← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 21/2017 du 16 février 2017 Numéro du rôle : 6362 En cause :
les questions préjudicielles relatives aux articles 1122 et 1717 du Code judiciaire, posées par le Tribunal
de première instance francophone de Bruxelles. La composée
des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. D(...)"
Extrait de l'arrêt n° 21/2017 du 16 février 2017 Numéro du rôle : 6362 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 1122 et 1717 du Code judiciaire, posées par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. La composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. D(...) | Uittreksel uit arrest nr. 21/2017 van 16 februari 2017 Rolnummer : 6362 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 1122 en 1717 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 21/2017 du 16 février 2017 | Uittreksel uit arrest nr. 21/2017 van 16 februari 2017 |
Numéro du rôle : 6362 | Rolnummer : 6362 |
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 1122 et | In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 1122 en 1717 |
1717 du Code judiciaire, posées par le Tribunal de première instance | van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Franstalige Rechtbank |
francophone de Bruxelles. | van eerste aanleg te Brussel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges | samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de |
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, P. Nihoul et R. Leysen, | rechters J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, P. Nihoul en R. |
assistée du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. | Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder |
Spreutels, | voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
Par jugement du 29 janvier 2016 en cause de la société de droit grec « | Bij vonnis van 29 januari 2016 in zake de vennootschap naar Grieks |
Agriphar Hellas A.E.B.E. » contre la SPRL « Arysta LifeScience Benelux | recht « Agriphar Hellas A.E.B.E. » tegen de bvba « Arysta LifeScience |
» et Angelos Kalliontzis, dont l'expédition est parvenue au greffe de | Benelux » en Angelos Kalliontzis, waarvan de expeditie ter griffie van |
la Cour le 22 février 2016, le Tribunal de première instance | het Hof is ingekomen op 22 februari 2016, heeft de Franstalige |
francophone de Bruxelles a posé les questions préjudicielles suivantes | Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vragen |
: | gesteld : |
« 1. L'article 1122 du Code judiciaire viole-t-il les articles 10 et | « 1. Schendt artikel 1122 van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10 |
11 de la Constitution en ce qu'il aboutit à exclure du bénéfice de la | en 11 van de Grondwet, in zoverre het ertoe leidt de door een |
tierce opposition les tiers préjudiciés par une décision arbitrale, | arbitrale beslissing benadeelde derden uit te sluiten van het voordeel |
alors qu'une sentence arbitrale a les mêmes effets vis-à-vis des tiers | van het derdenverzet, terwijl een arbitrale uitspraak voor de derden |
qu'un jugement et que les tiers préjudiciés par un jugement peuvent | dezelfde gevolgen heeft als een vonnis en de door een vonnis |
introduire une procédure en tierce opposition ? | benadeelde derden een procedure tot derdenverzet kunnen instellen ? |
2. L'article 1717 du Code judiciaire viole-t-il les articles 10 et 11 | 2. Schendt artikel 1717 van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10 |
de la Constitution, interprété comme n'autorisant les tiers | en 11 van de Grondwet, in die zin geïnterpreteerd dat het de door een |
préjudiciés par une décision arbitrale à introduire un recours en | arbitrale beslissing benadeelde derden toestaat een vordering tot |
annulation de ladite sentence qu'en cas de fraude uniquement, et non | vernietiging van die uitspraak enkel in geval van bedrog in te |
pas - à tout le moins - en cas de contrariété à l'ordre public ou de | stellen, en niet - minstens - in geval van strijdigheid met de |
litige non susceptible d'être réglé par voie d'arbitrage ? ». | openbare orde of van een geschil dat niet vatbaar is voor arbitrage ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
Quant à la première question préjudicielle | Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag |
B.1.1. La première question préjudicielle porte sur l'article 1122 du | B.1.1. De eerste prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 1122 |
Code judiciaire, qui dispose : | van het Gerechtelijk Wetboek, dat bepaalt : |
« Toute personne qui n'a point été dûment appelée ou n'est pas | « Ieder die niet behoorlijk is opgeroepen of niet in dezelfde |
intervenue à la cause en la même qualité, peut former tierce | hoedanigheid in de zaak is tussen gekomen, kan derdenverzet doen tegen |
opposition à la décision, même provisoire, qui préjudicie à ses droits | een, zij het voorlopige, beslissing die zijn rechten benadeelt en die |
et qui a été rendue par une juridiction civile, ou par une juridiction | gewezen is door een burgerlijk gerecht, of door een strafgerecht in |
répressive en tant que celle-ci statue sur les intérêts civils. Néanmoins, le recours n'est ouvert : 1° aux ayants cause universels ou à titre universel, que s'ils font reconnaître le droit propre qu'ils invoquent; 2° aux ayants cause à titre particulier, qu'en cas de fraude de leur auteur ou s'ils ont acquis leur droit avant la date de la décision; 3° aux créanciers, qu'en cas de fraude de leur débiteur ou s'ils peuvent invoquer une hypothèque, un privilège ou tout autre droit distinct de leur droit de créance; 4° aux personnes représentées, qu'en cas de fraude de leur représentant légal, judiciaire ou conventionnel. Seule la fraude commise au cours de l'instance peut être invoquée ». B.1.2. Cette disposition, en limitant son champ d'application aux décisions rendues par une juridiction civile ou par une juridiction pénale statuant sur les intérêts civils, exclut les décisions rendues par un tribunal arbitral. La Cour est invitée à en examiner la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'elle n'est pas applicable aux tiers lésés par une décision arbitrale. B.2. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas | zover dit over burgerlijke belangen uitspraak heeft gedaan. Dit rechtsmiddel kan evenwel niet worden ingesteld : 1° door algemene rechtverkrijgenden of rechtverkrijgenden onder algemene titel, behalve wanneer zij het eigen recht waarop zij zich beroepen, doen erkennen; 2° door rechtverkrijgenden onder bijzondere titel, behalve wanneer hun rechtsvoorganger bedrog heeft gepleegd of wanneer zij hun recht hebben verkregen voor de dagtekening van de beslissing; 3° door schuldeisers, behalve wanneer hun schuldenaar bedrog heeft gepleegd of wanneer zij zich kunnen beroepen op een hypotheek, een voorrecht of enig ander recht dat buiten hun schuldvordering ligt; 4° door vertegenwoordigde personen, behalve bij bedrog van hun wettelijke, gerechtelijke of bij overeenkomst aangewezen vertegenwoordiger. Bedrog kan alleen dan worden ingeroepen, indien het tijdens het geding is gepleegd ». B.1.2. Door het toepassingsgebied ervan te beperken tot de beslissingen die zijn gewezen door een burgerlijk gerecht of door een strafgerecht dat over burgerlijke belangen uitspraak doet, sluit die bepaling de door een scheidsgerecht gewezen beslissingen uit. Het Hof wordt verzocht de bestaanbaarheid ervan na te gaan met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre zij niet van toepassing is op de door een arbitrale beslissing benadeelde derden. B.2. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit |
qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de | dat een verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van |
personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et | personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief |
qu'elle soit raisonnablement justifiée. | criterium berust en het redelijk verantwoord is. |
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant | Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld |
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la | rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel |
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de | en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van |
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas | gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat |
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés | geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende |
et le but visé. | middelen en het beoogde doel. |
B.3.1. L'arbitrage est un mode de règlement des conflits qui repose | B.3.1. Arbitrage is een manier van geschillenbeslechting die steunt op |
sur l'autonomie des parties, qui décident de confier à un ou plusieurs | de autonomie van de partijen, die beslissen om de bevoegdheid om recht |
te spreken toe te vertrouwen aan een of meer scheidsrechters teneinde | |
arbitres le pouvoir de dire le droit en vue de mettre définitivement | definitief een einde te maken aan een geschil tussen hen. Krachtens |
fin au différend qui les oppose. En vertu de l'article 1681 du Code | artikel 1681 van het Gerechtelijk Wetboek is « een |
judiciaire, « une convention d'arbitrage est une convention par | arbitrageovereenkomst [...] een overeenkomst waarin de partijen alle |
laquelle les parties soumettent à l'arbitrage tous les différends ou | geschillen of sommige geschillen die tussen hen gerezen zijn of zouden |
certains des différends qui sont nés ou pourraient naître entre elles | kunnen rijzen met betrekking tot een bepaalde, al dan niet |
au sujet d'un rapport de droit déterminé, contractuel ou non | contractuele, rechtsverhouding aan arbitrage voorleggen ». Met |
contractuel ». En application de l'article 1682 du même Code, « le juge saisi d'un différend faisant l'objet d'une convention d'arbitrage se déclare sans juridiction à la demande d'une partie, à moins qu'en ce qui concerne ce différend la convention ne soit pas valable ou n'ait pris fin ». B.3.2. A l'instar des décisions judiciaires, les sentences arbitrales ne peuvent créer d'obligation à charge des tiers. Elles sont toutefois, comme les décisions judiciaires, susceptibles d'avoir un effet sur les droits des tiers en ce qu'elles leur sont opposables. B.4. La tierce opposition est une voie de recours extraordinaire permettant à un justiciable, lésé dans ses droits par une décision judiciaire à laquelle il n'était ni partie ni représenté, de saisir la juridiction qui l'a rendue en vue de la faire annuler à son égard. Elle permet au tiers à une procédure de combattre la force probante à son égard de la décision à laquelle il n'était pas partie et qui pourrait lui être opposée dans le cadre d'une autre procédure. Elle a un caractère facultatif, de sorte que le tiers qui néglige d'utiliser cette voie de recours ne perd pas le droit d'invoquer l'inopposabilité de la décision qui préjudicie à ses droits en renversant la présomption de vérité légale qui s'y attache lors d'une procédure ultérieure. B.5. Les décisions judiciaires et les décisions arbitrales ont des effets identiques vis-à-vis des tiers. Ceux-ci peuvent être, de la même façon, lésés par ces décisions dans la mesure où elles peuvent, l'une comme l'autre, leur être opposées ultérieurement au cours d'une procédure différente. Ils se trouvent donc, au regard de la nécessité de combattre la présomption de vérité qui s'attache à ces décisions, dans des situations comparables. B.6.1. La différence de traitement en cause dans la première question | toepassing van artikel 1682 van hetzelfde Wetboek verklaart « de rechter bij wie een geding aanhangig is gemaakt waarop een arbitrageovereenkomst betrekking heeft, [...] zich, op verzoek van een partij, zonder rechtsmacht, tenzij de overeenkomst ten aanzien van dat geschil niet geldig is of geëindigd is ». B.3.2. Naar het voorbeeld van de rechterlijke beslissingen kunnen de arbitrale uitspraken geen verplichtingen lastens derden met zich meebrengen. Zij kunnen evenwel, zoals de rechterlijke beslissingen, de rechten van derden beïnvloeden in zoverre zij aan hen tegenstelbaar zijn. B.4. Het derdenverzet is een buitengewoon rechtsmiddel dat een rechtzoekende, die in zijn rechten wordt benadeeld door een rechterlijke beslissing waarbij hij geen partij was noch vertegenwoordigd was, toelaat zich te richten tot het rechtscollege dat de beslissing heeft gewezen teneinde die laatste te zijnen aanzien te laten vernietigen. Het maakt het de derde bij een rechtspleging mogelijk om de bewijskracht te zijnen aanzien van de beslissing waarbij hij geen partij was en die in het kader van een andere rechtspleging aan hem zou kunnen worden tegengesteld, aan te vechten. Het heeft een facultatief karakter, zodat de derde die geen gebruik maakt van dat rechtsmiddel, niet het recht verliest om de niet-tegenstelbaarheid van de beslissing die zijn rechten aantast, aan te voeren door het daaraan verbonden wettelijk vermoeden van waarheid bij een latere rechtspleging om te keren. B.5. De rechterlijke beslissingen en de arbitrale beslissingen hebben identieke gevolgen ten aanzien van derden. Die laatstgenoemden kunnen op dezelfde wijze worden benadeeld door die beslissingen in zoverre zij beide later tijdens een andere rechtspleging aan hen kunnen worden tegengesteld. Ten aanzien van de noodzaak om het aan die beslissingen verbonden vermoeden van waarheid aan te vechten, bevinden zij zich dus in vergelijkbare situaties. B.6.1. Het verschil in behandeling dat in de eerste prejudiciële vraag in het geding is, berust op het criterium van de aard van de persoon |
préjudicielle repose sur le critère de la nature de la personne ayant | die de voor de rechten van een derde nadelige beslissing heeft |
rendu la décision préjudiciant aux droits d'un tiers. Dans un cas, il | gewezen. In het ene geval betreft het een rechtscollege, orgaan van de |
s'agit d'une juridiction, organe du pouvoir judiciaire, dans l'autre, | rechterlijke macht, in het andere een of meer privépersonen die door |
d'une ou de plusieurs personnes privées, chargées par les parties au | de partijen bij het geschil ermee worden belast hun onenigheid te |
litige de trancher leur différend. Un tel critère est objectif. La | beslechten. Een dergelijk criterium is objectief. Het Hof moet voorts |
Cour doit encore examiner s'il est pertinent au regard de l'objet de | nagaan of het relevant is ten aanzien van het doel van de in het |
la mesure en cause. | geding zijnde maatregel. |
B.6.2. Le règlement judiciaire des conflits et la voie de l'arbitrage | B.6.2. De gerechtelijke geschillenbeslechting en de arbitrage zijn |
onderscheiden manieren van geschillenbeslechting die onderworpen zijn | |
aan verschillende procedureregels. Door te kiezen voor arbitrage | |
sont des modes de règlement des litiges distincts qui obéissent à des | aanvaarden de partijen hun geschil te onderwerpen aan specifieke |
règles de procédure différentes. En choisissant l'arbitrage, les | procedureregels, met name ten aanzien van de mogelijkheden van beroep |
parties acceptent de soumettre leur litige à des règles de procédure | tegen de arbitrale uitspraak, met volle kennis van de voor- en nadelen |
die uit die keuze voortvloeien. | |
propres, notamment en ce qui concerne les possibilités de recours | B.7.1. De derden bij de arbitrageovereenkomst hebben daarentegen niet |
contre la sentence arbitrale, en pleine connaissance des avantages et | gekozen voor die manier van geschillenbeslechting en kunnen dus niet |
des inconvénients qui découlent de ce choix. | worden verondersteld de gevolgen voor hun rechten te hebben aanvaard. |
B.7.1. En revanche, les tiers à la convention d'arbitrage n'ont pas | De mogelijkheden voor de derden bij het geschil om zich te verzetten |
choisi ce mode de règlement du litige et ne peuvent donc être réputés | tegen het vermoeden van waarheid dat is verbonden aan de beslissing |
en avoir accepté les conséquences sur leurs droits. Or, les | die dat geschil beëindigt, vermoeden dat afbreuk kan doen aan hun |
possibilités pour les tiers au litige de s'opposer à la présomption de | rechten, variëren immers naar gelang van de procedurele keuze die de |
vérité attachée à la décision qui met fin à ce litige, présomption qui | |
peut porter atteinte à leurs droits, varient en fonction du choix | partijen hebben gemaakt en waarop de derden geenszins vat hebben. |
procédural posé par les parties et sur lequel les tiers n'ont aucune | Wanneer de partijen hun geschil aan arbitrage hebben onderworpen, |
emprise. En effet, lorsque les parties ont soumis leur différend à | wordt aan de derden immers het vermoeden van waarheid opgelegd dat aan |
l'arbitrage, les tiers se voient imposer la présomption de vérité | de arbitrale uitspraak is verbonden, en kunnen zij dat vermoeden niet |
attachée à la sentence arbitrale et ne peuvent la combattre par la | aanvechten door middel van het derdenverzet, terwijl dat rechtsmiddel |
tierce opposition, alors que cette voie de recours leur serait ouverte | voor hen zou openstaan indien de partijen bij het geschil hadden |
si les parties au litige avaient opté pour le règlement judiciaire de | gekozen voor de rechterlijke beslechting van hun geschil. |
leur litige. B.7.2. Il est vrai que les tiers ne sont pas totalement privés de la | B.7.2. Het is juist dat derden niet elke mogelijkheid wordt ontnomen |
possibilité de faire valoir leurs droits, dans la mesure où il leur | om hun rechten te doen gelden, in zoverre zij nog steeds het aan de |
est toujours loisible de renverser la présomption de vérité attachée à | arbitrale uitspraak verbonden vermoeden van waarheid kunnen omkeren |
la sentence arbitrale par toutes voies de droit à l'occasion d'une | door alle rechtsmiddelen bij een latere gerechtelijke procedure. |
procédure judiciaire ultérieure. Toutefois, l'exercice de la tierce | Aangezien de uitoefening van het derdenverzet ten aanzien van die |
opposition présentant, par rapport à cette possibilité, l'intérêt | mogelijkheid het voordeel inhoudt voor derden dat er geen omkering van |
d'éviter au tiers le renversement de la charge de la preuve, | bewijslast zal zijn, plaatst de onmogelijkheid voor een derde bij een |
l'impossibilité pour un tiers à une décision arbitrale de saisir une | arbitrale beslissing om een zaak bij een rechtscollege door middel van |
juridiction par la voie de la tierce opposition le place dans une | het derdenverzet aanhangig te maken, hem evenwel in een minder |
situation moins favorable que le tiers à une décision judiciaire qui | gunstige situatie dan de derde bij een rechterlijke beslissing, die |
peut exercer cette voie de recours en sus de la possibilité de | van dat rechtsmiddel gebruik kan maken bovenop de mogelijkheid om het |
renverser la présomption lors d'une instance ultérieure. | vermoeden tijdens een later geding om te keren. |
B.8. Il résulte de ce qui précède que le critère de distinction sur | B.8. Uit hetgeen voorafgaat, vloeit voort dat het criterium van |
lequel repose la différence de traitement n'est pas pertinent au | onderscheid waarop het verschil in behandeling berust, niet relevant |
regard de la situation des tiers à la convention d'arbitrage et à une | is ten aanzien van de situatie van derden bij de arbitrageovereenkomst |
procédure judiciaire. Il n'est en effet pas justifié que les tiers à | en bij een gerechtelijke procedure. Het is immers niet verantwoord dat |
une sentence arbitrale, qui subissent les effets de celle-ci dans la | derden bij een arbitrale uitspraak, die de gevolgen daarvan in |
même mesure que les tiers à une décision judiciaire, ne puissent en | dezelfde mate als derden bij een rechterlijke beslissing ondergaan, de |
combattre la force probante à leur égard en exerçant la voie de | bewijskracht ervan te hunnen aanzien niet kunnen aanvechten door het |
recours de la tierce opposition alors que les tiers à une décision | rechtsmiddel van het derdenverzet uit te oefenen, terwijl derden bij |
judiciaire peuvent le faire. | een rechterlijke beslissing dat wel kunnen doen. |
B.9.1. La question préjudicielle appelle une réponse positive. | B.9.1. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. |
L'article 1122 du Code judiciaire n'est pas compatible avec les | Artikel 1122 van het Gerechtelijk Wetboek is niet bestaanbaar met de |
articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il exclut du bénéfice de | artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de door een |
la tierce opposition les tiers lésés par une sentence arbitrale. | arbitrale uitspraak benadeelde derden uitsluit van het voordeel van |
het derdenverzet. | |
B.9.2. Dès lors que le constat de la lacune qui a été fait en B.9.1 | B.9.2. Aangezien de in B.9.1 gedane vaststelling van de lacune is |
est exprimé en des termes suffisamment précis et complets qui | uitgedrukt in voldoende nauwkeurige en volledige bewoordingen die de |
permettent l'application de la disposition en cause dans le respect | toepassing van de in het geding zijnde bepaling mogelijk maken met |
des normes de référence sur la base desquelles la Cour exerce son | inachtneming van de referentienormen op basis waarvan het Hof zijn |
contrôle, il appartient au juge a quo de mettre fin à la violation de | toetsing uitvoert, staat het aan de verwijzende rechter een einde te |
ces normes. | maken aan de schending van die normen. |
Quant à la seconde question préjudicielle | Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag |
B.10.1. La seconde question préjudicielle porte sur l'article 1717 du | B.10.1. De tweede prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 1717 |
Code judiciaire, qui dispose : | van het Gerechtelijk Wetboek, dat bepaalt : |
« § 1er. La demande d'annulation n'est recevable que si la sentence ne | « § 1. Een vordering tot vernietiging is enkel ontvankelijk wanneer de |
peut plus être attaquée devant les arbitres. | uitspraak niet meer voor de arbiters kan worden aangevochten. |
§ 2. La sentence arbitrale ne peut être attaquée que devant le | § 2. Een arbitrale uitspraak kan slechts worden bestreden voor de |
tribunal de première instance, par voie de citation, et elle ne peut | rechtbank van eerste aanleg, na dagvaarding, en zij kan slechts worden |
être annulée que dans les cas énumérés au présent article. | vernietigd in de in dit artikel genoemde gevallen. |
§ 3. La sentence arbitrale ne peut être annulée que si : | § 3. De arbitrale uitspraak kan slechts worden vernietigd indien : |
a) la partie en faisant la demande apporte la preuve : | a) de partij die de vordering instelt, het bewijs levert : |
i) qu'une partie à la convention d'arbitrage visée à l'article 1681 | i) dat een partij bij de in artikel 1681 bedoelde |
était frappée d'une incapacité; ou que ladite convention n'est pas | arbitrageovereenkomst onbekwaam was; of dat deze overeenkomst niet |
valable en vertu du droit auquel les parties l'ont soumise ou, à | geldig was volgens het recht waaraan de partijen haar onderworpen |
défaut d'une indication à cet égard, en vertu du droit belge; ou | hebben of, indien een rechtskeuze ontbreekt, volgens Belgisch recht; of |
ii) qu'elle n'a pas été dûment informée de la désignation d'un arbitre | ii) dat haar niet behoorlijk mededeling werd gedaan van de aanstelling |
ou de la procédure arbitrale, ou qu'il lui a été impossible pour une | van een arbiter of van de arbitrageprocedure, of dat zij om andere |
autre raison de faire valoir ses droits; dans ce cas, il ne peut | redenen haar rechten onmogelijk kon verdedigen; in dit geval kan er |
toutefois y avoir annulation s'il est établi que l'irrégularité n'a | evenwel geen vernietiging zijn indien vastgesteld wordt dat de |
pas eu d'incidence sur la sentence arbitrale; ou | onregelmatigheid geen invloed had op de arbitrale uitspraak; of |
iii) que la sentence porte sur un différend non visé ou n'entrant pas | iii) dat de uitspraak betrekking heeft op een geschil dat niet beoogd |
dans les prévisions de la convention d'arbitrage, ou qu'elle contient | werd door de termen van de arbitrageovereenkomst of er niet binnen |
des décisions qui dépassent les termes de la convention d'arbitrage, | valt, of dat de uitspraak beslissingen bevat die de termen van de |
étant entendu toutefois que, si les dispositions de la sentence qui | arbitrageovereenkomst te buiten gaan, met dien verstande evenwel dat, |
ont trait à des questions soumises à l'arbitrage peuvent être | indien de beslissingen betreffende vragen die aan arbitrage zijn |
dissociées de celles qui ont trait à des questions non soumises à | onderworpen, gescheiden kunnen worden van de beslissingen betreffende |
l'arbitrage, seule la partie de la sentence contenant des décisions sur les questions non soumises à l'arbitrage pourra être annulée; ou iv) que la sentence n'est pas motivée; ou v) que la constitution du tribunal arbitral, ou la procédure arbitrale, n'a pas été conforme à la convention des parties, à condition que cette convention ne soit pas contraire à une disposition de la sixième partie du présent Code à laquelle les parties ne peuvent déroger, ou, à défaut d'une telle convention, qu'elle n'a pas été conforme à la sixième partie du présent Code; à l'exception de l'irrégularité touchant à la constitution du tribunal arbitral, ces | vragen die er niet aan onderworpen zijn, enkel het gedeelte met de beslissingen over vragen die niet aan arbitrage onderworpen zijn, kan vernietigd worden; of iv) dat de uitspraak niet met redenen omkleed is; of v) dat de samenstelling van het scheidsgerecht of de arbitrageprocedure niet in overeenstemming was met de overeenkomst van de partijen, voor zover de overeenkomst niet in strijd was met een bepaling van het zesde deel van dit Wetboek waarvan de partijen niet kunnen afwijken, of, bij afwezigheid van overeenkomst daaromtrent, voor zover zij niet in overeenstemming was met het zesde deel van dit Wetboek; deze onregelmatigheden kunnen niet leiden tot vernietiging |
irrégularités ne peuvent toutefois donner lieu à annulation de la | van de arbitrale uitspraak, als blijkt dat zij op de uitspraak geen |
sentence arbitrale s'il est établi qu'elles n'ont pas eu d'incidence | invloed hadden, behalve voor wat betreft een onregelmatigheid inzake |
sur la sentence; ou | de samenstelling van het scheidsgerecht; of |
vi) que le tribunal arbitral a excédé ses pouvoirs; ou | vi) dat het scheidsgerecht zijn bevoegdheden heeft overschreden; of |
b) le tribunal de première instance constate : | b) de rechtbank van eerste aanleg vaststelt : |
i) que l'objet du différend n'est pas susceptible d'être réglé par | i) dat het voorwerp van het geschil niet vatbaar is voor arbitrage; of |
voie d'arbitrage; ou | |
ii) que la sentence est contraire à l'ordre public; ou | ii) dat de uitspraak in strijd is met de openbare orde; of |
iii) que la sentence a été obtenue par fraude. | iii) dat de uitspraak is verkregen door bedrog. |
[...] ». | [...] ». |
B.10.2. Cette disposition prévoit de manière limitative les | B.10.2. Die bepaling voorziet op limitatieve wijze in de |
possibilités, pour les parties à la sentence arbitrale, d'obtenir du | mogelijkheden, voor de partijen bij de arbitrale uitspraak, om van de |
juge judiciaire l'annulation de celle-ci. La Cour est interrogée sur | rechter van de rechterlijke macht de vernietiging ervan te verkrijgen. |
Aan het Hof wordt een vraag gesteld over het daaruit voortvloeiende | |
la différence de traitement qu'elle crée en ce qu'elle ne prévoit pas | verschil in behandeling in zoverre zij voor derden niet voorziet in de |
de possibilité pour les tiers d'obtenir l'annulation de la sentence, | mogelijkheid om de vernietiging van de uitspraak te verkrijgen, zelfs |
même dans les cas, visés au paragraphe 3, b), de cette disposition, | in de in paragraaf 3, b), van die bepaling beoogde gevallen waarin de |
dans lesquels le tribunal constate d'office la nullité de la sentence, | rechtbank de nietigheid van de uitspraak ambtshalve vaststelt, behalve |
sauf en cas de fraude. | in geval van bedrog. |
B.10.3. Par un arrêt du 29 janvier 1993 cité par la décision de | B.10.3. Bij een arrest van 29 januari 1993, waaraan in de |
renvoi, la Cour de cassation a jugé : | verwijzingsbeslissing wordt gerefereerd, heeft het Hof van Cassatie geoordeeld : |
« Attendu que, conformément à l'article 1704, 3°, du Code judiciaire, | « Overwegende dat, overeenkomstig artikel 1704, 3°, a, van het |
une sentence arbitrale peut être annulée si elle a été obtenue par fraude; | Gerechtelijk Wetboek, een scheidsrechterlijke uitspraak kan worden |
vernietigd indien zij door bedrog verkregen is; | |
Qu'en raison de la relativité d'une sentence arbitrale, la demande | Dat, ingevolge de relativiteit van de arbitrale beslissing, de |
d'annulation d'une décision rendue par le juge, fondée sur l'article | nietigheidsvordering tegen een beslissing gewezen door de rechter op |
1704 du Code judiciaire, ne peut, en principe, être intentée que par | grond van artikel 1704 van het Gerechtelijk Wetboek in de regel |
les parties mises en cause dans une procédure arbitrale pour une des | slechts door de in het arbitrale geding betrokken partijen kan worden |
raisons énumérées limitativement par cet article; | ingesteld op een van de gronden beperkend opgesomd in dat artikel; |
Que, toutefois, un tiers peut attaquer une sentence arbitrale devant | Dat een derde evenwel voor de rechter op grond van bedrog een |
le juge pour cause de fraude lorsque cette sentence résulte d'un | scheidsrechterlijke uitspraak kan bestrijden als die uitspraak volgt |
litige simulé dont le seul but est de porter atteinte aux droits de ce | op een gefingeerd geschil dat enkel tot doel heeft de rechten van die |
tiers; | derde te schaden; |
Que, dans un tel cas, le tiers, en raison de la convention arbitrale | Dat in dergelijk geval de derde, door de arbitrale overeenkomst en de |
uitvoering ervan, een belanghebbende partij wordt; dat het recht op | |
et de son exécution, devient une partie intéressée; que le droit de | toegang tot de rechter zou worden miskend indien een |
saisir le juge serait violé si une demande d'annulation intentée par | nietigheidsvordering door een aldus betrokken derde niet kon worden |
un tiers ainsi concerné ne pouvait être admise; » (Pas., 1993, n° 64). B.10.4. Par cet arrêt, la Cour de cassation a admis qu'un tiers à une sentence arbitrale puisse en obtenir l'annulation, mais uniquement dans l'hypothèse où le litige soumis à l'arbitrage a été simulé dans le but de porter atteinte à ses droits, en jugeant que dans cette hypothèse spécifique, le tiers devait être considéré comme une partie intéressée. B.11.1. La différence de traitement en cause dans la seconde question préjudicielle repose sur le critère de la qualité de partie ou de tiers à la sentence arbitrale. Un tel critère est objectif. La Cour doit examiner s'il est pertinent au regard de l'objet de la mesure. B.11.2. La demande d'annulation d'une sentence arbitrale n'est pas une voie de recours comparable aux voies de recours ouvertes contre les décisions judiciaires; elle ne constitue pas une procédure d'appel. Il | toegelaten; » (Arr. Cass., 1993, nr. 64). B.10.4. Bij dat arrest heeft het Hof van Cassatie aanvaard dat een derde bij een arbitrale uitspraak de vernietiging ervan kan verkrijgen, maar uitsluitend in de hypothese dat het aan arbitrage voorgelegde geschil is gefingeerd teneinde zijn rechten te schaden, door te oordelen dat de derde, in die specifieke hypothese, moest worden beschouwd als een betrokken partij. B.11.1. Het verschil in behandeling dat in de tweede prejudiciële vraag in het geding is, berust op het criterium van de hoedanigheid van partij of van derde bij de arbitrale uitspraak. Een dergelijk criterium is objectief. Het Hof moet nagaan of het relevant is ten aanzien van het doel van de maatregel. B.11.2. De vordering tot vernietiging van een arbitrale uitspraak is geen rechtsmiddel dat vergelijkbaar is met de rechtsmiddelen die openstaan tegen de rechterlijke beslissingen; zij vormt geen beroepsprocedure. Het betreft een specifieke procedure voor de |
s'agit d'une procédure spécifique à l'arbitrage, qui ne peut être | arbitrage, die alleen kan worden uitgeoefend op basis van bepaalde |
exercée que sur la base de certains fondements limitativement énumérés | grondslagen die op limitatieve wijze bij de wet zijn opgesomd, en die |
par la loi et ne vise qu'à remédier à certaines irrégularités de la | alleen ertoe strekt bepaalde onregelmatigheden van de uitspraak te |
sentence. Si la demande est jugée fondée, la sentence est annulée mais | verhelpen. Indien de vordering gegrond wordt verklaard, wordt de |
la convention d'arbitrage demeure en principe valable de sorte que, le | uitspraak vernietigd, maar de arbitrageovereenkomst blijft in principe |
cas échéant, la procédure arbitrale peut être reprise ab initio, entre | geldig, zodat, in voorkomend geval, de arbitrageprocedure ab initio |
les mêmes parties. | kan worden hervat tussen dezelfde partijen. |
B.11.3. Au regard des caractéristiques et des buts de la procédure en | B.11.3. Ten aanzien van de kenmerken en de doelstellingen van de |
annulation de la sentence arbitrale, les parties et les tiers à la | procedure tot vernietiging van de arbitrale uitspraak bevinden de |
partijen en de derden bij de uitspraak zich in essentieel | |
sentence se trouvent dans des situations essentiellement différentes. | verschillende situaties. Door hun geschil aan arbitrage voor te |
En effet, en soumettant leur différend à l'arbitrage, les parties ont | leggen, hebben de partijen immers ervoor gekozen de mogelijkheden van |
choisi de limiter les possibilités de recours contre la décision | beroep tegen de beslissing bij de rechter van de rechterlijke macht te |
auprès du juge judiciaire aux hypothèses dans lesquelles elle est | beperken tot de hypothesen waarin die is aangetast door een van de |
affectée d'un des vices énumérés par la disposition en cause et se | gebreken die in de in het geding zijnde bepaling zijn opgesomd, en |
sont interdit par ailleurs l'exercice d'un recours de pleine | hebben zij zich overigens de uitoefening van een beroep met volle |
juridiction. Les tiers, en revanche, ne sont pas concernés par les | rechtsmacht ontzegd. De derden daarentegen zijn niet betrokken bij de |
vices pouvant affecter la décision arbitrale en elle-même, mais bien | gebreken die de arbitrale beslissing op zich kunnen aantasten, maar |
par la nécessité de faire échec à l'opposabilité de celle-ci à leur | wel bij de noodzaak de tegenstelbaarheid ervan te hunnen aanzien |
égard, ce qui n'est pas l'objet de la procédure en annulation. Il en | onwerkdadig te maken, hetgeen niet het doel van de |
vernietigingsprocedure is. Hieruit vloeit voort dat het verschil in | |
résulte que la différence de traitement entre les parties et les | behandeling tussen de partijen en de derden, ten aanzien van de |
tiers, en ce qui concerne la possibilité de demander l'annulation de | mogelijkheid om de vernietiging van de uitspraak te vorderen, op een |
la sentence, repose sur un critère pertinent. | relevant criterium berust. |
B.12. La circonstance que, suivant l'enseignement de l'arrêt de la | B.12. Het gegeven dat, volgens de lering van het voormelde arrest van |
Cour de cassation du 29 janvier 1993 précité, le tiers lésé par une | het Hof van Cassatie van 29 januari 1993, de derde die is benadeeld |
décision arbitrale acquise par fraude dans l'unique but de porter | door een arbitrale beslissing die door bedrog is verkregen met als |
atteinte à ses droits acquière le statut de partie intéressée lui | enig doel afbreuk te doen aan zijn rechten, het statuut van betrokken |
permettant d'introduire une demande d'annulation de la sentence ne | partij verkrijgt waardoor hij de vernietiging van de uitspraak kan |
modifie pas ce constat. En effet, la situation de ce tiers lésé par la | vorderen, wijzigt die vaststelling niet. De situatie van die door |
fraude, qui, dans ce cas, devient partie intéressée, est | bedrog benadeelde derde, die in dat geval betrokken partij wordt, |
essentiellement différente de celle de tout tiers à qui la sentence | verschilt immers wezenlijk van die van elke derde aan wie de uitspraak |
pourrait être opposée, sans qu'il soit question de fraude, dans le | zou kunnen worden tegengesteld, zonder dat er sprake is van bedrog, |
cours d'une procédure judiciaire, et qui ne saurait être considéré | tijdens een gerechtelijke procedure, en die niet zou kunnen worden |
comme partie intéressée à la convention arbitrale. Le respect des | beschouwd als een bij de arbitrageovereenkomst betrokken partij. De |
articles 10 et 11 de la Constitution n'impose pas au législateur | naleving van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet verplicht de |
d'étendre à tous les tiers à qui la sentence arbitrale pourrait être | wetgever niet ertoe de mogelijkheid om de arbitrale uitspraak door |
opposée, en dehors de la circonstance particulière de la fraude, la | middel van de vernietiging aan te vechten, uit te breiden tot alle |
faculté de combattre celle-ci par la voie de l'annulation. | derden aan wie de arbitrale uitspraak zou kunnen worden tegengesteld, |
behoudens het bijzondere geval van bedrog. | |
B.13. Enfin, l'exclusion des tiers à la sentence arbitrale du droit de | B.13. Het feit dat derden bij de arbitrale uitspraak worden |
demander l'annulation de celle-ci n'entraîne pas pour eux de | uitgesloten van het recht om de vernietiging ervan te vorderen, heeft |
conséquences disproportionnées dès lors que, compte tenu de la réponse | voor hen ten slotte geen onevenredige gevolgen, aangezien, gelet op |
apportée à la première question préjudicielle, leurs droits sont | het antwoord op de eerste prejudiciële vraag, hun rechten voldoende |
suffisamment protégés par la possibilité de faire échec à | zijn beschermd door de mogelijkheid om te hunnen aanzien de |
l'opposabilité à leur égard de la sentence en exerçant la voie de la | tegenstelbaarheid van de uitspraak onwerkdadig te maken door |
tierce opposition. | derdenverzet in te stellen. |
B.14. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.14. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- L'article 1122 du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de la | - Artikel 1122 van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen 10 en |
Constitution en ce qu'il exclut du bénéfice de la tierce opposition | 11 van de Grondwet in zoverre het de door een arbitrale uitspraak |
les tiers lésés par une sentence arbitrale. | benadeelde derden uitsluit van het voordeel van het derdenverzet. |
- L'article 1717 du Code judiciaire ne viole pas les articles 10 et 11 | - Artikel 1717 van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen 10 en |
de la Constitution en ce qu'il est interprété comme n'autorisant les | 11 van de Grondwet niet in die interpretatie dat het de door een |
tiers lésés par une sentence arbitrale à introduire un recours en | arbitrale uitspraak benadeelde derden enkel in geval van bedrog |
annulation de cette décision qu'en cas de fraude. | toelaat een beroep tot vernietiging van die beslissing in te stellen. |
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 16 février 2017. | op 16 februari 2017. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
J. Spreutels | J. Spreutels |