Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat, naar
controverses dans la jurisprudence, le législateur a voulu que les aanleiding van controverses in de rechtspraak, de wetgever heeft
conditions plus favorables prévues en cas d'adoption de l'enfant d'un gewild dat de gunstigere voorwaarden die gelden voor de adoptie van
des époux par son conjoint restent applicables en cas de décès ou de het kind van een van de echtgenoten door de andere echtgenoot, van
toepassing blijven na het overlijden of de verklaring van afwezigheid
déclaration d'absence de cet époux (Doc. parl., Chambre, 1963-1965, n° van de eerstgenoemde echtgenoot (Parl. St., Kamer, 1963-1964, nr.
436/2, pp. 13 et 14). 436/2, pp. 13 en 14).
L'article 345 du Code civil a encore été remplacé puis adapté par Artikel 345 van het Burgerlijk Wetboek is vervolgens vervangen en
l'article 2 de la loi du 24 avril 2003 réformant l'adoption et par daarna aangepast bij artikel 2 van de wet van 24 april 2003 tot
l'article 4 de la loi du 20 février 2017 précitée pour assimiler au hervorming van de adoptie en bij artikel 4 van de voormelde wet van 20
conjoint le cohabitant ou l'ancien partenaire du parent de l'adopté. februari 2017 om de samenwonende of de voormalige partner van de ouder
van de geadopteerde gelijk te stellen met de echtgenoot.
B.7. En instaurant la condition d'un écart d'âge entre adoptant et B.7. Door de voorwaarde van een leeftijdsverschil tussen de adoptant
adopté, le législateur veut garantir la place de chaque génération au en de geadopteerde in te voeren, wil de wetgever de plaats van elke
sein de la famille, de manière à établir un parallélisme entre la generatie binnen de familie waarborgen, teneinde een parallelisme in
filiation biologique et la filiation adoptive. Une différence d'âge de te stellen tussen de biologische afstamming en de adoptieve
quinze ans entre adoptant et adopté est en principe pertinente au afstamming. Een leeftijdsverschil van vijftien jaar tussen de adoptant
regard de cet objectif. Il est également pertinent au regard de cet en de geadopteerde is in beginsel relevant ten aanzien van dat doel.
objectif que le législateur ait jugé suffisante une différence d'âge Het is eveneens relevant ten aanzien van dat doel dat de wetgever een
de dix ans lorsque l'adoptant est le conjoint, le cohabitant ou le leeftijdsverschil van tien jaar voldoende heeft geacht wanneer de
partenaire du parent de l'adopté, dès lors que le lien ainsi établi adoptant de echtgenoot, de samenwonende of de partner van de ouder van
avec le parent de l'enfant garantit la place de chaque génération au de geadopteerde is, aangezien de aldus vastgestelde band met de ouder
sein de la famille. van het kind de plaats van elke generatie binnen de familie waarborgt.
B.8. Il y a encore lieu de vérifier si la conséquence juridique de la B.8. Voorts dient te worden nagegaan of het juridische gevolg van de
condition liée à l'écart d'âge de quinze ans plutôt que dix ans entre voorwaarde verbonden aan het leeftijdsverschil van vijftien jaar in
les candidats à l'adoption, à savoir l'impossibilité absolue d'une plaats van tien jaar tussen de kandidaten voor de adoptie, namelijk de
adoption, n'a pas d'effets disproportionnés par rapport à l'objectif absolute onmogelijkheid van een adoptie, geen onevenredige gevolgen
poursuivi par le législateur, compte tenu de l'obligation de prendre heeft ten opzichte van het door de wetgever nagestreefde doel, gelet
en considération la vie privée et familiale des candidats à op de verplichting om rekening te houden met het privé- en gezinsleven
l'adoption. van de kandidaten voor de adoptie.
B.9. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme B.9. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens
dispose : bepaalt :
« 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn
de son domicile et de sa correspondance. gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling.
2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking
l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien
par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's
démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn
publique, au bien- être économique du pays, à la défense de l'ordre et van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van
à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden,
ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ».
L'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose : Artikel 14 van hetzelde Verdrag bepaalt :
« La jouissance des droits et libertés reconnus dans la présente « Het genot van de rechten en vrijheden, welke in dit Verdrag zijn
Convention doit être assurée, sans distinction aucune, fondée vermeld, is verzekerd zonder enig onderscheid op welke grond ook,
notamment sur le sexe, la race, la couleur, la langue, la religion, zoals geslacht, ras, kleur, taal, godsdienst, politieke of andere
les opinions politiques ou toutes autres opinions, l'origine nationale overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, het behoren tot
ou sociale, l'appartenance à une minorité nationale, la fortune, la naissance ou toute autre situation ». een nationale minderheid, vermogen, geboorte of andere status ».
B.10.1. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme B.10.1. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens
ne garantit pas plus le droit de fonder une famille ou d'adopter waarborgt noch het recht om een gezin te stichten of om te adopteren
(CEDH, grande chambre, 22 janvier 2008, E.B. c. France, § 41; 15 mars (EHRM, grote kamer, 22 januari 2008, E.B. t. Frankrijk, § 41; 15 maart
2012, Gas et Dubois c. France, § 37; 16 décembre 2014, Chbihi Loudoudi 2012, Gas en Dubois t. Frankrijk, § 37; 16 december 2014, Chbihi
et autres c. Belgique, § 89) que le droit d'être adopté. Loudoudi en anderen t. België, § 89), noch het recht om te worden
Les relations entre un adopté et un adoptant n'en sont pas moins en geadopteerd. Toch zijn de relaties tussen een geadopteerde en een adoptant in
principe de même nature que les relations familiales protégées par beginsel van dezelfde aard als de familiale relaties die door artikel
l'article 8 de la Convention (CEDH, 22 juin 2004, Pini et autres c. 8 van het Verdrag worden beschermd (EHRM, 22 juni 2004, Pini en
Roumanie, § 140; 28 juin 2007, Wagner et J.M.W.L. c. Luxembourg, § anderen t. Roemenië, § 140; 28 juni 2007, Wagner en J.M.W.L. t.
121). Luxemburg, § 121).
Le droit au respect d'une « vie familiale » au sens de cette Het recht op eerbiediging van een « gezinsleven » in de zin van die
disposition présuppose l'existence d'une famille (CEDH, Marckx c.
Belgique, 13 juin 1979, § 31), voire, dans des circonstances bepaling veronderstelt het bestaan van een gezin (EHRM, 13 juni 1979,
Marckx t. België, § 31) en zelfs, in uitzonderlijke omstandigheden,
exceptionnelles, d'une « vie familiale projetée », c'est-à-dire d'une van een « gepland gezinsleven », met andere woorden een mogelijke
relation potentielle qui aurait pu se développer (CEDH, 22 juin 2004, relatie die zich had kunnen ontwikkelen (EHRM, 22 juni 2004, Pini en
Pini et autres c. Roumanie, § 143; grande chambre, 22 janvier 2008, anderen t. Roemenië, § 143; grote kamer, 22 januari 2008, E.B. t.
E.B. c. France, § 41; 5 juin 2014, I.S. c. Allemagne, § 69; décision, Frankrijk, § 41; 5 juni 2014, I.S. t. Duitsland, § 69; beslissing, 8
8 juillet 2014, D. et autres c. Belgique, § 49), notamment lorsque le juli 2014, D. en anderen t. België, § 49), met name wanneer het feit
fait que la vie familiale n'est pas encore totalement établie n'est dat het gezinsleven nog niet volledig tot stand is gekomen, niet toe
pas imputable à la personne dont le respect de la vie familiale est en te rekenen is aan de persoon wiens inachtneming van het gezinsleven in
cause (CEDH, 22 mars 2012, Kautzor c. Allemagne, § 61; 22 mars 2012, het geding is (EHRM, 22 maart 2012, Kautzor t. Duitsland, § 61; 22
Ahrens c. Allemagne, § 58; 12 février 2013, Krisztiàn Barnabàs Tóth c. maart 2012, Ahrens t. Duitsland, § 58; 12 februari 2013, Krisztiàn
Hongrie, § 27) ou lorsqu'il existe, comme dans la vie familiale (CEDH, Barnabàs Tóth t. Hongarije, § 27) of wanneer er, zoals in het
décision, 31 août 2010, Gas et Dubois c. France, A.2), des liens gezinsleven (EHRM, beslissing, 31 augustus 2010, Gas en Dubois t.
personnels étroits entre cette personne et celle avec laquelle elle Frankrijk, A.2), nauwe persoonlijke banden bestaan tussen die persoon
pourrait développer une relation (CEDH, 21 décembre 2010, Anayo c. en die met wie hij een relatie zou kunnen ontwikkelen (EHRM, 21
Allemagne, §§ 57 et 61; 15 septembre 2011, Schneider c. Allemagne, §§ december 2010, Anayo t. Duitsland, §§ 57 en 61; 15 september 2011,
81 et 88). Schneider t. Duitsland, §§ 81 en 88).
B.10.2. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme B.10.2. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens
tend pour l'essentiel à prémunir l'individu contre des ingérences strekt in essentie ertoe het individu te beschermen tegen willekeurige
inmengingen van de overheid. Die bepaling kan ook positieve
arbitraires des pouvoirs publics. Cette disposition peut aussi verplichtingen met zich meebrengen die inherent zijn aan een
engendrer des obligations positives inhérentes à un « respect » daadwerkelijke « eerbiediging » van het gezinsleven (EHRM, grote
effectif de la vie familiale (CEDH, grande chambre, 3 octobre 2014, kamer, 3 oktober 2014, Jeunesse t. Nederland, § 106).
Jeunesse c. Pays-Bas, § 106).
La frontière entre les obligations positives et les obligations De grens tussen de positieve verplichtingen en de negatieve
négatives qui découlent de cet article 8 ne se prête toutefois pas à verplichtingen die uit dat artikel 8 voortvloeien, leent zich echter
une définition précise. Les principes applicables aux unes et aux niet voor een precieze definitie. De beginselen die op beide van
autres sont comparables. Dans les deux cas, il faut avoir égard au toepassing zijn, zijn vergelijkbaar. In beide gevallen moet rekening
juste équilibre à ménager entre les intérêts concurrents de l'individu worden gehouden met een billijk evenwicht tussen de tegenstrijdige
concerné et ceux de la société (CEDH, grande chambre, 16 juillet 2014, belangen van het betrokken individu en die van de samenleving (EHRM,
Hämäläinen c. Finlande, § 65; grande chambre, 3 octobre 2014, Jeunesse grote kamer, 16 juli 2014, Hämäläinen t. Finland, § 65; grote kamer, 3
c. Pays-Bas, § 106; 16 décembre 2014, Chbihi Loudoudi et autres c. oktober 2014, Jeunesse t. Nederland, § 106; 16 december 2014, Chbihi
Belgique, § 92). Loudoudi en anderen t. België, § 92).
Dans certaines circonstances, l'article 8 de la Convention européenne In bepaalde omstandigheden legt artikel 8 van het Europees Verdrag
des droits de l'homme fait aux Etats contractants l'obligation voor de rechten van de mens de verdragsluitende Staten de positieve
positive de permettre la formation et le développement de liens verplichting op om de vorming en de ontwikkeling van familiale banden
familiaux (CEDH, 4 octobre 2012, Harroudj c. France, § 41; 16 décembre mogelijk te maken (EHRM, 4 oktober 2012, Harroudj t. Frankrijk, § 41;
2014, Chbihi Loudoudi et autres c. Belgique, § 89). Lorsqu'un lien 16 december 2014, Chbihi Loudoudi en anderen t. België, § 89). Wanneer
familial avec un enfant est établi, les Etats doivent agir de manière een familiale band met een kind vaststaat, dienen de Staten zodanig op
à permettre à ce lien de se développer et accorder une protection te treden dat die band zich kan ontwikkelen en een juridische
juridique rendant possible l'intégration de l'enfant dans sa famille bescherming te verlenen die de integratie van het kind in zijn gezin
(CEDH, 28 juin 2007, Wagner et J.M.W.L. c. Luxembourg, § 119; 4 mogelijk maakt (EHRM, 28 juni 2007, Wagner en J.M.W.L. t. Luxemburg, §
octobre 2012, Harroudj c. France, § 41; 16 décembre 2014, Chbihi 119; 4 oktober 2012, Harroudj t. Frankrijk, § 41; 16 december 2014,
Loudoudi et autres c. Belgique, § 89). Ces obligations positives Chbihi Loudoudi en anderen t. België, § 89). Die positieve
doivent s'interpréter à la lumière de la Convention relative aux verplichtingen dienen in het licht van het Verdrag inzake de rechten
droits de l'enfant (CEDH, 4 octobre 2012, Harroudj c. France, § 42). van het kind te worden geïnterpreteerd (EHRM, 4 oktober 2012, Harroudj
t. Frankrijk, § 42).
B.10.3. Pour être compatible avec l'article 8 de la Convention B.10.3. Om bestaanbaar te zijn met artikel 8 van het Europees Verdrag
européenne des droits de l'homme, l'ingérence d'une autorité publique voor de rechten van de mens, dient in de inmenging van een overheid in
dans l'exercice du droit au respect de la vie familiale doit être de uitoefening van het recht op eerbiediging van het gezinsleven te
prévue par une disposition législative suffisamment précise, worden voorzien bij een wetsbepaling die voldoende precies is, dient
poursuivre l'un des buts légitimes énoncés au paragraphe 2 de cette die inmenging een van de in lid 2 van die bepaling vervatte legitieme
disposition, et être « nécessaire dans une société démocratique » à la doelstellingen na te streven en « in een democratische samenleving
réalisation de ce but. nodig » te zijn om dat doel te verwezenlijken.
Une ingérence est, dans ce contexte, considérée comme « nécessaire In die context wordt een inmenging beschouwd als « in een
dans une société démocratique » si elle répond à un « besoin social democratische samenleving nodig » indien zij beantwoordt aan een «
impérieux » et, en particulier, si elle est proportionnée au but dwingende maatschappelijke behoefte » en, in het bijzonder, indien zij
légitime poursuivi et si les motifs invoqués pour la justifier evenredig is met het nagestreefde legitieme doel en indien de redenen
die zijn aangevoerd om haar te verantwoorden, « relevant en toereikend
apparaissent « pertinents et suffisants » (CEDH, grande chambre, 12 » blijken te zijn (EHRM, grote kamer, 12 juni 2014, Fernàndez Martínez
juin 2014, Fernàndez Martínez c. Espagne). t. Spanje).
Pour être proportionnée au but poursuivi, une ingérence doit non Om evenredig te zijn met het nagestreefde doel, dient bij een
seulement ménager un équilibre entre les intérêts concurrents de inmenging niet alleen een afweging te worden gemaakt tussen de
l'individu et de la société dans son ensemble mais aussi entre les belangen van het individu tegenover die van de samenleving in haar
intérêts contradictoires des personnes concernées (CEDH, 6 juillet geheel, maar ook tussen de tegenstrijdige belangen van de betrokken
2010, Backlund c. Finlande, § 46; 15 janvier 2013, Laakso c. Finlande, personen (EHRM, 6 juli 2010, Backlund t. Finland, § 46; 15 januari
§ 46; 29 janvier 2013, Röman c. Finlande, § 51). B.11. Compte tenu des liens personnels étroits qui doivent être protégés et garantis lorsqu'ils révèlent l'existence d'une vie familiale effective, il n'est pas raisonnablement justifié que la condition d'un écart d'âge de quinze ans prévue par la disposition en cause empêche de manière absolue l'adoption d'un enfant lorsqu'il y a une relation affective durable entre les candidats à l'adoption et un écart d'âge correspondant à celui prévu par l'article 345, alinéa 2, du Code civil, sans qu'existe, pour le juge, la possibilité de tenir compte de la vie familiale existant entre ces candidats. 2013, Laakso t. Finland, § 46; 29 januari 2013, Röman t. Finland, § 51). B.11. Gelet op de nauwe persoonlijke banden die moeten worden beschermd en gewaarborgd wanneer daaruit het bestaan van een effectief gezinsleven blijkt, is het niet redelijk verantwoord dat de voorwaarde van een leeftijdsverschil van vijftien jaar waarin de in het geding zijnde bepaling voorziet, de adoptie van een kind wanneer een duurzame affectieve relatie bestaat tussen de kandidaten voor een adoptie en er een leeftijdsverschil is dat overeenstemt met datgene dat is bepaald in artikel 345, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, op absolute wijze belet zonder dat voor de rechter de mogelijkheid bestaat om rekening te houden met het gezinsleven dat tussen die kandidaten bestaat.
L'article 345, alinéa 1er, du Code civil n'est donc pas compatible Artikel 345, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek is dus niet
avec les articles 10 et 11 de la Constitution combinés avec l'article bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang
22 de la Constitution et avec les articles 8 et 14 de la Convention gelezen met artikel 22 van de Grondwet en met de artikelen 8 en 14 van
européenne des droits de l'homme. het Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
B.12. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. B.12. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Artikel 345, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek schendt de
L'article 345, alinéa 1er, du Code civil viole les articles 10 et 11 artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel
de la Constitution, combinés avec l'article 22 de la Constitution et 22 van de Grondwet en met de artikelen 8 en 14 van het Europees
avec les articles 8 et 14 de la Convention européenne des droits de Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het de adoptie van een
l'homme, en ce qu'il n'autorise pas l'adoption d'un enfant par un kind door een adoptant met wie er een leeftijdsverschil is dat
adoptant qui a avec celui-ci un écart d'âge correspondant à celui overeenstemt met datgene dat is bepaald in artikel 345, tweede lid,
prévu par l'article 345, alinéa 2, du Code civil et qui a noué avec ce van het Burgerlijk Wetboek en die met de geadopteerde een duurzame
dernier une relation affective durable. affectieve relatie heeft opgebouwd, niet toestaat.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 23 novembre 2017. op 23 november 2017.
Le greffier, De griffier,
De voorzitter,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président,
J. Spreutels J. Spreutels
^