Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 87/2017 du 6 juillet 2017 Numéros du rôle : 6439 et 6519 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 495 du Code judiciaire La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 87/2017 du 6 juillet 2017 Numéros du rôle : 6439 et 6519 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 495 du Code judiciaire La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...) Uittreksel uit arrest nr. 87/2017 van 6 juli 2017 Rolnummers 6439 en 6519 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 495 van het Gerechtelijk Wetboek Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 87/2017 du 6 juillet 2017 Uittreksel uit arrest nr. 87/2017 van 6 juli 2017
Numéros du rôle : 6439 et 6519 Rolnummers 6439 en 6519
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 495 du In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 495 van het
Code judiciaire (mission et compétences de l'Ordre des barreaux Gerechtelijk Wetboek (taak en bevoegdheden van de Orde van Vlaamse
francophones et germanophone et de l'« Orde van Vlaamse balies »), balies en van de « Ordre des barreaux francophones et germanophone »),
posées par le Tribunal de première instance de Liège, division Liège, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Luik, afdeling Luik, en
et par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président J. Spreutels, Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par jugement du 24 mai 2016 en cause de l'Ordre des barreaux a. Bij vonnis van 24 mei 2016 in zake de « Ordre des barreaux
francophones et germanophone et autres contre l'Etat belge, Service francophones et germanophone » en anderen tegen de Belgische Staat,
public fédéral Justice, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Federale Overheidsdienst Justitie, waarvan de expeditie ter griffie
Cour le 2 juin 2016, le Tribunal de première instance de Liège, van het Hof is ingekomen op 2 juni 2016, heeft de Rechtbank van eerste
division Liège, a posé la question préjudicielle suivante : aanleg Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 495 du Code judiciaire, dans l'interprétation selon « Schendt artikel 495 van het Gerechtelijk Wetboek, in die
laquelle il ne permet pas à l'Ordre des barreaux francophones et interpretatie dat het de ' Ordre des barreaux francophones et
germanophone de former devant les juridictions judiciaires une demande germanophone ' niet toelaat voor de gewone rechtscolleges een
ayant pour objet de défendre les intérêts du justiciable, viole-t-il vordering in te stellen die ertoe strekt de belangen van de
les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il ne permet pas à rechtzoekende te verdedigen, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in
l'Ordre des barreaux francophones et germanophone d'exercer une action zoverre het de ' Ordre des barreaux francophones et germanophone '
visant à la protection des libertés fondamentales telles qu'elles sont niet toelaat een vordering in te stellen die de bescherming beoogt van
reconnues par la Constitution et par les traités internationaux de fundamentele vrijheden zoals die worden erkend door de Grondwet en
auxquels la Belgique est partie, alors que certaines lois ont permis de internationale verdragen waarbij België partij is, terwijl sommige
qu'une action soit intentée devant les cours et tribunaux de l'ordre wetten het mogelijk hebben gemaakt dat voor de hoven en rechtbanken
judiciaire par des personnes morales invoquant un intérêt collectif van de rechterlijke orde een vordering wordt ingesteld door
lié à la protection des libertés fondamentales telles qu'elles sont rechtspersonen die een collectief belang aanvoeren in verband met de
reconnues par la Constitution et par les traités internationaux bescherming van de fundamentele vrijheden zoals die worden erkend door
auxquels la Belgique est partie ? ». de Grondwet en de internationale verdragen waarbij België partij is ?
b. Par jugement du 9 septembre 2016 en cause de l'Ordre des barreaux ». b. Bij vonnis van 9 september 2016 in zake de « Ordre des barreaux
francophones et germanophone et D.D. contre l'Etat belge, dont francophones et germanophone » en D.D. tegen de Belgische Staat,
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 28 septembre 2016, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 28
le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles a posé la september 2016, heeft de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te
même question préjudicielle. Brussel dezelfde prejudiciële vraag gesteld.
Ces affaires, inscrites sous les numéros 6439 et 6519 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6439 en 6519 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle, identique dans les deux affaires B.1. De prejudiciële vraag, die in beide samengevoegde zaken identiek
jointes, porte sur l'article 495 du Code judiciaire. Cet article, tel is, heeft betrekking op artikel 495 van het Gerechtelijk Wetboek. Dat
qu'il est applicable aux litiges en cause, dispose : artikel, zoals het van toepassing is op de in het geding zijnde geschillen, bepaalt :
« L'Ordre des Barreaux francophones et germanophone et l'Orde van « De Orde van Vlaamse Balies en de Ordre des Barreaux francophones et
Vlaamse Balies ont, chacun en ce qui concerne les barreaux qui en font germanophone hebben, elk voor de balies die er deel van uitmaken, de
partie, pour mission de veiller à l'honneur, aux droits et aux taak te waken over de eer, de rechten en de gemeenschappelijke
intérêts professionnels communs de leurs membres et sont compétents en beroepsbelangen van hun leden en zijn bevoegd voor de juridische
ce qui concerne l'aide juridique, le stage, la formation bijstand, de stage, de beroepsopleiding van de advocaten-stagiairs en
professionnelle des avocats-stagiaires et la formation de tous les de vorming van alle advocaten behorende tot de balies die er deel van uitmaken.
avocats appartenant aux barreaux qui en font partie. Ze nemen initiatieven en maatregelen die nuttig zijn voor de
[Ils] prennent les initiatives et les mesures utiles en matière de opleiding, de tuchtrechtelijke regels en de loyauteit in het beroep en
formation, de règles disciplinaires et de loyauté professionnelle, voor de behartiging van de belangen van de advocaat en van de
ainsi que pour la défense des intérêts de l'avocat et du justiciable. rechtzoekende.
[Chacun d'eux] peut faire, en ces matières, des propositions aux Elk van beide kan betreffende die aangelegenheden voorstellen doen aan
autorités compétentes ». de bevoegde overheden ».
B.2.1. La question préjudicielle porte sur la différence de traitement B.2.1. De prejudiciële vraag betreft het verschil in behandeling dat,
qui existerait, dans l'interprétation de la disposition retenue par volgens de interpretatie die de verwijzende rechters aan de bepaling
les juges a quo, entre, d'une part, l'Ordre des barreaux francophones geven, zou bestaan tussen, enerzijds, de « Ordre des barreaux
et germanophone (OBFG) à qui il ne serait pas permis d'introduire une demande ayant pour objet de défendre, devant les cours et tribunaux, les libertés fondamentales des justiciables telles qu'elles sont reconnues par la Constitution et par les traités internationaux liant la Belgique, et, d'autre part, les personnes morales à qui certaines lois permettent d'intenter une action devant les cours et tribunaux invoquant un intérêt collectif des justiciables lié à la protection des libertés fondamentales telles qu'elles sont garanties par la Constitution et les traités internationaux liant la Belgique. B.2.2. Devant les juges a quo, l'OBFG entend défendre l'action d'intérêt collectif qu'il a introduite contre l'Etat belge, tenu par lui responsable de la surpopulation pénitentiaire respectivement de la francophones et germanophone » (OBFG), die geen vordering zou kunnen instellen die ertoe strekt de fundamentele vrijheden van de rechtzoekenden voor de hoven en rechtbanken te verdedigen zoals die zijn erkend door de Grondwet en door de internationale verdragen die België binden, en, anderzijds, de rechtspersonen die krachtens sommige wetten voor de hoven en rechtbanken een vordering kunnen instellen waarbij een collectief belang van de rechtzoekenden wordt aangevoerd dat verbonden is aan de bescherming van de fundamentele vrijheden zoals die worden gewaarborgd door de Grondwet en de internationale verdragen die België binden. B.2.2. Voor de verwijzende rechters beoogt de OBFG de vordering inzake een collectief belang te verdedigen die zij heeft ingesteld tegen de Belgische Staat, die zij aansprakelijk acht voor de overbevolking in
prison de Lantin (affaire n° 6439) et de celle de Forest (affaire n° de gevangenissen van respectievelijk Lantin (zaak nr. 6439) en Vorst
6519). Il voit cependant son accès aux juridictions judiciaires (zaak nr. 6519). Haar toegang tot de gewone rechtscolleges wordt
empêché dans l'interprétation de l'article 495 du Code judiciaire volgens haar echter verhinderd in de interpretatie van artikel 495 van
selon laquelle il ne justifierait ni de la qualité ni de l'intérêt het Gerechtelijk Wetboek volgens welke zij niet zou doen blijken van
direct exigés par l'article 17 du Code judiciaire. de hoedanigheid, noch van het rechtstreekse belang die bij artikel 17
van het Gerechtelijk Wetboek zijn vereist.
B.3. L'article 17 du Code judiciaire dispose : B.3. Artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt :
« L'action ne peut être admise si le demandeur n'a pas qualité et « De rechtsvordering kan niet worden toegelaten, indien de eiser geen
intérêt pour la former ». hoedanigheid en geen belang heeft om ze in te dienen ».
B.4.1. La disposition en cause, qui doit être lue en combinaison avec B.4.1. De in het geding zijnde bepaling, die moet worden gelezen in
l'article 17 du Code judiciaire, implique que l'OBFG et l'« Orde van samenhang met artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek, houdt in dat de
Vlaamse balies » (OVB) respectent le principe selon lequel l'exigence d'un intérêt à agir s'impose, en tant que droit commun de la procédure judiciaire, tant aux personnes physiques qu'aux associations et autres personnes morales, sans préjudice de lois que le législateur adopterait pour confier à des associations ou à d'autres personnes morales un droit d'action spécifique. Le rapport du Commissaire royal à la réforme judiciaire mentionne : « Fallait-il, à cette occasion, reconnaître ou dénier à des associations le pouvoir d'ester en justice pour la défense d'intérêts collectifs ? Certains exemples pris dans le droit comparé peuvent sans doute être retenus. C'est ainsi qu'aux Etats-Unis comme en Grande-Bretagne, des associations instituées dans un intérêt de sauvegarde et de défense, tel celui des enfants, ont pu faire admettre leur droit à agir. En France, en revanche, une proposition avait été déposée, il y a trente ans, qui tendait à faire reconnaître aux associations reconnues d'utilité publique un droit de citation : elle avait été repoussée. Mais avant même qu'il y fût pourvu par des lois, décrets ou ordonnances, l'on a admis que les personnes morales, les ordres et compagnies professionnels peuvent ester en justice pour la OBFG en de Orde van Vlaamse balies (OVB) het beginsel in acht nemen volgens hetwelk de vereiste van een belang om in rechte te treden, als gemeen recht van de gerechtelijke procedure, zowel aan de natuurlijke personen als aan de verenigingen en andere rechtspersonen wordt opgelegd, onverminderd de wetten die de wetgever zou aannemen om aan verenigingen of aan andere rechtspersonen een specifiek vorderingsrecht toe te vertrouwen. Het verslag van de Koninklijk Commissaris voor de Gerechtelijke Hervorming vermeldt : « Moest te dezer gelegenheid aan verenigingen al of niet de machtiging worden toegekend om in rechte op te treden tot vrijwaring van collectieve belangen ? Sommige voorbeelden uit het vergelijkend recht kunnen ongetwijfeld worden aangehaald. Zo hebben in de Verenigde Staten, evenals in Groot-Brittannië verenigingen, die opgericht zijn tot bescherming of verdediging, zoals van kinderen, hun recht tot optreden kunnen doen erkennen. In Frankrijk werd daarentegen voor dertig jaar een voorstel neergelegd dat ertoe strekte aan verenigingen met erkend openbaar nut een recht tot dagvaarding te doen toekennen : het werd afgewezen. Maar, voordat daarin werd voorzien door wetten, decreten of verordeningen, heeft men aangenomen dat de rechtspersonen, de beroepsorden en -verenigingen in rechte kunnen optreden voor de vrijwaring van hun collectieve belangen. Of deze rechtspraak kan
sauvegarde de leurs intérêts collectifs. Que cette jurisprudence uitgebreid worden tot de ontvankelijkheid van vorderingen van
puisse s'étendre à la recevabilité des demandes formées par des verdedigingsverenigingen of van private beroepsgroeperingen, stelt een
associations de défense ou des groupements professionnels privés, pose probleem met veel aspecten dat de regels van de rechtspleging te
un problème aux aspects multiples et qui dépasse les règles buiten gaat. In onze rechtspraak bestaan talrijke toepassingen van de
procédurales. Il existe, dans notre jurisprudence, maintes erkenning van het recht tot optreden van verenigingen, ofwel ter
applications de la reconnaissance du droit des associations à agir, verdediging van hun eigen belangen, wat vanzelf spreekt, ofwel voor de
soit pour la défense de leurs intérêts propres, ce qui va sans dire, collectieve verdediging van de belangen van hun leden, zo deze
soit pour la défense collective des intérêts de leurs membres lorsque laatsten individueel geschaad werden. Het Gerechtelijk Wetboek staat
ceux-ci ont été individuellement lésés. Le Code judiciaire le leur hun dit evenals gisteren toe, zo hun belang gerechtvaardigd is. Maar
permet, comme hier, si leur intérêt est justifié. Mais pour voor de beoordeling daarvan moet men zich bij het oordeel van de
1'appréciation de celui-ci, c'est au jugement des tribunaux qu'il faut rechtbanken neerleggen. Hun toezicht geeft de mogelijkheid de klip te
se confier : leur contrôle permet d'éviter l'écueil consistant en ce omzeilen die erin bestaat dat ' verenigingen met de meest verscheiden
que ' des associations aux objets les plus divers peuvent se oogmerken vrij en zonder ernstige waarborgen kunnen opgericht worden '
constituer librement, sans garanties sérieuses ' et se présenter comme en zich als titularis van de rechten voordoen » (Parl. St., Senaat,
titulaires de droits » (Doc. parl., Sénat, 1963-1964, n° 60, pp. 23 et 1963-1964, nr. 60, pp. 23 en 24).
24). B.4.2. Les juridictions judiciaires ont fait du pouvoir d'appréciation B.4.2. De gewone rechtscolleges hebben van de aan hen toegekende
qui leur est reconnu un usage qui est fonction du contentieux dont beoordelingsbevoegdheid gebruik gemaakt naar gelang van het
elles sont appelées à connaître, tel qu'il est défini par les articles contentieux waarvan zij moeten kennisnemen, zoals bepaald in de
144 et 145 de la Constitution. artikelen 144 en 145 van de Grondwet.
Ainsi, la Cour de cassation a jugé : Aldus heeft het Hof van Cassatie geoordeeld :
« Attendu qu'à moins que la loi n'en dispose autrement, la demande
formée par une personne physique ou morale ne peut, en vertu de « Overwegende dat de vordering van een natuurlijke persoon of
l'article 17 du Code judiciaire, être admise si le demandeur n'a pas rechtspersoon, tenzij de wet anders bepaalt, krachtens artikel 17 van
pour la former un intérêt personnel et direct, c'est-à-dire un intérêt het Gerechtelijk Wetboek niet kan worden toegelaten indien de eiser
geen persoonlijk en rechtstreeks belang, d.w.z. een eigen belang,
propre; heeft;
Attendu que l'article 495, alinéa 1er, du Code judiciaire dispose que Overwegende dat artikel 495, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek
l'Ordre des barreaux francophones et germanophone a, en ce qui bepaalt dat de Ordre des barreaux francophones et germanophone, elk
voor de balies die er deel van uitmaken, de taak hebben te waken over
concerne les barreaux qui en font partie, pour mission de veiller à de eer, de rechten en de gemeenschappelijke beroepsbelangen van hun
l'honneur, aux droits et aux intérêts professionnels communs de leurs leden en bevoegd zijn voor de juridische bijstand, de stage, de
membres et est compétent en ce qui concerne l'aide juridique, le beroepsopleiding van de advocaten-stagiairs en de vorming van alle
stage, la formation professionnelle des avocats stagiaires et la advocaten behorende tot de balies die er deel van uitmaken;
formation de tous les avocats appartenant aux barreaux qui en font Overwegende dat het tweede en derde lid van dat artikel, door aan de
partie; Attendu qu'en autorisant l'Ordre à prendre les initiatives et les Ordre toestemming te verlenen initiatieven en maatregelen te nemen die
mesures utiles en matière de formation, de règles disciplinaires et de nuttig zijn voor de opleiding, de tuchtrechtelijke regels en de
loyauté professionnelle, ainsi que pour la défense des intérêts de loyauteit in het beroep en voor de behartiging van de belangen van de
l'avocat et du justiciable, et à faire, en ces matières, des advocaat en van de rechtzoekende, en wat dat betreft voorstellen te
propositions aux autorités compétentes, les deuxième et troisième doen aan de bevoegde overheden, niet tot gevolg hebben dat de opdracht
alinéas de cet article n'ont pas pour effet d'étendre la mission que die het eerste lid haar toevertrouwt, uitgebreid wordt, maar dat de
lui confie le premier alinéa mais de préciser les modalités suivant voorwaarden gepreciseerd worden waaronder die opdracht uitgevoerd
lesquelles s'exerce cette mission; wordt;
Que ces dispositions, qui ne dérogent pas à l'article 17 du Code Dat die bepalingen, die niet afwijken van artikel 17 van het
judiciaire, ne permettent pas à l'Ordre de former une demande ayant Gerechtelijk Wetboek, de Ordre niet toestaan een vordering in te
pour objet de défendre les intérêts du justiciable » (Cass., 4 avril stellen om de belangen van de rechtzoekende te behartigen » (Cass., 4
2005, Pas., 2005, I, n° 194). B.5. Le Conseil des ministres soutient que la différence de traitement en cause serait justifiée par la circonstance que les parties dans un litige soumis aux juridictions judiciaires agissent pour faire cesser la violation d'un droit dont elles prétendent être titulaires (contentieux subjectif), ce qui ne serait pas le cas des parties qui contestent, devant la Cour ou le Conseil d'Etat, la validité d'une norme législative ou réglementaire (contentieux objectif). En l'espèce, contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la comparaison soumise à la Cour par les deux juges a quo ne porte pas sur la différence entre les deux contentieux mais sur la différence de traitement entre, d'une part, les personnes morales à qui certaines lois particulières donnent un droit d'action d'intérêt collectif devant les juridictions judiciaires et, d'autre part, l'OBFG qui, dans april 2005, Arr. Cass., 2005, nr. 194). B.5. De Ministerraad voert aan dat het in het geding zijnde verschil in behandeling verantwoord zou zijn door het gegeven dat de partijen in een aan de gewone rechtscolleges voorgelegd geschil in rechte treden om een einde te laten maken aan een schending van een recht waarvan zij beweren houder te zijn (subjectief contentieux), hetgeen niet het geval zou zijn voor de partijen die, voor het Hof of de Raad van State, de geldigheid betwisten van een wetskrachtige of reglementaire norm (objectief contentieux). Te dezen heeft, in tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert, de door de twee verwijzende rechters aan het Hof voorgelegde vergelijking geen betrekking op het verschil tussen de twee soorten geschillenbeslechting, maar op het verschil in behandeling van, enerzijds, de rechtspersonen aan wie sommige bijzondere wetten een vorderingsrecht inzake een collectief belang voor de gewone rechtscolleges toekennen en, anderzijds, de OBFG, die, in de
l'interprétation de l'article 495 du Code judiciaire retenue par ces interpretatie die die rechters aan artikel 495 van het Gerechtelijk
juges, ne pourrait être titulaire d'un même droit d'action pour Wetboek geven, niet zou kunnen beschikken over hetzelfde
défendre, comme les premières, les libertés fondamentales des vorderingsrecht om, zoals de eerstgenoemden, de fundamentele vrijheden
justiciables garanties par la Constitution et les traités van de rechtzoekenden te verdedigen zoals die worden gewaarborgd door
internationaux liant la Belgique. de Grondwet en de internationale verdragen die België binden.
B.6. Le législateur a adopté plusieurs lois par lesquelles il attribue B.6. De wetgever heeft verscheidene wetten aangenomen waarbij hij aan
un droit d'action à certaines associations qui invoquent un intérêt bepaalde verenigingen die een collectief belang nastreven een
collectif, notamment dans des matières économiques ou afin d'assurer vorderingsrecht toekent, onder meer in economische aangelegenheden of
la conformité de la législation belge aux dispositions de droit om de verenigbaarheid van de Belgische wetgeving met de bepalingen van
international qui lient la Belgique. internationaal recht die België binden, te verzekeren.
B.7. Par ailleurs, certaines lois ont permis qu'une action soit B.7. Bepaalde wetten hebben het overigens mogelijk gemaakt bij de
intentée devant les cours et tribunaux de l'ordre judiciaire par des hoven en rechtbanken van de rechterlijke orde een vorderingsrecht toe
associations invoquant un intérêt collectif lié à la protection des te kennen aan verenigingen die een collectief belang aanvoeren dat
libertés fondamentales telles qu'elles sont reconnues par la verband houdt met de bescherming van de fundamentele vrijheden zoals
Constitution et par les traités internationaux liant la Belgique. Il zij zijn erkend in de Grondwet en in de internationale verdragen die
en va ainsi de la loi du 30 juillet 1981 tendant à réprimer certains België binden. Dat geldt voor de wet van 30 juli 1981 tot bestraffing
actes inspirés par le racisme ou la xénophobie (article 32), de la loi van bepaalde door racisme en xenofobie ingegeven daden (artikel 32),
du 23 mars 1995 tendant à réprimer la négation, la minimisation, la de wet van 23 maart 1995 tot bestraffing van het ontkennen,
justification ou l'approbation du génocide commis par le régime minimaliseren, rechtvaardigen of goedkeuren van de genocide die
national socialiste allemand pendant la seconde guerre mondiale tijdens de tweede wereldoorlog door het Duitse nationaalsocialistische
(article 4), de la loi du 10 mai 2007 tendant à lutter contre regime is gepleegd (artikel 4), de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding
certaines formes de discrimination (article 30) et de la loi du 10 mai van bepaalde vormen van discriminatie (artikel 30) en de wet van 10
2007 tendant à lutter contre la discrimination entre les hommes et les mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen
femmes (article 35). (artikel 35).
B.8. L'article 495, alinéa 2, du Code judiciaire prévoit notamment que l'OBFG prend les initiatives et les mesures utiles pour la défense des intérêts du justiciable. L'OBFG soutient devant les juges a quo qu'il exerce une action correspondant à la nature particulière de la mission qui lui est conférée par la disposition en cause, dont l'objet est dès lors distinct de l'intérêt général et qui concerne l'intérêt collectif des justiciables dont, aux termes de cette même disposition, il doit notamment assurer la défense. Dans ces conditions, l'OBFG est susceptible d'avoir un intérêt direct à agir en vue de défendre B.8. Artikel 495, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt met name dat de OBFG initiatieven en maatregelen neemt die nuttig zijn voor de behartiging van de belangen van de rechtzoekende. De OBFG voert voor de verwijzende rechters aan dat zij een vordering instelt die overeenstemt met de bijzondere aard van de opdracht die haar is toegewezen bij de in het geding zijnde bepaling, waarvan het onderwerp bijgevolg onderscheiden is van het algemeen belang, en die het collectief belang van de rechtzoekenden betreft dat zij, op grond van diezelfde bepaling, met name moet verdedigen. Onder die voorwaarden kan de OBFG doen blijken van een rechtstreeks belang om in rechte te treden teneinde het collectief belang van de rechtzoekenden als
l'intérêt collectif des justiciables en tant que sujets de décisions subjecten van rechterlijke beslissingen met betrekking tot de
judiciaires touchant les libertés fondamentales. Cet intérêt ne se fundamentele vrijheden te behartigen. Dat belang valt niet
confond pas nécessairement avec l'intérêt individuel du justiciable noodzakelijk samen met het individueel belang van de rechtzoekende dat
qu'un avocat est amené à défendre, ce qu'il appartient au juge de vérifier. een advocaat moet verdedigen, hetgeen de rechter toekomt na te gaan.
B.9.1. Dans l'interprétation de la disposition en cause selon B.9.1. In de interpretatie van de in het geding zijnde bepaling
laquelle, lorsque l'OBFG exerce une action qui a pour but de faire volgens welke, wanneer de OBFG een vordering instelt die ertoe strekt
cesser la violation de libertés fondamentales reconnues par la een einde te laten maken aan de schending van fundamentele vrijheden
Constitution et par les traités internationaux liant la Belgique, die zijn erkend door de Grondwet en door internationale verdragen die
cette action est irrecevable, l'OBFG se trouve discriminé par rapport België binden, die vordering onontvankelijk is, wordt de OBFG
aux associations visées en B.7 : tant l'OBFG que ces autres gediscrimineerd ten opzichte van de in B.7 beoogde verenigingen :
associations invoquent en effet un intérêt collectif lié à la zowel de OBFG als die andere verenigingen voeren immers een collectief
protection des justiciables en tant que sujets de décisions belang aan dat is verbonden aan de bescherming van de rechtzoekenden
judiciaires touchant des libertés fondamentales. als subjecten van rechterlijke beslissingen met betrekking tot
B.9.2. Dans cette interprétation, la disposition en cause n'est dès fundamentele vrijheden. B.9.2. In die interpretatie is de in het geding zijnde bepaling
lors pas compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution et derhalve niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en
la question préjudicielle appelle une réponse affirmative. dient de prejudiciële vraag bevestigend te worden beantwoord.
B.10.1. L'article 495 du Code judiciaire est toutefois susceptible, B.10.1. Artikel 495 van het Gerechtelijk Wetboek kan evenwel, onder de
dans les conditions mentionnées en B.8, d'être interprété comme in B.8 vermelde voorwaarden, zo worden geïnterpreteerd dat het de OBFG
permettant à l'OBFG d'introduire une action visant à défendre les toelaat een vordering in te stellen die ertoe strekt de collectieve
intérêts collectifs des justiciables en tant que sujets de décisions belangen te behartigen van de rechtzoekenden als subjecten van
judiciaires touchant les libertés fondamentales telles qu'elles sont rechterlijke beslissingen met betrekking tot de fundamentele vrijheden
reconnues par la Constitution et par les traités internationaux liant zoals die zijn erkend door de Grondwet en door internationale
la Belgique. verdragen die België binden.
B.10.2. Dans cette interprétation, la disposition en cause est B.10.2. In die interpretatie is de in het geding zijnde bepaling
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution et la bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en dient de
question préjudicielle appelle une réponse négative. prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- Interprété en ce sens que l'Ordre des barreaux francophones et - In die zin geïnterpreteerd dat de « Ordre des barreaux francophones
germanophone ne peut exercer une action devant les juridictions et germanophone » voor de gewone rechtscolleges geen vordering kan
judiciaires ayant pour objet la défense de l'intérêt collectif des instellen die ertoe strekt het collectieve belang te behartigen van de
justiciables quand il invoque notamment une violation des libertés rechtzoekenden wanneer zij met name een schending aanvoert van de
fondamentales reconnues par la Constitution et les traités fundamentele vrijheden die zijn erkend door de Grondwet en door de
internationaux liant la Belgique, l'article 495 du Code judiciaire internationale verdragen die België binden, schendt artikel 495 van
viole les articles 10 et 11 de la Constitution. het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
- Interprété en ce sens que l'Ordre des barreaux francophones et - In die zin geïnterpreteerd dat de « Ordre des barreaux francophones
germanophone peut exercer une action devant les juridictions et germanophone » voor de gewone rechtscolleges een vordering kan
judiciaires qui a pour objet la défense de l'intérêt collectif des instellen die ertoe strekt het collectieve belang te behartigen van de
justiciables en tant que sujets de décisions judiciaires touchant les rechtzoekenden als subjecten van rechterlijke beslissingen met
libertés fondamentales reconnues par la Constitution et les traités betrekking tot de fundamentele vrijheden die zijn erkend door de
internationaux liant la Belgique et pour laquelle il invoque une Grondwet en door de internationale verdragen die België binden, en
violation de celles-ci, l'article 495 du Code judiciaire ne viole pas waarbij zij een schending daarvan aanvoert, schendt artikel 495 van
les articles 10 et 11 de la Constitution. het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 6 juillet 2017. op 6 juli 2017.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^