Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 128/2017 du 9 novembre 2017 Numéros du rôle : 6489 et 6490 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 21, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, posées par le Conseil La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 128/2017 du 9 novembre 2017 Numéros du rôle : 6489 et 6490 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 21, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, posées par le Conseil La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...) Uittreksel uit arrest nr. 128/2017 van 9 november 2017 Rolnummers 6489 en 6490 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 21, tweede lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, gesteld door de Raad van Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 128/2017 du 9 novembre 2017 Uittreksel uit arrest nr. 128/2017 van 9 november 2017
Numéros du rôle : 6489 et 6490 Rolnummers 6489 en 6490
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 21, In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 21, tweede lid,
alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973,
1973, posées par le Conseil d'Etat. gesteld door de Raad van State.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de
Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et F. Daoût, rechters L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en F.
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Spreutels, voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par arrêts nos 235.564 et 235.563 du 28 juillet 2016 respectivement en Bij arresten nrs. 235.564 en 235.563 van 28 juli 2016 respectievelijk
cause de la SC SPRL « T.D.H.D.J. » et autres contre la Région in zake de bv bvba « T.D.H.D.J. » en anderen tegen het Waalse Gewest,
wallonne, parties intervenantes : la SCRL « Intermediance & Partners » tussenkomende partijen : de cvba « Intermediance & Partners » en
et autres, et en cause de la SC SPRL « Association des Yernaux » et anderen, en in zake de bv bvba « Association des Yernaux » en anderen
autres contre la Région wallonne, parties intervenantes : Pierre tegen het Waalse Gewest, tussenkomende partijen : Pierre Decoster en
Decoster et autres, dont les expéditions sont parvenues au greffe de anderen, waarvan de expedities ter griffie van het Hof zijn ingekomen
la Cour le 5 août 2016, le Conseil d'Etat a posé les questions op 5 augustus 2016, heeft de Raad van State de volgende prejudiciële
préjudicielles suivantes : vragen gesteld :
« 1. L'article 21, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil « 1. Schendt artikel 21, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op
d'Etat viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution lorsque, de Raad van State de artikelen 10 en 11 van de Grondwet wanneer het,
comme en l'espèce, il est interprété comme permettant de présumer de zoals te dezen, in die zin wordt geïnterpreteerd dat het de
façon identique, d'une part, la perte d'intérêt d'une partie mogelijkheid biedt op identieke wijze, enerzijds, het verlies van
requérante qui n'a pas déposé dans les délais de mémoire ampliatif belang van een verzoekende partij die niet tijdig een toelichtende
memorie heeft ingediend in het kader van een gewone procedure tot
dans le cadre d'une procédure en annulation ordinaire et, d'autre nietigverklaring en, anderzijds, het verlies van belang van een
part, la perte d'intérêt d'une partie requérante qui n'a pas déposé verzoekende partij die niet tijdig een toelichtende memorie heeft
dans les délais de mémoire ampliatif dans le cadre d'une procédure en ingediend in het kader van een procedure tot nietigverklaring na een
annulation suivant un arrêt de suspension de l'acte attaqué et une arrest tot schorsing van de bestreden akte en het afzien van het
renonciation à poursuivre la procédure de la partie adverse ? voortzetten van de procedure van de tegenpartij te vermoeden ?
2. L'article 21, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat 2. Schendt artikel 21, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution lorsque, comme en Raad van State de artikelen 10 en 11 van de Grondwet wanneer het,
l'espèce, il est interprété comme permettant de présumer la perte zoals te dezen, in die zin wordt geïnterpreteerd dat het de
d'intérêt de la partie requérante dans le cadre précité alors qu'il ne mogelijkheid biedt het verlies van belang van de verzoekende partij in
het voormelde kader te vermoeden, terwijl het de Raad van State niet
permet pas au Conseil d'Etat de vérifier l'intérêt à agir de la partie de mogelijkheid biedt het belang van de tussenkomende partij om in
intervenante, alors même que celle-ci intervient en soutien d'une rechte op te treden na te gaan, zelfs indien die partij tussenkomt ter
partie adverse qui n'a pas demandé la poursuite de la procédure ? ondersteuning van een tegenpartij die niet de voortzetting van de
procedure heeft gevorderd ?
3. L'article 21, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat 3. Schendt artikel 21, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution lorsque, comme en Raad van State de artikelen 10 en 11 van de Grondwet wanneer het,
l'espèce, il est interprété, en combinaison avec l'article 17, § 6, zoals te dezen, in samenhang gelezen met artikel 17, § 6, van dezelfde
des mêmes lois, comme permettant à la partie adverse d'être soutenue et totalement substituée par une partie intervenante même si cette partie adverse a omis de demander la poursuite de la procédure, alors que la partie requérante qui aurait omis de demander la poursuite de la procédure après un arrêt rejetant une demande de suspension, ou une partie requérante qui aurait transmis en retard le mémoire ampliatif suivant l'arrêt de suspension, ne peut pas de la même façon être soutenue et substituée par une partie intervenante ? ». wetten, in die zin wordt geïnterpreteerd dat het de tegenpartij de mogelijkheid biedt dat zij door een tussenkomende partij wordt ondersteund en dat die volledig in haar plaats treedt, zelfs indien die tegenpartij heeft nagelaten de voortzetting van de procedure te vorderen, terwijl de verzoekende partij die zou hebben nagelaten de voortzetting van de procedure te vorderen na een arrest waarbij een vordering tot schorsing wordt verworpen, of een verzoekende partij die te laat de toelichtende memorie na het arrest tot schorsing zou hebben bezorgd, niet op dezelfde wijze kan worden ondersteund door een tussenkomende partij en terwijl die niet in haar plaats kan treden ? ».
Ces affaires, inscrites sous les numéros 6489 et 6490 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6489 en 6490 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Les questions préjudicielles concernent l'article 21, alinéa 2, B.1. De prejudiciële vragen betreffen artikel 21, tweede lid, van de
des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973,
appliqué dans le cadre d'un recours en annulation suivant un arrêt de toegepast in het kader van een beroep tot nietigverklaring na een
suspension de l'acte attaqué et une renonciation à poursuivre la arrest tot schorsing van de bestreden akte en het afzien van het
procédure par la partie adverse. voortzetten van de procedure door de tegenpartij.
La disposition en cause énonce : De in het geding zijnde bepaling luidt :
« Lorsque la partie requérante ne respecte pas les délais prévus pour « Wanneer de verzoekende partij de termijnen voor het toesturen van de
memorie van wederantwoord of van de toelichtende memorie niet
l'envoi du mémoire en réplique ou du mémoire ampliatif, la section eerbiedigt, doet de afdeling, nadat de partijen die daarom verzocht
statue sans délai, les parties entendues à leur demande, en constatant hebben, gehoord zijn, zonder verwijl uitspraak, waarbij het ontbreken
l'absence de l'intérêt requis ». van het vereiste belang wordt vastgesteld ».
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.2.1. Le juge a quo demande à la Cour si la disposition précitée B.2.1. De verwijzende rechter vraagt aan het Hof of de voormelde
viole les articles 10 et 11 de la Constitution lorsque, comme en bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt wanneer zij,
l'espèce, elle est interprétée comme permettant de présumer la perte zoals te dezen, in die zin wordt geïnterpreteerd dat zij het vermoeden
d'intérêt d'une partie requérante qui n'a pas déposé de mémoire toestaat van het verlies van belang van een verzoekende partij die
ampliatif dans les délais, non seulement dans le cadre d'une procédure niet tijdig een toelichtende memorie heeft ingediend, niet alleen in
het kader van een gewone procedure tot nietigverklaring maar ook in
het kader van een procedure tot nietigverklaring na een arrest tot
en annulation ordinaire, mais également dans le cadre d'une procédure schorsing van de bestreden akte en het afzien van het voortzetten van
en annulation suivant un arrêt de suspension de l'acte attaqué et une de procedure door de tegenpartij.
renonciation de la partie adverse à poursuivre la procédure. B.2.2. Uit de motivering van het verwijzingsarrest volgt dat aan het
B.2.2. Il résulte de la motivation de l'arrêt de renvoi que la Cour Hof een vraag wordt gesteld over de grondwettigheid van de in het
est interrogée au sujet de la constitutionnalité de la disposition en geding zijnde bepaling in de hypothese dat een tussenkomende partij in
cause dans l'hypothèse où une partie intervenante à la procédure de procedure voor de Raad van State, vraagt het beroep tot
devant le Conseil d'Etat demande de rejeter le recours en annulation, nietigverklaring te verwerpen, nadat de Raad van State de bestreden
après que le Conseil d'Etat a suspendu l'acte attaqué et que la partie akte heeft geschorst en nadat de tegenpartij ervan heeft afgezien de
adverse a renoncé à poursuivre la procédure en annulation. procedure tot nietigverklaring voort te zetten.
B.3.1. La règle selon laquelle l'absence de transmission d'un mémoire B.3.1. De regel volgens welke het niet toesturen van een toelichtende
ampliatif dans le délai imparti commande au Conseil d'Etat de memorie binnen de opgelegde termijn de Raad van State ertoe verplicht
constater en principe l'absence de l'intérêt requis a été insérée dans in beginsel vast te stellen dat het vereiste belang ontbreekt, is in
les lois coordonnées par l'article 1er de la loi du 17 octobre 1990. de gecoördineerde wetten ingevoegd bij artikel 1 van de wet van 17 oktober 1990.
Attachant « des conséquences graves au non-respect » de ce délai, Die regel, die « stringente gevolgen aan het niet respecteren van de
cette règle fait partie d'une série de mesures visant à réduire la termijnen » verbindt, maakt deel uit van een aantal maatregelen die
durée de la procédure devant la section du contentieux administratif ertoe strekken de duur van de procedure voor de afdeling
du Conseil d'Etat, afin de résorber l'arriéré de cette juridiction bestuursrechtspraak van de Raad van State in te korten, teneinde de
(Doc. parl., Sénat, 1989-1990, n° 984-1, pp. 1-3; ibid., n° 984-2, p. 2). B.3.2. La réglementation en cause est claire et ne fait naître aucune difficulté particulière d'interprétation. Même si la partie défenderesse n'a pas introduit un mémoire en réponse dans le délai imparti, on peut attendre des parties requérantes qu'elles démontrent la persistance de leur intérêt à poursuivre la procédure en annulation de l'acte qui a fait l'objet d'un arrêt de suspension. Dans ce cas, le greffier en chef les avise qu'elles achterstand van dat rechtscollege weg te werken (Parl. St., Senaat, 1989-1990, nr. 984-1, pp. 1-3; ibid., nr. 984-2, p. 2). B.3.2. De in het geding zijnde regeling is duidelijk en doet geen bijzondere moeilijkheden ontstaan op het vlak van uitlegging. Ook indien de verwerende partij niet tijdig een memorie van antwoord heeft ingediend, mag van de verzoekende partijen worden verwacht dat zij blijk geven van een volgehouden belangstelling in het voortzetten van de procedure tot nietigverklaring van de akte die het voorwerp heeft uitgemaakt van een schorsingsarrest. In dat geval brengt de hoofdgriffier hen ervan op de hoogte dat ze de memorie van wederantwoord mogen vervangen door een toelichtende memorie bij het
peuvent remplacer le mémoire en réplique par un mémoire ampliatif de verzoekschrift (artikel 14bis, § 2, van het besluit van de Regent van
la requête (article 14bis, § 2, de l'arrêté du Régent du 23 août 1948 23 augustus 1948 tot regeling van de rechtspleging voor de afdeling
déterminant la procédure devant la section du contentieux
administratif du Conseil d'Etat), de sorte que les parties requérantes bestuursrechtspraak van de Raad van State), zodat de verzoekende
sont à nouveau informées des conséquences du non-respect du délai de partijen opnieuw worden ingelicht over de gevolgen van de
soixante jours dans lequel il leur est permis de transmettre leur niet-naleving van de termijn van zestig dagen waarin zij hun
mémoire ampliatif. toelichtende memorie kunnen overzenden.
Le contenu de ce mémoire peut se limiter à la manifestation par la « De inhoud van die memorie kan zich beperken tot de mededeling, door de
partie requérante » de la persistance de son intérêt. « verzoekende partij », dat haar belang blijft bestaan.
Si le délai précité de soixante jours n'est pas respecté, le greffe du Wanneer de voormelde termijn van zestig dagen niet wordt nageleefd,
Conseil d'Etat informe les parties requérantes et les autres parties licht de griffie van de Raad van State de verzoekende partijen en de
que la section du contentieux administratif constatera l'absence de andere partijen erover in dat de afdeling bestuursrechtspraak het
l'intérêt requis des parties requérantes, à moins que l'une de ces ontbreken van het vereiste belang van de verzoekende partijen zal
parties ne demande à être entendue (article 14bis, § 1er, alinéa 1er, vaststellen, tenzij een van die partijen verzoekt om te worden gehoord
de l'arrêté du Régent du 23 août 1948, remplacé par l'article 1er d'un (artikel 14bis, § 1, eerste lid, van het besluit van de Regent van 23
augustus 1948, vervangen bij artikel 1 van een koninklijk besluit van
arrêté royal du 26 juin 2000). Dans le cas où une telle demande est 26 juni 2000). Wanneer een dergelijk verzoek wordt geformuleerd,
formulée, toutes les parties sont convoquées à comparaître à bref worden alle partijen opgeroepen om op korte termijn te verschijnen en
délai et entendues (article 14bis, § 1er, alinéa 3, du même arrêté du te worden gehoord (artikel 14bis, § 1, derde lid, van hetzelfde
Régent, remplacé par l'article 1er du même arrêté royal). Les « besluit van de Regent, vervangen bij artikel 1 van hetzelfde
parties requérantes » sont alors libres d'exposer les raisons pour koninklijk besluit). De « verzoekende partijen » kunnen dan vrij de
lesquelles elles ont transmis leur mémoire ampliatif après redenen aanvoeren waarom zij hun toelichtende memorie na het
l'expiration du délai imparti (Doc. parl., Sénat, 1989-1990, n° 984-1, verstrijken van de opgelegde termijn hebben overgezonden (Parl. St.,
p. 3). Elles peuvent alors échapper à la lourde sanction Senaat, 1989-1990, nr. 984-1, p. 3). Zij kunnen dan ontsnappen aan de
d'irrecevabilité du recours qui découle, en principe, du non-respect zware sanctie bestaande in de onontvankelijkheid van het beroep, die
du délai précité, en démontrant l'existence d'une force majeure (CE, in beginsel voortvloeit uit de niet-naleving van de voormelde termijn,
door het bestaan van overmacht aan te tonen (RvSt, 24 oktober 2001,
24 octobre 2001, n° 100.155, Willicquet; 2 mars 2007, n° 168.444, nr. 100.155, Willicquet; 2 maart 2007, nr. 168.444, Koninklijke
Fédération royale belge des transporteurs et autres; 29 juin 2012, n° Federatie van Belgische Transporteurs en anderen; 29 juni 2012, nr.
220.116, Robe; 11 septembre 2012, n° 220.559, TNT Airways). L'explication des parties requérantes peut préserver le Conseil d'Etat d'une application trop formaliste de la règle de procédure en cause. La mesure en cause serait excessive si elle surprenait les parties requérantes en donnant à leur inaction une interprétation qu'elles n'ont pu prévoir. Tel n'est pas le cas de la disposition en cause : elle leur est rappelée par le greffier lorsqu'il leur notifie le mémoire en réponse ou lorsqu'il les avertit que la partie adverse n'en a pas déposé, attirant ainsi leur attention sur la perte d'intérêt qui sera déduite de leur inaction. Compte tenu des objectifs qu'il poursuivait, le législateur pouvait dès lors raisonnablement prévoir que la sanction de l'article 21, alinéa 2, s'appliquerait à toutes les parties requérantes, qu'elles aient ou non préalablement obtenu la suspension de l'acte qu'elles attaquent. B.4. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant aux deuxième et troisième questions préjudicielles B.5. La deuxième question préjudicielle invite la Cour à comparer la situation des parties requérantes dans l'interprétation selon laquelle la disposition en cause permet de présumer la perte de leur intérêt dans l'hypothèse décrite en B.2.1, alors qu'elle ne permet pas au Conseil d'Etat de vérifier l'intérêt à agir de la partie intervenante, quand bien même celle-ci intervient en soutien d'une partie adverse qui n'a pas demandé la poursuite de la procédure. B.6. La troisième question préjudicielle invite à comparer, d'une part, la situation de la partie adverse, dans l'interprétation de la disposition en cause selon laquelle elle pourrait être soutenue et totalement substituée par une partie intervenante, même si la partie adverse a omis de demander la poursuite de la procédure et, d'autre 220.116, Robe; 11 september 2012, nr. 220.559, TNT Airways). De toelichting van de verzoekende partijen kan de Raad van State ervoor behoeden dat hij de in het geding zijnde procedureregel op overdreven formalistische wijze zou toepassen. De in het geding zijnde maatregel zou overdreven zijn indien hij de verzoekende partijen zou verrassen door aan hun stilzitten een interpretatie te geven die zij niet konden voorzien. Zulks is niet het geval voor de in het geding zijnde bepaling : zij wordt hun door de griffier in herinnering gebracht wanneer hij hun kennisgeeft van de memorie van antwoord of hen ervan verwittigt dat de tegenpartij geen memorie heeft ingediend, zodat aldus hun aandacht wordt gevestigd op het verlies van hun belang dat uit hun stilzitten zal worden afgeleid. Rekening houdend met de doelstellingen die hij nastreefde, kon de wetgever derhalve redelijkerwijze bepalen dat de sanctie van artikel 21, tweede lid, van toepassing zou zijn op alle verzoekende partijen, ongeacht of zij al dan niet vooraf de schorsing van de akte die zij aanvechten zouden hebben verkregen. B.4. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de tweede en de derde prejudiciële vraag B.5. In de tweede prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht de situatie te vergelijken van de verzoekende partijen in de interpretatie volgens welke de in het geding zijnde bepaling de mogelijkheid biedt het verlies van hun belang in het in B.2.1 beschreven geval te vermoeden, terwijl zij de Raad van State niet de mogelijkheid biedt het belang van de tussenkomende partij om in rechte op te treden na te gaan, zelfs al komt die partij tussen ter ondersteuning van een tegenpartij die niet de voortzetting van de procedure heeft gevorderd. B.6. In de derde prejudiciële vraag wordt verzocht een vergelijking te maken tussen, enerzijds, de situatie van de tegenpartij, in de interpretatie van de in het geding zijnde bepaling volgens welke zij door een tussenkomende partij zou kunnen worden ondersteund en die volledig in haar plaats zou kunnen treden, zelfs indien de tegenpartij heeft nagelaten de voortzetting van de procedure te vorderen, en,
part, la situation de la partie requérante qui aurait omis de demander anderzijds, de situatie van de verzoekende partij die zou hebben
la poursuite de la procédure après un arrêt rejetant une demande de nagelaten de voortzetting van de procedure te vorderen na een arrest
suspension, ou d'une partie requérante qui aurait transmis en retard waarbij een vordering tot schorsing wordt verworpen, of van een
le mémoire ampliatif suivant l'arrêt de suspension, laquelle ne peut verzoekende partij die te laat de toelichtende memorie na het arrest
tot schorsing zou hebben toegestuurd, die niet op dezelfde wijze kan
pas de la même façon être soutenue et substituée par une partie worden ondersteund door een tussenkomende partij, die niet in haar
intervenante. plaats kan treden.
Dans cette interprétation de l'article 21, alinéa 2, lu en combinaison In die interpretatie van artikel 21, tweede lid, in samenhang gelezen
avec l'article 17, § 6, des mêmes lois coordonnées sur le Conseil met artikel 17, § 6, van dezelfde gecoördineerde wetten op de Raad van
d'Etat, il y aurait une différence de traitement entre la partie State, zou er een verschil in behandeling zijn tussen de tussenkomende
intervenante qui peut demander la poursuite de la procédure après un partij die de voortzetting van de procedure kan vorderen na een arrest
arrêt ordonnant la suspension de l'acte attaqué, alors que la partie waarbij de schorsing van de bestreden akte wordt bevolen, terwijl de
adverse n'introduit pas une telle demande, et la situation de la tegenpartij een dergelijke vordering niet instelt, en de situatie van
partie intervenante qui ne peut pas demander la poursuite de la de tussenkomende partij die de voortzetting van de procedure niet kan
procédure après un arrêt rejetant la demande de suspension de l'acte vorderen na een arrest waarbij de vordering tot schorsing van de
attaqué, alors que la partie requérante n'introduit pas une telle bestreden akte wordt verworpen, terwijl de verzoekende partij een
demande, ou une partie intervenante qui ne peut pas demander la dergelijke vordering niet instelt, of een tussenkomende partij die de
poursuite de la procédure lorsque la perte d'intérêt de la partie voortzetting van de procedure niet kan vorderen, wanneer op basis van
requérante est constatée sur la base de l'article 21, alinéa 2. artikel 21, tweede lid, het verlies van belang van de verzoekende
partij wordt vastgesteld.
B.7. Ces deux questions doivent être examinées ensemble. B.7. Die beide vragen dienen samen te worden behandeld.
B.8.1. L'article 17, § § 6 et 7, des lois coordonnées sur le Conseil B.8.1. Artikel 17, § § 6 en 7, van de gecoördineerde wetten op de Raad
d'Etat dispose : van State bepaalt :
« § 6. La section du contentieux administratif peut, suivant une « § 6. De afdeling bestuursrechtspraak kan volgens een door de Koning
procédure accélérée déterminée par le Roi, annuler l'acte ou le bepaalde versnelde procedure de akte of het reglement vernietigen
règlement si, dans les trente jours à compter de la notification de indien de verwerende partij of degene die een belang heeft bij de
l'arrêt qui ordonne la suspension ou des mesures provisoires ou beslechting van de zaak geen vordering tot voortzetting van de
confirme la suspension provisoire ou les mesures provisoires, la procedure heeft ingediend binnen dertig dagen te rekenen van de
partie adverse ou celui qui a intérêt à la solution de l'affaire n'a kennisgeving van het arrest waarbij de schorsing of de voorlopige
pas introduit une demande de poursuite de la procédure. maatregelen worden bevolen of de voorlopige schorsing of de voorlopige
maatregelen worden bevestigd.
§ 7. Il existe dans le chef de la partie requérante une présomption de § 7. Ten aanzien van de verzoekende partij geldt een vermoeden van
désistement d'instance lorsque, la demande de suspension d'un acte ou afstand van geding indien de verzoekende partij, nadat de vordering
d'un règlement ou la demande de mesures provisoires ayant été rejetée, tot schorsing van een akte of een reglement of de vordering tot het
la partie requérante n'introduit aucune demande de poursuite de la bevelen van voorlopige maatregelen afgewezen is, geen verzoek tot
procédure dans un délai de trente jours à compter de la notification voortzetting van de procedure indient binnen een termijn van dertig
de l'arrêt ». dagen te rekenen van de kennisgeving van het arrest ».
Cette disposition a été insérée à l'origine en tant qu'article 17, § Die bepaling werd oorspronkelijk als artikel 17, § 4bis en § 4ter, in
4bis et § 4ter, dans les lois coordonnées sur le Conseil d'Etat par de gecoördineerde wetten op de Raad van State ingevoerd bij artikel 8
l'article 8 de la loi du 4 août 1996 modifiant les lois sur le Conseil van de wet van 4 augustus 1996 tot wijziging van de wetten op de Raad
d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973. L'objectif du législateur van State, gecoördineerd op 12 januari 1973. Het was de bedoeling van
était, à l'issue d'une procédure en référé, de contraindre les parties de wetgever de partijen te verplichten om, na afloop van een procedure
à s'interroger sur l'opportunité de poursuivre ou non la procédure en in kort geding, na te gaan of het wenselijk is dat de procedure tot
annulation (Doc. parl., Sénat, 1995-1996, n° 1-321/1, p. 6). nietigverklaring wordt voortgezet (Parl. St., Senaat, 1995-1996, nr. 1-321/1, p. 6).
B.8.2. Par ses arrêts nos 88/98 et 143/2002, la Cour a jugé à propos B.8.2. Bij zijn arresten nrs. 88/98 en 143/2002 oordeelde het Hof, ten
de cette mesure que, quelque lourde que soit pour la partie requérante aanzien van die maatregel, dat, hoe zwaar ook het gevolg van de
la conséquence de l'inobservation du délai fixé pour l'introduction niet-naleving van de termijn die geldt voor de indiening van een
d'une demande de poursuite de la procédure, une telle mesure n'est pas verzoek tot voortzetting van de rechtspleging voor een verzoekende
partij moge zijn, een dergelijke maatregel niet kennelijk onevenredig
manifestement disproportionnée au regard de l'objectif poursuivi par is ten aanzien van de door de wetgever nagestreefde doelstelling, die
le législateur, à savoir réduire la durée de la procédure et inciter erin bestaat de duur van de rechtspleging in te korten en de
la partie requérante à ne pas poursuivre inutilement les procédures, verzoekende partij ertoe aan te zetten de procedure niet onnodig te
compte tenu du principe général du droit selon lequel la rigueur de la rekken, gelet op het algemeen rechtsbeginsel dat de gestrengheid van
loi peut être tempérée en cas de force majeure ou d'erreur invincible, de wet in geval van overmacht of van onoverwinnelijke dwaling kan
principe auquel la loi en cause n'a pas dérogé. worden gemilderd, beginsel waarvan de betrokken wet niet is afgeweken.
B.8.3. La partie intervenante qui soutient la partie requérante doit B.8.3. De tussenkomende partij die de verzoekende partij ondersteunt
moet eveneens de gevolgen van de ontstentenis van een verzoek tot
également subir les effets de l'absence d'une demande de poursuite de voortzetting van de procedure door de hoofdverzoeker of van de
la procédure par la partie requérante principale ou de l'absence d'un ontstentenis van een tijdige memorie van wederantwoord of een
mémoire en réplique ou d'un mémoire ampliatif de la partie requérante toelichtende memorie van de hoofdverzoeker, ondergaan. Door te opteren
principale déposé à temps. En optant pour l'intervention volontaire voor de vrijwillige tussenkomst in plaats van voor het indienen van
plutôt que pour l'introduction d'un recours en annulation, la partie een beroep tot vernietiging, kiest de tussenkomende partij die de
intervenante qui soutient la partie requérante choisit toutefois verzoekende partij ondersteunt echter vrijwillig een type van
volontairement un type de procédure qui présente certains avantages procedure dat bepaalde voordelen biedt maar waarbij zij evenmin
mais dont elle ne peut ignorer non plus la situation de dépendance par onwetend kan zijn van de situatie van afhankelijkheid ten opzichte van
rapport à la procédure principale, y compris les risques inhérents à de hoofdprocedure, met inbegrip van de risico's die inherent zijn aan
ce statut. dat statuut.
La partie qui ne choisit pas la voie du recours en annulation ne peut De partij die niet de weg van het beroep tot vernietiging kiest, kan
se plaindre des conséquences qui résultent pour elle de l'absence de zich niet beklagen over de gevolgen die voor haar voortvloeien uit de
demande de poursuite de la procédure par le requérant principal ou de ontstentenis van een verzoek tot voortzetting van de procedure door de
l'absence d'un mémoire en réplique ou d'un mémoire ampliatif déposé à hoofdverzoeker of van de ontstentenis van een tijdige memorie van
temps par la partie requérante principale. wederantwoord of een toelichtende memorie vanwege de hoofdverzoeker.
B.8.4. L'article 17, § 6, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat B.8.4. Artikel 17, § 6, van de gecoördineerde wetten op de Raad van
n'a par ailleurs pas pour objet de permettre à une partie intervenante State heeft overigens niet ten doel een tussenkomende partij de
de se substituer à la partie adverse mais de permettre à toute partie mogelijkheid te bieden zich in de plaats te stellen van de verwerende
intéressée par la solution de l'affaire d'empêcher l'application de la partij, maar elke partij die belang heeft bij de beslechting van de
procédure accélérée après un arrêt ordonnant une suspension et de faire ainsi valoir son intérêt propre, lequel peut être différent de celui de la partie adverse. Comme semble le suggérer lui-même le juge a quo, la question de l'intérêt à agir repose sur un postulat inexact, à savoir que le Conseil d'Etat ne pourrait examiner d'office si une partie qui intervient en soutien de la partie adverse conserve un intérêt actuel et certain à sa demande de poursuite de la procédure. zaak de mogelijkheid te bieden de toepassing te beletten van de versnelde procedure na een arrest waarbij een schorsing wordt bevolen en aldus zijn eigen belang te doen gelden, dat kan verschillen van dat van de verwerende partij. Zoals de verwijzende rechter zelf lijkt te suggereren, berust de kwestie van het belang om in rechte op te treden op een onjuist uitgangspunt, namelijk dat de Raad van State niet ambtshalve zou kunnen onderzoeken of een partij die tussenkomt ter ondersteuning van de tegenpartij een actueel en zeker belang behoudt bij haar vordering tot voortzetting van de procedure. Hieruit volgt dat de tweede prejudiciële vraag uitgaat van een
Il en résulte que la deuxième question préjudicielle se base sur une verkeerde premisse en dat zij geen antwoord behoeft.
prémisse erronée et qu'elle n'appelle pas de réponse. B.8.5. Gelet op het voorgaande is het verschil in behandeling tussen
B.8.5. Eu égard à ce qui précède, la différence de traitement entre la de tussenkomende partij die de voortzetting van de procedure kan
partie intervenante qui peut demander la poursuite de la procédure vorderen na een arrest waarbij de schorsing van de bestreden akte
après un arrêt ordonnant la suspension de l'acte attaqué, alors que la wordt bevolen, terwijl de verwerende partij een dergelijke vordering
partie adverse n'introduit pas une telle demande, et la partie niet instelt, en de tussenkomende partij die de voortzetting van de
intervenante qui ne peut pas demander la poursuite de la procédure procedure niet kan vorderen na een arrest waarbij de vordering tot
après un arrêt rejetant la demande de suspension de l'acte attaqué, schorsing van de bestreden akte wordt verworpen terwijl de verzoekende
alors que la partie requérante n'introduit pas une telle demande, ou partij een dergelijke vordering niet instelt, of wanneer op basis van
lorsque, sur la base de l'article 21, alinéa 2, la perte d'intérêt de artikel 21, tweede lid, het verlies van belang van de verzoekende
la partie requérante est constatée, n'est pas dénuée de justification partij wordt vastgesteld, niet zonder redelijke verantwoording.
raisonnable. B.9. La troisième question préjudicielle appelle une réponse négative. B.9. De derde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 21, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le Artikel 21, tweede lid, van de wetten op de Raad van State,
12 janvier 1973, combiné avec l'article 17, § 6, de ces lois, ne viole gecoördineerd op 12 januari 1973, in samenhang gelezen met artikel 17,
pas les articles 10 et 11 de la Constitution. § 6, van die wetten, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, niet. Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 9 novembre 2017. op 9 november 2017.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^